CZY WSPÓŁCZESNE METODY FARMAKOLOGICZNEGO LECZENIA BÓLU NOWOTWOROWEGO WPŁYWAJĄ NA POPRAWĘ JAKOŚCI ŻYCIA PACJENTÓW Z RAKIEM TRZUSTKI? praca wykonywana pod kierunkiem: dr hab. n. med. prof. nadzw. UM Waldemara Machały prof. dr hab. n. med. Arkadiusza Jeziorskiego dr hab. n. med. prof. nadzw. UM Janusza Piekarskiego Dominik Stawiszyoski Magdalena Kędzierska EPIDEMIOLOGIA RAKA TRZUSTKI Według światowego raportu opublikowanego w 2003 r. (World Cancer Report) - w 2000 r. na nowotwory złośliwe zachorowało 10,1 mln osób, 6,2 mln zmarło z tego powodu, a 22,4 mln żyło po rozpoznaniu nowotworu złośliwego 3% nowotworów złośliwych K:trzon i ogon trzustki RAK TRZUSTKI K /M 8 miejsce pod względem zachorowao M: głowa trzustki 1
CHARAKTERYSTYKA EPIDEMIOLOGICZNA NA ŚWIECIE RAKA TRZUSTKI U OBU PŁCI (na podstawie GLOBOCAN 2008) RAK TRZUSTKI ZACHOROWANIA (w tys.) - 215 ZGONY (w tys.) - 212 WSKAŹNIK K/M* - 1,2 WSKAŹNIK ŚMIERTELNOŚCI - 0,99!!! *WSKAŹNIK K/M stosunek liczby zachorowao u mężczyzn i kobiet CHARAKTERYSTYKA EPIDEMIOLOGICZNA RAKA TRZUSTKI W POLSCE U OBU PŁCI (na podstawie danych z Krajowego Rejestru Nowotworów z 2004 r. ) ZACHOROWALNOŚD liczba bezwzględna wszystkich nowotworów złośliwych w Polsce nowotwór trzustki (%) UMIERALNOŚD liczba bezwzględna wszystkich nowotworów złośliwych w Polsce KOBIETY 58 858 2,6 38510 3,9 MĘŻCZYŹNI 62442 2,7 51305 4,99 % nowotworu trzustki 2
OBJAWY KLINICZNE we wczesnym stopniu zaawansowania choroba przebiega bezobjawowo!!! objawy kliniczne zależą od lokalizacji guza, jego wielkości i stopnia miejscowego oraz regionalnego zaawansowania typowymi objawami raka są: BÓL W NADBRZUSZU TO JEDEN Z NAJBARDZIEJ DOTKLIWYCH OBJAWÓW (70-805 CHORYCH), często promieniujący do kręgosłupa, o charakterze piekącym, gniotącym; nie ma charakteru kłującego, żółtaczka ubytek masy ciała (dotyczy 90% chorych) Cel pracy wielokierunkowa analiza metod aktualnego leczenia farmakologicznego bólu nowotworowego leczenie bólu przebijającego u pacjentów chorych na gruczołowego raka trzustki 3
ból związany z chorobą nowotworową (wyniszczenie) konsekwencja postępującego procesu nowotworowego BÓL NOWOTWOROWY W RAKU TRZUSTKI działanie niepożądane leczenia p/nowotworowego ból wspóistniejący KLASYCZNA DRABINA ANELGETYCZNA wg WHO z 1988 r. ALTERNATYWNY ALGORYTM LECZENIA BÓLU NOWOTWEGO wg ANALIZY EISENBERGA silny opioid +/- lek adiuwantowy VAS 8-10 silny opioid +/- lek adiuwantowy anelgetyk opioidowy + anelgetyk nieopioidowy +/- lek adiuwantowy VAS 4-7 silny opioid + ew. analgetyk nieopioidowy anelgetyk nieopioidowy +/- lek adiuwantowy VAS 1-3 analgetyk nieopioidowy + ew. silny opioid 4
