Stomatologia 2013 Warszawa, 17 października 2013 r. SKALA PROBLEMU EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW GŁOWY I SZYI Henryk Skarżyński, Wojciech Golusiński Współpraca: Ewa Majchrzak, Mateusz Szewczyk, Łukasz Łuczewski Klinika Chirurgii Głowy, Szyi i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie
Nowotwory głowy i szyi jama nosa i zatoki oboczne część nosowa gardła jama ustna część ustna gardła krtań część dolna gardła tarczyca
Epidemiologia nowotworów głowy i szyi Cancer incidence and mortality worldwide: IARC Cancer Base No.10 [Internet] 2010. Available at: http://globocan.iarc.fr. świat: >600 tys./rok nowych zachorowań: jama ustna: 263 020 tarczyca: 213 179 krtań: 150 677 gardło: 136 622 nosogardło: 84 441 Europa: 10,8/100 tys.
Epidemiologia nowotworów głowy i szyi w Polsce w roku 2010 Krajowy Rejestr Nowotworów Zachorowalność MĘŻCZYŹNI C32 (krtań) 1924 C04 (dno jamy ustnej) 348 C09 (migdałek) 341 KOBIETY C32 (krtań) 277 C09 (migdałek) 121 C07 (ślinianka przyuszna) 116
Epidemiologia nowotworów głowy i szyi w Polsce w roku 2010 Liczba zgonów Krajowy Rejestr Nowotworów MĘŻCZYŹNI C32 (krtań) 1358 C02 (język) 259 KOBIETY C32 (krtań) 169 C02 (język) 64 C14 (nieokreślone umiejscowienie w obrębie jamy ustnej, gardła i wargi) 256 C04 (dno jamy ustnej) 58
Wyleczalność nowotworów głowy i szyi wg Sloan-Kettering Cancer Centre, Nowy York, 2005 5-letnie przeżycie chorych leczonych z powodu raka głowy i szyi w Centrach Onkologii 5-letnie przeżycie chorych leczonych z powodu raka głowy i szyi poza Centrami Onkologii 60% 40% średnio: 50%
Nowotwory głowy i szyi KRTAŃ
Krtań Epidemiology, risk factors, and overall survival rate of laryngeal cancer in Songklanagarind Hospital. J Med Assoc Thai, 2011 30% nowotworów głowy i szyi zapadalność: 0,8-6,9/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,9-7,3/100 tys. mieszkańców w Polsce wysoki wskaźnik zachorowalności: Ameryka Południowa, kraje basenu Morza Śródziemnego zachorowalność spada o 2-3%/rok M/K : 4/1 5-letnie przeżycie: 55%
Krtań zachorowalność GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)
Krtań zachorowalność / śmiertelność GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)
Krtań okolica nadgłośniowa Aethiology and epidemiology of laryngeal carcinoma. Clinical otolaryngology, 2001 35% raków krtani naciekanie sąsiednich struktur anatomicznych 23% chorych w chwili diagnozy prezentuje przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych (T1 63%, T2 70%, T3 i T4 79%) 20% przypadków przerzuty obustronne ból podczas przełykania, uczucie przeszkody
Krtań Głośnia Okolica podgłośniowa 60% raków krtani ubogie unaczynienie limfatyczne (z wyjątkiem okolicy spoidła tylnego) chrypka 5% raków krtani 20-30% przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych (przed- i okołotchawiczych) duszność wysiłkowa
Nowotwory głowy i szyi JAMA USTNA, WARGA
Jama ustna, warga zachorowalność GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)
Jama ustna, warga zachorowalność / śmiertelność GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)
Jama ustna Indian J Public Health. Risk for oral cancer associated to smoking, smokeless and oral dip products. 2012 Jan-Mar;56(1):57-60. 1,6% wszystkich nowotworów zapadalność: 4,16/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 1,83/100 tys. mieszkańców w Polsce 90% nowotworów złośliwych: SCC kraje wysokiego ryzyka: Sri Lanka, Indie (30% wszystkich nowotworów), dla porównania Wielka Brytania (2%), Francja (8%) zapadalność i śmiertelność wzrasta z wiekiem (85% 5-6 dekada życia) M/K: 2/1
Jama ustna Czynniki ryzyka: palenie tytoniu, smokeless tobacco marihuana alkohol higiena jamy ustnej czynniki infekcyjne: HPV, HIV, HSV, EBV czynniki genetyczne stany przedrakowe
Jama ustna zmiana profilu pacjenta 5 6 DEKADA ŻYCIA MŁODY DOROSŁY <45 R.Ż. HPV
