Raport powstał w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Gospodarki

1 S t r o n a

Raport powstał w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Gospodarki Małopolskie Obserwatorium Gospodarki Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Gospodarki i Społeczeństwa Informacyjnego ul. Basztowa 22, 31 156 Kraków Adres do korespondencji: ul. Racławicka 56, 30 017 Kraków tel. (012) 63 03 368, (012) 63 03 374 e-mail: gospodarka@umwm.pl www.gospodarka.obserwatoria.malopolska.pl Copyright Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2010. Kopiowanie i rozpowszechnianie moŝe być dokonane z podaniem źródła. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie. Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2 S t r o n a

1. UREGULOWANIA PRAWNE Ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (dalej: UDJST) określa źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz zasady ustalania i gromadzenia tych dochodów. Zgodnie z art. 3 ust. 2 UDJST dochodami własnymi jednostek samorządu terytorialnego są m.in. udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych. Art. 6 ust. 3 UDJST precyzuje, Ŝe wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, będących źródłem dochodów własnych województwa, od tego podatku posiadających siedzibę na obszarze województwa, wynosi 14,75% (w poprzednich latach udział ten wynosił 14%). Zgodnie z zapisami art. 11 ust. 1 UDJST środki stanowiące dochody jednostek samorządu terytorialnego, które pobierają urzędy skarbowe, są odprowadzane na rachunek budŝetu właściwej jednostki samorządu terytorialnego w terminie 14 dni od dnia, w którym wpłynęły na rachunek urzędu skarbowego. Art. 25 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: UPDOP) nakłada na obowiązek wpłaty na rachunek urzędu skarbowego zaliczek miesięcznych w wysokości róŝnicy między podatkiem naleŝnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego a sumą zaliczek naleŝnych za poprzednie miesiące. Zaliczki miesięczne za okres od pierwszego do przedostatniego miesiąca roku podatkowego podatnik uiszcza w terminie do dnia 20 kaŝdego miesiąca za miesiąc poprzedni, a zaliczka za ostatni miesiąc jest uiszczana w wysokości zaliczki za miesiąc poprzedni do 20 dnia ostatniego miesiąca roku podatkowego. Ostateczne rozliczenie podatku za rok podatkowy następuje w terminie ustalonym do złoŝenia zeznania o wysokości dochodu osiągniętego (poniesionej straty) za dany rok. Podatnicy rozpoczynający działalność, w pierwszym roku podatkowym, oraz mali podatnicy, mogą wpłacać zaliczki kwartalne w wysokości róŝnicy między podatkiem naleŝnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego a sumą zaliczek naleŝnych za poprzednie kwartały. Zaliczki kwartalne za okres od pierwszego do przedostatniego kwartału roku podatkowego podatnicy ci uiszczają do dnia 20 kaŝdego miesiąca następującego po kwartale, za który wpłacana jest zaliczka, a zaliczka za ostatni kwartał jest uiszczana w wysokości zaliczki za kwartał poprzedni do 20 dnia ostatniego miesiąca roku podatkowego. RównieŜ w ich przypadku ostateczne rozliczenie podatku za rok podatkowy następuje w terminie ustalonym do złoŝenia zeznania o wysokości dochodu osiągniętego (poniesionej straty) za dany rok. Podatnicy, którzy zaprzestali 3 S t r o n a

