DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO

Transkrypt

1 DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Sekterarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Józefa Szczurek-Żelazko Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej prof. dr hab. n. med. Jerzy Robert Ładny (podpis i pieczęć) (podpis i pieczęć) (data) (data)

2 Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem Pana Prof. Andrzeja Basińskiego z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, zaledwie 16% dorosłych pacjentów otrzymało leczenie przeciwbólowe podczas interwencji podstawowych zespołów ratownictwa medycznego, natomiast specjalistyczne zespoły ratownictwa medycznego jedynie w 18% zastosowały leczenie przeciwbólowe u dorosłych na etapie przedszpitalnym. Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego Roberta Ładnego przygotowało dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i chemiczne. Dane zostały przygotowane dzięki Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Analiza obejmowała okres od 1 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji zespołów ratownictwa medycznego z całej Polski (w badanym okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23% przypadkach, a u dzieci (<18 roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie standardu leczenia dolegliwości bólowych o różnych przyczynach i nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia w całym kraju. W oparciu o aktualną wiedzę medyczną odnoszącą się do stosowania analgetyków w ratownictwie medycznym, zespół ekspertów rekomenduje następujące leki o działaniu przeciwbólowym: 1. drotaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną) 2. fentanyl 3. ibuprofen 4. ketoprofen 5. deksketoprofen 6. metamizol 7. morfina 8. papaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną) 9. paracetamol 10. ketamina 11. propofol 12. metoksyfluran str. 2 z 5

3 Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie przez członka zespołu ratownictwa medycznego skali oceny bólu NRS. W skali tej 0 pkt oznacza brak bólu a 10 pkt maksymalny możliwy ból. Kierownik zespołu ratownictwa medycznego ocenia ból, zapisuje jego natężenie oraz czas podania leku w karcie medycznych czynności ratunkowych. W celu maksymalnego uproszczenia wprowadzono podział dolegliwości bólowych na 3 stopnie: 1. od 1 pkt do 4 pkt ból łagodny 2. od 5 pkt do 7 pkt ból umiarkowany 3. od 8 pkt do 10 pkt ból silny/ekstremalny Zaleca się dążenie do redukcji natężenia bólu o minimum 50%. Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, dokonuje się podziału dolegliwości bólowych na 2 grupy: I. ból o etiologii nieurazowej: ból głowy ból klatki piersiowej ból brzucha II. ból o etiologii urazowej. O wyborze zastosowanego leczenia decyduje: stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm powstawania bólu oraz jego lokalizacja. str. 3 z 5

4 Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego NATĘŻENIE BÓLU (NRS) BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ BÓL O ETIOLOGII URAZOWEJ ból głowy ból w obrębie klatki piersiowej ból w obrębie jamy brzusznej urazy, oparzenia ból łagodny 1 4 pkt ból umiarkowany 5 7 pkt ból silny/ ekstremalny 8 10 pkt ibuprofen 800 mg p.o. i/ paracetamol 1000 mg p.o. paracetamol 1000 mg p.o. (1) ibuprofen 800 mg p.o. i/ metamizol 2,5 g i.v. ketoprofen 100 mg i.v (8) / deksketoprofen 50 mg i.v. fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o. (1) fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o. metamizol 2,5 g i.v./i.m. morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o. (2) i/ metamizol 2,5 g i.v. morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o. (2) i/ metamizol 2,5 g i.v. metamizol 2,5 g i.v./i.m. + drotaweryna 80 mg i.v./i.m. (3) metamizol 2,5 g i.v. + drotaweryna 80 mg i.v. (3) morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o. (2), (4) fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o. fentanyl 1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o. (5), (6) morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o. (2), (4) ketamina 0,25-0,5 mg/kg m.c. i.v./i.o. ketamina 0,25-0,5 mg/kg m.c. i.v./i.o. + propofol 0,5 mg/kg m.c. i.v. metoksyfluran wziewnie + postępowanie niefarmakologiczne (7) (1) W przypadku podejrzenia cech krwawienia do OUN występowania przeciwwskazań do NLPZ i/ metamizolu. (2) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 5 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji jakościowych zaburzeń świadomości. (3) Drotaweryna tylko w przypadku występowania stanów spastycznych mięśniówki gładkiej przewodu pokarmowego, dróg moczowych. (4) Przy braku przeciwwskazań. (5) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 15 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji jakościowych zaburzeń świadomości. (6) Zaleca się zachowanie ostrożności w urazach obejmujących klatkę piersiową. (7) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd. (8) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin. UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo. Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne. str. 4 z 5

