Monika Jasielska Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Kontakt mail: monikaleszczukwp.pl Tytuł pracy doktorskiej: Rola receptora czynnika martwicy guza α Rp75 (TNFRp75) w powstawaniu neowaskularyzacji naczyniówkowej Neowaskularyzacja naczyniówkowa występuje w przebiegu wielu schorzeń oczu, podczas których dochodzi do uszkodzenia błony Brucha. Najczęstsze schorzenia, w przebiegu których może rozwijać się neowaskularyzacja naczyniówkowa to zmiany zwyrodnieniowe (zwyrodnienie plamki związane z wiekiem - AMD, wysoka krótkowzroczność, pasma naczyniaste), zapalne (toksoplazmoza, toksokaroza, zespół domniemanej histoplazmozy ocznej i in.), genetycznie uwarunkowane (dystrofia żółtkowata plamki, dno żółtoplamiste, druzy tarczy nerwu wzrokowego), guzy (znamię naczyniówki, naczyniak naczyniówki, guzy przerzutowe naczyniówki, hamartoma nabłonka barwnikowego siatkówki ), a także zmiany pourazowe (pęknięcie naczyniówki, intensywna fotokoagulacja). Naturalny przebieg neowaskularyzacji naczyniówko wej jest różny w zależności od etiologii. Najczęściej spotykaną w praktyce okulistycznej chorobą, w której występuje neowaskularyzacja naczyniówkowa, jest wysiękowa postać zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem (AMD). Z analizy wieloośrodkowych badań wynika, że zwyrodnienie plamki związane z wiekiem jest główną przyczyną upośledzenia widzenia u ludzi powyżej 50 roku życia zamieszkujących kraje wysokorozwinięte. Według opracowań Vindingta, odsetek chorych dotkniętych AMD wzrasta znacznie wraz
z wiekiem od 2,3% w grupie wiekowej od 60 do 64 roku życia do 27,3% w grupie od 75 do 80 roku życia. Neowaskularyzacja naczyniówkowa jest rozrostem naczyń pochodzących z naczyń włosowatych naczyniówki, które poprzez błonę Brucha przedostają się do przestrzeni pod nabłonkiem barwnikowym siatkówki, jak i w obręb komórek nabłonka barwnikowego siatkówki i fotoreceptorów siatkówki. W powstawaniu neowaskularyzacji naczyniówkowej istotną rolę odgrywa proces zapalny z udziałem czynników pro- i antyangiogennych. Na uwagę zasługuje czynnik martwicy guza α, cytokina prozapalna, której zwiększone stężenie stwierdzono we krwi chorych z wysiękową postacią zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem oraz w błonach neowaskularnych usuniętych podczas operacji tychże chorych. Czynnik martwicy guza α wywiera wpływ na otoczenie, łącząc się z odpowiednim receptorem na powierzchni komórek immunokompetentnych. Zidentyfikowano dwa typy receptorów dla czynnika martwicy guza α: TNFRp55 i TNFRp75. Celem pracy była ocena angiogennej aktywności czynnika martwicy guza α oraz roli jego dwu receptorów: TNFRp55 i TNFRp75 w powstawaniu neowaskularyzacji naczyniówkowej. Badania przeprowadzono na myszach linii C57BL6 (grupa kontrolna) oraz myszach transgenicznych knockout względem receptora TNFRp55 (TNFRp55-/-) i receptora TNFRp75 (TNFRp75-/-). Myszy poddawano fotokoagulacji laserowej, a następnie dwa tygodnie po niej wykonywano angiografię fluoresceinową. Dwa tygodnie po fotokoagulacji laserowej z pozyskanych mysich gałek ocznych sporządzano preparaty do oceny histochemicznej i immunohistochemicznej. Analizę ekspresji białek czynnika martwicy guza α oraz kaspazy 3 i kaspazy 8 przeprowadzono jeden dzień oraz dwa tygodnie po fotokoagulacji laserowej.
