Panel Ekspertów ROZWÓJ LASY I GOSPODARKA LEŚNA JAKO INSTRUMENTY EKONOMICZNEGO I SPOŁECZNEGO ROZWOJU KRAJU Termin: 17 września 2014 r.

Panel Ekspertów ROZWÓJ LASY I GOSPODARKA LEŚNA JAKO INSTRUMENTY EKONOMICZNEGO I SPOŁECZNEGO ROZWOJU KRAJU Termin: 17 września 2014 r. SESJA 4 ROZWÓJ, STRUKTURA I MOŻLIWOŚCI ZWIĘKSZENIA UŻYTKOWANIA ZASOBÓW LEŚNYCH W POLSCE W PERSPEKTYWIE ROKU 2080 (wersja poprawiona, 10 września 2014 r.) Dr inż. Janusz DAWIDZIUK, dr inż. Stanisław ZAJĄCZKOWSKI, Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Wstęp Przedstawiona poniżej prognoza nawiązuje do metodyki prognozy opracowanej w 2012 r. na IV Sesję Zimowej Szkoły Leśnej przy Instytucie Badawczym Leśnictwa w Sękocinie Starym, przedstawionej w referacie pt. Stan obecny oraz prognozy rozwoju i użytkowania zasobów leśnych [Dawidziuk 2012] oraz na sesję naukową zorganizowaną z okazji 112 Zjazdu Delegatów Oddziałów Polskiego Towarzystwa Leśnego w Spale w referacie pt. Stan i perspektywy rozwoju zasobów leśnych do 2030 r. [Dawidziuk, Zajączkowski 2012]. Niniejsza prognoza obejmuje jednak dłuższy okres (do 2080 r.), wychodząc z późniejszego o dwa lata stanu wyjściowego (startowego) określonego na 1 stycznia 2013 r. dla lasów w zarządzie PGL Lasy Państwowe oraz dla lasów prywatnych, a także zweryfikowanych założeń prognozy dotyczących w szczególności następujących wielkości: przewidywanych zalesień, wskaźników intensywności użytkowania rębnego i przedrębnego oraz bieżącego przyrostu miąższości. 1

Struktura własnościowa lasów w Polsce charakteryzuje się dużą przewagą lasów publicznych. Według stanu na 31 grudnia 2012 r. (przyjmowanego w praktyce również jako stan na 1 stycznia 2013 r.) zajmują one 81,2% powierzchni wszystkich lasów. Natomiast lasy prywatne stanowią 18,8% tej powierzchni. Zgeneralizowaną własnościową strukturę powierzchni lasów według danych Głównego Urzędu Statystycznego [GUS 2013] oraz wielkość zasobów drzewnych według danych z wielkoobszarowej inwentaryzacji stanu lasów wszystkich form własności (WISL) [MŚ i inni 2014b] przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Struktura powierzchni i miąższości lasów według form własności Pow. Miąższość Lp. Kategoria własności leśna [tys. m 3 Udział ogółem grubizny [%] [tys. brutto] ha] Udział [%] 1 W zarządzie Lasów Państwowych 7 079,4 77,3 1 928 983,8 79,1 2 W zarządzie parków narodowych 184,8 2,0 64 406,5 2,6 3 W Zasobie Własności Rolnej SP 32,4 0,4 9 131,4 0,4 4 inne Skarbu Państwa 58,6 0,6 17 075,4 0,7 Razem własność Skarbu Państwa 7 355,2 80,3 2 019 597,0 82,8 5 Własność gmin 84,2 0,9 27 445,8 1,1 Razem lasy publiczne 7 439,4 81,2 2 047 042,9 83,9 6 Lasy prywatne 1 724,4 18,8 392 795,8 16,1 Ogółem 9 163,8 100,0 2 439 838,7 100,0 Po zakończeniu pierwszego 5-letniego cyklu WISL (lata 2007 2009) [MŚ i inni 2010] w analizach dotyczących stanu lasów w Polsce uwzględnia się coraz częściej nie tylko dane wynikające z dokumentacji urządzeniowej (w szczególności z planów urządzenia lasu oraz uproszczonych planów urządzenia lasu), ale również dane o charakterze wielkoobszarowym [GUS 2013, Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych 2013]. Należy jednak podkreślić, że w lasach będących w zarządzie PGL Lasy Państwowe dane z planów urządzenia lasu, sprowadzane na jedną datę w ramach prac aktualizacyjnych prowadzonych w Systemie Informatycznym Lasów Państwowych, nadal stanowią podstawę do bardziej szczegółowych analiz zarówno w skali regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych, jak również całych Lasów Państwowych. Znajdują się wśród nich m.in. dane dotyczące wielkości zasobów leśnych (powierzchni i miąższości) oraz wielkości zadań z zakresu użytkowania głównego (rębnego i przedrębnego) ujmowane w planach urządzenia lasu [Dawidziuk, Zajączkowski 2012]. Wyniki z aktualizacji stanu lasu w Lasach Państwowych są dotychczas podstawą do sporządzania prognoz rozwoju zasobów leśnych i możliwości użytkowania głównego. 2

Natomiast przy porównaniach stanu lasu innych form własności, szczególnie w układzie regionalnym i krajowym, coraz częściej wykorzystywane są wyniki wielkoobszarowej inwentaryzacji stanu lasu [GUS 2013, MŚ i inni 2014b]. Z wyżej wymienionych względów analizy dotyczące stanu i perspektywy rozwoju zasobów leśnych różnych form własności w Polsce powinny w miarę możliwości nawiązywać do danych wynikających z dokumentacji urządzeniowej. Takie generalne podejście jest jednak utrudnione z uwagi na bardzo zróżnicowany stan tej dokumentacji dla lasów różnych form własności. Najpełniejszymi informacjami odnośnie do tego stanu dysponujemy w odniesieniu do lasów będących w zarządzie Lasy Państwowych, dla których systematycznie wykonywane są plany urządzenia lasu i w których funkcjonuje System Informatyczny Lasów Państwowych. Natomiast dla lasów pozostałych form własności dokumentacja urządzeniowa jest niepełna, głównie z uwagi na brak aktualnych planów urządzenia lasu względnie uproszczonych planów urządzenia lasu, a także brak systemowego gromadzenia dla nich danych dla całego kraju. Aktualnie sytuacja ta ulega stopniowej poprawie w związku z pracami nad budową banku danych o zasobach leśnych i stanie lasów wszystkich form własności, zleconymi Biuru Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych [Dawidziuk, Zajączkowski 2012]. W niniejszym opracowaniu podobnie jak w wyżej wymienionych poprzednich prognozach stan i perspektywy rozwoju zasobów leśnych w Polsce, w tym także możliwości użytkowania głównego (pozyskania drewna), przedstawiono dla dwóch największych form własności lasów w Polsce, tj. dla lasów będących w zarządzie PGL Lasy Państwowe oraz dla lasów prywatnych stanowiących łącznie 96,1% powierzchni lasów w Polsce. Dla lasów będących w zarządzie PGL Lasy Państwowe stan wyjściowy do opracowania prognoz stanowiły dane z aktualizacji na 1 stycznia 2013 r. [PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2014], natomiast dla lasów prywatnych z uwagi na brak całościowych i zaktualizowanych danych z dokumentacji urządzeniowej, w szczególności z uproszczonych planów urządzenia lasu wyniki WISL [MŚ i inni 2014b]. Stan lasów w zarządzie PGL Lasy Państwowe Ogólna powierzchnia lasów pozostających w zarządzie Lasów Państwowych według danych z Wyników aktualizacji stanu powierzchni i zasobów drzewnych w Lasach Państwowych na dzień 1 stycznia 2013 roku [PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2014] wynosiła 7079,4 tys. ha, wielkość zasobów drzewnych zaś 1821,7 mln m 3, przy średnim 3