5 Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego Skróty drogi podawania leków: i.v.- dożylnie i.o - infuzja doszpikowa p.o - doustnie Autorzy: Andrzej Basiński 1, Jerzy Wordliczek 2, Jarosław Woroń 3,4, Jan Dobrogowski 5, Robert Gałązkowski 6, Klaudiusz Nadolny 7,8, Jerzy Robert Ładny 7,9, Marcin Podgórski 6, Daniel Ślęzak 1 1) Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny 2) Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 3) Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1 4) Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 5) Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM Kraków 6) Zakład Ratownictwa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Lotnicze Pogotowie Ratunkowego 7) Klinika Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 8) Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach 9) Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej str. 5 z 5

6 DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH W PODSTAWOWYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Sekterarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Józefa Szczurek-Żelazko Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej prof. dr hab. n. med. Jerzy Robert Ładny (podpis i pieczęć) (podpis i pieczęć) (data) (data)

7 Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem Pana Prof. Andrzeja Basińskiego z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, zaledwie 16% dorosłych pacjentów otrzymało leczenie przeciwbólowe podczas interwencji podstawowych zespołów ratownictwa medycznego, natomiast specjalistyczne zespoły ratownictwa medycznego jedynie w 18% zastosowały leczenie przeciwbólowe na etapie przedszpitalnym. Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego Roberta Ładnego przygotowało dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i chemiczne. Dane zostały przygotowane dzięki Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Analiza obejmowała okres od 1 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji zespołów ratownictwa medycznego z całej Polski (w badanym okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23% przypadkach, a u dzieci (<18 roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie standardu leczenia dolegliwości bólowych o różnych przyczynach i nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia w całym kraju. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2016 r. w sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego, ratownik medyczny i pielęgniarka systemu może podać samodzielnie następujące leki przeciwbólowe/rozkurczowe: 1. drotaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną) 2. fentanyl 3. ibuprofen 4. ketoprofen 5. metamizol 6. morfina 7. papaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną) 8. paracetamol str. 2 z 5

8 Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie przez ratownika medycznego pielęgniarkę systemu skali oceny bólu. W skali tej 0 pkt oznacza brak bólu a 10 pkt maksymalny możliwy ból. Kierownik zespołu ocenia ból, zapisuje jego natężenie oraz czas podania leku w karcie medycznych czynności ratunkowych. W celu maksymalnego uproszczenia wprowadzono podział dolegliwości bólowych na 3 stopnie: 1. od 1 pkt do 4 pkt ból łagodny 2. od 5 pkt do 7 pkt ból umiarkowany 3. od 8 pkt do 10 pkt ból silny/ekstremalny Zaleca się dążenie do redukcji natężenia bólu o minimum 50%. Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, zespół ekspertów proponuje podział dolegliwości bólowych na 2 grupy: I. ból o etiologii nieurazowej: ból głowy ból klatki piersiowej ból brzucha II. ból o etiologii urazowej. Kryterium zastosowanego leczenia powinien być stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm powstawania bólu oraz jego lokalizacja. str. 3 z 5

9 Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego NATĘŻENIE BÓLU (NRS) BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ BÓL O ETIOLOGII URAZOWEJ ból głowy ból w obrębie klatki piersiowej ból w obrębie jamy brzusznej urazy, oparzenia ibuprofen 800 mg p.o. ból łagodny 1 4 pkt i/ paracetamol 1000 mg p.o. paracetamol 1000 mg p.o. (1) metamizol 2,5 g i.v./i.m. metamizol 2,5 g i.v./i.m. + drotaweryna 80mg i.v./i.m. (3) ból umiarkowany 5 7 pkt ibuprofen 800 mg p.o. i/ metamizol 2,5 g i.v. ketoprofen 100 mg i.v. (8) fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o. (1) morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o. (2) i/ metamizol 2,5 g i.v. metamizol 2,5 g i.v. + drotaweryna 80mg i.v. (3) fentanyl 1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o. (5),(6) morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o. (2)(4) + postępowanie niefarmakologiczne (7) ból silny/ ekstremalny 8 10 pkt fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o. morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o. (2) i/ metamizol 2,5 g i.v. morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o. (2),(4) fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o. (1) W przypadku podejrzenia cech krwawienia do OUN występowania przeciwwskazań do NLPZ i/ metamizolu. (2) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 5 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji jakościowych zaburzeń świadomości. (3) Drotaweryna tylko w przypadku występowania stanów spastycznych mięśniówki gładkiej przewodu pokarmowego, dróg moczowych. (4) Przy braku przeciwwskazań. (5) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 15 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji jakościowych zaburzeń świadomości. (6) Zaleca się zachowanie ostrożności w urazach obejmujących klatkę piersiową. (7) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd. (8) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin. UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo. Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne. str. 4 z 5

