N N L E S U N I V E R S I T T I S M R I E C U R I E S K Ł O D O W S K L U L I N P O L O N I VOL. XV SECTIO EEE 2005 Katedra Nasiennictwa i Szkółkarstwa Ogrodniczego kademii Rolniczej w Lublinie PIOTR RYŁ Wpływ gstoci sadzenia na wzrost i jako okulantów wini odmiany 'Łutówka' na podkładce czerenia ptasia (Prunus avium L.) Effect of Planting Deity on the Growth and Quality of Cherry Young Trees of Cultivar 'Łutówka' on the Stock of Sweet Cherry Tree (Prunus avium L.) Synopsis. adania nad wpływem gstoci sadzenia czereni ptasiej na wzrost i jako okulantów wini przeprowadzono w latach 1997 2000 w Stacji Dowiadczalnej Felin kademii Rolniczej w Lublinie. Obiekt bada stanowiły trzy rozstawy siewek czereni ptasiej w szkółce: 25 x 90 cm, 20 x 90 cm, 15 x 90 cm. Zrónicowana gsto sadzenia podkładek nie zmieniała istotnie cech jakociowych okulantów oraz nie wpływała na liczb uzyskanych okulantów wini w porównaniu do zaokulizowanych podkładek. Drzewka odmiany 'Łutówka' rosnce w duym zagszczeniu w rzdach osigały wiksz wysoko, ale miały mniejsz grubo i gorzej si rozgałziały od okulantów w rozstawie 25 x 90 cm. Wykazano due zrónicowanie pomidzy latami. Najlepsze jakociowo winie otrzymano w pierwszym cyklu produkcyjnym. Najwiksz wydajno szkółki w przeliczeniu na powierzchni 1 ha uzyskiwano sadzc podkładki w rozstaw 15 x 90 cm. Słowa kluczowe key words: szkółka nursery, winia cherry, gsto sadzenia planting deity, jako okulantów tree quality WSTP Gsto sadzenia jako czynnik agrotechniczny moe by jednym z czynników, decydujcych o jakoci materiału szkółkarskiego. Drzewka o silnych i rozgałzionych koronach spełniajcych wymagania współczesnego sadownictwa (Hogue i Quamme, 1990) w głównej mierze decyduj o plonach uzyskiwanych w pierwszych latach ycia sadu (Mika i Piskor, 1994; Skrzyski i Poniedziałek, 2000).
36 PIOTR RYŁ laski (1950) pierwszy zauwaył, e odmiany jabłoni rónie reaguj na zagszczenie okulantów w szkółce. Potrzeb dostosowania rozstawy do wymaga poszczególnych odmian, potwierdzili współczenie w swoich badaniach Callesen (1989) oraz Lipecki i Lipecki (1994). Wymienieni autorzy sugeruj celowo stosowania wikszych rozstaw w szkółce dla odmian jabłoni o duej liczbie bocznych pdów i silnym wzrocie. W dostpnym pimiennictwie nie znaleziono opracowa dotyczcych tego zagadnienia w produkcji drzewek wini. Celem bada była ocena wpływu zrónicowanej gstoci sadzenia siewek czereni ptasiej (Prunus avium L.) na wzrost okulantów i jako drzewek wini odmiany 'Łutówka'. MTERIŁ I METOD adania przeprowadzono w latach 1997 2000 w Gospodarstwie Dowiadczalnym Felin kademii Rolniczej w Lublinie. Dowiadczenie polowe załoono na glebie płowej, wytworzonej na marglach z utworów lessowych, zaliczanej do drugiej klasy bonitacyjnej. Obiekt bada (kombinacje) stanowiły trzy zrónicowane rozstawy siewek czereni ptasiej (Prunus avium L.) w szkółce: 25 x 90 cm, 20 x 90 cm i 15 x 90 cm w piciu powtórzeniach po 20 rolin na poletku. Pomiary wykonywano na 10 losowo wybranych okulantach. Okulizacj wykonano oczkami odmiany 'Łutówka' metod na przystawk 15 lipca na wysoko ci 10 cm od ziemi. W szkółce nie stosowano herbicydów, odchwaszczano mechanicznie oraz w miar potrzeby rcznie. W okresie bada nie stosowano nawadniania, nawoenie i ochron prowadzono