POSTAWA CIAŁA W BADANIACH PRZESIEWOWYCH DZIECI ZAMIESZKAŁYCH W ŚRODOWISKU WIEJSKIM I MAŁEGO MIASTA

Janusz Mariusz 1,2, Polak Wojciech 3, Mikołajczyk Edyta 1, Ridan Tomasz 1 POSTAWA CIAŁA W BADANIACH PRZESIEWOWYCH DZIECI ZAMIESZKAŁYCH W ŚRODOWISKU WIEJSKIM I MAŁEGO MIASTA The posture of the body and occurrence of the allergy in children at the age of 6-12 living the rural and small town environment 1 Katedra Fizjoterapii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie 2 SOSW Dla Dzieci Niewidomych i Słabowidzących w Krakowie 3 Szkoła Postawy Ciała Promyk Jutrzenki Myślenice Słowa kluczowe: postawa ciała, środowisko wiejskie Key words: body posture, faults of body posture, rural environment STRESZCZENIE Wstęp. Celem pracy jest ocena postawy ciała w badaniach przesiewowych dzieci w wieku 6-12 zamieszkujących w środowisku wiejskim i małego miasta. Materiał i metody. Badania objęły grupę 1142 dzieci (595 chłopców i 551 dziewcząt) w wieku 6-12 lat w ramach projektu realizowanego na terenie powiatu myślenickiego. Postawę ciała oceniono metodą wzrokową w schemacie Klappa w modyfikacji Janusza, dokumentując wyniki w autorskiej karcie badania postawy. Oceniano następujące wskaźniki prawidłowej postawy ciała: ustawienie palucha, wysklepienie poprzeczne i podłużne stopy, ustawienie pięty, ukształtowanie kolan w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej, symetrię miednicy w płaszczyźnie czołowej, poprzecznej i strzałkowej, obrys talii, ustawienie łopatek, barków, pozycję głowy, kształt i symetrię klatki piersiowej. Zastosowano kryterium oceny: brak występowania nieprawidłowości = 0 pkt, występowanie nieprawidłowości = 1 pkt, znaczne nasilenie nieprawidłowości = 2 pkt. Cechy morfologiczne: wysokość ciała w pozycji stojącej mierzono antropometrem z dokładnością do 1 milimetra. Masę ciała mierzono za pomocą elektronicznej wagi lekarskiej. Wyniki. Nieprawidłową postawę ciała zaobserwowano u 68,5% badanych. Najczęściej występującymi nieprawidłowościami postawy ciała były: asymetria talii (34,8% dziewcząt, 40,84% chłopców,), asymetria barków (18,14% dziewcząt, 17,3% chłopców), koślawość pięt (21,6% dziewcząt, 17,9% chłopców), stopy płasko-koślawe, koślawość kolan. Szpotawość kolan, wady klatki piersiowej oraz plecy okrągłe występowały najrzadziej. Wnioski. 1.Ze względu na duże rozbieżności w zakresie wyników oceny postawy ciała istnieje

potrzeba wypracowania standaryzowanych, obiektywnych metod możliwych do wykonania w warunkach szkolnych. 2. Badania przesiewowe postawy ciała pozwalają na wczesne wykrycie zagrożeń w kształtowaniu się jeszcze nie utrwalonych w wieku 6-12 lat nieprawidłowości postawy ciała. ABSTRACT Introduction. The issues concerning the occurrence of faults of body posture in children aged 6-12 years living in countries and small town. Material and methods. The study involved a group of 1142 children (595 boys and 551 girls) aged 6 to 12 years from the small-town environment within the wider project in investigations The implementation of the idea of schools promoting the health in Polish administrative unit Myślenice. The screening method containing some elements of visual assessment by Klapp in modification by Janusz was employed to assess body posture. Results. Approximately 68,5% of all participants had faults of body posture. The highest percentage was asymmetry of the waist (40,8% boys, 34,8% girls). The results show that the larger mass of the body favours occurrence of the faults of posture. Conclusions. The screening examinations conducted confirm the need of prophylaxis of the faults