10 Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego Skróty drogi podawania leków: i.v.- dożylnie i.o - infuzja doszpikowa p.o - doustnie Autorzy: Andrzej Basiński 1, Jerzy Wordliczek 2, Jarosław Woroń 3,4, Jan Dobrogowski 5, Robert Gałązkowski 6, Klaudiusz Nadolny 7,8, Jerzy Robert Ładny 7,9, 1) Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny 2) Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 3) Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1 4) Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 5) Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM Kraków 6) Zakład Ratownictwa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Lotnicze Pogotowie Ratunkowego 7) Klinika Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 8) Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach 9) Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej str. 5 z 5

11 DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U DZIECI W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO

12 Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem Pana Prof. Andrzeja Basińskiego z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, aktualnie zaledwie 20% dzieci z urazami wielonarządowymi otrzymuje leczenie przeciwbólowe na etapie przedszpitalnym. Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego Roberta Ładnego przygotowało dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i chemiczne. Dane zostały przygotowane dzięki Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Analiza obejmowała okres od 1 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji zespołów ratownictwa medycznego z całej Polski (w badanym okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23% przypadkach, a u dzieci (<18 roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie standardu leczenia dolegliwości bólowych o różnych przyczynach i nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia w całym kraju. W oparciu o aktualną wiedzę medyczną odnoszącą się do stosowania analgetyków w ratownictwie medycznym, rekomenduje się następujące leki o działaniu przeciwbólowym: 1. drotaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną) 2. fentanyl 3. ibuprofen 4. ketoprofen 5. morfina 6. paracetamol 7. ketamina str. 2 z 5

13 Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie skali oceny bólu. Rodzaj skali bólu powinien być dopasowany do kategorii wiekowej pacjenta (np. VAS, FACE, NRS). W skalach tych 0 pkt oznacza brak bólu, a 10 pkt maksymalny możliwy ból. Kierownik zespołu ratownictwa medycznego diagnozuje ból, odnotowuje w karcie medycznych czynności ratunkowych jego natężenie, lokalizację oraz czas podania leku. W celu maksymalnego uproszczenia wprowadzono podział dolegliwości bólowych na 3 stopnie: 1. od 1 pkt do 4 pkt ból łagodny 2. od 5 pkt do 7 pkt ból umiarkowany 3. od 8 pkt do 10 pkt ból silny/ekstremalny str. 3 z 5

14 Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego Zaleca się dążenie do redukcji natężenia bólu o minimum 50%. Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, dokonano podziału dolegliwości bólowych na 2 grupy: I. ból o etiologii nieurazowej: II. ból o etiologii urazowej. O wyborze zastosowanego leczenia decyduje: stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm powstawania bólu oraz wiek pacjenta. NATĘŻENIE BÓLU ból łagodny ból umiarkowany ból silny/ ekstremalny BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ (4) Wiek BÓL O ETIOLOGII URAZOWEJ urazy, oparzenia 0-12 lat > 12 lat 0-18 lat paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o. (1) paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o. (1) morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o. morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o. paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o. paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o. ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o. ketoprofen mg i.v./i.o. (2),(5) morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o. morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o. morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o. fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v./i.o. ketamina 0,25-0,5 mg/kg m.c. i.v./i.o. (2),(4) + postępowanie niefarmakologiczne (3) fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v/i.o. (1) Dotyczy pacjentów powyżej 3 miesiąca życia. (2) Dotyczy pacjentów powyżej 15 roku życia. (3) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd. (4) W bólach o charakterze skurczowym zlokalizowanych w jamie brzusznej rekomenduje się podanie drotaweryny w dawce zależnej od masy ciała i wieku dziecka. Dawkowanie: 0-6 lat mg/ 24h, powyżej 6 lat mg/24h. (5) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin. str. 4 z 5