zgodnie z aktualnymi zaleceniami dla szkółek drzew pestkowych. W dowiadczeniu na pocztku pa dziernika mierzono rednic pni na wysokoci 30 cm oraz wysoko okulantów od miejsca okulizacji do pka wierzchołkowego. Stopie rozgałziania si okulantów oceniano mierzc pdy boczne o długoci ponad 5 cm. Uzyskane pomiary były podstaw do obliczenia sumy długoci pdów syleptycznych oraz ich liczby. W pracy dokonano oceny procentowego stosunku liczby uzyskanych okulantów do iloci zaokulizowanych podkładek oraz okrelono procentowy udział okulantów I wyboru w ogólnej liczbie uzyskanych drzewek. Wydajno szkółki obliczono jako składow dwóch czynników: procentowego stosunku liczby uzyskanych okulantów w stosunku do zaokulizowanych podkładek oraz liczby podkładek wysadzonych na powierzchni 1 ha. Wyniki opracowano statystycznie wykorzystujc analiz wariancji i przedziały ufnoci Tukeya. Istotno rónic okrelano przy. WYNIKI naliza dla rednich nie wykazała istotnych rónic midzy kombinacjami. Wi nie odmiany 'Łutówka' rosnce w rozstawie 25 x 90 cm i 20 x 90 cm były grubsze rednio o około 0,6 0,8 mm w porównaniu do rozstawy 15 x 90 cm. Najwiksz wysoko osigały okulanty rosnce co 20 i 15 cm w rzdzie (tab. 1). W 1998 roku okulanty w rozstawie 25 x 90 cm i 20 x 90 cm były istotnie grubsze, ni w rozstawie 15 x 90 cm. W pozostałych latach rónice midzy kombinacjami były nieistotne.
WPŁYW GSTOCI SDZENI N WZROST I JKO OKULNTÓW WINI ODMINY 'ŁUTÓWK'... 37 Nie stwierdzono istotnego wpływu gstoci sadzenia siewek czereni ptasiej (Prunus avium L.) na wysoko drzewek. Wykazano istotne rónice pomidzy cyklami produkcyjnymi. W 1998 roku okulanty wini miały istotnie wiksz rednic pni oraz wysoko ni drzewka wyprodukowane w pozostałych latach (tab. 1). Tab. 1. Wpływ gstoci sadzenia na rednic pni i wysoko okulantów wini odmiany 'Łutówka' na podkładce czerenia ptasia (Prunus avium L.) w latach 1998 2000 The effect of planting deity on trunk diameter and height of cherry young trees cv. 'Łutówka' on cv. the stock of sweet cherry tree (Prunus avium L.) in the years 1998 2000 Rozstawa Deity (cm) 1998 1999 2000 rednio rednica pni w mm Trunk diameter (mm) Rónice pomidzy cyklami produkcyjnymi Differences between production cycles 25 x 90 18,3a 15,0 12,0 15,1 C 1,7 20 x 90 18,8a 13,9 12,0 14,9 C 1,4 15 x 90 16,1b 13,8 13,0 14,3 1,4 1,3 Wysoko w cm Tree height (cm) 25 x 90 145,2 99,4 103,0 115,9 9,6 20 x 90 151,1 100,6 116,8 122,8 C 10,3 15 x 90 150,0 105,0 110,4 121,8 15,1 rednie oznaczone tymi samymi literami nie róni si istotnie przy = 0,05 Mea followed by the same letter are not significantly different at = 0.05 W okresie trzech lat bada rednio najlepiej rozgałzione okulanty odmiany 'Łutówka' uzyskano w rozstawie 25 x 90 cm, przy czym rónice nie były istotne (tab. 2). W roku 1998 nie stwierdzono istotnego wpływu gstoci sadzenia podkładek na rozgałzianie si drzewek wini. W roku nastpnym okulanty rosnce w rozstawie 25 x 90 cm charakteryzowały si istotnie wiksz sum długoci pdów bocznych oraz ich długoci od drzewek w rozstawie 15 x 90 cm. W roku 2000 gsto sadzenia siewek miała istotny wpływ jedynie na liczb odgałzie bocznych. Winie w rozstawie 25 x 90 cm tworzyły istotnie wiksz liczb pdów syleptycznych (3,2 szt.), ni w zagszczeniu 20 x 90 cm (1,7 szt.).