wieku drzewostanów około 61 lat. Przeciętna zasobność wynosiła 257 m 3 /ha powierzchni leśnej. Strukturę powierzchni i miąższości lasów w Lasach Państwowych według stanu na 1 stycznia 2013 r. [PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2014] przedstawiono w tabeli 2. Tabela 2. Struktura powierzchni i miąższości lasów w zarządzie PGL Lasy Państwowe według klas i podklas wieku (stan na 1 stycznia 2013 r.) Klasa i podklasa Powierzchnia wieku [ha] Udział procentowy powierzchni [%] Miąższość [tys. m 3 brutto] Udział procentowy miąższości [%] Przeciętna zasobność [m 3 /ha] Pow. leśna niezal. 104 810 1,5 1 172,5 0,1 11,2 Przestoje - - 7 040,9 0,4 - Ia 303 104 4,3 795,0 0,0 2,6 Ib 467 518 6,6 8 333,1 0,5 17,8 Iia 451 739 6,4 44 995,0 2,5 99,6 Iib 513 214 7,2 97 443,5 5,3 189,9 IIIa 757 251 10,7 196 663,7 10,8 259,7 IIIb 883 200 12,5 258 180,5 14,2 292,3 Iva 740 166 10,5 233 767,2 12,8 315,8 Ivb 620 111 8,8 209 427,3 11,5 337,7 Va 654 386 9,2 232 160,5 12,7 354,8 Vb 386 613 5,5 141 831,7 7,8 366,9 VI 422 016 6,0 161 010,3 8,8 381,5 VII 200 837 2,8 77 783,6 4,3 387,3 KO+KDO + BP 574 397 8,1 151 092,6 8,3 263,0 R-m na pow. zal. 6 974 552 98,5 1 820524,9 Ogółem 7 079 362 100,0 1 821 697, 4 99,9 261,0 100,0 257,3 Zadania gospodarcze w zakresie użytkowania głównego w Lasach Państwowych (według stanu na 1 stycznia 2013 r.) wynosiły średniorocznie około 34,2 mln m 3 grubizny netto [PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2014], tj. około 42,8 mln m 3 grubizny brutto (przy wskaźniku przeliczeniowym miąższości netto na brutto wynoszącym 1,25), w tym: 17,8 mln m 3 grubizny netto, tj. 22,2 mln m 3 grubizny brutto w użytkowaniu rębnym; 16,4 mln m 3 grubizny netto, tj. 20,5 mln m 3 grubizny brutto w użytkowaniu przedrębnym. Na potrzeby prognozy oszacowane zostały wskaźniki intensywności użytkowania rębnego i przedrębnego według klas i podklas wieku przy wykorzystaniu danych z planów urządzenia lasu zawartych w Banku Danych o Lasach (BDL). Wskaźniki te przedstawione 4

w tabeli 3 według klas i podklas wieku zostały zharmonizowane z wielkościami wyżej podanych etatów użytkowania rębnego i przedrębnego w skali całych Lasów Państwowych. Tabela 3. Wskaźniki planowanej intensywności użytkowania rębnego i przedrębnego w Lasach Państwowych Klasy i podklasy wieku Wskaźnik intensywności użytkowania na 10 lat rębne przedrębne Ia - 0,3824 Ib 0,0007 0,3219 IIa 0,0025 0,2156 IIb 0,0051 0,1960 IIIa 0,0049 0,1728 IIIb 0,0090 0,1584 IVa 0,0287 0,1313 IVb 0,0489 0,1244 Va 0,1666 0,0730 Vb 0,2453 0,0510 VI 0,2887 0,0300 VII 0,1935 0,0192 KO, KDO 0,5655 0,0007 Wielkość tych wskaźników w pierwszym okresie prognozy odpowiada rocznej intensywności użytkowania głównego w wysokości 2,34% stosunku do wielkości zasobów drzewnych oraz około 71% w stosunku do oszacowanego spodziewanego bieżącego przyrostu miąższości. Stan lasów prywatnych W odróżnieniu od zaktualizowanych danych dla lasów w zarządzie PGL Lasy Państwowe, całościowych danych w skali regionalnej i krajowej dla lasów prywatnych dostarczają tylko wyniki wielkoobszarowej inwentaryzacji stanu lasów wszystkich form własności [MŚ i inni 2014b]. Zgeneralizowane dane dotyczące powierzchni i miąższości tych lasów według klas i podklas wieku przedstawiono w tabeli 4. 5

Tabela 4. Powierzchnia i miąższość oraz przeciętna zasobność na 1 ha w lasach Klasa i podklasa Powierzchnia wieku [ha] Udział procentowy powierzchni [%] Miąższość [tys. m 3 brutto] Udział procentowy miąższości [%] Przeciętna zasobność [m 3 /ha] Pow. leśna niezal. 115 437 6,7 2 866 481 0,7 24,8 Przestoje - - 3 599 845 0,9 - Ia 53 980 3,1 121 495 0,0 2,3 Ib 121 847 7,1 5 404 850 1,4 44,4 Iia 134 634 7,8 16 059 875 4,1 119,3 Iib 205 915 11,9 39 707 448 10,1 192,8 IIIa 294 456 17,1 77 454 245 19,7 263,0 IIIb 328 594 19,0 96 133 298 24,5 292,6 IVa 175 409 10,2 52 758 278 13,4 300,8 IVb 128 783 7,5 41 320 763 10,5 320,9 Va 85 890 5,0 28 681 431 7,3 333,9 Vb 34 339 2,0 12 129 211 3,1 353,2 VI 22 925 1,3 9 331 830 2,4 407,1 VII 5 774 0,3 2 700 569 0,7 467,7 KO+KDO+BP 16 440 1,0 4 526 214 1,2 275,3 R-m na pow. zal. 1 608 986 93,3 389 929 352 99,3 242,3 Ogółem 1 724 423 100,0 392 795 833 100,0 227,8 Ogólna powierzchnia lasów prywatnych według danych z WISL (okres 2009 2013) umownie według stanu na 1 stycznia 2013 r. wynosiła 1724,4 tys. ha, wielkość zasobów drzewnych zaś 392,8 mln m 3, przy średnim wieku drzewostanów około 47 lat. Przeciętna zasobność w lasach prywatnych wynosiła 228 m 3 /ha powierzchni leśnej. Zadania gospodarcze z zakresu użytkowania głównego z uwagi na brak wiarygodnych danych z innych źródeł oszacowano na podstawie danych z WISL (okres 2009 2013) dotyczących wielkości użytkowania głównego w lasach prywatnych [MŚ i inni 2014a]. Wielkość tę oszacowano na około 5,3 mln m 3 grubizny brutto, tj. około 4,2 mln m 3 grubizny netto rocznie, w tym: 1,3 mln m 3 grubizny netto, tj. 1,6 mln m 3 grubizny brutto w użytkowaniu rębnym; 2,9 mln m 3 grubizny netto, tj. 3,7 mln m 3 grubizny brutto w użytkowaniu przedrębnym. Przy opracowywaniu prognoz rozwoju zasobów drzewnych oraz możliwości użytkowania głównego w lasach prywatnych wykorzystano dane dotyczące intensywności użytkowania rębnego i przedrębnego w poszczególnych klasach i podklasach wieku oszacowane w toku WISL, a także ogólnie obserwowane tendencje zwiększania się intensywności użytkowania rębnego w miarę wzrostu wieku drzewostanów. Zgeneralizowane 6

