OGÓLNOPOLSKA GIEŁDA KONI HODOWLANYCH HORSE MARKET IL MERCATO DEL CAVALLO PFERDEMARKT 6 12 ISSN 2299-629x INDEX 33927X cna 16,99 zł w tym 8% VAT strona 54 Czarn Prly
SPIS TREŚCI www.konskitarg.pl fot.: z archiwum Irminy Marczyk Ofrty do wydania 07/2012, rklamacj dotycząc wydania 06/2012 i życznia wystawinia faktury za ogłosznia do wydania 07/2012 przyjmujmy do dnia 16.06.2012 r. wtrynaria Gdy koń rzuca głową Hadshaking Syndrom Maria Zagnińska 4 Polcamy: 4x4 czyli jdn koń i dwa rowry Anna Romanowska, str. 34 rdakcja: Pabianicka 119/131 93-490 Łódź rdakcja@konskitarg.pl tl. (42) 645 85 28 693 398 445 fax (42) 209 30 32 Dział ogłoszń: oglosznia@konskitarg.pl Dział rklamy: grafik@konskitarg.pl Dział rklamacji: rklamacja@konskitarg.pl tl. 693 398 445 NR KONTA: Bank Zachodni WBK o/łódź 77 1090 2705 0000 0001 0177 0186 REDAKTOR NACZELNA: Marta Szpakowska PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD: Katarzyna Misiukanis Adam Kutrasiński STAŁA WSPÓŁPRACA: Magdalna Rozmus Karolina Rusak Krzysztof Czarnota Jack Kobus Jrzy Fdorski WYDAWCA: Mariola Szpakowska Wyd. Koński Targ 93-490 Łódź ul. Pabianicka 119/131 DRUK I OPRAWA: ZDJĘCIE Z OKŁADKI: fot.: Marta Baranowska Koni i ludzi Wspomnini Tadusza Kotwickigo, cz. II Jack Kobus 8 Walki międzyplantarn inż. Paulina Puchała 14 Umowa o pnsjonat dla konia, cz. I mgr Zofia Zaporowska 17 Każdy Turkmn jździ konno Jack Kobus 22 Sport, Turystyka, Rkracja W końcu rkracja Magdalna Rozmus 26 Kto pirwszy na mci? Krzysztof Czarnota 31 4x4 czyli jdn koń i dwa rowry Anna Romanowska 34 Czynnik X Joanna Cdro i Jan Skoczylas 40 Hodowla i Chów Stagnacja linii L Jrzy Fdorski 42 Czy wirzchow prdyspozycj polskich ogirów półkrwi powinny być ocnian w zakładach trningowych wyłączni w sposób jakościowy? prof. dr hab. Marian Kaproń 46 Siara Arkadiusz Szałata 52 koński rasy Polski Czarn Prły, cz. I Karina Musiał-Błajszczak 54 Stanówki 2012 60 Fotoofrty Płatn 61 Fotoofrty bzpłatn 75 Ogłosznia drobn 84 Kalndarz imprz 85 Cnnik i DRUK na wpłatę 88 instrukcj 89 kupon ogłoszniowy 90 WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE. Rdakcja ni odpowiada za trść ogłoszń i rklam. Numr zamknięto 25.05.2012 r. czrwic 2012 Koński Targ
Wtrynaria rzuca głową gdy kon Hadshaking Syndrom tkst: Maria Zagnińska, zdjęcia: dramstim Wtdy stajmy przd możliwością, ż nasz wirzchowic cirpi na schorzni o podłożu nurologicznym, któr od pwngo czasu jst coraz częścij prawidłowo diagnozowan i opisywan przz wtrynarzy. Mowa o tak zwanym Syndromi Nikontrolowango Rzucania Głową, zwanym w skróci HS od angilskij nazwy Hadshaking Syndrom. Jst to zaburzni dość często występując, więc można z dużą Najczęścij jst to potrząsani lub machani pionow, z góry na dół, dużo rzadzij zdarza się machani na boki. Zachowani to sprawia wrażni nimającgo przyczyny, pojawia się bz ostrzżnia i zwykl jst bardzo gwałtown, z wyszarpywanim jźdźcowi wodzy, jśli koń pracuj akurat pod siodłm. Często porównuj się j do tgo, co robi koń, gdy nagl w nos ugryzi go pszczoła. Co, jśli sprzęt jst dopasowany odpowidnio, nasz umijętności jździcki ni budzą wątpliwości, koń jst zdrowy, a jdnak rzucani głową trwa i ni można się