38 PIOTR RYŁ Tab. 2. Wpływ gstoci sadzenia na krzewienie si okulantów wini odmiany 'Łutówka' na podkładce czerenia ptasia (Prunus avium L.) w latach 1998 2000 The effect of planting deity on branching of cherry young trees cv. 'Łutówka' on the stock of sweet cherry tree (Prunus avium L.) in the years 1998 2000 Rozstawa Deity (cm) 1998 1999 2000 rednio Mean Rónice pomidzy cyklami produkcyjnymi Differences between production cycles Całkowita długo pdów bocznych w cm Total length of lateral shoots (cm) 25 x 90 534,7 302,2a 80,0 305,6 129,9 20 x 90 538,9 211,4ab 49,0 266,4 C 112,8 15 x 90 448,4 145,4b 104,1 232,6 C 38,8 114,6 Liczba pdów bocznych w szt. Number of lateral shoots per tree 25 x 90 20 x 90 15 x 90 7,0 6,5 6,0 6,8 5,0 4,6 3,2a 1,7b 2,7ab 5,7 4,4 4,4 1,2 Długo pdów bocznych w cm Length of lateral shoots (cm) 25 x 90 76,3 43,7a 23,6 47,9 C 13,8 20 x 90 83,1 41,9a 27,6 50,9 C 12,6 15 x 90 75,6 31,9b 38,5 48,7 7,5 Objanienie: patrz tabela 1 For explanation: see Table 1 5,5 naliza statystyczna pomiarów rozgałziania si okulantów wykazała istotne rónice midzy latami (tab. 2). Winie odmiany 'Łutówka' otrzymane w pierwszym roku były istotnie lepiej rozgałzione od drzewek z ostatniego cyklu produkcyjnego. W przypadku sumy i liczby pdów syleptycznych istotne okazały si rónice midzy 1999 i 2000 rokiem, kiedy uzyskano najsłabiej rozgałzione okulanty. W poszczególnych latach nie stwierdzono istotnego wpływu zrónicowanej rozstawy podkładek czereni ptasiej (Prunus avium L.) na procent uzyskanych okulantów wini w porównaniu do zaokulizowanych podkładek oraz procent drzewek pierwszego wyboru (tab. 3). Wykazano natomiast, e gsto sadzenia C C 2,5 1,5 0,9
WPŁYW GSTOCI SDZENI N WZROST I JKO OKULNTÓW WINI ODMINY 'ŁUTÓWK'... 39 podkładek do szkółki miała istotny wpływ na liczb otrzymanych okulantów z powierzchni 1 ha. Najwiksz wydajno szkółki, rednio 56,5 tys. drzewek z 1 ha uzyskano przy zastosowaniu rozstawy 15 x 90 cm. Wykazano istotne rónice midzy cyklami produkcyjnymi w procentowym udziale drzewek I wyboru. Najlepsze jakociowo okulanty odmiany 'Łutówka' we wszystkich zastosowanych rozstawach otrzymano w pierwszym roku bada (tab. 3). Tab. 3. Wpływ gstoci sadzenia na wydajno szkółki wini odmiany 'Łutówka' na podkładce czerenia ptasia (Prunus avium L.) w latach 1998 2000 The effect of planting deity on the nursery efficiency of cherry cv. 'Łutówka' on the stock of sweet cherry tree (Prunus avium L.) in the years 1998 2000 Rozstawa Deity (cm) 25 x 90 20 x 90 15 x 90 25 x 90 20 x 90 15 x 90 25 x 90 20 x 90 15 x 90 1998 1999 2000 rednio Mean Rónice pomidzy cyklami produkcyjnymi Differences between production cycles Procent okulantów w porównaniu do zaokulizowanych podkładek Percentage of young trees in relation to budded stocks 76,2 74,2 79,8 85,0 82,6 77,2 65,8 72,4 72,0 75,7 76,4 76,3 80,2 92,6 87,8 Procent okulantów pierwszego wyboru Percentage of the first quality young trees 11,8 13,6 3,2 11,2 26,0 29,8 34,4 44,1 40,3 33800b 41200b 59000a Liczba okulantów uzyskanych z powierzchni 1 ha 1 Number of obtained young trees per 1 ha 37700b 45800b 57100a 29200b 40200ab 53300a 33600c 42400b 56500a 9 600 9 900 15 000 8 600 20,1 16,3 28,8 Objanienie: patrz tabela 1 For explanation: see Table 1