Warga Lip cancer: a 10-year retrospective epidemiological study. Anticancer Res, 2012 Lip cancer: retrospective analysis of 181 cases. J Dtsch Dermatol Ges, 2012 zapadalność: 0,2 1,1/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: 12/100 tys. mieszkańców Europy śmiertelność: 0,1 0,4/100 tys. mieszkańców w Polsce K/M (warga górna): 1/1 K/M (warga dolna): 1/8 najczęstszy SCC, następnie BCC czynniki ryzyka: promienie UVB, alkohol, palenie tytoniu
Język Early stage squamous cell cancer of the oral tongue--clinicopathologic features affecting outcome. Cancer, 2012 35% nowotworów jamy ustnej zapadalność: 0,3-1,1/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,2-1,4/100 tys. mieszkańców w Polsce najczęściej powierzchnia boczna lub brzuszna języka głębokość nacieku a 5-letnie przeżycie: <3mm 85,7% >7mm 57%
Dno jamy ustnej Floor of mouth carcinoma: surgery still the dominant mode of treatment. J Med Imaging Radiat Oncol, 2012 zapadalność: 0,3-1,3/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,3-1,4/100 tys. mieszkańców w Polsce okolica szczególnie wrażliwa na działanie alkoholu i tytoniu 5-letnie przeżycie: I 85-90%, II 80%, III 66%, IV 32%
Błona śluzowa policzka Squamous cell carcinoma of the buccal mucosa: outcomes of treatment in the modern era. Laryngoscope, 2012 zapadalność: 0,2-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,3-0,4/100 tys. mieszkańców w Polsce Daleki Wschód smokeless tobacco 5-letnie przeżycie waha się od 77% do 18%
Podniebienie twarde HIGH RATES OF REGIONAL FAILURE IN SQUAMOUS CELL CARCINOMA OF THE HARD PALATE AND MAXILLARY ALVEOLUS, Head Neck 2011 zapadalność: 0,2-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,1-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce 2/3 raków: SCC, pozostałe 1/3: nowotwory z małych gruczołów ślinowych 5-letnie przeżycie: I 75%, II 46%, III 35%, IV 11%
Nowotwory głowy i szyi GARDŁO ŚRODKOWE
Gardło środkowe Trends in incidence of oral and pharyngeal carcinoma in Florida: 1981 2008, Public Health Dent, 2012 10,9% nowotworów głowy i szyi zapadalność: 0,2-0,8/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,1-0,6/100 tys. mieszkańców w Polsce 70% SCC (migdałki 45%, nasada języka 40%, podniebienie miękkie 15%, tylna ściana gardła 5%) 25% lymphoma, 5% guzy małych gruczołów ślinowych M/K: 4/1 młodzi dorośli! 5-letnie przeżycie: I 92%, IV 17%
Gardło środkowe zachorowalność GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)
Gardło środkowe zachorowalność / śmiertelność GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)
Gardło środkowe Czynniki ryzyka: alkohol, palenie tytoniu, smokeless tobacco higiena jamy ustnej czynniki infekcyjne: HPV, HIV czynniki dietetyczne (niedobór witaminy A)
Nowotwory głowy i szyi GARDŁO DOLNE
Gardło dolne Acta Chir Belg. Epidemiology and clinical characteristics of larynx and hypopharynx carcinoma: a comparative study in the Hainaut and review of the literature. 2012 Nov-Dec;112(6):423-5. 10% raków SCC układu oddechowo-pokarmowego zapadalność: 0,1-0,8/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: 1/100 tys. mieszkańców Europy śmiertelność: 0,1-0,8/100 tys. mieszkańców w Polsce 70% zachyłek gruszkowaty (Ameryka Północna, Francja; M/K: 50/1) 15% okolica zapierścienna (północna Europa; K/M: 1,5/1) 15% tylna ściana gardła (M/K: 5-20/1) średnia wieku w momencie diagnozy: 60 lat 5-letnie przeżycie: 22%
Nowotwory głowy i szyi TARCZYCA
Tarczyca Rev Med Suisse. Endocrinology in 2012: what's new? 2013 Jan 9;9(368):36-9. zapadalność: 1,5-6,7/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: 2/100 tys. mieszkańców Europy śmiertelność: 0,4-0,9/100 tys. mieszkańców w Polsce K/M: 3/1 2/3 przypadków: 20 55 r.ż. Czynniki ryzyka: czynniki dietetyczne napromienianie w dzieciństwie czynniki genetyczne
Tarczyca zachorowalność GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)
Tarczyca zachorowalność / śmiertelność GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)
Nowotwory głowy i szyi GRUCZOŁY ŚLINOWE