of body posture. Wprowadzenie W dzisiejszych czasach, gdy coraz częściej mówi się o profilaktyce chorób i kładzie nacisk na monitorowanie kosztów leczenia, należy zwrócić uwagę na znaczenie badań przesiewowych, szczególnie prowadzonych wśród dzieci i młodzieży. O postawie ciała mówi się, że jest lustrzanym odbiciem zdrowia, usposobienia i cech charakteru. Co jest przyczyną występowania wad postawy ciała. Określenie wada postawy ciała w opinii autorów niniejszego opracowania nie oddaje istoty zaburzeń posturalnych, stwierdzanych w badaniach przesiewowych wykonywanych przez specjalistów gimnastyki korekcyjnej i rehabilitacji. Określenie to sugeruje występujący stale błąd, zaburzenie w postawie ciała, raczej w większym stopniu tkwiące w jego budowie. Radykalni przeciwnicy określenia wada postawy ciała wskazują na jednoznaczność określenia wada, przyrównując do wad serca, nerek, kończyn, wad rozwojowych. Wielu autorów przedstawia raczej uwarunkowania prawidłowej postawy, dlatego w pracy przyjęto określenie nieprawidłowości w postawie ciała w miejsce określenia wady postawy ciała [1]. Postawę ciała należy rozpatrywać w kategoriach indywidualnych, w aspekcie zdrowia, estetyki wyglądu zewnętrznego, samopoczucia oraz w kategoriach społecznych, w aspekcie kosztów leczenia chorób rozwijających się z nieprawidłowej postawy ciała, w tym plagi

współczesnej cywilizacji, jaką są zespoły bólowe kręgosłupa i stawów obwodowych o podłożu mechanicznym. Płasko-koślawość stóp, koślawość palucha może prowadzić częściej do bólu śródstopia, metatarsalgii, uszkodzenia ścięgna Achillesa. Koślawość kolan predysponuje do dolegliwości kolan i przedniej części podudzi, nadmierna rotacja wewnętrzna stawów biodrowych sprzyja szybszemu rozwojowi choroby zwyrodnieniowej stawów. Protrakcyjne ustawienie głowy, połączone z nadmiernym wyprostem głowy w górnych segmentach kręgosłupa szyjnego wywołuje bóle głowy pochodzenia mechanicznego. Holistyczne ujęcie zdrowia dziecka jest powrotem do źródeł klinicznej oceny stanu zdrowia, być może pewnym odejściem od popularnego i często nadużywanego opierania leczenia na metodach badań określanych jako obiektywne. Cel pracy Celem pracy jest ocena postawy ciała w badaniach przesiewowych dzieci w wieku 6-12 lat zamieszkujących w środowisku wiejskim i małego miasta. Materiał i metody Badaniami objęto grupę 1142 dzieci (595 chłopców i 551 dziewcząt) w wieku 6-12 lat w ramach projektu realizowanego na terenie powiatu myślenickiego. Rozkład wieku badanych: 6,1-7 lat zbadano 228 dzieci, w wieku 7,1-8 lat 170 dzieci, w grupie 8,1-9 lat 253 dzieci, w wieku 9,1-10 lat zbadano 185 dzieci, w grupie 10,1-11 lat 229 dzieci, w grupie najstarszej 11,1-12 lat przeprowadzono analizę dla 81 dzieci. Środowisko objęte badaniami, to niewielkie miasto do 20 tyś. mieszkańców oraz okoliczne wsie. Postawę ciała oceniono metodą wzrokową w schemacie Klappa w modyfikacji Janusza, dokumentując wyniki w autorskiej karcie badania postawy. Badane dziecko rozebrane do bielizny, stało na stabilnym podłożu, w pozycji swobodnej (naturalnej), wzrok skierowany przed siebie, kończyny dolne wyprostowane w stawach kolanowych, a kończyny górne luźno zwieszone wzdłuż tułowia. Z odległości 1 metra oceniano następujące wskaźniki prawidłowej postawy ciała: ustawienie palucha, wysklepienie poprzeczne i podłużne stopy, ustawienie pięty, ukształtowanie kolan w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej, symetrię miednicy w płaszczyźnie czołowej, poprzecznej i strzałkowej, obrys talii, ustawienie łopatek, barków, pozycję głowy, kształt i symetrię klatki