WADY POSTAWY U DZIECI

Transkrypt

1 1 WADY POSTAWY U DZIECI Postawę dziecka kształtuje w dużej mierze środowisko, w którym najistotniejszą rolę odgrywa dom i szkoła. Od chwili rozpoczęcia nauki szkoła staje się miejscem wielogodzinnego przebywania w niej dziecka. Należy więc zapewnić mu optymalne warunki do nauki nie zapominając jednocześnie o naturalnej potrzebie aktywności ruchowej. Ruch jako nieodłączny element życia każdego dziecka i podstawowy czynnik stymulujący wszechstronny rozwój, bywa bardzo często niedoceniany przez rodziców jak i nauczycieli. Konsekwencją tego są nierzadko występujące u dzieci wady postawy. Postawę cechuje indywidualność oraz zmienność. Przez postawę prawidłową rozumie się każdą taką postawę, która występuje w dostatecznie dużym odsetku, aby uznać ją za charakterystyczną dla danej kategorii płci oraz wieku, a jednocześnie jest atrybutem zdrowia. U człowieka o prawidłowej postawie poszczególne elementy szkieletu są doskonale do siebie dopasowane i utrzymywane w prawidłowym położeniu dzięki mięśniom, ścięgnom,więzadłom i chrząstkom. Ogólnie postawa prawidłowa w/g Tadeusza Kasperczyka charakteryzuje się następującymi cechami: 1. prostym ustawieniem głowy; 2. fizjologicznymi wygięciami kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej oraz prostym kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej; 3. dobrze wysklepioną klatką piersiową, przednia ściana klatki piersiowej jest częścią ciała najdalej wysuniętą ku przodowi; 4. dobrze podpartą miednicą na głowach kości udowych; 5. prostymi kończynami dolnymi i prawidłowo wysklepionymi stopami. Każde odchylenie od normy w kształcie kręgosłupa (jego nienaturalne wygięcie) pociąga za sobą zmiany postawy ciała. Mówi się wówczas o zaburzeniach postawy, czyli o wadach postawy. Najczęstszymi są nienaturalne wygięcia kręgosłupa boczna (skolioza) lub w płaszczyźnie czołowej (np. kifoza prowadząca do okrągłych pleców i garbu, lordoza prowadząca do pleców wklęsłych). Wady postawy bywają wrodzone (np. dysplazja stawu biodrowego), a mogą być efektem urazu lub choroby. Jednak najczęściej są to schorzenia nabyte i będące skutkiem błędów, których można uniknąć. Czasem wady 1

2 postawy bywają skutkiem nieskorygowania wad wzroku lub słuchu. W takich przypadkach dziecko wyrabia w sobie nawyk np. garbienia się nad książką czy nastawia zawsze jedno ucho. Najczęściej występujące postacie wad kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej: 1. Pogłębienie kifozy piersiowej, tzw. plecy okrągłe, 2. Pogłębienie lordozy lędźwiowej, tzw. plecy wklęsłe, 3. Pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej plecy okręgło- - wklęsłe, 4. Brak fizjologicznych wygięć kręgosłupa plecy płaskie. Przyjrzyjmy się nieco dokładnie poszczególnym wadom postawy: Plecy okrągłe (hiperkifoza piersiowa) to nadmierna wypukłość pleców. To wada postawy, która występuje po przebytej chorobie Scheuermanna (zaburzenia wzrostu kręgów) u młodych ludzi lub jest efektem osteoporozy u osób starszych. Przyczyną jej powstania są też zaniedbania ze strony samego ucznia. Charakteryzuje się osłabieniem mięśni grzbietu, wysunięciem do przodu głowy i barków, przykurczem mięśni klatki piersiowej oraz upośledzeniem jej funkcji oddechowej. Aby uniknąć okrągłych pleców, najlepiej spać na brzuchu i wzmocnić ćwiczeniami mięśnie grzbietu i brzucha. Przyczyną tej wady u dzieci często bywa: przyjmowanie złej skulonej pozycji podczas zabawy czy oglądania telewizji; nieodpowiednie noszenie ciężarów; osłabienie mięśni grzbietu; odrabianie lekcji przy okrągłym stole; niewłaściwe trzymanie się, nawyk złej postawy; schorzenia kręgosłupa; niewłaściwe ułożenie podczas snu. Plecy wklęsłe (hiperlordoza lędźwiowa) to pogłębienie lordozy lędźwiowej, często współistniejące z nadmiernym przodopochyleniem miednicy, przykurczem zginaczy stawu biodrowego i osłabieniem mięśni brzucha i pośladków. W przypadku hiperlordozy lędźwiowej poleca się dzieciom odrabianie lekcji siedząc na krześle z dobrym podparciem odcinka lędźwiowego i piersiowego. Wskazane są też pozycje klęczące. Aby zapobiec tej wadzie lub uniknąć jej pogłębiania należy ćwiczyć mięśnie brzucha i pośladków, a także nie dopuszczać do napinania mięśni grzbietu. Wskazane jest pływanie na plecach. Najlepiej wypoczywać leżąc 2 2