wskaźniki intensywności prognozowanego użytkowania rębnego i przedrębnego przedstawiono w tabeli 5. Tabela 5. Wskaźniki planowanej intensywności użytkowania rębnego i przedrębnego w lasach prywatnych Klasy i podklasy wieku Wskaźnik intensywności użytkowania na 10 lat rębne przedrębne Ia - 0,1139 Ib - 0,1139 IIa - 0,1139 IIb 0,0255 0,1044 IIIa 0,0255 0,1196 IIIb 0,0277 0,0949 IVa 0,0499 0,0826 IVb 0,0499 0,0826 Va 0,0776 0,0760 Vb 0,0776 0,0760 VI 0,0942 0,0760 VII 0,0942 0,0760 KO, KDO 0,2993 0,0475 Wielkość tych wskaźników w pierwszym 4-letnim okresie prognozy odpowiada intensywności użytkowania głównego (w stosunku do wielkości zasobów drzewnych w lasach prywatnych) w wysokości 1,35% rocznie, co stanowi 42% oszacowanej wielkości bieżącego przyrostu miąższości. Ogólne zasady wykonywania prognozy rozwoju zasobów leśnych oraz możliwości użytkowania głównego w okresie 2013 2080 Prognozy rozwoju zasobów leśnych oraz możliwości użytkowania głównego w lasach będących w zarządzie Lasów Państwowych oraz w lasach prywatnych w okresie 2013 2080 (od stycznia 2013 r. do 31grudnia 2080 r.) przedstawiono w podziale na następujące okresy: dwa 4-letnie okresy obejmujące lata: 2013 2016 oraz 2017 2020; sześć 5-letnich okresów obejmujących lata: 2021 2025, 2026 2030, 2031 2040, 2041 2045, 2046 2050; trzy 10-letnie okresy obejmujące lata: 2051 2060, 2061 2070, 2071 2080. Prognozy jak już wyżej zaznaczono sporządzono na podstawie danych wyjściowych/startowych dotyczących aktualnego stanu lasu określonego na 1 stycznia 2013 r. (tabela 2 Lasy Państwowe oraz tabela 4 lasy prywatne) oraz wskaźników intensywności 7

użytkowania rębnego oraz przedrębnego w klasach i podklasach wieku (tabela 3 Lasy Państwowe oraz tabela 5 lasy prywatne). Takie podejście umożliwiło oszacowanie możliwości użytkowania głównego w wyżej wymienionych przedziałach czasowych oraz ocenę kształtowania się w tych okresach wielkości oraz struktury zasobów leśnych (powierzchni i zasobów drzewnych), a także intensywności użytkowania głównego zarówno w stosunku do ogólnej wielkości zasobów drzewnych, jak również do spodziewanego bieżącego przyrostu miąższości. Przyjęcie takich samych wskaźników intensywności użytkowania głównego w kolejnych okresach prognozy pośrednio oznacza przyjęcie w całym okresie (do 2080 r.) podobnych jak dotychczas zasad prowadzenia gospodarki leśnej. W opracowanych prognozach na podstawie danych dotyczących miąższościowej struktury użytkowania rębnego w Lasach Państwowych zaprojektowanej w planach urządzenia lasu przyjęto w prognozach, że udział rębni złożonych stanowi około 58% całego użytkowania rębnego. Dane te zostały wykorzystane przy ustalaniu udziału drzewostanów przechodzących z różnych klas wieku do klasy odnowienia/klasy do odnowienia. Spodziewany bieżący przyrost miąższości oszacowano na podstawie danych z WISL [MŚ i inni 2014]. Według tych danych wielkość bieżącego przyrostu miąższości w okresie ostatnich 5 lat wynosiła: w Lasach Państwowych 9,25 m 3 ha rocznie, w lasach prywatnych 8,67 m 3 /ha rocznie. Mając jednak na uwadze, że wielkości te określone na podstawie danych pomiarowych z okresu 5-letniego mają jeszcze charakter danych wstępnych oraz biorąc pod uwagę możliwe wahania przyrostu wynikające m.in. ze zmiany struktury wiekowej oraz gatunkowej w okresie objętym prognozą, a także wahań klimatycznych, na potrzeby prognozy wielkość spodziewanego bieżącego przyrostu miąższości, w powiązaniu z okresami prognozy, przyjęto w niższej wysokości, a mianowicie: w Lasach Państwowych 8,5 m 3 /ha rocznie (okres 2013 2020), 8,3 m 3 /ha rocznie (okres 2021 2050) oraz 8,0 m 3 /ha rocznie (okres 2051 2080); w lasach prywatnych 7,0 m 3 /ha rocznie (okres 2013 2020), 6,8 m 3 /ha rocznie (okres 2021 2050) oraz 6,7 m 3 /ha rocznie (okres 2051 2080). Przy opracowywaniu prognoz wykorzystano ogólne założenia metodyki prognozowania przygotowane na potrzeby budowanego w BULiGL na zlecenie Dyrekcji 8

Generalnej Lasów Państwowych Banku Danych o Lasach [BULiGL 2011]. Jednak z uwagi na niezakończone jeszcze prace w ramach budowanego Banku Danych o Lasach, przy sporządzaniu niniejszych prognoz zastosowano pewne uogólnienia, które można ująć następująco: prognozę przeprowadzono łącznie dla całych Lasów Państwowych oraz łącznie dla lasów prywatnych (bez podziału na gatunki panujące) w układzie użytkowanie rębne i przedrębne; przy ustalaniu wskaźników użytkowania głównego w lasach prywatnych wykorzystano m.in. dane z WISL dotyczące wykonanego użytkowania rębnego i przedrębnego (w ciągu 4 lat II cyklu WISL), określone na podstawie miąższości drzew usuniętych w ciągu 5 lat, tj. pomiędzy kolejnymi pomiarami na stałych powierzchniach próbnych WISL; etaty wyrażające aktualne możliwości użytkowania głównego ogółem w PGL Lasy Państwowe przyjęto na podstawie danych z aktualizacji [PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2013], natomiast w lasach prywatnych z uwagi na brak wiarygodnych danych pochodzących ze statystyki państwowej etaty użytkowania rębnego i przedrębnego oszacowano na podstawie danych z WISL. Szacowane zmiany powierzchni lasów w okresie do 2080 roku Mając na uwadze ograniczone możliwości zalesiania gruntów państwowych w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2080 r. (a zatem w 68-letnim okresie prognozy) w PGL Lasy Państwowe przyjęto niewielki tylko wzrost powierzchni lasów, w wysokości około 50 tys. ha. Zdecydowanie większy natomiast przewidziano wzrost powierzchni lasów prywatnych, a mianowicie o około 540 tys. ha. Można się bowiem spodziewać m.in. zmian przepisów w kierunku sprzyjającym przeklasyfikowywaniu gruntów spełniających już obecnie kryteria lasów, a będących w ewidencji gruntami nieleśnymi, jak również dalszego zalesiania niektórych gruntów rolnych i nieużytków, pomimo że nie należy oczekiwać dużego wzrostu powierzchni nowych zalesień w ramach Programu Rozwoju Obszarów Rolnych (PROW) na lata 2014 2020. Oszacowano, że w okresie objętym prognozą (2013 2080) będzie następował wzrost powierzchni lasów będących w zarządzie PGL Lasy Państwowe średnio o około 750 ha rocznie, natomiast w lasach prywatnych o około 8 tys. ha rocznie (z uwzględnieniem wzrostu powierzchni wynikającym z aktualizowania ewidencji gruntów i budynków). Oszacowany wzrost powierzchni lasów w przyjętych okresach prognozy, oddzielnie dla Lasów Państwowych oraz w lasach prywatnych, przedstawiono w tabeli 6. 9