działalności, oraz ci, którzy zawiesili wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, są zwolnieni z wpłat zaliczek (w tym drugim przypadku na okres zawieszenia działalności gospodarczej). Zgodnie z zapisami art. 27 ust. 1, podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie o wysokości dochodu (straty) osiągniętego w roku podatkowym do końca trzeciego miesiąca roku następnego i w tym terminie wpłacić podatek naleŝny albo róŝnicę między podatkiem naleŝnym od dochodu wykazanego w zeznaniu a sumą naleŝnych zaliczek za okres od początku roku. UPDOP określa w art. 7 ust. 1, Ŝe przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty, ustalony jako nadwyŝka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym. Art. 19 ust. 1 UPDOP ustala wysokość podatku na 19% podstawy opodatkowania. Zgodnie z zapisami art. 10 ust. 1 UDJST, jeŝeli podatnik podatku dochodowego od osób prawnych posiada zakład (oddział) połoŝony na obszarze jednostki samorządu terytorialnego innej niŝ właściwa dla jego siedziby, to część dochodu z tytułu udziału we wpływach z tego podatku jest przekazywana do budŝetu jednostki samorządu terytorialnego, na której obszarze znajduje się ten zakład (oddział), proporcjonalnie do liczby zatrudnionych w nim osób na podstawie umowy o pracę. W celu umoŝliwienia zgodnego z zapisami ustawy podziału podatku między województwa, art. 10 ust. 4 UDJST nakłada na podatku dochodowego od osób prawnych obowiązek sporządzania i składanych do urzędów skarbowych informacji, zawierających wykaz zakładów (oddziałów) oraz liczbę osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, świadczących pracę w poszczególnych zakładach (oddziałach) ze wskazaniem jednostek samorządu terytorialnego, na których obszarze są połoŝone (obowiązek ten precyzuje 2 ust. 2 rozporządzenia ministra finansów z 4 grudnia 2007 r. w sprawie rozliczeń dochodów z tytułu udziału jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, dalej: rozporządzenie). Na podstawie zapisów art. 12 UDJST, naczelnik urzędu skarbowego przekazuje jednostkom samorządu terytorialnego, na wniosek przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego, kwartalne informacje o stanie i terminach realizacji tych dochodów. Ponadto, na podstawie 6 rozporządzenia, naczelnik urzędu skarbowego przekazuje jednostkom 4 S t r o n a

samorządu terytorialnego, za kaŝde półrocze, w terminie 40 dni od dnia jego upływu, informacje o liczbie zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w poszczególnych zakładach, wraz z informacjami o stanie i terminach realizacji ich dochodów. Zgodnie z zapisami art. 25 ust. 6 UPDOP podatnicy mogą wpłacać zaliczki miesięczne w danym roku podatkowym w uproszczonej formie w wysokości 1/12 podatku naleŝnego wykazanego w zeznaniu za poprzedni rok, a jeŝeli nie wykazali w nim podatku naleŝnego, mogą wpłacać zaliczki miesięczne w wysokości 1/12 podatku naleŝnego wynikającego z zeznania sprzed dwóch lat. JeŜeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, róŝnica jest stratą. Art. 7 ust. 5 UPDOP daje moŝliwość rozliczenia poniesionej straty: o wysokość straty poniesionej w roku podatkowym moŝna obniŝyć dochód w najbliŝszych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym Ŝe wysokość obniŝenia w którymkolwiek z tych lat nie moŝe przekroczyć 50% kwoty tej straty. 2. WPŁYWY Z PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB PRAWNYCH DO BUDśETU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO W 2010 r. a) Wpływu podatku dochodowego od osób prawnych a spowolnienie gospodarcze W zatwierdzonym przez Sejmik Województwa Małopolskiego budŝecie na 2010 rok wpływy z podatku dochodowego od osób prawnych zostały zaplanowane na poziomie 308 600 000 zł. Przyglądając się miesięcznej dynamice wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych, przedstawionej na wykresie 1 (następna strona) widzimy, Ŝe wysokość miesięcznych kwot w 2010 r. drastycznie spadła mimo wzrostu liczby CIT (patrz tabela 1 i 2, str. 6). Analizując wpływy z 2009 roku widać, Ŝe od kwietnia tego roku wpłaty z CIT są relatywnie niŝsze niŝ w analogicznych miesiącach rok wcześniej. 5 S t r o n a

Wykres 1. Kształtowanie się wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych [CIT] do budŝetu Województwa Małopolskiego. Dane za lata I.2007- VIII.2010 Dane rzeczywiste wpływów z podatku CIT przedstawione na wykresie 2 oraz w tabeli są skumulowane miesięcznie. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych z Departamentu Budżetu i Finansów UMWM. 6 S t r o n a