Gruczoły ślinowe Parotid gland tumors in a Korean population, J Craniofacial Surg, 2012 Tumors of the salivary gland in Mexicans. A retrospective study of 360 cases. Med Oral Patol, 2012 Mar 3% nowotworów głowy i szyi 80% guzów ślinianek ślinianka przyuszna, 10-15% ślinianka podżuchwowa, 5-10% ślinianka podjęzykowa i małe gruczoły ślinowe guzy niezłośliwe (Adenoma pleomorphum: 50-71%; guz Warthina: 4-14%): 68% ślinianka przyuszna, 16% ślinianka podżuchwowa, 16% małe gruczoły ślinowe guzy złośliwe (ACC: 25%; Mucoepidermoid carcinoma: 23%): 58% ślinianka przyuszna, 23% małe gruczoły ślinowe guzy złośliwe/niezłośliwe: 23% / 67%
Gruczoły ślinowe Krajowy Rejestr Nowotworów zapadalność: 0,2-0,5/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,1-0,4/100 tys. mieszkańców w Polsce szczyt zachorowań dla guzów niezłośliwych: 5 dekada życia, dla guzów złośliwych: 8 dekada życia (mężczyźni) i 3-5 dekada życia (kobiety) M/K: 1/1 przeżycie 5-letnie: rak ślinianki przyusznej 50-81%; rak ślinianki podżuchwowej 30-55%
Gruczoły ślinowe Czynniki ryzyka: napromienianie w przeszłości alkohol, palenie tytoniu dotyczy głównie mężczyzn czynniki infekcyjne EBV czynniki dietetyczne metale, minerały czynniki hormonalne
Nowotwory głowy i szyi przestrzeń przygardłowa 0,5% nowotworów głowy i szyi zapadalność: <0,5/100 tys. mieszkańców w Polsce 80% guzy niezłośliwe: adenoma pleomorphum (31%), carotid paraganglioma (13%), vagal paraganglioma (9%) guzy złośliwe: ACC (3%), mucoepidermoid carcinoma (2%) Parapharyngeal space tumors: an 18-year review. J Laryng Otol, 2002
Nowotwory głowy i szyi JAMA NOSOWA I ZATOKI OBOCZNE NOSA
Jama nosowa i zatoki oboczne nosa Incidence and survival in patients with sinonasal cancer: a historical analysis of population-based data, Wiley Online Library, 2011 3% nowotworów górnego odcinka układu oddechowego zapadalność: 0,2-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: 0,5-1/100 tys. mieszkańców na świecie śmiertelność: 0,1-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce 80% 45-85 r.ż. M/K: 2/1 przeżycia 5-letnie: 22 67%
Jama nosowa i zatoki oboczne nosa 60-70% zatoka szczękowa 20-30% jama nosowa 10-15% sitowie 5% zatoka czołowa, zatoka klinowa Czynniki ryzyka: warunki pracy zawodowej czynniki genetyczne promieniowanie czynniki infekcyjne
Jama nosowa i zatoki oboczne nosa najczęstszy guz niezłośliwy: brodawczak odwrócony 55% guzów złośliwych: SCC (w 50% dotyczy bocznej ściany jamy nosa) 28% guzów złośliwych: Adenocarcinoma (najczęściej dotyczy górnej części jamy nosowej i sitowia) 5% guzów złośliwych: ACC (najczęściej dotyczy zatoki szczękowej) 5% guzów złośliwych: Esthesioneuroblastoma 3,6% guzów złośliwych: Melanoma malignum (najczęściej dotyczy jamy nosowej i przegrody nosa)
Nowotwory głowy i szyi NOSOWA CZĘŚĆ GARDŁA
Nosowa część gardła Nasopharyngeal carcinoma--a clinico-pathological study in a regional cancer centre of northeastern India. Asian Pac J Cancer, 2011 1-2% nowotworów głowy i szyi zapadalność: 0,2-0,4/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: <1/100 tys. mieszkańców Europy zapadalność: 50/100 tys. mieszkańców południowych Chin, Alaski, Afryki Północnej i południowowschodnich rejonów Azji śmiertelność: 0,1-0,5/100 tys. mieszkańców w Polsce szczyt zachorowań: 5 dekada życia M/K: 3/1 przeżycia 5-letnie: I 67%, IV 15%
Nosowa część gardła zachorowalność GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)
Nosowa część gardła zachorowalność / śmiertelność GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)
Nosowa część gardła 3 podtypy WHO typ 1: rogowaciejący SCC (68% w U.S.) WHO typ 2: rak nierogowaciejący WHO typ 3: rak niezróżnicowany (wspólnie z typem 2, 95% w krajach Dalekiego Wschodu) Czynniki ryzyka: czynniki genetyczne czynniki infekcyjne: EBV czynniki dietetyczne: nadużywanie soli
Prognozowane wskaźniki śmiertelności w latach 2010 2030 wg Cancer Research UK
Przyszłość Pierwszy w Polsce Populacyjny Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Nowotworów Głowy i Szyi 12.12.2012 Poznań DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