Tabela 6. Przewidywany wzrost powierzchni lasów w kolejnych okresach prognozy w Lasach Państwowych i w lasach prywatnych Długość okresu prognozy Lata prognozy PGL Lasy Państwowe Lasy prywatne w tys. ha 4 lata (od 2013 do 2020) 2013 2016 2017 2020 5 5 60 60 5 lat (od 2021 do 2050) 10 lat (od 2051 2080) 2021 2025 2026 2030 2031 2035 2036 2040 2041 2045 2046 2050 4 4 3,5 3,5 3,5 3,5 2051 2060 2061 2070 2071 2080 6 6 6 50 40 30 Razem - 50 540 60 60 50 50 40 40 Prognozy rozwoju i struktury zasobów leśnych oraz możliwości użytkowania głównego w Lasach Państwowych w perspektywie 2080 roku Kształtowanie się wielkości zasobów drzewnych, możliwości użytkowania w Lasach Państwowych, wielkości bieżącego przyrostu miąższości, a także intensywności użytkowania głównego (rębnego i przedrębnego) w stosunku do wielkości zasobów drzewnych oraz do bieżącego przyrostu miąższości w perspektywie 2080 r. przedstawiono w tabeli 7. Dodatkowo w tabelach 8 i 9 przedstawiono uogólnione dane dotyczące kształtowania się struktury powierzchni oraz miąższości w klasach wieku w perspektywie objętej prognozą. Sporządzone dla lasów będących w zarządzie Lasów Państwowych prognozy rozwoju zasobów leśnych oraz możliwości użytkowania rębnego i przedrębnego można podsumować następująco: 1. Na podstawie przewidywanych zalesień w Lasach Państwowych oraz możliwości rozdysponowywania do zalesienia gruntów z zasobu Własności Skarbu Państwa przyjęto malejący trend wzrostu powierzchni lasów w Lasach Państwowych, tj. z 1250 ha rocznie w latach 2013 2020 oraz 800 ha rocznie w okresie 2021 2030 do około 700 ha rocznie w latach 2031 2050 oraz 600 ha w dalszych latach objętych prognozą, tj. w latach 2051 2080; realizacja powyższych założeń spowoduje w perspektywie 2080 r. wzrost powierzchni leśnej w Lasach Państwowych o około 50 tys. ha. 2. Przy opracowywaniu prognozy rozwoju zasobów drzewnych przyjęto kształtowanie się bieżącego przyrostu miąższości w wysokości około 90% przyrostu określonego wstępnie 10

w ramach WISL przy założeniu niewielkiego trendu malejącego, tj. z 8,5 m 3 /ha rocznie w okresie 2013 2020 do 8,3 m 3 /ha rocznie w latach 2021 2050 oraz do 8,0 m 3 /ha rocznie w okresie od 2051 do 2080 roku. 3. W okresie prognozy przewiduje się wzrost średniego wieku drzewostanów z 62 lat w 2013 r. do około 66 lat w okresie 2036 2060, a następnie spadek przeciętnego wieku do około 63 lat w końcu 2080 roku. 4. Do końca 2030 r. (1 stycznia 2031 r.) może nastąpić wzrost zasobów drzewnych z 1821,7 mln m 3 w 2013 r. do 2062,3 mln m 3 grubizny brutto, tj. o około 13%, natomiast w perspektywie 2050 r. wzrost ten może wynieść około 20% w stosunku do wielkości z 2013 r.; w następnych latach (do końca 2080 r.) przewiduje się już tylko nieznaczny wzrost wielkości zasobów drzewnych, tzn. z 2180,9 mln m 3 w 2051 r. do około 2209,0 mln m 3 grubizny brutto w 2081 r., a zatem tylko o około 1 mln m 3 grubizny brutto rocznie. 5. Opracowane prognozy wskazują, że przeciętne zasobności na 1 ha w poszczególnych klasach i podklasach wieku w lasach w zarządzie PGL Lasy Państwowe mogą do 2080 r. wzrosnąć o około 25% w stosunku do wielkości z 2013 r., a zatem w stopniu tylko niewiele większym niż w ostatnim 20-leciu (wzrost ten w okresie 1994 2013 średnio w poszczególnych klasach i podklasach wieku wynosił około 20%). 6. Prognozy dotyczące kształtowania się możliwości użytkowania głównego wskazują na możliwość wzrostu w kolejnych okresach etatu użytkowania głównego z 34,2 mln m 3 w okresie 2013 2016 do 40,7 mln m 3 w okresie 2031 2035, a następnie do 44,6 mln m 3 w okresie 2051 2060; możliwości użytkowania głównego na tym poziomie (44,6 45,0 mln m 3 grubizny netto) mogą utrzymywać się do 2080 roku. 7. Prognozy wskazują, że etat użytkowania rębnego będzie wzrastał szybciej niż etat użytkowania przedrębnego, a w okresie objętym prognozą udział użytkowania rębnego wzrośnie z 52,1% w 2013 r. do 62,3% w okresie 2051 2060, a następnie będzie stopniowo malał osiągając w końcu 2080 r./na początku 2081 r. 59,3% całego etatu użytkowania głównego. 8. W perspektywie 2060 r. prognozowany jest stopniowy wzrost intensywności użytkowania głównego w stosunku do wielkości zasobów drzewnych z 2,34% rocznie w 2013 r. do około 2,57% w końcu 2060 r., a następnie lekki spadek do 2,53% w 2081 r. 9. W okresie objętym prognozą przewidywany jest również wzrost intensywności użytkowania głównego w stosunku do bieżącego przyrostu miąższości. Przy przyjętych 11

założeniach intensywność ta wzrośnie z około 71% w 2013 r. do 98 99% w ostatnich okresach prognozy (po 2050 roku). 10. Z upływem czasu będą następować zmiany w powierzchniowej strukturze klas wieku; w pierwszym okresie największym udziałem charakteryzuje się III klasa wieku, a następnie IV klasa wieku, natomiast w ostatnim okresie II i III klasy wieku. Jednocześnie będzie następowały zmiany udziału drzewostanów ponadstuletnich (razem z klasą odnowienia) z 16,9% w 2013 r. do 26,2% w 2051 r., a następnie spadek do 24,2% w końcu 2080 r. 11. Jednocześnie wzrastać będzie miąższościowy udział drzewostanów ponadstuletnich (łącznie z drzewostanami w klasie odnowienia i do odnowienia), a mianowicie: z 21,4% w 2013 r. do 33,2% w 2061 r., przy późniejszym lekkim spadku do 31,2% w 2081 roku. 12