piersiowej. W teście Adamsa oceniano przebieg wyrostków kolczystych i rotację kręgosłupa, w teście Trenderenburga oceniano statykę miednicy w podparciu na jednej kończynie, testem Matthiasa sprawdzano stabilność postawy ciała w płaszczyźnie strzałkowej. Każdy z wyżej wymienionych wskaźników kwalifikowano stosując w subiektywnej ocenie badającego następujące kryterium: brak występowania nieprawidłowości = 0 pkt, występowanie nieprawidłowości = 1 pkt, znaczne nasilenie nieprawidłowości = 2 pkt. Badanie postawy ciała u wszystkich dzieci było wykonywane przez tą samą osobę. Cechy morfologiczne: wysokość ciała w pozycji stojącej, wyprostowanej mierzono antropometrem z dokładnością do 1 milimetra. Masę ciała rejestrowano

za pomocą elektronicznej wagi lekarskiej. Każde dziecko ważone było na tym samym urządzeniu. Na potrzebę niniejszego opracowania, do obliczenia wskaźnika BMI wykorzystano wysokość i masę ciała. W celu zbadania wpływu niezależnych czynników (masa ciała, wysokość ciała, wiek) na występowanie wad postawy, zastosowano metodę jednoczynnikowej i wieloczynnikowej analizy wariancji (ANOVA). W celu weryfikacji otrzymanych wyników, dodatkowo wykonano nieparametryczny test Tau b Kendalla. Aby dokonać statystycznej analizy wpływu płci na występowanie wad postawy, posłużono się testem chi-kwadrat Pearsona. Wyniki W badanej grupie stwierdzono występowanie nieprawidłowej postawy ciała u 68,5% badanych dzieci. W tej samej grupie 25,5% ankietowanych rodziców stwierdziło występowanie alergii u swoich dzieci. Najczęściej występującymi nieprawidłowościami były: asymetria talii sięgająca 40,84% u chłopców i 34,8% u dziewczynek, asymetria barków występowała u dziewcząt (18,14%) i u chłopców (17,3%), koślawość pięt u dziewcząt 21,6% i u chłopców 17,9%, stopy płasko-koślawe występowały u 38,3% chłopców, w tym u 16,8% w znacznym stopniu nasilenia, u dziewcząt odpowiednio 19,05%, w tym 15,42% w stopniu znacznym. Nadmierne przeprosty kolan występowały u 21,8% chłopców i 18,9% dziewcząt, koślawość kolan u 21,7% chłopców i 19,8% dziewcząt. Szpotawość kolan zaobserwowano u 2,7% dziewcząt i 5,4% chłopców. Klatka piersiowa lejkowata występowała zarówno u dziewcząt, jak i u chłopców w ilości 4,7%. Klatka piersiowa kurza stanowiła u dziewcząt 3,1%, a u chłopców 2,8%. Plecy okrągłe pojawiły się w 2,9% u dziewcząt, a u chłopców w 3,4%. Stwierdzono koślawość paluchów u dziewcząt (9,1%) i chłopców (9,2%), stopę płasko-poprzeczną u dziewcząt 11,8%, u chłopców 12,1%. Asymetrie miednicy zaobserwowano u dziewcząt w 11,1%, u chłopców 14,1%, asymetrię talii stwierdzono u 12% dziewcząt i 12,6 % chłopców. Asymetrię klatki piersiowej wykryto u 13,8% dziewcząt i 12,1% chłopców. W obrębie tułowia stwierdzono występowanie nieprawidłowości, natomiast w obrębie kończyn dodatkowo przedstawiono w tabeli nr 1 stopień nasilenia nieprawidłowości, jako umiarkowany lub znaczny. Uproszczenie w przedstawieniu wyników podyktowane zostało małym odsetkiem znaczących nieprawidłowości w obrębie tułowia. U większości badanych stwierdzono asymetrię tułowia (talii, barków, miednicy) w połączeniu z przeprostami i koślawością kolan oraz z płasko-koślawością stóp. Zwraca uwagę fakt porównywalnej ilości występowania koślawych paluchów zarówno u dziewcząt, jak i chłopców, co neguje hipotezę mówiącą o częstszym występowaniu koślawości palucha u dziewcząt w efekcie częstszego chodzenia w nieprawidłowym obuwiu. Osiągnięte wyniki raczej mogą potwierdzać tezę o istotnym wpływie ukształtowania stopy w zakresie łuku podłużnego i poprzecznego na wystąpienie tej nieprawidłowości.