15 Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo. Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne. Skróty drogi podawania leków: i.v.- dożylnie i.o - infuzja doszpikowa p.o - doustnie Autorzy: Andrzej Basiński 1, Jerzy Wordliczek 2, Jarosław Woroń 3,4, Jan Dobrogowski 5, Robert Gałązkowski 6, Klaudiusz Nadolny 7,8, Jerzy Robert Ładny 7,11, Teresa Jackowska 9, Krzysztof Kobylarz 10, Marcin Podgórski 6, Daniel Ślęzak 1. 1) Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny 2) Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 3) Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1 4) Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 5) Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM Kraków 6) Zakład Ratownictwa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Lotnicze Pogotowie Ratunkowego 7) Klinika Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 8) Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach 9) Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii 10) Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie 11) Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej str. 5 z 5

16 DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U DZIECI W PODSTAWOWYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO

17 Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem Pana Prof. Andrzeja Basińskiego z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, aktualnie zaledwie 20% dzieci z urazami wielonarządowymi otrzymuje leczenie przeciwbólowe na etapie przedszpitalnym. Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego Roberta Ładnego przygotowało dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i chemiczne. Dane zostały przygotowane dzięki Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Analiza obejmowała okres od 1 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji zespołów ratownictwa medycznego z całej Polski (w badanym okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23% przypadkach, a u dzieci (<18 roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie standardu leczenia dolegliwości bólowych o różnych przyczynach i nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia w całym kraju. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2016 r. w sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego, ratownik medyczny i pielęgniarka systemu może podać samodzielnie następujące leki przeciwbólowe/rozkurczowe: 1. drotaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną) 2. fentanyl 3. ibuprofen 4. ketoprofen 5. morfina 6. paracetamol str. 2 z 5

18 Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie przez ratownika medycznego pielęgniarkę systemu skali oceny bólu. Rodzaj skali bólu powinien być dopasowany do kategorii wiekowej pacjenta (np. VAS, FACE, NRS). W skalach tych 0 pkt oznacza brak bólu, a 10 pkt maksymalny możliwy ból. Kierownik zespołu ocenia ból, zapisuje jego natężenie oraz czas podania leku w karcie medycznych czynności ratunkowych. W celu maksymalnego uproszczenia wprowadzono podział dolegliwości bólowych na 3 stopnie: 1. od 1 pkt do 4 pkt ból łagodny 2. od 5 pkt do 7 pkt ból umiarkowany 3. od 8 pkt do 10 pkt ból silny/ekstremalny Zaleca się dążenie do redukcji natężenia bólu o minimum 50%. str. 3 z 5

19 Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, dokonuje się podziału dolegliwości bólowych na 2 grupy: I. ból o etiologii nieurazowej: II. ból o etiologii urazowej. O wyborze zastosowanego leczenia decyduje: stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm powstawania bólu oraz wiek pacjenta. NATĘŻENIE BÓLU BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ (4) wiek 0-12 lat > 12 lat BÓL O ETIOLOGII URAZOWEJ urazy, oparzenia ból łagodny paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o. (1) paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o. ból umiarkowany ból silny/ ekstremalny paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o. (1) morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o. morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o. paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o. ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o. ketoprofen mg i.v./i.o. (2)(5) morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o. morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o. fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v/i.o. morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o. fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v./i.o. + postępowanie niefarmakologiczne (3) (1) Dotyczy pacjentów powyżej 3 miesiąca życia. (2) Dotyczy pacjentów powyżej 15 roku życia. (3) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd. (4) W bólach o charakterze skurczowym zlokalizowanych w jamie brzusznej rekomenduje się podanie drotaweryny w dawce zależnej od masy ciała i wieku dziecka. Dawkowanie: 0-6 lat mg/ 24h, powyżej 6 lat mg/24h. (5) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin. UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo. str. 4 z 5

20 Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne. Skróty drogi podawania leków: i.v.- dożylnie i.o - infuzja doszpikowa p.o - doustnie Autorzy: Andrzej Basiński 1, Jerzy Wordliczek 2, Jarosław Woroń 3,4, Jan Dobrogowski 5, Robert Gałązkowski 6, Klaudiusz Nadolny 7,8, Jerzy Robert Ładny 7,11, Teresa Jackowska 9, Krzysztof Kobylarz 10, Marcin Podgórski 6, Daniel Ślęzak 1 1) Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny 2) Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 3) Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1 4) Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 5) Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM Kraków 6) Zakład Ratownictwa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Lotnicze Pogotowie Ratunkowego 7) Klinika Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 8) Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach 9) Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii 10) Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie 11) Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej str. 5 z 5