roku Okres prognozy 2013 2016 2017 2020 2021 2025 2026 2030 2031 2035 2036 2040 2041 2045 2046 2050 2051 2060 2061 2070 2071 2080 Tabela 7. Prognoza kształtowania się stanu zasobów leśnych, możliwości użytkowania głównego oraz intensywności użytkowania w PGL Lasy Państwowe w perspektywie 2080 Powierzchni a [tys. ha] Przeciętny wiek [lat] 7079,4 61,8 7084,4 63,1 7089,4 64,1 7093,4 65,1 7097,4 65,8 7100,9 66,2 7104,4 66,3 7107,9 66,3 7111,4 66,2 7117,4 65,2 7123,4 64,2 2081 7129,4 63,5 Miąższość [mln m 3 grubizny] Zasobnoś ć [m 3 /ha] 1821,7 257,3 1891,7 267,0 1953,0 275,5 2012,8 283,8 2062,3 290,6 2102,6 292,2 2135,0 300,5 2160,6 304,0 2180,9 306,7 2192,7 308,1 2200,0 308,8 2209,0 309,8 Możliwości użytkowania głównego (średnioroczne w okresie) rębne przedr razem ę-bne grubizna brutto/netto [mln m 3 ] udział [%] 22,2 17,8 52,1 24,2 19,4 54,0 26,1 20,9 55,6 28,1 22,5 57,4 30,0 24,0 59,0 31,7 25,3 60,3 33,0 26,4 61,3 34,1 27,3 62,0 34,8 27,8 62,3 34,9 27,9 61,9 34,1 27,3 60,8 33,1 26,4 59,3 20,5 16,4 47,9 20,7 16,5 46,0 20,8 16,6 44,4 20,9 16,7 42,6 20,9 16,7 41,0 20,9 16,7 39,7 20,9 16,7 38,7 20,9 16,7 38,0 21,0 16,8 37,7 21,4 17,1 38,1 22,0 17,6 39,2 22,7 18,2 40,7 42,7 34,2 100,0 44,9 35,9 100,0 46,9 37,5 100,0 49,0 39,2 100,0 50,9 40,7 100,0 52,5 42,0 100,0 53,9 43,1 100,0 55,0 44,0 100 55,8 44,6 100,0 56,3 45,0 100,0 56,2 44,9 100,0 55,8 44,6 100,0 Intensywnoś ć użytkowani a w stosunku do zasobów drzewnych/ przyrostu [%] 2,34 71 2,37 74 2.40 80 2,44 83 2,47 86 2,50 89 2,52 91 2,54 93 2,56 98 2,57 99 2,55 98 2,53 98 Bieżący przyrost miąższośc i [mln m 3 grubizny brutto rocznie] Bieżący przyrost miąższoś ci [m 3 /ha grubizny rocznie] 60,2 8,5 60,3 8,5 58,9 8,3 58,9 8,3 59,0 8,3 59,0 8,3 59,0 8,3 59,1 8,3 57,0 8,0 57,0 8,0 57,1 8,0 57,1 8,0 13

Tabela 8. Kształtowanie się struktury powierzchni w Lasach Państwowych według klas wieku w okresie prognozy (lata 2013 2081) Klasy wieku Lata 2013 2021 2031 2041 2051 2061 2071 2081 powierzchniowy udział klas wieku [%] Pow. niezal. 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 I kl. w. (1 20 lat) 10,9 9,9 9,6 10,0 10,5 10,7 10,8 10,5 II kl. w. (21 40 lat) 13,6 14,5 15,5 16,2 17,0 17,9 18,7 19,1 III kl. w. (41 60 lat) 23,2 19,0 15,9 15,1 15,4 16,0 16,7 17,6 IV kl. w. (61 80 lat) 19,2 20,9 20,2 17,5 15,5 14,7 14,8 15,4 V kl. w. (81 100 lat) 14,7 14,3 14,6 14,9 13,9 13,2 12,3 11,7 VI kl. w. (101 120 lat) 6,0 6,0 6,1 6,2 6,3 5,8 5,4 5,2 VII i st. (ponad 120 lat) 2,8 4,1 5,2 6,1 6,8 6,7 6,5 6,2 KO, KDO, BP 8,1 9,8 11,4 12,5 13,1 13,5 13,3 12,8 Razem pow. zalesiona 98,5 98,5 98,5 98,5 98,5 98,5 98,5 98,5 Ogółem pow. leśna (%) 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Ogółem pow. leśna (tys. ha) 7079,4 7089,4 7097,4 7104,4 7111,4 7117,4 7123,4 7129,4 14

Tabela 9. Kształtowanie się struktury miąższości w Lasach Państwowych według klas wieku w okresie prognozy (lata 2013 2081) Klasy wieku Lata 2013 2021 2031 2041 2051 2061 2071 2081 miąższościowy udział klas wieku [%] Pow. niezal. 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Przestoje 0,4 0,4 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 I kl. w. (1 20 lat) 0,5 0,4 0,4 0,4 0,5 0,5 0,5 0,5 II kl. w. (21 40 lat) 7,8 8,0 8,5 9,0 9,6 10,2 10,8 11,2 III kl. w. (41 60 lat) 25,0 20,3 16,9 16,2 16,7 17,6 18,6 19,5 IV kl. w. (61 80 lat) 24,3 26,2 25,3 22,2 19,9 19,2 19,5 20,2 V kl. w. (81 100 lat) 20,5 19,8 20,2 20,8 19,6 18,9 17,8 17,0 VI kl. w. (101 120 lat) 8,8 8,8 9,0 9,2 9,5 8,8 8,3 7,9 VII i st. (ponad 120 lat) 4,3 6,1 7,8 9,1 10,3 10,3 10,1 9,7 KO, KDO, BP 8,3 9,9 11,5 12,7 13,5 14,1 14,0 13,6 Razem na pow. zalesionej 99,9 99,9 99,9 99,9 99,9 99,9 99,9 99,9 Ogółem na pow. leśnej (%) 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Ogółem miąższość (mln m 3 ) 1821,7 1953,0 2062,3 2135,0 2180,9 2192,7 2200,0 2209,0 15