W grupie dzieci o większej masie ciała zwiększał się odsetek dzieci z nieprawidłowościami w postawie ciała. Grupa do 35kg była najliczniejszą badaną i odsetek dzieci z wadą postawy wyniósł 66,91%. Tabela 1. Ilościowe zestawienie badanych według kryterium masy ciała i nieprawidłowości w postawie ciała. Table 1. Quantitative composition of studied according to the criterion of the mass of body and irregularity in the posture of the body. Masa ciała Do 35 kg Od 35 kg do 45 kg Od 45 do 55 kg Od 55 do 65 kg Od 65 do 85kg Dziecko z wadą postawy N=453 66,91% N=199 65,25% N=79 69,91% N=26 81,25% * N=11 78,57% Dziecko bez wady postawy N=224 N=106 N=34 N=6 N=3 Razem 677 305 113 32 14 Analiza statystyczna poszczególnych stwierdzanych nieprawidłowości w postawie ciała dowodzi, że dwie z nich podlegają wpływowi płci. Skolioza w sposób istotny statystycznie koreluje z płcią (p=0,019*) i częściej dotyczy dziewcząt, zaś klatka piersiowa kurza (p=0,047*) częściej dotyczy chłopców. Analizując zależności statystyczne wysokości ciała i poszczególnych stwierdzonych nieprawidłowości w postawie ciała można stwierdzić, że asymetria klatki piersiowej, oraz klatka piersiowa lejkowata są istotne statystyczne w zależności od wysokości ciała i znacznie częściej występują u dzieci o niskim wzroście ciała. W przypadku klatki piersiowej kurzej (p=0,008**) częściej stwierdzono u dzieci o niskim wzroście. Przyglądając się plecom płaskim istotność była bardzo duża (p=0,000***), a ilość tej wady wyraźnie się zwiększyła wraz ze wzrostem wysokości ciała. W pozostałych rodzajach nieprawidłowości istotności statystycznej nie stwierdzono. Badania statystycznej zależności pomiędzy poszczególnymi rodzajami nieprawidłowości a masą ciała wykazały, że klatka piersiowa kurza (p=0,004**), plecy płaskie (p=0,002**) oraz głowa ustawiona z przodu (p=0,002**) są istotne statystycznie w stosunku do masy ciała. W przypadku kolan koślawych (p=0,000***) oraz asymetrii klatki piersiowej (p=0,000***) istotność ta jest bardzo duża. Klatka piersiowa kurza oraz asymetria klatki piersiowej znacznie częściej uwidoczniły się w grupie dzieci o niskiej masie ciała, natomiast plecy płaskie, głowa ustawiona z przodu, kolana koślawe w większej liczbie występują u dzieci z dużą masą ciała.

Analiza statystyczna zebranych danych pozwala stwierdzić, że asymetria tali w lewą stronę (p=0,001), plecy płaskie (p=0,001) oraz klatka piersiowa kurza (p=0,006) cechują się dużą istotnością statystyczną w zależności od wieku badanego. Pierwsze dwie wady częściej uwidaczniają się u dzieci starszych, natomiast klatka piersiowa kurza u młodszych. Dodatkowo test ANOVA wykazał niewielką istotność w przypadku asymetrii klatki piersiowej, jednak wynik ten nie uzyskał potwierdzenia w teście Tau b Kendalla. Podsumowanie i dyskusja Postawa ciała cechuje się zmiennością w okresie rozwojowym. Według Nowotnego postawa nieprawidłowa. Ogólnie znana i nie kwestionowana prawda nie jest doceniana w świecie badaczy, dlatego często spotykać się można z określeniem wada postawy ciała, mając w istocie do czynienia z pewnym nie utrwalonym w strukturze układu kostno-szkieletowego czynnościowym odwracalnym zaburzeniem kontroli postawy ciała, raczej tkwiącym w nieprawidłowym sterowaniu postawą ciała, aniżeli utrwalonymi zmianami. Badania przesiewowe z racji swojej specyfiki w większości odnoszą się do stwierdzenia tego typu nie utrwalonych zmian. Nieprawidłowa postawa ciała najprościej mówiąc jest przeciwieństwem prawidłowej. Nieprawidłowości w postawie ciała nie są stanem utrwalonym, ale raczej relacją zachodzącą między mechanizmami sterującymi utrzymanie pozycji pionowej w zmieniających się warunkach środowiska wewnętrznego (napięcie psychofizyczne, stres emocjonalny) i zewnętrznego (chłód, zimne podłoże, tekstura