40 PIOTR RYŁ DYSKUSJ Inteyfikacja produkcji szkółkarskiej wymusza wiele zmian w strukturze gospodarstw. Zwiksza si udział szkółek nowoczesnych o duej powierzchni i wysokiej mechanizacji prac polowych. Według pierwszych zalece, podkładki sadzono w rzdach co 40, 45 lub 50 cm (laski, 1950). Obecnie w duych szkółkach, gdzie wikszo prac jest zmechanizowana, odległoci midzy rzdami wynosz 80120 cm, a w rzdach podkładki sadzone s najczciej co 25 lub 35 cm (Rejman i in., 2002). Sposób sadzenia podkładek w szkółce zaley równie od typu gleby i jej zasobnoci (Hołubowicz i in., 1993). Zdaniem autorów podkładki pod winie i czerenie sadzone s na ogół w odległociach 80 x 30 cm lub 90 x 25 cm. W niniejszej pracy starano si ustali, czy zrónicowane sadzenie podkładek moe prowadzi do obnienia jakoci drzewek i wydajnoci szkółki wini okulizowanych na siewkach czereni ptasiej (Prunus avium L.). W badaniach Callesena (1989) zwikszona rozstawa podkładek do 100 cm w rzdach, tylko u odmiany 'Elstar' (o silnym wzrocie) poprawiała rozgałzianie si okulantów, natomiast 'Gloster' nie reagował na zwikszenie rozstawy okulantów w rzdzie ponad 40 cm. W prezentowanej pracy nie stwierdzono istotnego wpływu zastosowanych rozstaw podkładek w rzdzie (25 cm, 20 cm, 15 cm) na stopie rozgałziania si wini odmiany 'Łutówka' w szkółce. Tylko w roku 1999 okulanty rosnce w rozstawie 25 x 90 cm miały wiksz rednio o 156,8 cm sum pdów syleptycznych oraz o 11,8 cm ich długo od drzewek w rozstawie 15 x 90 cm. W ostatnim roku bada zaobserwowano niewielkie, ale istotne rónice w liczbie pdów bocznych, rozstawa 25 x 90 cm sprzyjała tworzeniu si wikszej liczby pdów syleptycznych u wini. Szczegółowe pomiary wielkoci drzewek tylko w jednym roku wykazały zrónicowanie cech jakociowych. W roku 1998 winie rosnce w rzdach co 25 i 20 cm były istotnie grubsze od drzewek w rozstawie 15 x 90 cm. Nie stwierdzono istotnego wpływu gstoci podkładek na wysoko okulantów. Z bada przeprowadzonych w Zakładzie Dowiadczalnym Itytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Miłobdzu wynika, e odległo podkładek w rzdzie wpływa na jako okulantów. Najwicej drzewek dwuletnich jabłoni I wyboru uzyskano przy sadzeniu podkładek, co 40 i 30 cm w rzdzie (Czynczyk, 1998). Wyniki uzyskane w niniejszej pracy nie wykazały istotnego wpływu gstoci sadzenia podkładek na udział okulantów I wyboru oraz procent uzyskanych drzewek w porównaniu do zaokulizowanych podkładek. Stwierdzono due zrónicowanie w jakoci drzewek midzy cyklami produkcyjnymi. Najwicej okulantów I wyboru we wszystkich rozstawach (rednio 86,9%) otrzymano w roku 1998. Liczba drzewek uzyskanych z powierzchni 1 ha istotnie zaleała
