Wp³yw terminów i metod okulizacji na wzrost okulantów wiœni odmiany ' utówka' PIOTR BARY A

Transkrypt

1 ACTA AGROBOTANICA Vol. 59 z s Wp³yw terminów i metod okulizacji na wzrost okulantów wiœni odmiany ' utówka' PIOTR BARY A Katedra Nasiennictwa i Szkó³karstwa Ogrodniczego Akademii Rolniczej w Lublinie, ul. Leszczyñskiego 58, Lublin, e mail: katnisz@consus.ar.lublin.pl University of Agriculture in Lublin, Department of Seed Production and Nurseries, 58 Leszczyñskiego Street, Lublin, Poland The effect of the time and the budding method on the growth of young cherry trees cv. ' utówka' (Otrzymano: )) Summary The studies concerning the effect of the time and the methods of budding on the growth of young cherry trees were conducted in the years at Felin Experimental Farm of Lublin Agricultural University. The objects of investigations were the young cherry trees obtained as a result of budding of mahaleb cherry (Prunus mahaleb L.) and sweet cherry (Prunus avium L.) seedlings in the way by the chip budding-15 th July and T-graft-15 th July and 1 st September. The used methods and the times of budding insignificantly affected the growth of young cherry trees cv. «utówka» in a nursery. There was showed that quality features of the trees were dependet on stock used type. Cherry trees obtained on mahaleb cherry were thicker, higher and better branched than on sweet cherry. Key words: nursery, cherry, budding, growth of young tree WSTÊP Od wielu lat prowadzone s¹ badania nad przydatnoœci¹ ró nych metod okulizacji, jako podstawowego sposobu rozmna ania drzew owocowych w szkó³kach. Liczni autorzy (Howard, 1974, 1977; Poniedzia³ek, 1981; Grzyb i Czynczyk, 1987; Czarnecki, 1996; Wociór i in. 1998) podkreœlaj¹, e od sposobu okulizacji zale y jej wynik oraz jakoœæ otrzymanych okulantów. Najczêœciej stosowan¹ metod¹ okulizacji letniej w Polsce jest oczkowanie w literê T (H o ³ u b o w i c z i in. 1993; Rejman i in. 2002) oraz okulizacja na przystawkê, tzw. chip budding,

2 216 Piotr Bary³a która zdaniem Czarneckiego (1995) wykazuje du ¹ przydatnoœæ w rozmna aniu odmian uprawnych wiœni. Wynik okulizacji w najwiêkszym stopniu zale y od gatunku, odmiany, podk³adki, umiejêtnoœci okulizuj¹cego, oraz warunków pogodowych w danym okresie wegetacyjnym (Poniedzia³ek i in. 1997). Wed³ug Œlaskiego i Sêkowskiego (1988) pora uszlachetniania zale y od klimatu i mikroklimatu w danym regionie. Rejman i in. (2002) za najlepszy okres okulizacji uwa a pe³niê lata (koniec lipca po³owa sierpnia) w czasie intensywnych podzia³ów komórek kambium. W badaniach Czarneckiego (1995) wykazano, e najlepszym terminem okulizacji wiœni jest po³owa lipca. Celem badañ by³o poznanie wp³ywu terminu i metody okulizacji na wzrost okulantów wiœni odmiany ' utówka'. MATERIA I METODY Badania przeprowadzono w latach w Gospodarstwie Doœwiadczalnym Felin Akademii Rolniczej w Lublinie. Doœwiadczenie polowe za³o ono na glebie p³owej, wytworzonej na marglach z utworów lessowych, zaliczanej do drugiej klasy bonitacyjnej. Obiekt badañ stanowi³y okulanty wiœni odmiany ' utówka' okulizowane na siewkach antypki (Prunus mahaleb L.) i czereœni ptasiej (Prunus avium L.). Podk³adki wysadzano do szkó³ki wczesn¹ wiosn¹ w rozstawê 90 x 25 cm. W okresie badañ nie stosowano herbicydów, odchwaszczano mechanicznie oraz w miarê potrzeby rêcznie. W szkó³ce nie stosowano nawadniania, nawo enie i ochronê prowadzono zgodnie z aktualnymi zaleceniami dla szkó³ek drzew pestkowych. Doœwiadczenie za³o ono w uk³adzie bloków losowych. Obejmowa³o ono 6 kombinacji w 5 powtórzeniach. Kombinacjami by³y nastêpuj¹ce terminy i metody okulizacji: 15 lipiec przystawka, 1 wrzesieñ przystawka, 1 wrzesieñ litera T wykonane w takim samym uk³adzie dla antypki i czereœni ptasiej. Powtórzeniami by³y poletka, na których ros³o po 20 roœlin. Pomiary wykonywano na dziesiêciu losowo wybranych okulantach. Przed wykopaniem drzewek na pocz¹tku paÿdziernika mierzono œrednicê pni na wysokoœci 30 cm oraz wysokoœæ okulantów od miejsca okulizacji do p¹ka wierzcho³kowego. Stopieñ rozga³êziania siê okulantów oceniano mierz¹c pêdy boczne o d³ugoœci ponad 5 cm. Uzyskane pomiary by³y podstaw¹ do obliczenia sumy d³ugoœci pêdów syleptycznych oraz ich liczby. Wyniki opracowano statystycznie wykorzystuj¹c analizê wariancji i przedzia- ³y ufnoœci Tukey a. Istotnoœæ ró nic okreœlano przy p=0,05. WYNIKI Œrednio w ci¹gu trzech lat badañ oraz w poszczególnych cyklach produkcyjnych nie stwierdzono istotnych ró nic w œrednicy okulantów w zale noœci od terminu i metody okulizacji. Istotny wp³yw na gruboœæ okulantów mia³a natomiast zastosowa-