Szukając przyczyn takiego stanu rzeczy naleŝy przede wszystkim wziąć pod uwagę wpływ światowego kryzysu na gospodarkę Polski i Małopolski. Pogorszenie koniunktury gospodarczej w województwie małopolskim zaczęło sie ujawniać w kwietniu 2009 roku. Dla zobrazowania oddziaływania kryzysu na region Małopolski na wykresie 2 zostały zaprezentowane dane miesięczne produkcji sprzedanej przemysłu w Małopolsce w okresie od stycznia 2007 do czerwca 2010. Wykres 2.Produkcja sprzedana przemysłu w Małopolsce w okresie I.2007-VI.2010. 5100,0 4900,0 4934,3 4883,6 5019,9 4914,8 produkcja sprzedana przemysłu - 4968,1 Małopolska 4700,0 4500,0 4300,0 4601,2 4442,7 4372,4 4779,4 4657,5 4617,9 4688,6 4451,1 4386,5 4363,8 4223,0 4648,3 4557,5 4349,9 4160,0 4100,0 3900,0 3966,4 4042,2 4086,4 3920,9 3897,7 3794,4 3981,1 3914,4 3700,0 3632,7 Dane w mln zł. 3500,0 I.2007 III.2007 V.2007 VII.2007 IX.2007 XI.2007 I.2008 III.2008 V.2008 VII.2008 IX.2008 XI.2008 I.2009 III.2009 V.2009 VII.2009 IX.2009 XI.2009 I.2010 III.2010 V.2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Statystycznego w Krakowie. Analiza danych przedstawionych na wykresie 2 wskazuje, Ŝe produkcja sprzedana przemysłu w Małopolsce w 2009 r. osiągała bardzo niski poziom. Podobna sytuacja miała miejsce w innych branŝach. Najdotkliwszy spadek miał miejsce w ciągu 4 miesięcy: od października 2008 do stycznia 2009. Cały 2009 rok był okresem spowolnienia gospodarczego, które silnie wpłynęło na kondycję finansową małopolskich przedsiębiorstw. W czerwcu 2010 produkcja sprzedana przemysłu powoli zaczyna osiągać poziom z września 2008. Prognozy wpływu z CIT dla 2010 roku nie przewidywały spadku koniunktury w Małopolsce i jego wpływu na finanse małopolskich przedsiębiorstw. 7 S t r o n a

b) podatku dochodowego od osób fizycznych: podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON w grudniu 2009 wynosiła 314 017 1. Według kryterium formy prawnej wśród podmiotów dominują osoby fizyczne (239,2 tys. podmiotów) 1, resztę (74,8 tys.) 1 stanowią osoby prawne i jednostki niemające osobowości prawnej. Wśród tych podmiotów 25 596 2 w 2009 roku było podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). podatku województwie małopolskim w ostatnich pięciu latach stale rośnie. przyrostu Małopolsce jest wyŝsza niŝ w Polsce. Dane zostały przedstawione na wykresie 2 oraz w tabelach 1 i 2. Wykres 2. Wskaźnik przyrostu ogólnej liczby Małopolsce na tle Polski. (Grudzień 2005 roku = 100). 130,00 125,00 120,00 115,00 110,00 Małopolska Polska 105,00 100,00 2005 2006 2007 2008 2009 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ministerstwa Finansów. Tabela 1. podatku Małopolsce i Polsce wraz z dynamiką przyrostu. Grudzień 2005 roku = 100. podatku CIT Małopolska przyrostu CIT wartość bazowa XII.2005 = 100 podatku CIT Polska przyrostu CIT wartość bazowa XII.2005 = 100 2005 20 081 100,00 264 017 100,00 2006 21 530 107,22 276 169 104,60 2007 22 604 112,56 288 263 109,18 2008 24 032 119,68 312 356 118,31 2009 25 596 127,46 327 292 123,97 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ministerstwa Finansów. 1 Urząd Statystyczny w Krakowie 2 Ministerstwo Finansów

