ZWYCZAJE ZAKUPOWE POLAKÓW Marcin Idzik
POLSKI KONSUMENT Ekonomiczne determinanty zachowań nabywczych konsumentów Codzienność zakupowa Preferencje i upodobania zakupowe Akcje promocyjne, sklepy wielkopowierzchniowe
Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne 0,00 12-0,05 10-0,10 8-0,15 ODG -0,20-0,25 6 4 % -0,30 2-0,35 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 OGD dane średnioroczne Realny wzrost dochodów do dyspozycji gospodarstw domowych rok poprzedni=100 Spożycie indywidualne gospodarstw domowych rok poprzedni=100 Sprzedaż detaliczna towarów ogółem (ceny stałe) rok poprzedni=100 0 Źródło: GUS.
Na temat oszczędzania pieniędzy ludzie mają różne opinie. Proszę powiedzieć, z którym ze stwierdzeń zgadza się Pan(i) najbardziej? 6 43% 45% 43% 41% 41% 42% 35% 37% 48% 49% 45% 42% 42% 43% 41% 41% 55% 36% 58% 39% 54% 33% 47% 41% 22% 21% 16% 13% 11% 8% 9% 9% 11% 14% 13% 12% 1% 2% V'92 II'93 II'94 I'95 II'96 II'97 I'98 I'99 I'00 I'01 I'02 I'03 I'04 I'05 zawsze należy odkładać pewną część dochodów, niezależnie od tego, czy zarabia się mało, czy dużo należy oszczędzać, ale tylko wtedy, gdy nie wiąże się to z wyrzeczeniami oszczędzanie zupełnie nie ma sensu brak opinii Źródło: Omnibus 1992-2004, Pentor.
Biorąc pod uwagę aktualną sytuację ekonomiczną kraju, czy sądzi Pan(i), że w obecnej sytuacji:...? 6 46% 47% 46% 49% 44% 44% 44% 48% 44% 46% 51% 53% 11% 13% 14% 15% 12% 15% 15% 15% 17% 15% 21% 2002-2 kw 2002-3 kw 2002-4 kw 2003-1 kw 2003-2 kw 2003-3 kw 2003-4 kw 2004-1 kw 2004-2 kw 2004-3 kw 2004-4 kw 2005-1 kw Należy raczej oszczędzać i wszelkie nadwyżki finansowe bezpiecznie lokować Śmiało inwestować i dokonywać poważnych zakupów korzystając z pożyczek i kredytów Trudno powiedzieć Źródło: Omnibus 2002-2004, Pentor.
Jak długo Pana(i) rodzina byłaby w stanie przeżyć w sytuacji całkowitej utraty dochodów? Na jak długo wystarczyłoby Państwu oszczędności? 10 9 8 7 6 4% 3% 4% 2% 2% 9% 6% 16% 6% 8% 8% 13% 7% 37% 44% 2001 2004 nie mamy żadnych oszczędności na miesiąc na 3 miesiące na rok trudno powiedzieć starczyłoby nam na tydzień na 2 miesiące na pół roku dłużej niż na rok Źródło: Omnibus 2001-2004, Pentor.
Kredyty odnawialne w rachunku 2000 2001 2002 2003 2004 (N=5191) (N=5866) (N=5978) (N=5968) (N=5942) Otwarta linia kredytowa w ROR (w %) Aktualnie korzystaj¹cy z kredytu (w %) Saldo ujemne ROR powy ej 500 z³ (w %) 21 21,3 18,4 16,6 18,2 b.d 10,0 12,0 12,0 13,0 6,3 6,5 7,0 9,0 6,0 Kwota limitu kredytu (w %) do 2000 z³ 38 35 37 42 43 2001-5000 29 27 30 29 28 5001-10000 14 16 15 11 11 10001-20000 2 4 2 2 2 20001+ 3 3 1 1 1 brak danych 14 15 15 15 15 œrednia w tys.z³ 4,9 5,5 3,9 4,1 3,9 Źródło: Pentor - Audyt Bankowości Detalicznej 2000-2004
Kredyty konsumpcyjne osób prywatnych 2000 2001 2002 2003 2004 Odsetek deklarujących kredyty konsumpcyjne 14,5 15,3 15,2 14,1 13,0 Średnia liczba m-cy spłaty kredytu konsumpcyjnego 17,7 17,9 18,2 17,7 17,8 Średnia miesięczna wysokość spłacanych rat kredytu 275 zł 263 zł 258 zł 222 zł 230 zł Źródło: Pentor - Audyt Bankowości Detalicznej 2000-2004
Przeznaczenie środków z kredytów konsumpcyjnych 10 9 8 7 6 11% 14% 16% 16% 22% 23% 23% 19% 16% 23% 23% 18% 14% 27% 2002-1 kw 2003-1 kw 2004-1 kw 2005-1 kw Bieżące potrzeby Kupno urządzeń AGD Zakup nieruchomości Założenie własnej firmy, rozwój biznesu Wycieczki, podróże, wczasy Wyposażenie mieszkania, meble, dywany Kupno sprzętu RTV Kupno komputera Zakup samochodu Źródło: Omnibus 2002-2004, Pentor.