3 Wp³yw terminów i metod okulizacji na wzrost okulantów wiœni odmiany ' utówka' 217 na podk³adka. Okulanty otrzymane w wyniku okulizacji siewek obu gatunków w terminie wrzeœniowym by³y grubsze, ni przy zastosowaniu okulizacji 15 lipca. Tabela 1 Wp³yw terminów i metod okulizacji na œrednicê pni okulantów wiœni odmiany ' utówka' w latach Table 1 The effect of the time and the budding method on the trunk diameter of young cherry trees cv. ' utówka' in the years * Œrednie oznaczone tymi samymi literami nie ró ni¹ siê istotnie przy =0,05 Means followed by the same letter are not significantly different at =0,05 Istotne ró nice miêdzy latami by³y niezale ne od metody i terminu okulizacji. Œrednio najwy sze drzewka wiœni otrzymywano na siewkach antypki, natomiast najni sze na czereœni ptasiej, przy czym ró nice by³y nieistotne. We wszystkich cyklach produkcyjnych nie wykazano istotnych ró nic miêdzy terminami i metodami okulizacji. Stwierdzono natomiast, e wysokoœæ okulantów w 1999 i 2000 roku zale a³a od typu podk³adki (tab. 2). Istotne ró nice miêdzy latami w wysokoœci okulantów zale a³y od zastosowanej podk³adki. Drzewka otrzymane na czereœni ptasiej w pierwszym cyklu produkcyjnym by³y istotnie wy sze, jak w pozosta³ych latach. W przypadku okulantów na antypce okulizowanej w terminie wrzeœniowym istotnymi by³y ró nice miêdzy pierwszym a ostatnim rokiem. Natomiast wiœnie na antypce z okulizacji 15 lipca istotnie ró ni³y we wszystkich badanych latach. Œrednio w ci¹gu trzech lat nie stwierdzono istotnego wp³ywu terminów i metod okulizacji na rozga³êzianie siê wiœni w szkó³ce. Zaobserwowano, e okulanty utówki na antypce okulizowane 1 wrzeœnia w literê T lepiej rozga³êzia³y siê od drzewek z oczkowania na przystawkê 15 lipca i 1 wrzeœnia. W przypadku czereœni ptasiej lepiej rozga³êzione okulanty otrzymywano z okulizacji w terminie wrzeœniowym, ni lipcowym (tab. 3).