Wykazano wzrost ekspresji czynnika martwicy guza α w eksplanta ch naczyniówki i nabłonka barwnikowego siatkówki myszy poddanych fotokoagulacji w porównaniu do zwierząt nielaserowanych. Ponadto dwa tygodnie po fotokoagulacji laserowej u myszy TNFRp75 -/- odnotowano istotnie statystycznie niższy poziom ekspresji TNFα w s tosunku do myszy C57/BL6 i TNFRp55-/-. Z przeprowadzonej analizy angiografii fluoresceinowej myszy wynika, że przeciek fluoresceiny z ognisk neowaskularyzacji naczyniówkowej u myszy TNFRp75-/- był mniejszy w porównaniu z pozostałymi grupami zwierząt. Oceniane w barwionych izolektyną preparatach płaskich ogniska neowaskularyzacji naczyniówkowej myszy TNFRp75-/- były istotnie statystycznie mniejsze w porównaniu do pozostałych grup zwierząt (p<0,001). Natomiast u myszy TNFRp55-/- ogniska neowaskularyzacji naczyniówkowej były większe w stosunku do myszy grupy kontrolnej (p<0,001). Podobnie w barwionych hematoksyliną i eozyną preparatach parafinowych powierzchnia neowaskularyzacji naczyniówkowej myszy TNFRp75-/- była mniejsza w porównaniu do pozostałych grup myszy. Ponadto myszy TNFRp75-/-, w przeciwieństwie do myszy B57/BL6 i TNFRp55-/-, prezentowały skąpsze unaczynienie zmian, co uwidoczniono w barwieniu z czynniki em von Willebrandta. W badanym materiale stwierdzono, że odsetek powierzchni ogniska neowaskularyzacji naczyniówkowej zajmowany przez F4/80 -dodatnie komórki (komórki mikrogleju siatkówki, makrofagi) był istotnie statystycznie mniejszy u myszy TNFRp75-/- w porównaniu do myszy pozostałych grup (p<001). Poza tym obserwowano bardzo intensywne zabarwienie komórek w reakcji z przeciwciałami anty-f4/80 w obszarze neowaskularyzacji naczyniówkowej myszy C57/BL6 i TNFRp55-/-, podczas gdy u myszy TNFRp75-/- intensywność zabarwienia F4/80-dodatnich komórek była mniejsza. W pracy uzyskano istotny statystycznie wzrost ekspresji kaspazy 3 i kaspazy 8 w nabłonku barwnikowym siatkówki i naczyniówce myszy
TNFRp75-/- w porównaniu z ekspresją tych białek u myszy grupy kontrolne j i TNFRp55-/- (p<0,001). Wykazano także obecność komórek apoptycznych w obrębie ognisk neowaskularyzacji naczyniówkowej. Stwierdzono, że błony neowaskularne myszy TNFRp75-/- cechowała istotnie statystycznie większa, w porównaniu do myszy pozostałych grup, liczba komórek dodatnio barwiących się w teście TUNEL (p<0,005). Zauważono również korespondujący ze wzrostem unaczynienia ognisk neowaskularyzacji naczyniówkowej wzrost ekspresji białka Bmx. U myszy TNFRp55-/- obserwowano największą ekspresję białka Bmx, podczas gdy u myszy TNFRp75-/- nie odnotowano występowania ekspresji tego białka. Na podstawie otrzymanych wyników i ich statystycznej analizy wysunięto następujące wnioski: Receptory czynnika martwicy guza α: TNFRp55 i TNFRp75 biorą udział w patomechanizmie powstawania neowaskularyzacji naczyniówkowej po laserowej fotokoagulacji u myszy, aczkolwiek ich role w tym procesie są różne. W przebiegu neowaskularyzacji naczyniówkowej interakcje czynnika martwicy guza α z receptorami TNFRp55 i TNFRp75 aktywują dwi e odmienne drogi, z których pierwsza prowadzi do apoptozy, a druga do proliferacji i migracji komórek śródbłonka naczyń. Wyłączenie funkcji receptora TNFRp75 może skutkować zmniejszeniem procesu zapalnego oraz ograniczeniem powierzchni neowaskularyzacji naczyniówkowej, a tym samym mniejszym uszkodzeniem tkanek u cho rych z objawową neowaskularyzacją naczyniówkową. Przedstawione dowody wskazują potencjalne możliwości leczenia neowaskularyzacji naczyniówkowej, wykorzystujące wiedzę na temat roli receptorów TNFRp55 i TNFRp75 w powstawaniu neowaskularyzacji naczyniówkowej.
Problematyka procesu neowaskularyzacji naczyniówkowej zajmuje obecnie coraz więcej miejsca w literaturze medycznej. Wiadomo, że powstawanie patologicznych naczyń leży u podłoża wielu chorób, a dokładne poznanie mechanizmów patogenezy możne być wykorzystane w procesach zapobiegania i leczenia. Zrozumiałe jest więc dążenie do poznania procesów odpowiedzialnych za tworzenie patologicznego unaczynienia tkanek. Ze względu na wzrastającą liczbę osób w wieku podeszłym i rozpoznawanie u nich nowych, dotychczas nieznanych chorób narządu wzroku, konieczne jest nasilenie opieki okulistycznej w środowisku życia tych osób. Należy dołożyć wszelkich starań, aby poprzez wdrażanie nowych metod terapii, poprawić jakość życia pacjentów dotkniętych zwyrodnieniem plamki związanym z wiekiem czy innymi schorzeniami upośledzającymi widzenie, zmniejszyć ekonomiczne i społeczne koszty inwalidztwa wzrokowego znacznego odsetka społeczeństwa.