10 9 8 Ilość zakupów wyposażenia gospodarstwa domowego w mijającym roku 3% 4% 4% 5% 4% 5% 9% 5% 4% 3% 2% 11% 11% 11% 12% 11% 9% 9% 4% 11% 7 26% 23% 25% 25% 23% 25% 25% 24% 23% 6 59% 6 53% 57% 56% 57% 58% 6 63% 66% 57% 01'95 01'96 01'97 01'98 01'99 01'00 01'01 01'02 01'03 01'04 01'05 Nic nie kupił(a) 1 2 3 4 5 Ponad 5 Źródło: Omnibus 2002-2004, Pentor.
Ilość nieplanowanych i nie realizowanych zakupów wyposażenia gospodarstwa domowego 10 9 8 7 77% 76% 73% 7 7 75% 69% 77% 72% 74% 72% 6 01'95 01'96 01'97 01'98 01'99 01'00 01'01 01'02 01'03 01'04 01'05 Nic nie kupił(a) Planowałe(a)m Źródło: Omnibus 1995-2004, Pentor.
Codzienność zakupowa POLSKI KONSUMENT
Osoby odpowiedzialne za zakup produktów spożywczych i codziennego użytku w gospodarstwie domowym 7 6 Odsetek odpowiedzi 1992 1995 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Lata Wyłącznie Pani domu (żona/matka) Różnie, nie ma osoby odpowiedzialnej Głównie dzieci (syn/córka) Często wspólnie (Pan i Pani domu) Wyłącznie Pan domu (mąż/ojciec) Źródło: Omnibus XII 1992, 1995, 1997-2004, Pentor.
Liczba godzin przeznaczanych tygodniowo na dokonywanie zakupów 10 9 8 24% 5% 3% 5% Odsetek odpowiedzi 7 6 15% 15% 12% 16% 13% 4% 29% 24% 1992 1995 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Lata 1 godzinę 2 3 4 5 6 ponad 6 godzin Średnia 1992-5,4; 1995-4,3; 2000-3,6; 2004-2,9. Średni czas dojścia do sklepu 7 min. a w 66% do5 min, w 85% do 10 min. Źródło: Omnibus XII 1992, 1995, 1997-2004, Pentor.
Dni w których zwyczajowo dokonywane są największe zakupy 10 Odsetek odpowiedzi 9 8 7 6 24% 29% 38% 32% 32% 27% 1% 2% 1% 2% 28% 29% 32% 33% 31% 29% 27% 29% 32% 32% 28% 2% 1% 1% 32% 34% 29% 26% 25% 23% 9% 9% 7% 9% 9% 8% 6% 6% 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Lata poniedziałek, wtorek, środa, czwartek piątek sobota niedziela każdego dnia robię podobne zakupy Źródło: Omnibus XII 1997-2004, Pentor.
Alokacja wydatków przeznaczanych na normalne zakupy w ciągu tygodnia 45% Odsetek odpowiedzi 35% 25% 15% 5% 23% 12% 38% 24% 18% 14% 41% 39% 26% 26% 16% 15% 13% 12% 36% 34% 32% 29% 19% 16% 9% 38% 31% 17% 5% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Lata Nieco więcej wydaję w sklepach samoobsługowych Mniej więcej tyle samo wydaję w sklepach samoobsługowych, co w sklepach z obsługą sprzedawcy Nieco więcej wydaję w sklepach ze sprzedawcą Wszystko lub większość na normalne zakupy wydaję w sklepach samoobsługowych Wszystko lub wiekszość na normalne zakupy wydaję w sklepach, gdzie towar podaje sprzedawca Źródło: Omnibus XII 1998-2004, Pentor.
Znaczenie czynników warunkujących wybór miejsca dokonywania zakupów Dla 88% decydujące lub ważne niskie ceny 2,5 3,2 Dla 87% decydujące lub ważne wysoka jakość towarów 2,3 3,1 bliskość miejsca zamieszkania 2,4 3,0 miła obsługa atrakcyjność, różnorodność oferowanych towarów 2,2 2,3 2,9 3,0 przyzwyczajenie godziny otwarcia placówki (również sobota, niedziela) 2,0 2,0 2,7 2,8 przeceny,promocje i wyprzedaże 1,6 2,7 możliwość łatwego dojazdu samochodem, parking wielkość sklepu, łatwość poruszania 1,5 1,5 2,4 2,4 możliwość płacenia kartą płatniczą, kredytową 1,1 1,7 średnia odpowiedzi 1 1,5 2 2,5 3 3,5 2004 (slala ocen 1-zupełnie nie ważne, 2 - mało ważne, 3-ważne, 4 - decydujące) 1995 (skala ocen 1 - mało ważne, 2 - ważne, 3 - decydujące) Źródło: Omnibus XII 1995-2004, Pentor.