4 218 Piotr Bary³a Tabela 2 Wp³yw terminów i metod okulizacji na wysokoœæ okulantów wiœni odmiany ' utówka' w latach Table 2 The effect of the time and the budding method on the height of young cherry trees cv. ' utówka' in the years * Objaœnienie: patrz tabela 1 For explanation: see Table 1 W pierwszych dwóch latach badañ nie stwierdzono istotnego wp³ywu terminów i sposobów okulizacji na rozga³êzianie siê okulantów utówki. W 2000 roku okulanty na czereœni ptasiej zaokulizowane metod¹ na przystawkê 15 lipca istotnie ró ni³y siê ca³kowit¹ d³ugoœci¹ pêdów syleptycznych oraz ich liczb¹ od okulizowanch 1 wrzeœnia tym samym sposobem. Analiza pomiarów wykaza³a istotne ró nice miêdzy latami. Drzewka na antypce istotnie ró ni³y siê sum¹ d³ugoœci pêdów syleptycznych miêdzy dwoma pierwszymi latami, a ostatnim rokiem badañ. W przypadku czereœni ptasiej istotne ró nice by³y miêdzy wszystkimi cyklami produkcyjnymi. Okulanty na siewkach antypki okulizowane 15 lipca na przystawkê i 1 wrzeœnia w literê T w 1999 roku mia³y istotnie wiêksz¹ liczbê pêdów bocznych, ni w pozosta³ych latach, natomiast u drzewek otrzymanych w wyniku okulizacji 1 wrzeœnia na przystawkê istotnymi by³y ró - nice miêdzy poszczególnymi latami. Wiœnie okulizowane na czereœni ptasiej we wszystkich kombinacjach w pierwszych dwóch latach mia³y istotnie wiêcej pêdów bocznych, ni w 2000 roku. Istotnie najkrótsze pêdy syleptyczne mia³y okulanty na obu siewkach w dwóch ostatnich cyklach produkcyjnych. U drzewek na czereœni ptasiej okulizowanej metod¹ na przystawkê 15 lipca i 1 wrzeœnia istotne ró nice wyst¹pi³y miêdzy wszystkimi latami badañ.

5 Wp³yw terminów i metod okulizacji na wzrost okulantów wiœni odmiany ' utówka' 219 Tabela 3 Wp³yw terminów i metod okulizacji na rozga³êzianie siê okulantów wiœni odmiany ' utówka' w latach Table 3 The effect of the time and the budding method on the branching of young cherry trees cv. ' utówka' in the years * Objaœnienie: patrz tabela 1 For explanation: see Table 1

6 220 Piotr Bary³a DYSKUSJA Rozmna anie odmian uprawnych przez oczkowanie, to najbardziej ekonomiczny sposób wegetatywnego rozmna ania drzew owocowych. Okulizacja przeprowadzana jest latem, w okresie o mniejszym nasileniu prac w szkó³ce, jest zabiegiem ³atwym i szybkim o wysokiej wydajnoœci pracy, zapewniaj¹cym wysoki procent przyjêæ oczek (u drzew ziarnkowych 95%; drzew pestkowych 70-90%) (Rejman i in. 2002). Wybór odpowiedniej metody oraz terminu okulizacji ma istotny wp³yw na efekt koñcowy, zw³aszcza w produkcji drzewek wiœni. Problemem podjêtym w prezentowanej pracy by³o okreœlenie wp³ywu terminu i metody okulizacji na wzrost okulantów wiœni odmiany ' utówka'. W badaniach zastosowano najbardziej polecany termin okulizacji 15 lipca i nietypowy opóÿniony termin 1 wrzeœnia. Poniedzia³ek (1981) i Czarnecki (1995) wykazali, e okulizacja wiœni metod¹ na przystawkê daje okulanty wy sze, grubsze, z wiêksz¹ liczb¹ pêdów bocznych w porównaniu do drzewek okulizowanych w literê T. Podobne wyniki dla jab³oni otrzymali inni autorzy Howard i in. (1974), Sadowski (1995), Wociór i in. (1998), Stachowiak (2000), Kopytowski (2002). Zastosowane w niniejszej pracy omawiane wy ej terminy i sposoby okulizacji nie zmienia³y istotnie cech jakoœciowych okulantów wiœni na antypce i czereœni ptasiej. Istotny wp³yw mia³a natomiast zastosowana podk³adka. W 1999 i 2000 roku okulanty otrzymane na siewkach antypki by³y istotnie grubsze i wy sze oraz lepiej rozga³êzione, ni na czereœni ptasiej. W ostatnim cyklu produkcyjnym wiœnie na czereœni ptasiej zaokulizowane metod¹ na przystawkê 15 lipca, mia³y istotnie mniejsz¹ ca³kowit¹ d³ugoœæ pêdów syleptycznych oraz ich liczbê od okulizowanych 1 wrzeœnia ta sam¹ metod¹. Uzyskane wyniki pozwoli³y na sformu³owanie nastêpuj¹cych wniosków: 1. OpóŸniony termin okulizacji antypki i czereœni ptasiej nie zmienia³ istotnie gruboœci i wysokoœci okulantów odmiany ' utówka'. Tylko w 2000 roku wykazano, e wiœnie zaoczkowane na siewkach czereœni ptasiej metod¹ na przystawkê 1 wrzeœnia by³y istotnie lepiej rozga³êzione, ni z okulizacji letniej tym samym sposobem. 2. Niezale nie od terminu i sposobu okulizacji okulanty na siewkach antypki by³y istotnie grubsze, wy sze i lepiej rozga³êzione od wiœni na czereœni ptasiej. 3. W przypadku produkcji drzewek wiœni wystêpuje du a zale noœæ wyników iloœciowych i jakoœciowych od przebiegu pogody w danym okresie wegetacyjnym, o czym œwiadcz¹ istotne ró nice pomiêdzy cyklami produkcyjnymi. LITERATURA Czarnecki B., Ocena ró nych sposobów i terminów okulizacji wiœni. Mat. Konf. Po stêp w intensyfikacji upraw sadowniczych, Poznañ: Czarnecki B., Sposoby okulizacji podk³adek roœlin sadowniczych. Mat. Symp. Ekolo gia w Ogrodnictwie, Olsztyn: Grzyb Z. S., Czynczyk A., Wp³yw sposobów okulizacji i szczepienia na liczbê i jakoœæ otrzymywanych drzewek wiœni w szkó³ce. Prace Inst. Sad. Ser. A, 27: Ho³ubowicz T., Rebandel Z., Ugolik M., Uprawa czereœni i wiœni. PWRiL, Warszawa.