go w żadn sposób pozbyć bądź okrsowo znika i nawraca? dozą prawdopodobiństwa założyć, ż każda osoba mająca rgularni kontakt z końmi zna przynajmnij jdngo takigo konia lub o nim słyszała. objawy Aby można było stwirdzić u konia HS, musi wystąpić warunk obligatoryjny: nagł oraz nikontrolowan rzucani głową (tylko nosm, całą głową albo głową i szyją), nimotywowan żadnym z powodów wyminionych w wstępi. Jdnak ni jst to jdyny warunk. Oprócz nigo muszą wystąpić razm z nim co najmnij dwa z poniższych zachowań: pocirani nosa albo warg o nogę lub pobliski obikty; często nimożliw do kontrolowania w jakikolwik sposób (koń ni pozwala go sobi unimożliwić ani przrwać), bywa bardzo intnsywn i moż prowadzić do wycirania włosów z ocirango mijsca (często spotykany objaw HS); kichani lub chrapani (często spotykany objaw HS); okrsowość, czyli pojawiani się i znikani zachowań wskazujących na HS cykliczni, w odstępach od kilku dni do nawt pół roku (często spotykany objaw HS); Koński Targ czrwic 2012
czynnikami wyzwalającymi i nasilającymi objawy mogą być światło słonczn, pyłki, wiatr, okrsowo pojawiając się owady, a takż w niktórych przypadkach strs stały nipokój (często spotykany objaw HS); łzawini oczu i mrugani (rzadzij spotykany objaw HS); wydzilina z nosa (rzadzij spotykany objaw HS); wrażliwość na światło słonczn (rzadzij spotykany objaw HS); nadwrażliwość na dotykani głowy (rzadzij spotykany objaw HS); roztargnion zagapiani się w dal (rzadzij spotykany objaw HS). Wszystki t objawy powodowan są przz zaburznia funkcjonowania nrwu trójdzilngo, czyli największgo nrwu czaszkowgo u konia, który przchodzi od szczytu czaszki po obu stronach pyska przz szczęki aż do czrwic 2012 Koński Targ
Wtrynaria chrap. Hadshaking Syndrom polga na wytworzniu hiprwrażliwości owgo nrwu, który zaczyna ragować na bodźc niwywołując normalni żadnj rakcji jak wiatr, pyłki kurzu czy nawt światło słońca. Wrażliwość ta moż uaktywniać się co jakiś czas zaawansowan, odczuwa najprawdopodobnij słabsz lub silnijsz swędzni, któr jst w stani okrsowo zlikwidować pociranim swędzącgo mijsca. W miarę nasilania się zmian w funkcjonowaniu nrwu trójdzilngo swędzni narasta i zminia się nalży wyliminować z codzinngo życia konia przbywani w płnym słońcu i w wysokij trawi poziom 2. koń pocira nos o różn obikty, kicha albo kaszl, przstępuj z nogi na nogę; moż ni lubić zabigów pilęgnacyjnych przy głowi; pionow rzucani głową zwykl na tym poziomi zaczyna przybirać na sil oraz częstotliwości, a potrzba wycirania nosa bywa tak silna, ż koń wycira go o własną nogę nawt podczas ruchu; poziom 3. koń zamira niruchomo, wpatrując się w przstrzń (bz widoczngo związku z otocznim); moż pojawić się trzpani uszami, zaciskani warg, marszczni nosa; rzucani głową występuj z częstotliwością raz lub dwa razy na kwadrans; poziom 4. koń kicha, kaszl, chrapi, jst cały czas nispokojny, konwulsyjni marszczy nos lub pocira nim o nogi bądź dowoln przdmioty w okolicy; moż być wrażliwy na światło słonczn; rzucani głową występuj z częstotliwością do pięciu razy na kwadrans; poziom 5. koń rzuca ni tylko samą głową, ruch objmuj takż całą szyję; rośni poziom stałgo nipokoju; potrzba