Prognozy rozwoju zasobów leśnych oraz możliwości użytkowania głównego w lasach prywatnych Kształtowanie się wielkości zasobów leśnych (powierzchni i miąższości) oraz możliwości użytkowania rębnego i przedrębnego, wielkości bieżącego przyrostu miąższości, a także przewidywanej intensywności użytkowania głównego w stosunku do wielkości zasobów drzewnych, a także do przyrostu w perspektywie 2080 r. w lasach prywatnych przedstawiono w tabeli 10. Dodatkowo w tabelach 11 i 12 przedstawiono uogólnione wyniki dotyczące kształtowania się struktury powierzchni oraz miąższości w klasach wieku w perspektywie objętej prognozą, tj. w latach 2013 2080. Prognozowane wyniki dla lasów prywatnych (przedstawione liczbowo w tabelach 10 oraz 11,12) można podsumować następująco: 1. Na podstawie przewidywanych zalesień oraz szacowanego tempa przeklasyfikowywania gruntów nieleśnych spełniających obecnie kryteria lasu (tzw. lasów poza ewidencją) przy stosunkowo niewielkich obecnie możliwościach wsparcia z programu PROW przyjęto malejący trend wzrostu powierzchni tych lasów, tj. z około 15 tys. ha rocznie do 2020 r. oraz 12 tys. ha rocznie w okresie 2021 2030 i 10 tys. ha rocznie w okresie 2031 2040 do około 8 tys. ha w latach 2041 2050 oraz 4 tys. ha rocznie w latach 2051 2080. 2. Realizacja powyższych założeń spowodowałaby wzrost powierzchni lasów prywatnych z 1724,4 tys. ha w 2013 r. do około 1964,4 tys. ha w 2031 r., a następnie do 2144,4 tys. ha w 2051 r. oraz do 2264,4 tys. ha w końcu 2080 r. (tj. o około 31% w stosunku do stanu z 1 stycznia 2013 roku). 3. Przy opracowywaniu prognozy rozwoju zasobów drzewnych w lasach prywatnych przyjęto w kolejnych okresach prognozy malejący trend kształtowania bieżącego przyrostu miąższości na poziomie około 80 85% przyrostu określonego w prognozie w lasach będących w zarządzie PGL Lasy Państwowe, tj. w wysokości 7,0 m 3 /ha rocznie w okresie 2013 2020, 6,8 m 3 /ha rocznie w latach 2021 2050 oraz 6,7 m 3 /ha rocznie w okresie 2051 2080, co można uzasadnić dużo większym wzrostem powierzchni oraz szybszym wzrostem średniego wieku w lasach prywatnych niż w lasach w zarządzie PGL Lasy Państwowe. 4. Szacuje się, że w okresie objętym prognozą średni wiek drzewostanów w lasach prywatnych wzrośnie z około 47 lat w 2013 r. do 55 lat w 2031 r. oraz do 61 lat w 2051 r., a następnie do 68 lat w końcu 2080 roku. 16

5. W całym okresie prognozy, tj. do końca 2080 r., spodziewany jest wzrost wielkości zasobów drzewnych z około 393 mln m 3 grubizny brutto (228 m 3 /ha) w 2013 r. do 508 mln m 3 w 2031 r. (258 m 3 /ha) oraz do 612 mln m 3 grubizny brutto (285 m 3 /ha) w 2051 r. i do 718 mln m 3 grubizny brutto (317 m 3 /ha) w końcu 2080 r. Możliwy wydaje się zatem wzrost wielkości zasobów drzewnych do końca 2080 r. o około 83% (przy wzroście powierzchni lasów prywatnych o 31%. 6. W całym okresie prognozy spodziewany jest wzrost możliwości rocznego użytkowania głównego z około 4,2 mln m 3 grubizny netto w 2013 r. do 6,1 mln m 3 w 2031 r. oraz do około 8,1 mln m 3 w 2051 r., a następnie do 10,1 mln m 3 grubizny netto w końcu 2080 r.; zdecydowanie wyższy będzie przy tym prognozowany wzrost użytkowania rębnego niż przedrębnego, w związku z czym spodziewane jest wyraźne zwiększenie udziału etatu rębnego w łącznym etacie pozyskania drewna, a mianowicie: z około 31% w 2013 r. do 44% w okresie 2031 2035, a w kolejnych okresach do około 51% (2051 2060) oraz około 54% (2071 2080). 7. W perspektywie do końca 2080 r. spodziewany jest stopniowy wzrost intensywności pozyskania drewna zarówno w stosunku do wielkości zasobów drzewnych, jak również do bieżącego przyrostu miąższości. Intensywność ta w stosunku do wielkości zasobów drzewnych wzrośnie z 1,35% w 2013 r. do około 1,75% wielkości zasobów w 2081 r., natomiast w stosunku do bieżącego przyrostu odpowiednio z 44% do 83%. 8. W miarę upływu lat zmniejszać się będą różnice udziałów powierzchni poszczególnych klas wieku. O ile obecnie największa powierzchniowo III klasa wieku zajmuje 36,1% ogólnej powierzchni lasów prywatnych, o tyle w 2031 r. największa będzie IV klasa wieku, która może stanowić około 24% ogólnej powierzchni lasów prywatnych. Zgodnie z prognozą w 2051 r. największe mogą być V i IV klasy wieku stanowiące odpowiednio 16,4 i 15,1% ogólnej powierzchni, a w 2081 r. II i III klasa wieku, których powierzchnie stanowić mogą odpowiednio14,8% oraz 14,2% ogólnej powierzchni lasów prywatnych. 9. W okresie objętym prognozą systematycznie będzie wzrastał wyraźnie udział drzewostanów najstarszych klas wieku (od VI wzwyż razem z klasą odnowienia) zarówno w wymiarze powierzchniowym, jak i miąższościowym. Przy przyjętych założeniach udział tych drzewostanów w perspektywie 2080 r. wzrośnie z około 2,6% w wymiarze powierzchniowym oraz z około 4,3% w wymiarze miąższościowym w 2013 r. odpowiednio do około 11,4% i 17% w 2031 r. oraz do około 37% oraz 52% na koniec okresu prognozy. 17

Okres prognozy 2013 2016 2017 2020 2021 2025 2026 2030 2031 2035 2036 2040 2041 2045 2046 2050 2051 2060 2061 2070 2071 2080 Tabela 10. Prognoza kształtowania się stanu zasobów leśnych, możliwości użytkowania głównego oraz intensywności użytkowania w lasach prywatnych w perspektywie 2080 roku Powierzchni Miąższość Możliwości użytkowania a [mln m 3 głównego [tys. ha] grubizny] (średnioroczne w okresie) Przeciętny Zasobnoś rębne przedr razem wiek ć ę-bne [lat] [m 3 /ha] 1724,4 46,5 1784,4 48,5 1844,4 50,3 1904,4 52,6 1964,4 54,6 2014,4 56,6 2064,4 58,3 2104,4 60,0 2144,4 61,4 2194,4 64,3 2234,4 66,3 2081 2264,4 67,9 392,8 227,8 420,1 235,4 446,9 242,3 477,9 251,0 507,7 258,4 536,1 266,1 562,9 272,7 588,1 279,5 611,6 285,2 653,9 298,0 689,1 308,4 718,4 317,3 grubizna brutto/netto [mln m 3 ] udział [%] 1,6 1,3 31 2,0 1,6 34 2,4 1,9 37 2,9 2,3 41 3,4 2,7 44 3,8 3,1 46 4,3 3,5 48 4,8 3,8 50 5,2 4,1 51 5,9 4,7 53 6,4 5,2 54 6,9 5,5 54 3,7 2,9 69 3,8 3,1 66 4,0 3,2 63 4,1 3,3 59 4,3 3,4 56 4,5 3,6 54 4,6 3,7 52 4,8 3,8 50 4,9 4,0 49 5,3 4,2 47 5,5 4,4 46 5,7 4,6 46 5,3 4,2 100 5,8 4,7 100 6,4 5,1 100 7,0 5,6 100 7,7 6,1 100 8,3 6,7 100 8,9 7,2 100 9,6 7,6 100 10,1 8,1 100 11,1 8,9 100 11,9 9,6 100,0 12,6 10,1 100 Intensywnoś ć użytkowani a w stosunku do zasobów drzewnych/ przyrostu [%] 1,35 44 1,39 46 1,42 51 1,47 54 1,51 57 1,55 61 1,59 64 1,63 67 1,66 70 1,70 76 1,73 80 1,75 83 Bieżący przyrost miąższośc i [mln m 3 grubizny brutto rocznie] Bieżący przyrost miąższoś ci [m 3 /ha grubizny rocznie] 12,1 7,0 12,5 7,0 12,6 6,8 13,0 6,8 13,4 6,8 13,7 6,8 14,0 6,8 14.3 6,8 14,4 6,7 14,7 6,7 14,9 6,7 15,2 6,7 18