Tabela 2. podatku Małopolsce i Polsce wraz z dynamiką przyrostu. Grudzień roku poprzedniego = 100. podatku CIT Małopolska przyrostu CIT Małopolska. Grudzień roku poprzedniego wartością bazową podatku CIT Polska przyrostu CIT Polska. Grudzień roku poprzedniego wartością bazową 2005 20 081 100,00 264 017 100,00 2006 21 530 107,22 276 169 104,60 2007 22 604 104,99 288 263 104,38 2008 24 032 106,32 312 356 108,36 2009 25 596 106,51 327 292 104,78 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ministerstwa Finansów. W latach 2005-2008 wzrost liczby podatku CIT przełoŝył się na wzrost wpływów z tego podatku do budŝetu Województwa Małopolskiego. W 2009 roku, mimo zwiększenia liczby CIT, nastąpił znaczny spadek wpływu CIT do budŝetu WM. W głównej mierze było to spowodowane sytuacją finansową przedsiębiorstw, które osiągnęły niŝsze dochody brutto bądź poniosły straty. Tabela 3 przedstawia dane dotyczące dochodów brutto małopolskich przedsiębiorstw, będących podatnikami CIT, na tle Polski. Tabela 3. Dochody brutto przedsiębiorstw płacących Małopolsce i Polsce. Dane dla Małopolski i Polski dla okresu 2005-2009. Dochody brutto Małopolsce [Dane w tys. zł] dochodów brutto w Małopolsce. Grudzień roku poprzedniego wartością bazową. podmiotów płacących Małopolsce Dochody brutto Polsce [Dane w tys. zł] dochodów brutto w Polsce. Grudzień roku poprzedniego wartością bazową. podmiotów płacących Polsce 2005 8 650 332 100 12 359 153 509 030 100 179 893 2006 10 315 775 119,25 13 332 161 661 144 105,31 187 863 2007 10 777 486 104,48 14 701 208 379 359 128,90 212 717 2008 13 251 173 122,95 15 622 212 878 742 102,16 226 289 2009 9 636 960 72,73 15 817 181 499 737 85,26 227 362 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Finansów. 9 S t r o n a

Dane z tabeli 3 przedstawiają poziom dochodów brutto przedsiębiorstw płacących CIT w Małopolsce i Polsce. Do 2008 roku poziom dochodów systematycznie wzrastał, w 2009 roku, w związku ze spadkiem koniunktury, poziom dochodów spadł o 27,27% (z 13 251 173 zł do 9 636 960 zł). spadku dochodu w 2009 roku była w Małopolsce wyŝsza niŝ w Polsce. Analiza dynamiki dochodów brutto powinna zostać przedstawiona na tle dynamiki kosztów uzyskania przychodów, czyli wydatków poniesionych w celu uzyskania przychodu lub utrzymania źródła przychodów. O koszty uzyskania przychodów zmniejsza się przychód, uzyskując w ten sposób dochód. Dochód, po dokonaniu dopuszczalnych prawem odliczeń (np. straty z lat poprzednich), staje się podstawą opodatkowania podatkiem dochodowym. kosztów uzyskania przychodów wśród Małopolsce i Polsce została przedstawione w tabeli 4. Tabela 4. Koszty uzyskania przychodów przedsiębiorstw płacących Małopolsce i Polsce. Dane dla Małopolski i Polski dla okresu 2005-2009. Koszty uzyskania przychodów CIT w Małopolsce [Dane w tys. zł] kosztów uzyskania przychodów. Grudzień roku poprzedniego wartością bazową. podmiotów płacących Małopolsce Koszty uzyskania przychodów CIT w Małopolsce [Dane w tys. zł] kosztów uzyskania przychodów. Grudzień roku poprzedniego wartością bazową. podmiotów płacących Polsce 2005 182 176 273 100,00 20 081 2 059 078 308 100,00 264 017 2006 217 968 490 119,65 21 530 2 872 802 130 139,52 276 169 2007 152 843 183 70,12 22 604 3 239 640 309 112,77 288 263 2008 256 927 197 168,10 24 032 4 780 826 638 147,57 312 356 2009 300 216 282 116,85 25 596 5 635 638 328 117,88 327 292 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Finansów. W latach 2008 i 2009 koszty uzyskania przychodów bardzo wzrosły zarówno w Małopolsce jak w Polsce, jednak dynamika kosztów uzyskania przychodów jest niŝsza w Małopolsce niŝ ogólnie w Polsce. Niemniej, analizując dochody brutto oraz koszty uzyskania przychodów Małopolsce widać, Ŝe zeszłoroczna kondycja gospodarcza bardzo silnie odbiła się na sytuacji finansowej przedsiębiorstw, co będzie odczuwane jeszcze przez kilka najbliŝszych lat, głównie ze względu na zgłoszone przez małopolskich CIT straty. Są one najwyŝsze w ostatnich latach. Dane prezentuje tabela 5 na następnej stronie. Tabela 5. Straty przedsiębiorstw płacących Małopolsce i Polsce.