pocirania nosa jst tak silna, ż koń zatrzymuj się jak wryty, aby to uczynić, lub prz- lub w cięższych przypadkach trwać bz przrwy. Mchanizm powstawania owych zaburzń ni jst jszcz do końca poznany, al wiadomo, ż mają on źródło biochmiczn, czyli zalżą od fizjologii końskigo organizmu. Ni wimy, co j zapoczątkowuj, wimy jdnak z pwnością, ż HS ni moż być wywołany źl dopasowanym wędzidłm, nipoprawni założonym siodłm czy nadmirni silnym kontaktm na wodzach ni jst to bowim uszkodzni mchaniczn. Ni ma tż żadnych dowodów na to, ż skłonność do zachorowania jst dzidziczona. Ni jstśmy w stani dokładni okrślić, co czuj koń chorujący na HS; zwirzęta ni mogą przkazać nam swoich odczuć. Jdnak na podstawi obsrwacji zachowań chorych osobników oraz widzy nurologicznj można wywnioskować, ż lżj chory koń, u którgo zmiany biochmiczn ni są zapwnini cinia, unikani strsu, ochrona przd wiatrm to podstawa zapobigania objawom HS w chroniczny ból, którgo natężni staj się w końcu ni do znisinia i powoduj utratę przz zwirzę kontroli nad swoim zachowanim. natężni HS moż występować w różnych stopniach natężnia, wtrynarz podzilili go na poziomy. Nijdnokrotni trudno umijscowić dango konia konkrtni na którymś z nich, gdyż występują u nigo objawy sąsiadując z sobą. Poziomy t mają następując cchy: poziom 1. poza okrsowym, pojdynczym podrzucanim głową w nirgularnych odstępach czasu, koń pozostaj spokojny oraz zrlaksowany; Koński Targ czrwic 2012
ciwni ponosi pod siodłm i wyrywa się; rzucani głową występuj z częstotliwością od pięciu do piętnastu razy na kwadrans; poziom 6. koń rzuca głową 30 razy na minutę lub więcj, w powtarzających się cyklach lub w skrajnych przypadkach bz przrwy; wpada w panikę i rzuca się na oślp, raniąc się o otaczając przdmioty, lub ma napady nikontrolowanj agrsji wobc otocznia. lczni Nistty Hadshaking Syndrom obcni jst chorobą niulczalną. W przypadku koni sytuujących się na niższych poziomach zaawansowania możmy zapobigać objawom lub zmnijszać j, al dla koni na wyższych poziomach (piąty i szósty) zazwyczaj jdynym sposobm oszczędznia im cirpinia jst uśpini ich. Na niższych poziomach HS możmy wil zrobić, aby ulżyć koniowi. Badania chorych zwirząt wykazały, ż czynnikami wyzwalającymi i nasilającymi objawy mogą być światło słonczn, pyłki, wiatr, okrsowo pojawiając się owady, a takż w niktórych przypadkach strs. Najważnijsz jst, zamiast środków odstraszających owady używajmy siatki aby zminimalizować kontakt konia z tymi bodźcami. Popularnym i skutcznym środkim są maski osłaniając pysk chrapy, oczy lub nawt całą głowę w zalżności od tgo, który obszar łba jst najbardzij wrażliwy. Izolują on od wiatru, ograniczają dostęp pyłków oraz owadów, a część z nich ni przpuszcza prominiowania UV. Skutcznym sposobm na rdukcję wpływu słońca jst smarowani pyska konia krmami z filtrm UV, jdnak nidogodnością tj mtody jst jj czasochłonność. Oprócz tgo nalży wyliminować z codzinngo życia konia przbywani w płnym słońcu oraz w wysokij trawi zatm nalży dbać, aby na pastwisku była możliwość schowania się w ciniu, planować jazdy wczśni rano lub późno wiczorm i ni jździć po zarośniętych, niskoszonych łąkach (zwłaszcza w okrsi kwitninia traw). Jśli zwirzę raguj silni na wiatr, nalży zapwnić mu możliwość schroninia się przd nim na pastwisku (wiata lub gęsty zagajnik) oraz zrzygnować z jazd w witrzn dni. Poniważ strs moż nasilać objawy HS, warto pracować z konim w sposób spokojny, konskwntny, ni wystawiając go na nagł, nispodziwan bodźc, najlpij w stałym, przwidywalnym rytmi. Polca się czyszczni głowy jak najdlikatnijszymi szczotkami, unikani stosowania szamponów, mydł i używani w okrsi ltnim środków odstraszających owady. Wszystko to moż skutczni i znacząco podniść komfort życia konia cirpiącgo na HS. Warto tż przypomnić, ż konia z objawami HS ni wolno karać! jgo zachowani ni wynika z złośliwości ani niposłuszństwa, lcz wywołan jst słabszym lub silnijszym bólm; koń ni moż nad nim zapanować ani powstrzymać rzucania głową ani wycirania nosa, więc kara będzi bzskutczna, a jdyni zwiększy poziom strsu, co w konskwncji moż nasilić objawy zamiast j zrdukować. ciń nadzii Konia z objawami HS ni wolno karać! jgo zachowani ni wynika z złośliwości ani niposłuszństwa, lcz wywołan jst słabszym bądź silnijszym bólm Od nidawna istniją możliwości trapii lkowj lub homopatycznj, która działa bzpośrdnio na nrw trójdzilny, wyciszając jgo nadwrażliwość. Musi jdnak być ona przprowadzana pod stałą kontrolą wtrynaryjną i powtarzana co jakiś czas. Dzij się tak, poniważ HS to choroba zwykl nawracająca fazami, a złagodzni objawów podczas jdngo ataku ni powoduj, ż koljny będzi słabszy. Niktórzy wtrynarz zauważyli tż, ż w przypadku części koni, dość dobr fkty daj utrzymywani w dici chorgo konia stosunkowo wysokigo poziomu magnzu i chromu (oczywiści w granicach bzpicznych dla zdrowia) jdnak taka dita tż ni moż być prowadzona bz nadzoru. Warto podać, choć obcni jst to raczj cikawostka, ż trwają prac nad szczpionką nad HS; póki co jst ona dostępna jdyni w Nowj Zlandii i nadal pozostaj w fazi tstów, a jj skutczność ni została dostatczni potwirdzona. Rozwój wtrynarii na świci powoduj, ż coraz więcj wimy o końskich chorobach. Jszcz kilkanaści lat tmu widza o tym, ż rzucani głową moż być objawm zaburzń nurologicznych, była praktyczni niznana, zaś zachowania taki uważano za znamionując złośliwy charaktr lub wywołan niudolnością jźdźca. Dziś wimy, co moż się za nimi kryć i w wilu przypadkach potrafimy skutczni poprawić jakość życia chorgo zwirzęcia. Pozostaj mić nadziję, ż wraz z dalszym postępm badań nad HS nauczymy się lczyć tę obcni niulczalną chorobę. Do momntu, gdy tak się ni stani, warto pamiętać o jj istniniu i starać się pomagać wszystkim jszcz nizdiagnozowanym prawidłowo koniom. czrwic 2012 Koński Targ
Koni i ludzi T cz (28 a d ę ść st y us W cz z II s ni a a po 196 Ko m 5 tw ni 10 n st y ick cz i i ni a g na pis opr 20 o z d ac 07 o a ow ) u t or a: ał : j.k ob u Jac s@ k kk Pistakoi jgo Kropka k it obu s ar g.pl ilustracja.: dramstim, Katarzyna Misiukanis on s fot.: z a rchiwum Jolanty Kotwick ij W drugą wyprawę, wzdłuż wybrzża pacyficzngo obu Amryk wylciał pan Tadusz 8 listopada 1995 r. już jako ojcic 11-misięcznj Wiktorii. Spowodowało to, ż jak mówił wtdy koljny z j Koński Targ czrwic 2012