Tabela 11. Kształtowanie się struktury powierzchni w lasach prywatnych według klas wieku w okresie prognozy (lata 2013 2081) Klasy wieku Lata 2013 2021 2031 2041 2051 2061 2071 2081 powierzchniowy udział klas wieku[%] Pow. niezal. 6,7 6,3 5,9 5,6 5,4 5,3 5,2 5,1 I kl. w. (1 20 lat) 10,2 12,5 14,2 14,1 13,1 11,3 9,6 9,1 II kl. w. (21 40 lat) 19,7 14,9 12,4 13,2 14,6 15,6 15,9 14,8 III kl. w. (41 60 lat) 36,1 27,2 18,7 13,6 11,8 11,9 13,1 14,2 IV kl. w. (61 80 lat) 17,7 23,2 23,9 19,8 15,1 11,8 10,2 10,4 V kl. w. (81 100 lat) 7,0 9,7 13,5 16,4 16,4 14,8 12,0 9,4 VI kl. w. (101 120 lat) 1,3 2,3 4,2 6,4 8,6 10,2 10,7 10,0 VII i st. (ponad 120 lat) 0,3 0,8 1,8 3,5 5,9 8,5 11,4 14,1 KO, KDO, BP 1,0 3,1 5,4 7,4 9,1 10,6 11,9 12,9 Razem na pow. zalesionej 93,3 93,7 94,1 94,4 94,6 94,7 94,8 94,9 Ogółem na pow. leśnej (%) 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Ogółem pow. leśna (tys. ha) 1724,4 1844,4 1964,4 2044,4 2144,4 2194,4 2234,4 2264,4 19

Tabela 12. Kształtowanie się struktury miąższości w lasach prywatnych według klas wieku w okresie prognozy (lata 2013 2081) Klasy wieku Lata 2013 2021 2031 2041 2051 2061 2071 2081 miąższościowy udział klas wieku [%] Pow. niezal. 0,7 0,6 0,6 0,5 0,5 0,4 0,4 0,4 Przestoje 0,9 0,8 0,7 0,6 0,6 0,6 0,5 0,5 I kl. w. (1 20 lat) 1,4 1,1 1,3 1,4 1,3 1,2 1,0 0,9 II kl. w. (21 40 lat) 14,2 10,3 8,1 8,3 8,9 9,3 9,2 8,6 III kl. w. (41 60 lat) 44,2 32,7 21,9 15,5 13,0 12,6 13,5 14,4 IV kl. w. (61 80 lat) 23,9 30,8 31,1 25,1 18,6 14,0 11,8 11,7 V kl. w. (81 100 lat) 10,4 14,3 19,3 23,0 22,3 19,4 15,3 11,8 VI kl. w. (101 120 lat) 2,4 4,1 7,1 10,6 13,9 16,0 16,2 14,8 VII i st. (ponad 120 lat) 0,7 1,6 3,6 6,7 11,0 15,3 19,9 24,0 KO, KDO, BP 1,2 3,7 6,3 8,3 9,9 11,2 12,2 12,9 Razem na pow. zalesionej 99,3 99,4 99,4 99,5 99,5 99,6 99,6 99,6 Ogółem na pow. leśnej (%) 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Ogółem miąższość (mln m 3 ) 392,8 446,9 507,7 562,9 611,6 653,9 689,1 718,4 20

Podsumowanie Przedstawione wyżej wyniki prognoz oraz intensywność użytkowania głównego, wynikająca z realizacji przewidywanego rozmiaru użytkowania głównego, wskazują, że w perspektywie 2050 r. następował będzie dalszy wzrost zasobów leśnych oraz możliwości pozyskania drewna mniejszy w Lasach Państwowych oraz zdecydowanie szybszy w lasach prywatnych. W okresie tym, tj. w latach 2013 2051, wielkość zasobów drzewnych w Lasach Państwowych wzrośnie o około 20%, natomiast w lasach prywatnych o 55%, a średni wiek drzewostanów o około 4 lata w Lasach Państwowych oraz o około 15 lat w lasach prywatnych. W dalszych latach (po 2050 r. w perspektywie do 2080 r.) przewiduje się, że zasoby w Lasach Państwowych będą tylko nieznacznie wzrastały (przy użytkowaniu w wysokości zbliżonej do 100% przyrostu oraz lekkim spadku średniego wieku), natomiast w lasach prywatnych w okresie tym spodziewany jest dalszy dynamiczny wzrost zasobów drzewnych (o 17% w stosunku do 2051 r.) oraz wzrost średniego wieku (z 61 do 68 lat). Przy przyjętych założeniach w końcu okresu objętego prognozą zarówno średni wiek w lasach prywatnych (68 lat) może przewyższyć średni wiek lasów w zarządzie Lasów Państwowych (64 lata), jak i przeciętna zasobność w lasach prywatnych (317 m 3 /ha) może być wyższa niż przeciętna zasobność drzewostanów w Lasach Państwowych (310 m 3 /ha). W lasach obu rozpatrywanych kategorii własności przewiduje się różne tendencje w kształtowaniu się możliwości użytkowania głównego. Możliwości te według przedstawionych prognoz mogą w Lasach Państwowych wyraźnie wzrastać do lat 2051 2060 (do około 44,6 mln m 3 grubizny netto), a następnie utrzymywać się na zbliżonym poziomie (44,5 45,0 mln m 3 grubizny netto) do końca okresu prognozy. Natomiast w lasach prywatnych możliwości te będą wyraźnie wzrastać (do około 10 mln m 3 grubizny netto), aż do końca okresu objętego prognozy. Sumaryczną prognozę dotyczącą możliwości pozyskania drewna (w podziale na użytkowanie rębne oraz przedrębne) w lasach wyżej wymienionych dwóch kategorii własności (stanowiących łącznie ponad 96% powierzchni lasów w Polsce, w których dotychczas według danych statystyki publicznej [GUS 2013] pozyskuje się około 99% ogólnej miąższości pozyskiwanego drewna w Polsce) przedstawiono w tabeli 13.