POLSKI KONSUMENT Preferencje i upodobania zakupowe
Upodobania i przyzwyczajenia zakupowe Polaków uważam, że zawsze warto zapłacić więcej, jeżeli produkt będzie wyższej jakości wybierając produkt sprawdzam i porównuję cenę z alternatywnymi produktami coraz częściej kupuję produkty tylko tych firm, których nazwę znam i mam zaufanie mam swój ulubiony sklep spożywczy, w którym regularnie kupuję zawsze dokładnie sprawdzam datę ważności lub produkcji produktu zawsze dokładnie wiem, co powinnam kupić i tylko to kupuję dokładnie sprawdzam ceny naliczone na rachunku, paragonie sklepowym mam ściśle wyznaczoną sumę pieniędzy jaką mogę wydać na zakupy w ciągu miesiąca czasami przy zakupach kieruję się nastrojem, chwilową zachcianką w zasadzie nie ma dnia, żebym nie zajrzała do jakiegoś sklepu spożywczego często i chętnie zmieniam marki kupowanych produktów, lubię próbować zdarza się mi się czasami, że trudno mi znaleźć w sklepach coś bardziej wyszukanego 3,1 2,7 3,0 3,0 3,0 3,0 3,0 3,3 2,9 3,0 2,9 3,0 2,8 2,7 2,8 2,9 2,5 2,3 2,5 2,8 2,4 2,1 2,4 2,0 2004 1995 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 średnia odpowiedzi gdzie: 1- zdecydowanie się nie zgadzam, 4 - zdecydowanie się zgadzam Źródło: Omnibus XII 1998-2004, Pentor.
POLSKI KONSUMENT Akcje promocyjne, sklepy wielkopowierzchniowe
Wybrane efekty stosowania akcji promocyjnych 45% 35% 25% 38% 38% 33% 24% 39% 35% 26% 21% 46% 41% 39% 39% 37% 31% 31% 32% 15% 5% 2001 2002 2003 2004 Lata Kupić coś tylko dlatego, że było w promocji, mimo że nie zamierzał(a) Pan(i) tego kupić Z powodu promocji kupić nową markę produktu, którego nie kupował(a) Pan(i) dotychczas Z powodu promocji kupić większą ilość produktu, który zamierzał(a) Pan(i) kupić Wybrać się na zakupy z powodu promocji, o której Pan(i) słyszał(a) lub czytał(a) Źródło: Omnibus XII 2001-2004, Pentor.
Ulubione formy akcji promocyjnych Obniżka cen Większa ilość produktu za tę samą cenę Prezenty dołączone do opakowania lub odbierane po zakupie Próbki innego produktu dołączone do opakowania Niższa cena produktu przy zakupie większej ilości Próbki produktu do spróbowania oferowane przez hostessy Hostessy zachęcające do wzięcia udziału w promocji Konkursy, loterie z możliwością wygrania nagrody 4,3 4,4 4,1 4,0 3,8 3,8 3,8 3,8 3,7 3,6 3,3 3,4 3,0 3,1 2,9 3,0 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 2001 2004 średnia odpowiedzi gdzie: 1- bardzo nie lubię, 5 - bardzo lubię Źródło: Omnibus XII 2001-2004, Pentor.
Poparcie dla rozwoju sieci supermarketów 10 9 19% 25% 17% 7% 9% 8% 13% 8 7 6 33% 32% 34% 29% 23% 25% 29% 26% 35% 41% 37% 34% 32% 16% 19% 16% 16% 14% 11% 12% 9% 6% 4% 7% 9% 12% 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 [5] Zdecydowanie przeciw [4] Raczej przeciw [3] Ani za, ani przeciw [2] Raczej za [1] Zdecydowanie za Źródło: Omnibus XII 2001-2004, Pentor.
POLSKI KONSUMENT» Powolnym przeobrażeniom ulega model dokonywania zakupów w gospodarstwie domowym. Obserwuje się spadkową tendencję ilości czasu przeznaczanego na zakupy. Coraz więcej konsumentów artykuły codziennego użytku kupuje raz w tygodniu.» Większość Polaków idąc na zakupy postępuje racjonalnie i oszczędnie, dokładnie wiedząc co ma kupić i kupując tylko to co zamierzone.» Przy zakupie oprócz wysokiej jakość towarów oraz niskich cen konsument często zwraca uwagę na datę ważności produktu jak i markę producenta.» Produkty codziennego użytku najchętniej kupowane są w sklepach samoobsługowych i supermarketach. Akceptacja społeczna dla rozwoju sieci super i hipermarketów jest jednak umiarkowana.» Konsumenci stali się bardziej wymagający. Od dostawców i producentów wymaga się rozszerzania portfela produktów nie tylko o asortyment z grupy economy, ale również o towary wysokiej jakości.