WNIOSKI z analizy Eisenberga brak różnic między skutecznością NLPZ a slabymi opioidami (monoterapia lub skojarzenie z NLPZ) pojedyncze dawki słabych opioidow skojarzonych z NLPZ powodowały więcej działao ubocznych niż pojedyncze dawki NLPZ W RAZIE NIE USTĘPOWANIA BÓLU, ZASTAPID NLPZ BEZPOŚREDNIO SILNYMI OPIOIDAMI Z POMINIECIEM LEKÓW Z II STOPNIA DRABINY ANALGETYCZNEJ Ból przebijający (ang. breakthroughpain) BTP przedawkowanie względne opioid długo działający napadowy (1-60/dobę) Ryc. 1. Bóle przebijające znaczne nasilenie (VAS 7-10) BTP szybki czas narastania (1-30 min.; średnio 3,2min.) przedawkowanie względne podniesienie dawki opioidu długo działającego krótki czas trwania (1-240 min.; średnio 30 min) 5
LECZENIE OBJAWOWE BTP UWAGA!!! zwiększenie dawki leku podstawowego w celu łagodzenia bólu przebijającego nie jest dobrym rozwiązaniem, ponieważ między okresami, kiedy występuje ból przebijający, stężenie leku stosowanego przewlekle jest w organizmie zbyt duże!!!! LECZENIE OBJAWOWE BTP Doraźnie stosuje się dawkę krótko działającego opioidu (dawka ratunkowa) odpowiadającą 1/10 1/6 dobowej dawki przyjmowanego stale leku Wykorzystuje się też dożylny lub doustny metamizol, paracetamol bądź leki rozkurczowe Z silniejszych środków można wymienid krótko działające preparaty fentanylu TTS, morfiny SR, buprenorfiny TDS oraz metadonu. 6
EFFENTORA PRZEŁOM W LECZENIU BTP??? tabletka podpoliczkowa zawierająca 100 µg fentanylu w postaci cytrynianu wskazanie: leczenie BTP u pacjentów z chorobą nowotworową, którzy są poddani SKUTECZNEJ opioidowej terapii podtrzymującej indywidualne dostosowanie dawki, aż do uzyskania dawki SKUTECZNEJ Początkowa dawka: zawsze 100 µg!!! ZALETY PREPARATU EFFENTORA Lek wykorzystuje technologię dostarczania, w postaci reakcji musowania, co zwiększa szybkośd i ilośd fentanylu wchłoniętego przez śluzówkę jamy ustnej Przejściowe zmiany ph towarzyszące reakcji musowania mogą zoptymalizowad rozpuszczanie (przy niższym ph) i przepuszczalnośd błony śluzowej (przy wyższym ph) 7
EFFENTORA SZYBKOŚD I SKUTECZNOŚD najwyższe stężenie w surowicy po 23 minutach skuteczne działanie przeciwbólowe po 12-15 minutach Lunaldin oraz Instanyl październik 2010 lipiec 2009 8
WNIOSKI Analiza piśmiennictwa pozwala stwierdzid że obecnie nie ma złotego standardu w leczeniu bólu pacjentów z rakiem trzustki Metody niefarmakologiczne (takie jak neuroliza, blokada zwoju trzewnego, czy zewnątrzoponowe podawanie analgetyków) powinno byd zastosowane dopiero w przypadku nieskutecznej farmakoterapii. Dla zrównoważenia indywidualnego stosunku ryzyka do korzyści każdego sposobu leczenia bólu nowotworowego w raku trzustki wymagane jest podejście interdyscyplinarne i zaangażowanie w proces leczenia zarówno lekarza anestezjologa jak i onkologa, chirurga onkologicznego, czy lekarza medycyny paliatywnej, a nawet lekarza POZ. Lekarz powinien dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić choremu humanitarną opiekę terminalną i godne warunki umierania. Lekarz powinien do końca łagodzić cierpienia chorego w stanach terminalnych i utrzymywać w miarę możliwości jakość kończącego się życia. art. 30 KEL 9
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 10