f o t.: z ar chiw um nt Jo l a y Ko t wic ki j fot.: z a ału ori m a m igo i m? ni twick Polsk ych! o w g Ko cz ach anso Dla usza zostw odyst ż to ów d r Ta Mist h dług podró omtr j, a n jdac jgo a kil rugi do a c d w r rwsza tysią gość llana 7) u 5 Pi ło 3, i, dł Mag 5-199 n o 9 y ok 16 d śnin (19 lni 1 A w d Ci US odzi zna nsas w ę sam ć; j y Ka ponu blicz o o pr apy lko y z m ćby t rostj o ch inii p wl go przyjaciół, pan Michał Bichniwicz podczas tj podróży: Tadk straszni się męczy. Musi wędrować, a jdnoczśni brak mu domu, ma wyrzuty suminia, ż zostawił w domu żonę i dzicko. Dzięki tj tęsknoci zachowało się bardzo wil listów i zdjęć, któr przy- rchiwum Jolanty f ot.: z Kotwick arc syłał rodzini ta podróż jst zatm o wil lpij udokumntowana od poprzdnij. Wzbudziła zrsztą nijaki zaintrsowani mdiów, choć główni amrykańskich (film nakręcony przz dzinnikarza TVP na granicy argntyńsko-boliwijskij ni został nig- hiw ij um Jo l an ty K ot w i ck i j dy wymitowany ). Charaktrystyczna jst na przykład rlacja Corky Simaszko, strszczająca polonijny Nowy Dzinnik z końca maja 1997 roku: Szalony Polak, jak opisują go amrykański gazty, to Tadusz Kotwicki łowca przygód, który chc jako pirwszy czrwic 2012 Koński Targ
Koni i ludzi W lip prz c t wi u 20 jąt z i c lw ku w ch p imi cy p 03 ro rz r k ski k ch Bdn yjaci ońm zni u pa ń ś ó po d O arkac ł po i do li się stwo str h, n nim zak z Ko ód ą a W ick upio swozgó ig ng rza o m o ch a Dy człowik przbyć całą długość Południowj oraz Północnj Amryki konno i rowrm. ( ) Wśród wilu swoich przygód, Kotwicki opisuj jak pruwiańscy Indiani zaatakowali go, gdy wzięli go za straszliwgo Pistako ogromngo białgo człowika na białym koniu z małym dzwonczkim, który porywa mał dzici, aby użyć tłuszczu z ich ciał do oliwinia swoich machin. Równiż w tym przypadku, pomocn okazały się kontakty rodzinn: w Bunos Airs żyła jszcz jdna z dwóch sióstr jgo dziadka, któr ucikły tam przd wojną. Z Bunos Tadusz Kotwicki pojchał na brzg Ciśniny Magllana autobusm. A gdy tam dotarł zarzucił na plcy bagaż i siodło (któr spcjalni dla nigo wykonali mistrzowi z Plszwa) i ruszył na północ. Pichotą. Gnralni jst to okolica z klimatm polarno-morskim, arktycznym, gdzi koni się ni hoduj. Dopiro w prowincji Santa Cruz trafił na ranczo prowadzon przz rodzinę Szkotów, od których nabył 5-ltnią, ni ujżdżoną klaczkę rasy criollo 10 Koński Targ czrwic 2012 fot.: z arc hiwum Jolanty (są to zakotwic Tadus kij lży jak na to spojz na p a paji w rzć: duż kuc lub mał koni Pru najczęścij dropiat, używan przz mijscowych pastrzy owic i bydła, gaucho). Z względu na chatyni n g r raktrystyczną plamę na oku, nazwał WA ją Kropką. Piniędzy, któr zabrał ickij y Kotw z domu, starczyło na Jolant m u iw a r ch fot.: z bilt lotniczy i na zakup Kropki potm, żby posuwać się do przodu, musiał albo zarabiać na mijscu (przz pwin czas pracował jako stolarz w wytwórni skrzynk na owoc), albo polgać na tym co dośl mu rodzina i przyjacil. Propozycj sponsoringu (a z łatwością mógł zyskać sponsora chociażby w postaci jdngo z koncrnów tytoniowych, który sam mu to proponował ) z względów zasadniczych odrzucił. Tymczasm potrzby były znaczn: czasm