Drapieżnictwo może być istotnym czynnikiem selekcyjnym Mechanizmy obronne przed drapieżnikami M. Ślusarczyk Drapieżnictwo może zmniejszać dostosowanie organizmów Bezpośrednio - eliminując osobniki lub ich potomstwo Drapieżnictwo może zwiększać dostosowanie organizmów Redukcja liczebności najsilniejszych konkurentów (gatunków) może uwolnić zasoby pokarmowe i umożliwić współwystępowanie większej liczby gatunków Pośrednio - limitując dostęp do siedlisk, w których panują sprzyjające warunki abiotyczne - limitując dostęp do zasobów - limitując dostęp do miejsc lub partnerów rozrodczych Akt drapieżnictwa podzielić można na kilka etapów detekcja pościg obezwładnienie konsumpcja Mechanizmy obronne potencjalnych ofiar utrudniające spotkanie utrudniające detekcję ostrzegawcze - ułatwiające detekcję utrudniające kontakt utrudniające obezwładnienie utrudniające spożycie
utrudniające spotkanie Zasiedlanie środowisk wolnych od drapieżników Rozmijanie się w czasie i przestrzeni cykliczna aktywność: - dobowa utrudniające detekcję/rozpoznanie ukrywanie się kamuflaż/mimikra znieruchomienie - sezonowa Ostrzeganie przed niebezpieczeństwem DIAPAUZA zakłócanie detekcji http://www.youtube.com/watch?v=q8xj3paznw ułatwiające detekcję/rozpoznanie ostrzegawcze ubarwienie Mimikra Batesowska upodabnianie się do niebezpiecznych obiektów Mimikra Mullerowska upodabnianie się niebezpiecznych gatunków do siebie utrudniające/zniechęcające do ataku/kontaktu ucieczka - w nieprzewidywalnych kierunkach - nagła - szybka tworzenie agregacji uwalnianie nieprzyjemnych/niebezpiecznych substancji, dźwięków lub bodźców świetlnych utrudniające obezwładnienie Ochronne Obronne utrudniające spożycie Wytwarzanie niestrawnych/niesmacznych/trujących substancji często sygnalizowane Zaczepne
Mechanizmy obronne Behawioralne: ukrywanie się, agregacje, ucieczka Morfologiczne: zmiany proporcji i kształtów ciała Fizjologiczne: zmiany zawartości barwników i substancji toksycznych w tkankach Modyfikacje historii życia: zmiana alokacji energii pomiędzy wzrost a reprodukcję Modyfikacje cech historii życia zmiana alokacji energii pomiędzy wzrost a reprodukcję zwiększająca szansę na przeżycie lub wydanie potomstwa w obliczu zagrożenia Presja na młodociane formy (małe osobniki) - > większe nakłady na wzrost ciała -> reprodukcja przy większych rozmiarach ciała Presja na formy dorosłe (duże osobniki) -> małe nakłady na wzrost ciała, duże na reprodukcję -> reprodukcja przy małych rozmiarach ciała W obu przypadkach -> wcześniejsza reprodukcja zwiększa szansę na wydanie potomstwa w obliczu zagrożenia W beznadziejnej sytuacji gdy, szanse na przeżycie potomstwa nikłe - spoczynek? Mechanizmy obronne/ochronne angażowane w sposób: Stały (konstytutywny): tanie lub wymagające długiego czasu reakcji morfologiczne, fizjologiczne Mechanizmy obronne zwierząt planktonowych konstytutywne i indukowane Okresowy (indukowany): kosztowne, szybko uruchamiane behawioralne, fizjologiczne Komunikacja chemiczna Kairomony międzygatunkowe substancje chemiczne emitowane mimowolnie przez drapieżnika wykorzystywane przez potencjalne ofiary Substancje alarmowe substancje chemiczne uwalniane przez ofiary, wykorzystywane przez inne potencjalne ofiary Zadania Analiza mechanizmów obronnych zwierząt planktonowych na podstawie wyników eksperymentów Analiza danych Przygotowanie wykresów Prezentacja i omówienie wyników 3
Indukowane migracje pionowe Chaoborus flavicans P GŁĘBOKOŚĆ (CM) 3- -5 5-6 CZAS - - -3 6-7 7-8 8-9 9- N 3 9 6 D 9 7 N 5 9 6 D 9 3N 6 6 3D 9 5 N 3 3 6 6 D 9 9 5N 3 5 5 7 5D 7 7 6N 6 6D 7 7N 5 8 3 7D 5 7 3 8N 7 9 8D 9 8 3 9N 9 6 9D 7 7 N 6 5 5 D 6 9 N 6 8 D 7 N 8 8 D 6 9 GŁĘBOKOŚĆ (CM) 3- -5 5-6 CZAS - - -3 6-7 7-8 8-9 9- N 9 5 D 3 6 N 5 Ryba Ryba D 5 5 Ryba 3N 8 Ryba 3D Ryba N 9 Ryba D Ryba 5N 8 Ryba 5D 6N 6 6D 7N 5 7D 8N 5 8D 9N 6 3 9D 6 N 8 9 3 D N 8 9 D N 8 9 D głębokość (cm) dzień eksperymentu 3 5 6 7 8 9-6 -65 bez ryby ryba -7-75 -8-85 -9-95 - Indukowane mechanizmy obronne u Daphnia magna :5 cm=,mm SFR AFR CLUTCH %E wielkość przy 8 o C bez wiek pierwszej % samic z kairomonu pierwszej liczba jaj reprodukcji [h] ephippium n=5 reprodukcji 8 KA 68. 8 KB 73 8. 8 KC 68. średnia odchylenie standardowe :5 cm=,mm SFR AFR CLUTCH %E wielkość przy 8 o C z wiek pierwszej % samic z kairomonem pierwszej liczba jaj reprodukcji [h] ephippium reprodukcji 8 RA 6. 8 RB 68. 8 RC 6. średnia odchylenie standardowe Imię i Nazwisko: Przykładowy rysunek Wyniki Indukowane migracje pionowe Chaoborus flavicans Zależność głębokości od dnia liczba potomstwa 8 6 temperatura [ o C] Głębokość [cm] - -5-6 -7-8 N N Obecność ryby 3N N 5N 6N 7N 8N 9N N N N Bez ryb Z rybami -9 - Dzień
Indukowane mechanizmy obronne u Daphnia magna długość [cm] 8 6 czas dojrzewania (h) 6 8 płodność [l.jaj/os.] 3 udział samic tworzących formy przetrwalne [%] 8 6 5