podłoża). Według Zeyland-Malawki i Nowotnego wszelkie nieprawidłowości sposobu trzymania się w pozycji stojącej, które różnią się od norm przyjętych dla danej grupy rówieśniczej nie zawsze są dowodem na istnienie wady postawy ciała. Warto zaznaczyć, iż owe nieprawidłowości nie są zmianami utrwalonymi, a wynikającymi jedynie z nawykowego lub przymusowego ustawienia poszczególnych części ciała [Zeyland-Malawka 1992]. Zdaniem autorów niniejszego opracowania niesłusznym jest nazywanie nie utrwalonych zaburzeń posturalnych wadą postawy. U dziewcząt w wieku szkolnym częściej występuje tyłowygięcie w stawach kolanowych oraz barki wysunięte w przód. To wszystko doprowadza do pojawienia się pleców okrągłych. Jak podaje Kasperczyk, jest to spowodowane okresem dojrzewania [3]. W literaturze przedmiotu spotykać się można z pojęciem skrzywienia funkcjonalnego (najczęściej mianem tym określa się wygięcie boczne kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej poniżej 20 ), z charakterystycznym odwracalnym jednołukowym wygięciem, występujące najczęściej u dzieci z osłabionym z różnych powodów układem mięśniowym [4,5]. W wielu publikacjach częstość występowania wad postawy ciała waha się w granicach 40-76% ogółu dzieci [6,7]. W Szkole Podstawowej nr.5 w Bielsku- Białej badaniami postawy ciała objęto grupę 165 dzieci, w tym 82 dziewcząt i 83 chłopców z klas I- III. Okazało się, że wadę postawy stwierdzono u 60 dziewcząt, co stanowiło 73% badanych i wśród

72 chłopców, co stanowiło 87% badanej populacji [8]. Według innych autorów odsetek wad postawy ciała wśród dzieci i młodzieży jest znacznie mniejszy i wynosi 1%-14% ogółu dzieci [9]. W niniejszej pracy odsetek ten wyniósł 68,5% wszystkich badanych dzieci. Skąd wzięła się, aż tak duża rozbieżność? Najprawdopodobniej powodem tak znaczącej rozbieżności jest częste wykorzystywanie przez badaczy meteo wzrokowej oceny postawy ciała, bazującej na doświadczeniu, umiejętnościach badającego i jego subiektywnym odczuwaniu. Założenia niniejszej pracy dotyczą badań przesiewowych, które muszą cechować się krótkim czasem badania, dostępnością i prostotą techniki badawczej. Autorzy niniejszego opracowania nie roszczą sobie prawa do jedynej słuszności swoich dociekań, ich zamierzeniem jest jednak wskazanie na doniosłość braku standaryzowanych, obiektywnych metod badawczych w zakresie oceny postawy ciała w badaniach przesiewowych. Metoda wzrokowej oceny postawy ciała pomimo znacznych uproszczeń spełnia kryterium jej zastosowania w badaniach przesiewowych pod warunkiem, że będzie wykonywana przez jedną i tą samą osobę, posiadającą odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie w tym względzie. Jak wiadomo, na przestrzeni lat sposoby badania postawy ciała zmieniały się znacząco. Początkowo zaczynano od prostych oględzin, by dojść do zaawansowanych pomiarów z wykorzystaniem najnowszej aparatury. Stąd też możliwe są różnice w wynikach. Dlatego bardzo ważnym czynnikiem jest dobór kryteriów oceny, w którym momencie można przyjąć, że jest to wada. Nie stanowi to jednak wszystkiego. Sama ocena ciała nie jest trudna do realizacji, większym problemem jest interpretacja wyników. Dlatego też trzeba zwrócić uwagę na wiele czynników, takich jak, np.: wiek badanego dziecka, płeć, środowisko lub regularność odżywiania. Być może podpowiedzią dla badaczy postawy ciała będzie konsensus wypracowany w 2011 roku na spotkaniu międzynarodowego gremium SOSORT dotyczący badania przesiewowego skolioz idiopatycznych [10]. Badania autorów tego opracowania wykazały częste występowanie asymetrii postawy ciała, zwłaszcza talii. Nie są to jednak zmiany utrwalone, wykonywany kontrolnie test Adamsa niwelował stwierdzane w pozycji pionowej asymetrie. Dzieci szczególnie w okresie intensywnego wzrostu, są bardziej narażone na pojawianie się lub pogłębianie wad postawy ciała. Potwierdzają to badania między innymi Grabary [11], w których śladowe skrzywienia kręgosłupa pojawiły się u 38% badanych dziewcząt i 39% chłopców. Masa ciała, jako czynnik determinujący naszą postawę ma wpływ na występowanie nieprawidłowości w postawie ciała. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na to, że większa masa ciała sprzyja występowaniu wad postawy. W badaniach przeprowadzonych przez innych autorów [5,12] dowiedziono, że otyłość sprzyja występowaniu koślawości kolan, płaskostopiu, występowaniu asymetrii w obrębie tułowia oraz zmian krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa. Nadmierna masa ciała może być wynikiem wielu czynników, takich jak: uwarunkowania genetyczne, złe nawyki żywieniowe, ale również nieprawidłowe zachowania ruchowe, w których dominuje siedząca

pozycja ciała. Płeć jest czynnikiem tylko po części determinującym występowanie nieprawidłowości w postawie ciała. Z przeprowadzonych badań można wywnioskować, że dziewczęta są w większym stopniu narażone na występowanie nieprawidłowości w postawie ciała w zakresie skoliozy. Różnica ta jest niewielka. Z badań specjalistów wynika, że płeć ma wpływ tylko na niektóre wady postawy. Wiggins i wsp. [13] częściowo potwierdzają tę zależności. Według tych autorów skolioza idiopatyczna jest zaburzeniem występującym wielokrotnie częściej u dziewcząt. W związku z dużą zmiennością postawy ciała uzasadniona staje się potrzeba ciągłej obserwacji dzieci i systematycznego oraz częstego przeprowadzania badań przesiewowych. Badania przeprowadzone w latach 60 przez zespół profesora Tylmana dowiodły, iż drugi okres przyspieszonego wzrostu przypada u dziewcząt pomiędzy 11 a 13 rokiem życia, u chłopców z kolei pomiędzy 13 a 16 rokiem życia [14]. W badanej przez autorów niniejszego opracowania populacji dziewczęta zbliżały się do okresu intensywnego wzrostu lub niektóre już go rozpoczęły, co mogło skutkować niedbałą sylwetką ciała, a wraz ze wzrostem wieku stawała się coraz gorsza. Chłopcy z kolei ten burzliwy okres mieli jeszcze przed słabą, a zatem ich postawa była bardziej unormowana i wraz ze wzrostem wieku bardziej stabilna. Zaobserwowano również, że wady, takie jak: asymetria tali w lewo, klatka piersiowa kurza oraz plecy płaskie, są zależne od wieku badanego. Jest to niewątpliwie związane ze zmiennością postawy w rozwoju osobniczym człowieka. W wieku 7-8 lat przodowygięcie lędźwiowe ulega wyraźnemu ukształtowaniu. U dzieci występuje tonizowanie postawy, która jest dość mocna i stabilna. Również badania przeprowadzone przez Nowotnego i wsp. [15] potwierdzają zmienność postawy ciała w pierwszych sześciu latach nauki szkolnej. Zmiany w tym okresie życia dziecka mogą pójść zarówno w kierunku samoistnej poprawy lub pogorszenia. Autorzy ci jednak podkreślają, iż samoistne polepszenie się postawy ciała może nastąpić jedynie u dzieci z nieznacznymi nieprawidłowościami. W związku z dużą zmiennością i wpływem szeregu czynników o których wspomniano w wynikach i podsumowaniu tego opracowania na rozwój i kształtowanie się postawy ciała, uzasadniona staje się potrzeba ciągłej obserwacji dzieci i systematycznego przeprowadzania badań przesiewowych. Systematyczne wykonywanie badań przesiewowych pozwoli na wczesne wychwycenia tych dzieci, które ze względu na wiek, płeć, masę i wysokość ciała mogłyby się znaleźć w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju i utrwalenia się zmian w postawie ciała. W tej grupie należałoby rozpocząć celowe działania profilaktyczno-korekcyjne prowadzone przez nauczycieli gimnastyki korekcyjnej. Autorzy niniejszego opracowania chcieliby zaryzykować stwierdzenie, że badania przesiewowe wykonywane w szkołach przez specjalistów gimnastyki korekcyjnej pozwolą na wczesne wykrycie nieprawidłowości w postawie ciała i skuteczne wdrożenie postępowania korekcyjnego. Pogląd ten, jednakże należałby zweryfikować stosując, jako narzędzia badawcze obiektywne metody oceny