WPŁYW GSTOCI SDZENI N WZROST I JKO OKULNTÓW WINI ODMINY 'ŁUTÓWK'... 41 od zastosowanej rozstawy. Najwiksz wydajno szkółki stwierdzono przy zastosowaniu rozstawy 15 x 90 cm. WNIOSKI 1. rednio za okres trzech lat nie wykazano istotnego wpływu gstoci sadzenia siewek czereni ptasiej (Prunus avium L.) na cechy jakociowe drzewek wini. Istotne rónice stwierdzono w poszczególnych latach. W 1998 roku okulanty rosnce w rozstawie 25 x 90 cm były grubsze, ni w pozostałych kombinacjach. Rozlu niona rozstawa sprzyjała równie lepszemu rozgałzianiu si wini w latach nastpnych. 2. Zastosowane rozstawy nie wpływały istotnie na liczb otrzymanych okulantów wini w porównaniu do zaokulizowanych podkładek. 3. Najwiksz wydajno szkółki w przeliczeniu na powierzchni 1 ha uzyskiwano sadzc podkładki w rozstaw 15 x 90 cm. W przypadku produkcji drzewek wini wystpuje dua zaleno wyników ilociowych i jakociowych od przebiegu pogody. Okulanty wyprodukowane w 1998 roku były lepsze jakociowo od drzewek w pozostałych latach. PIMIENNICTWO C a l l e s e n O., 1989. The effect of plant spacing in the nursery on the branching of apple trees. Tiddskrift for Planteavl, 93: 359 364. C z y n c z y k., 1 9 9 8. Szkółkarstwo sadownicze. PWRiL Warszawa. H o g u e E. J., Q u a m m e H.., 1990. Production of feathered apple trees in the home nursery. Compact Fruit Trees, 23: 125 127. H o ł u b o w i c z T., R e b a n d e l Z., U g o l i k M., 1993. Uprawa czereni i wini. PWRiL Warszawa. L i p e c k i J., L i p e c k i M., 1994. Obserwacje nad wzrostem okulantów kilku odmian jabłoni. nn. Univ. Marae CurieSkodowska, sec. EEE, 2: 13 16. M i k a., P i s k o r E., 1994. Wpływ jakoci drzewek jabłoni na plonowanie drzew w drugim i trzecim po posadzeniu. XXXIII Ogólnop. Nauk. Konf. Sad. ISiK Skierniewice: 60 62. R e j m a n., c i b i s z K., C z a r n e c k i., 2002. Szkółkarstwo rolin sadowniczych. PWRiL Warszawa. S k r z y s k i J., P o n i e d z i a ł e k W., 2000. Wzrost i plonowanie odmiany 'Jonagold' na kilku podkładkach wegetatywnych. Zesz. Nauk. It. Sadow. Kwiac. Skiern., 8: 53 58. l a s k i J., 1950. Szkółkarstwo polskie. Tom 2, LSW, Pozna. SUMMRY Studies on the effect of planting deity of sweet cherry on the growth and quality of cherry young trees were performed at the Experimental Station of gricultural University Lublin Felin, in 1997 2000. Objects of studies were three spacings of sweet cherry seedlings in the nursery:
42 PIOTR RYŁ 25 x 90 cm, 20 x 90 cm, 15 x 90 cm. Differentiated stocks planting deity did not change the young tree quality features and did not affect the number of cherry young trees in relation to budded stocks. Trees of 'Łutówka' cultivar growing in rows with high deity were higher but thinner and worse branched than trees growing in the spacing 25 x 90 cm. High differentiation between the study years was confirmed. Cherry trees of best quality were obtained in the first production cycle. The greatest nursery efficiency of cherry was obtained in the deity 15 x 90 cm.