Barbara Polaczek-Krupa. Ocena grubości warstwy komórek zwojowych siatkówki w okolicy plamki GCL w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Barbara Polaczek-Krupa. Ocena grubości warstwy komórek zwojowych siatkówki w okolicy plamki GCL w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta"

Edward Rybak
6 lat temu
Przeglądów:

1 Barbara Polaczek-Krupa Ocena grubości warstwy komórek zwojowych siatkówki w okolicy plamki GCL w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta 1

2 CEL PREZENTACJI Są 3 powody, żeby badać komórki zwojowe: 1. Zanik komórek zwojowych siatkówki i ich neuronów jest przyczyną ślepoty u pacjentów z jaskrą 2. Badana okolica plamki jest obszarem znacznie mniej zmiennym osobniczo niż okolica tarczy nerwu II 3. W sytuacjach niepewnego rozpoznania badanie daje dodatkową informację o stopniu zaniku nerwu wzrokowego 2

3 DEFINICJA JASKRY PIERWOTNEJ OTWARTEGO KĄTA Jaskra pierwotna otwartego kąta stanowi grupę przewlekłych, wolno postępujących neuropatii nerwu wzrokowego z charakterystycznymi zmianami morfologicznymi tarczy nerwu wzrokowego i warstwy włókien nerwowych siatkówki oraz ubytkami w polu widzenia przy braku innych chorób narządu wzroku i wrodzonych anomalii. Zmiany te są związane z postępującą utratą komórek zwojowych siatkówki. 3

4 WSPÓŁCZESNA DIAGNOSTYKA JASKRY PIERWOTNEJ OTWARTEGO KĄTA 1. Ocena tarczy nerwu wzrokowego HRT tomografia komputerowa siatkówki Ocena warstwy włókien nerwowych siatkówki GDx skaningowa laserowa polarymetria 3. Ocena nerwu wzrokowego i włókien nerwowych OCT jaskrowe optyczna koherentna tomografia 3 4 oraz najnowsze badanie: 4. Ocena pola widzenia HFA standardowa automatyczna perymetria (SAP) FDT Matrix technologia zdwojonej częstotliwości 5. Ocena warstwy komórek zwojowych GCL tomografia warstwy komórek zwojowych 5 4

5 NOWE KIERUNKI W DIAGNOSTYCE JASKRY 1. Ocena funkcji komórek zwojowych badanie czułości siatkówki badania elektrofizjologiczne 2. Ocena budowy komórek zwojowych badanie histopatologiczne przyżyciowe barwienie komórek zwojowych 3. Ocena grubości warstwy komórek zwojowych siatkówki w okolicy plamki 5

6 BUDOWA HISTOLOGICZNA SIATKÓWKI W PLAMCE 10 WARSTW C.D. komórki NABŁONKA BARWNIKOWEGO SIATKÓWKI komórki MÜLLERA CZOPKI i PRĘCIKI komórki DWUBIEGUNOWE komórki AMAKRYNOWE komórki ZWOJOWE Źródło: Atlas of OCT. Retinal Anatomy in Health & Pathology by Neal A. Adams, MD 6

WARSTWA WŁÓKIEN NERWOWYCH Neuryty komórek zwojowych zbiegają się ze wszystkich stron do tarczy nerwu II Włókna przyśrodkowe zbiegają się koncentrycznie, Włókna idące

7 WARSTWA WŁÓKIEN NERWOWYCH Neuryty komórek zwojowych zbiegają się ze wszystkich stron do tarczy nerwu II Włókna przyśrodkowe zbiegają się koncentrycznie, Włókna idące od plamki tworzą pęczek tarczowoplamkowy Włókna boczne omijają plamkę i wstępują do tarczy od dołu i góry Źródło: Tesla P., Szaflik J.: Perymetria. Wydawnictwo Górnicki 7