Straty Małopolsce [Dane w tys. zł] Dane dla Małopolski i Polski dla okresu 2005-2009. strat. Grudzień roku poprzedniego wartością bazową. Małopolsce, którzy ponieśli straty. Straty Polsce [Dane w tys. zł] strat. Grudzień roku poprzedniego wartością bazową. Polsce, którzy ponieśli straty 2005 1 291 333 100,00 5 712 16 348 010 100,00 78 381 2006 1 177 899 91,22 5 993 17 805 786 108,92 81 419 2007 772 405 65,57 5 637 17 509 036 98,33 73 443 2008 1 186 422 153,60 6 083 27 006 292 154,24 82 246 2009 2 330 026 196,39 7 224 54 350 982 201,25 95 016 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Finansów. Straty zgłoszone przez małopolskich przedsiębiorców płacących latach 2008 i 2009 bardzo wzrosły w porównaniu z 2007 rokiem. Analizując te dane naleŝy mieć na uwadze moŝliwość odliczania przez przedsiębiorstwa poniesionych strat przez 5 kolejnych lat. Małopolsce, którzy zgłosili straty, wzrosła o 1 587 w porównaniu z 2007 rokiem, osiągając w 2009 r. liczbę 7 224. W 2009 roku 8,36% wszystkich CIT, którzy ponieśli straty, miało siedzibę na terenie Małopolski, analogicznie rok wcześniej udział ten wyniósł 7,4 %. Bardzo wysokie koszty uzyskania przychodu, wysokie straty i znaczny wzrost liczby, którzy zgłosili straty pokazują, Ŝe silnie osłabienie koniunktury w latach 2008-2009 odbiło się na kondycji finansowej małopolskich przedsiębiorstw. Oprócz spadku koniunktury w latach 2008-2009, na zmniejszenie wpływów z CIT przełoŝyły się teŝ dwa zdarzenia losowe z pierwszej połowy tego roku: długa zima, która opóźniła sezonowe oŝywienie gospodarki, oraz powodzie w maju i czerwcu, które następnie przyhamowały to oŝywienie. Spowodowały one znaczne zniszczenia, co przekłada się na straty finansowe bądź nawet przymusowe zawieszenie działalności gospodarczej. Wprawdzie zostały uruchomione środki pomocowe, głównie dla mikro- i małych przedsiębiorstw, to jednak zanim przedsiębiorcy uporają się z odbudową infrastruktury, minie jeszcze duŝo czasu. Przy zakładaniu wpływów z podatku CIT do budŝetu województwa małopolskiego na kolejne lata powinno się wziąć pod uwagę następujące czynniki: 11 S t r o n a

starty zgłoszone przez przedsiębiorców mają je prawo rozliczać przez kolejne 5 lat, straty, jakie spowodowały powodzie przyczynią się do niŝszych przychodów przedsiębiorstw, zatem mimo Ŝe nastąpiło pozytywne odbicie w koniunkturze w tym roku, firmy nie będą miały tak wysokich przychodów brutto, jak moŝna by zakładać, podatnicy CIT mają moŝliwość wpłacać zaliczki miesięczne w uproszczonej formie w wysokości 1/12 podatku naleŝnego wykazanego w zeznaniu za poprzedni rok, a jeŝeli nie wykazali w nim podatku naleŝnego, mogą wpłacać zaliczki miesięczne w wysokości 1/12 podatku naleŝnego wynikającego z zeznania sprzed dwóch lat. W przypadku niŝszych podatków z lat poprzednich będzie to miało przełoŝenie na niŝsze wpływy podatkowe w latach przyszłych. korzystając z powyŝszej moŝliwości, przedsiębiorstwa w latach 2008 i 2009 mogły rozliczać się na podstawie podatku wykazanego w 2007 roku. Takie rozliczenie jest bowiem dla firm łatwiejsze. PoniewaŜ w 2007 roku wykazany podatek CIT był wysoki, tego typu uproszczony tryb rozliczenia w 2009 roku spowodował, Ŝe w końcowym rozliczeniu za 2009 rok w kwietniu 2010 firmy wykazały nadpłatę podatku z tytułu zaliczek odprowadzanych w 2009 roku, co wiązało się z koniecznością zwrotów z budŝetu województwa. To samo moŝe mieć miejsce w latach następnych.

13 S t r o n a