Tabela 13. Prognoza możliwości użytkowania głównego w Lasach Państwowych oraz w lasach prywatnych w okresie 2013 2081 Początek okresu prognozy Kategoria własności Średnioroczne możliwości użytkowania głównego [mln m 3 grubizny netto] 2013 Lasy Państwowe lasy prywatne razem 2021 Lasy Państwowe lasy prywatne razem 2031 Lasy Państwowe lasy prywatne razem 2041 Lasy Państwowe lasy prywatne razem 2051 Lasy Państwowe lasy prywatne razem 2061 Lasy Państwowe lasy prywatne razem 2071 Lasy Państwowe lasy prywatne razem 2081 Lasy Państwowe lasy prywatne razem rębne przedrębne razem 17,8 16,4 1,3 2,9 19,1 19,3 20,9 1,9 22,8 24,0 2,7 26,7 26,4 3,5 29,9 27,8 4,1 31,9 27,9 4,7 32,6 27,3 5,2 32,5 26,4 5,5 31,9 16,6 3,2 19,8 16,7 3,4 20,1 16,7 3,7 20,4 16,8 4,0 20,8 17,1 4,2 21,3 17,6 4,4 22,0 18,2 4,6 22,8 34,2 4,2 38,4 37,5 5,1 42,6 40,7 6,1 46,8 43,1 7,2 50,3 44,6 8,1 52,7 45,0 8,9 53,9 44,9 9,6 54,5 44,6 10,1 54,7 Z powyższego zestawienia wynika, że sumaryczne możliwości pozyskania drewna w lasach obu kategorii będą mogły wzrastać w całym okresie prognozy. Przy przyjętych w prognozach założeniach możliwości te mogą wzrosnąć z około 38 mln m 3 w 2013 r. do 47 mln m 3 w 2031 r. oraz do około 55 mln m 3 grubizny netto w końcu 2080 r., tj. o ponad 40%, przy zdecydowanie szybszym wzroście możliwości użytkowania w lasach prywatnych niż w Lasach Państwowych, w których w ostatnich okresach prognozy spodziewana jest stagnacja możliwości użytkowania głównego. Wyżej wymienione różnice w dynamice zmian w Lasach Państwowych i w lasach prywatnych wynikają przede wszystkim z różnego wyjściowego (startowego) stanu lasów tych kategorii własności, tj. zdecydowanie wyższego obecnie średniego wieku w Lasach Państwowych (62 lata) niż w lasach prywatnych (47 lat) oraz przewidywanej znacznie mniejszej intensywności użytkowania głównego w lasach prywatnych. 22

Przewidywany szybki wzrost możliwości użytkowania głównego w lasach prywatnych wskazuje na znaczne rezerwy w ilości dostarczanego drewna w Polsce na potrzeby przemysłu oraz odbiorców indywidualnych. Wykorzystanie tych rezerw wymaga znacznego usprawnienia zasad organizacyjnych związanych z funkcjonowaniem lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa. Przedstawiona prognoza rozwoju zasobów i użytkowania głównego rysuje również pomyślną perspektywę gospodarczą zarówno dla Lasów Państwowych, jak również dla przemysłu drzewnego. Rozciąga się perspektywa wzrostu podaży drewna na rynek, więcej drewna wielkowymiarowego, możliwość zwiększenia podaży z lasów prywatnych, co m.in. wymaga lepszej organizacji zakupu drewna na rozdrobnionym i rozproszonym rynku prywatnych właścicieli lasów. Należy również zwrócić uwagę na fakt, że pomimo zwiększenia pozyskania drewna spodziewany jest dalszy wzrost średniego wieku drzewostanów (stosunkowo niewielki w Lasach Państwowych w perspektywie 2040 r. oraz wyraźny w lasach prywatnych w perspektywie 2080 r.), a pośrednio także możliwość zwiększania się zasobów drewna martwego w lasach. Przedstawione dane powinny być traktowane jako prognozy wstępne podlegające cyklicznej weryfikacji m.in. na podstawie coraz pełniejszych informacji uzyskiwanych z okresowych prac urządzeniowych oraz WISL organizowanych i przetwarzanych w ramach budowanego obecnie Banku Danych o Lasach. Należy podkreślić, że budowa banku danych o lasach przyspiesza również rozwój metodyki opracowywania prognoz dostarczając coraz pełniej zweryfikowanych danych dotyczących skutków prowadzonej gospodarki leśnej, w tym również skutków wynikających z doskonalonych zasad prawnej i wielkoobszarowej ochrony przyrody w lasach, a także korekt prowadzonej polityki leśnej państwa. Opracowane prognozy powinny być interpretowane jako prognozy rozwoju zasobów drzewnych oraz możliwości użytkowania głównego przy założeniu dotychczasowych sposobów prowadzenia gospodarki leśnej, czego wyrazem było przyjęcie takich samych współczynników intensywności użytkowania głównego (rębnego i przedrębnego w ramach klas i podklas wieku) w kolejnych okresach prognozy do 2080 r. Prognozy te mogą być również poziomem odniesienia dla kolejnych prognoz, które mogą być opracowywane przy zmodyfikowanych założeniach prowadzenia gospodarki leśnej, co w szczególności będzie prowadziło do korekty wskaźników intensywności użytkowania rębnego i przedrębnego (bezpośrednio wynikających np. z modyfikacji sposobów podejścia do ograniczania użytkowania głównego na obszarach Natura 2000 czy wymagań związanych z certyfikacją drewna w lasach). 23

Przyjęta obecnie metodyka opracowywania prognoz rozwoju zasobów drzewnych oraz możliwości użytkowania głównego w lasach wskazuje m.in. na kluczowe obok prawidłowo ustalonych startowych danych dotyczących stanu i struktury zasobów drzewnych znaczenie w prognozach problemów związanych z ustalaniem i przyjmowaniem wskaźników intensywności przewidywanego użytkowania rębnego i przedrębnego oraz z weryfikacją wielkości bieżącego przyrostu miąższości. Należy także podkreślić, że duże znaczenie w przyszłym doskonaleniu zasad opracowywania prognoz rozwoju zasobów drzewnych będzie miało opracowanie nowych tablic zasobności dla gatunków lasotwórczych drzew w Polsce uwzględniających aktualne i spodziewane warunki ich wzrostu. Literatura BULiGL 2011. Bank Danych o Lasach analityka i wzory raportów. Praca wykonana na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. Maszynopis w BULiGL, Sękocin Stary. Dawidziuk J. 2012. Stan obecny oraz prognozy rozwoju i użytkowania zasobów leśnych. W: Przyrodnicze i gospodarcze aspekty produkcji oraz wykorzystania drewna stan obecny i prognoza. Zimowa Szkoła Leśna przy Instytucie Badawczym Leśnictwa. IV Sesja. Sękocin Stary, 20 22 marca 2012. Dawidziuk J., Zajączkowski S. 2012. Stan i perspektywy rozwoju zasobów leśnych do 2030 r. W: Wizja przyszłości polskich lasów i leśnictwa do 2030 r. (red. A. Grzywacz). Polskie Towarzystwo Leśne. Spała 2012. GUS 2013. Leśnictwo. Informacje i opracowania statystyczne. Warszawa. MŚ, PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2010. Wielkoobszarowa inwentaryzacja stanu lasów. Wyniki I cyklu (lata 2005 2009). Oficyna Wydawnicza Forest, Sękocin Stary. MŚ, PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2014a. Aneks do opracowania pt. Wielkoobszarowa inwentaryzacja stanu lasów w Polsce. Wyniki za okres 2009 2013 (Bieżący przyrost miąższości, miąższość drzew usuniętych między kolejnymi pomiarami, miąższość drzew określona na podstawie średnicy pniaka). Maszynopis w DGLP, Sękocin Stary. MŚ, PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2014b. Wielkoobszarowa inwentaryzacja stanu lasów w Polsce. Wyniki za okres 2009 2013. Maszynopis w BULiGL, Sękocin Stary. PGL Lasy Państwowe, BULiGL 2011. Wyniki aktualizacji stanu powierzchni leśnej i zasobów drzewnych w Lasach Państwowych na dzień 1 stycznia 2013 roku BULiGL, Sękocin Stary. Oficyna Wydawnicza Forest. Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych 2013. Raport o stanie lasów w Polsce. CILP. Warszawa 24