8 Główne przyczyny apoptozy komórek zwojowych 1. Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe 2. Niedokrwienie Skutki apoptozy komórek zwojowych APOPTOZA KOMÓREK ZWOJOWYCH Upośledzenie transportu BDNF z ciała kolankowatego bocznego do ciał komórek zwojowych Zaburzenie przepływu aksoplazmy w aksonach komórek zwojowych w obu kierunkach spowodowane mechanicznym uciskiem włókien lub ich niedotlenieniem Nadmierne pobudzenie receptorów glutaminowych NMDA napływ jonów wapnia do komórki zaburzenie transportu aksonalnego Zaburzenie metabolizmu glutaminianu w komórkach Müllera Niedokrwienie w tarczy nerwu II może być sygnałem rozprzestrzeniającym się z tarczy do siatkówki poprzez depolaryzację błon komórkowych astrocytów działanie ekscytotoksyn uwalnianych z komórek zwojowych, astrocytów i komórek Müllera Większość początkowych zmian jaskrowych zachodzi w aksonach, dlatego są one w bardziej zaawansowanym stadium procesu śmierci niż ciała komórkowe 8

9 METODY OCENY ZABURZEŃ W OBRĘBIE KOMÓREK ZWOJOWYCH Ocena zaburzeń FUNKCJI komórek zwojowych Badanie elektrofizjologiczne Badanie pola widzenia Ocena ANATOMII komórek zwojowych Badanie histopatologiczne w warunkach doświadczalnych Badania nad przyżyciowym barwieniem komórek zwojowych w procesie apoptozy Ocena grubości siatkówki w okolicy plamki Ocena grubości warstwy komórek zwojowych siatkówki 9

10 OCENA ZABURZEŃ ANATOMII KOMÓREK ZWOJOWYCH 1. Badanie histopatologiczne niemożliwe do przyżyciowego wykonania u ludzi 2. Przyżyciowe barwienie komórek zwojowych umierających w mechanizmie apoptozy z użyciem doszklistkowo podawanego barwnika i obrazowanie przy pomocy laserowego skaningowego oftalmoskopu z zastosowaniem lasera argonowego o długości fali 488nm 3. Ocena grubości siatkówki w okolicy plamki dostarcza ilościowych informacji na temat stopnia zaniku komórek zwojowych i włókien nerwowych w tej okolicy grubość ta jest zależna od grubości warstwy komórek zwojowych ze względu na to, że występujące w tej okolicy warstwy fotoreceptorów i komórek dwubiegunowych nie ulegają istotnemu uszkodzeniu w przebiegu jaskry tarcza nerwu wzrokowego i okolica okołotarczowa ma wysoce zmienny wygląd, a siatkówka w okolicy plamki w populacji osób zdrowych nie wykazuje istotnych różnic komórki zwojowe i włókna nerwowe stanowią 30-35% grubości siatkówki w tym obszarze 10

OCENA GRUBOŚCI SIATKÓWKI W OKOLICY PLAMKI Źródło: badanie własne Charakterystyczne pogrubienie nerkowatego kształtu, siatkówka cieńsza od skroni Ukształtowanie siatkówki zgodne z topografią komórek

11 OCENA GRUBOŚCI SIATKÓWKI W OKOLICY PLAMKI Źródło: badanie własne Charakterystyczne pogrubienie nerkowatego kształtu, siatkówka cieńsza od skroni Ukształtowanie siatkówki zgodne z topografią komórek zwojowych i włókien nerwowych Asymetria wynika z przebiegu włókien nerwowych zwiększających grubość siatkówki w kierunku do tarczy nerwu II W dołeczku siatkówka najcieńsza (warstwa fotoreceptorów, jądrzasta zewnętrzna i splotowata zewnętrzna) 11

ANALIZA KOMÓREK ZWOJOWYCH GANGLION CELL ANALYSIS Określa grubość warstwy komórek zwojowych (GCL) oraz wewnętrznej warstwy splotowatej (IPL) Kolorowe mapy grubości wskazują pomiary grubości GCL + IPL