postawy ciała w długofalowej obserwacji. W świecie współczesnym, gdzie przede wszystkim liczy się ekonomia działań również w zakresie profilaktyki układu ruchu nie jest oczywistym celowość wykonywania badań przesiewowych. Dowodem braku doceniania roli profilaktyki i wczesnego wykrywania nieprawidłowości w postawie ciała w obecnej sytuacji społeczno-ekonomicznej Polski jest usunięcie z programów szkolnych zajęć z gimnastyki korekcyjnej w nie tylko w szkołach podstawowych, ale również na etapie edukacji wczesno szkolnej. Doniesienie niniejsze pomimo niewątpliwych i możliwych do podważenia wyników jest próbą zwrócenia uwagi na wagę problemu, jakim jest kontrolowanie i monitorowanie prawidłowego kształtowania postawy ciała w wieku rozwojowym. Wnioski 1. Ze względu na duże rozbieżności w zakresie wyników oceny postawy ciała istnieje potrzeba wypracowania standaryzowanych, obiektywnych metod możliwych do wykonania w warunkach szkolnych. 2. Badania przesiewowe postawy ciała pozwalają na wczesne wykrycie zagrożeń w kształtowaniu się jeszcze nie utrwalonych w wieku 6-12 lat nieprawidłowości postawy ciała Piśmiennictwo 1. Nowotny J., Nowotny-Czupryna O., Czupryna K.: Reedukacja posturalna w systemie stacyjnym. Bielsko-Biała 2008. 2. Zeyland-Malawka E.: O kryteriach oceny postawy. [w:] Postawa ciała człowieka i metody jej oceny. [red.] J. Ślężyński. Wyd. AWF Katowice 1992. 3. Kasperczyk T.: Wady postawy ciała. Wyd. Kasper, Kraków 2004. 4. Górniak K., Popławska H., Wilczewski A.: Zróżnicowanie somatyczne dziewcząt i chłopców wiejskich ze skoliozą niskostopniową. Fizjoterapia Polska 2008; 8:361-370. 5. Lizis P., Szmigiel Cz., Kasperczyk T., Całka-Lizis T., Emmerich W., Szczygieł P.: Postawa ciała i jej związki z cechami morfologicznymi dzieci otyłych. Postępy Rehabilitacji 1999; 2:91-92. 6. Graff K., Lebiedowski M., Kuzińska I., Ziemkiewicz J.: Częstość występowania wad postawy ciała u dzieci i młodzieży. Postępy Rehabilitacji 2001; 3:34-36. 7. Kasperczyk T.: Wady postawy ciała diagnostyka i leczenie. Wyd. Kasper, Kraków 2001, wydanie IV. 8. Pawlik I., Pawlik P.: Występowanie wad postawy ciała a warunki socjalno-bytowe dzieci szkolnych. Wychowanie fizyczne i zdrowotne 2004; 2:21-22. 9. Kluszczyński M.: Częstość występowania wad postawy i asymetrii grzbietu w populacji dzieci wiejskich. Fizjoterapia Polska 2007; 7:71-79. 10. Grivas T.B.: SOSORT consensus paper: school screening for scoliosis. Where are we today?

http://www.scoliosisjournal.com/content/2/1/17. 11. Grabara M.: Wady postawy ciała u dzieci w wieku szkolnym. Wychowanie fizyczne i zdrowotne 2003; 12:14-19. 12. Ostrowska B., Barczyk K., Hawrylak A., Rożek-Mróz K.: Postawa ciała u dzieci z nadwagą i otyłością. Nowiny Lekarskie, 2002: 71(2-3):160-163. 13. Wiggins G.C., Shaffrey C.I., Abel M.F., Menezes A.H.: Pediatric spinal deformities. Neurosurg Focus 14(1): Article 3. 14. Sak-Rusek D., Czarnobilska E., Dyga W., Obtułowicz K.: Choroby alergiczne dzieci i młodzieży szkolnej Krakowa w badaniach profilaktycznych. Alergol. Immunol. 2009: 6(1):27-31. 15. Kładna A., Puzio K., Kruk J., Feruszewski R.: Wpływ środowiska na częstość występowania chorób alergicznych wśród młodzieży szkół podstawowych. Prace Instytutu Kultury Fizycznej nr 16, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 1999. 16. Tylman D.: Patomechanika bocznych skrzywień kręgosłupa. Wyd. PZWL, Warszawa 1995. 17. Nowotny J., Czupryna K., Rudzińska A., Nowotny-Czupryna O.: Zmiany postawy ciała w pierwszych sześciu latach nauki szkolnej. Fizjoterapia Polska 2008; 8: 378-383.