7 Wp³yw terminów i metod okulizacji na wzrost okulantów wiœni odmiany ' utówka' 221 Howard B. H., Chip budding. Ann. Rep. East Malling Res. Stat.: Howard B. H., Chip budding in fruit and ornamental trees. The Int. Plant. Prop. Soc. 127: Howard B. H., Skene D. S., The effects of different grafting methods upon the develop ment of one year old nursery apple trees. J. Hort. Sci. 49: Kopytowski J., Doskonalenie metod produkcji sadowniczego materia³u szkó³karskie go. Wydawnictwo UWM w Olsztynie, Rozpr. hab. Poniedzia³ek W., Wp³yw sposobu okulizacji, wi¹zade³ oraz wyboru i przygotowania pêdów na przyjmowanie siê oczek wiœni odmiany ' utówka' okulizowanej na czereœni ptasiej (Cerasus avium L.). Zesz. Nauk. AR w Krakowie, Ogrodnictwo, 8: Poniedzia³ek W., Szczygie³ A., Porêbski S., Górski A., Wp³yw terminu okulizacji i podk³adki na przyjêcie siê oczek i wzrost okulantów dwóch odmian jab³oni. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, Ogrodnictwo, 23: Rejman A., Œcibisz K., Czarnecki B., Szkó³karstwo roœlin sadowniczych. PWRiL, Warszawa. Sadowski A., Vetveniye i rost odnoletok dvukh sortov jabloni na raznych podvoykh i pri raznoj ysote okulirowski. Tezisy Dokladov Naucznoi Konferencji Sovremennye Proble my Plodovodstwa posvyascheunoi 70 letiyn Belorusskogo nauchno issledovatelskogo instytuta plodovodstva, Samokvalovichi: Stachowiak A., Porównanie wp³ywu dwóch metod okulizacji na jakoœæ materia³u szkó³ karskiego gatunków pestkowych. Rocz. AR w Poznaniu, CCCXXVII, Ogrodnictwo, 32: Œlaski J., Sêkowski B., Szkó³karstwo szczegó³owe drzew i krzewów ozdobnych oraz u ytkowych. PWRiL, Poznañ. Wociór S., Kiczorowski P., Mazurek J., Wójcik I., Wp³yw metody okulizacji i rodzaju wi¹zade³ na wzrost podk³adek i okulantów jab³oni. Mat. XXXVII Ogólnopol. Nauk. Konf. Sad. Skierniewice: Streszczenie Badania dotycz¹ce wp³ywu terminów i metod okulizacji na wzrost okulantów wiœni przeprowadzono w latach w Stacji Doœwiadczalnej Felin Akademii Rolniczej w Lublinie. Obiekt badañ stanowi³y okulanty wiœni otrzymane w wyniku okulizacji siewek antypki i czereœni ptasiej, sposobem na przystawkê 15 lipca oraz w literê T 15 lipca i 1 wrzeœnia. Zastosowane metody i terminy oczkowania nie wywar³y istotnego wp³ywu na wzrost okulantów wiœni odmiany ' utówka' w szkó³ce. Wykazano, e cechy jakoœciowe drzewek zale ¹ od typu zastosowanej podk³adki. Wiœnie na antypce by³y grubsze i wy sze oraz lepiej rozga³êzione, ni na czereœni ptasiej.

8