12 ANALIZA KOMÓREK ZWOJOWYCH GANGLION CELL ANALYSIS Określa grubość warstwy komórek zwojowych (GCL) oraz wewnętrznej warstwy splotowatej (IPL) Kolorowe mapy grubości wskazują pomiary grubości GCL + IPL w kwadracie 6mm x 6mm i zawierają eliptyczny pierścień wyśrodkowany w dołku Mapa odchyleń (deviation map) pokazuje porównanie grubości GCL + IPL z danymi normatywnymi. Kolor czerwony wskazuje p < 1% Kolor żółty p < 5% Kolor zielony 5% < p < 95% Tabela grubości pokazuje średnią i minimalną grubość w obrębie pierścienia eliptycznego Sektory w dolnej części raportu dzielą pierścień eliptyczny mapy na 6 równych regionów Źródło: badanie własne 12

13 7 głównych parametrów wyrażonych w mikrometrach: średnia grubość GCL+IPL i 6 sektorowych wartości grubości, gdzie sektory są wyprowadzone z 60 segmentów eliptycznego pierścienia z promieniem wewnętrznej mniejszej osi wynoszącym 0,5 mm oraz promieniem zewnętrznej osi mniejszej wynoszącym 2 mm rozciągniętych o 20% w kierunku poziomym w celu uzyskania głównych osi (μm) Średnia grubość ANALIZA DANYCH Sektor 1 Sektor 2 Sektor 3 Sektor 4 Sektor 5 Sektor 6 Średnia 84,7 82,9 86,4 86,8 85,3 83,2 83,8 Std 7,1 6,3 7,9 8,3 9,0 7,8 6,5 Min 67,7 68,0 67,0 65,0 62,0 62,0 68,0 Max 104,2 102,0 113,0 112,0 111,0 109,0 106, Źródło: rys. własny 13

14 MAPA GRUBOŚCI SIATKÓWKI I WARSTWY KOMÓREK ZWOJOWYCH Pacjent ZDROWY JASKRA JASKRA ZAAWANSOWANA 14

15 OGRANICZENIA METODY Zaburzenie struktury siatkówki w okolicy plamki sprawia, że pomiar grubości warstwy komórek zwojowych może być nieprzydatny w diagnostyce jaskry lub mieć ograniczoną wiarygodność. 1. Retinopatia cukrzycowa a) Obrzęk plamki może wpływać na wiarygodność pomiaru b) Masywne niedotlenienie, stan po fotokoagulacji laserowej siatkówki są przyczynami obumierania komórek zwojowych 2. Błona nasiatkówkowa a) Niewiarygodność pomiaru b) Uszkodzenie warstwy komórek zwojowych 3. Zwyrodnienia siatkówki a) Zwyrodnienia związane z wiekiem b) Otwory, blizny 15

16 CZY OSIĄGNĘLIŚMY CEL PREZENTACJI? Celem było pokazanie przydatności oceny warstwy komórek zwojowych w diagnostyce jaskry. Czy osiągnęliśmy cel prezentacji? 1. U pacjentów z jaskrą stwierdza się zanik komórek zwojowych siatkówki 2. Ocena tego zaniku jest bardzo ważnym badaniem w procesie stawiania rozpoznania i wdrażania leczenia 3. Istnieją pewne ograniczenia metody zmiany patologiczne w siatkówce, które obniżają wiarygodność tego badania 16

17 WNIOSEK Badanie warstwy komórek zwojowych siatkówki GCL (nazywane niekiedy GCC) jest cennym uzupełnieniem stosowanych dotychczas metod badawczych i powinno być wykonywane u każdego pacjenta diagnozowanego w kierunku jaskry i innych zaników nerwu wzrokowego 17

Podobne dokumenty

Barbara Polaczek-Krupa. Zastosowanie analizy grubości siatkówki w okolicy plamki jako nowej metody w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta

Barbara Polaczek-Krupa. Zastosowanie analizy grubości siatkówki w okolicy plamki jako nowej metody w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta Barbara Polaczek-Krupa Zastosowanie analizy grubości siatkówki w okolicy plamki jako nowej metody w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta Praca doktorska Praca finansowana w ramach projektu CMKP