3 na plecach z ugiętymi nogami, nie należy nosić butów na wysokich obcasach, bo narzucają postawę pogłębiającą lordozę. 3 Plecy okrągło - wklęsłe (hiperkifoza piersiowa, hiperlordoza lędźwiowa) to połączenie uprzednio omówionych wad. Obie krzywizny, a więc zarówno kifoza piersiowa jak lordoza lędźwiowa są nadmiernie uwypuklone, a odpowiednie grupy mięśniowe analogicznie osłabione lub napięte. Wadzie tej towarzyszy duże osłabienie (rozciągnięcie) prostownika grzbietu w odcinku piersiowym, a wzrost jego napięcia w odcinku lędźwiowym. Celem ćwiczeń jest: zwiększenie ruchomości kręgosłupa w poszczególnych odcinkach; rozciąganie skróconych mięśni w obrębie klatki piersiowej: mięśni piersiowych mniejszych i większych, w obrębie miednicy i lędźwi: mięśni prostowników grzbietu odcinka lędźwiowego oraz zginaczy stawu biodrowego; wzmocnienie mięśni rozciągniętych, tj. mięśni grzbietu odcinka piersiowego i karku, mięśni brzucha: prostych i skośnych oraz prostowników stawu biodrowego. Ponadto w programie korekcji tej wady znajdują zastosowanie ćwiczenia elongacyjne i antygrawitacyjne, ćwiczenia Klappa, oddechowe, ćwiczenia odruchu prawidłowej postawy ciała, gry i zabawy ruchowe oraz pływanie. Plecy płaskie wada ta charakteryzuje się spłaszczeniem lub brakiem fizjologicznych wygięć kręgosłupa. Klatka piersiowa jest płaska, a barki opadające. Pojemność i ruchomość klatki piersiowej są upośledzone. Brak fizjologicznych krzywizn kręgosłupa powoduje wypadnięcie funkcji amortyzacyjnej kręgosłupa. Wskazane jest wszechstronne wzmocnienie całego układu mięśniowego, ćwiczenia zwiększające lordozę lędźwiową i kifozę piersiową. Unikać należy ćwiczeń elongacyjnych wydłużających przeprosty (m.in. ćwiczeń Klappa). W przypadku tej wady istnieje skłonność do powstawania bocznych skrzywień kręgosłupa. Skolioza to boczne skrzywienie kręgosłupa. To schorzenie ogólnoustrojowe, powodujące wiele zmian wtórnych w układach narządu ruchu, oddychania i krążenia. Ze względu na miejsce lokalizacji wyróżnia się skoliozę piersiową, lędźwiową i szyjną. W zależności od liczby łuków: jednołukową i wielołukową. Ta wada najczęściej powstaje w dzieciństwie, a sprzyja jej noszenie nadmiernych ciężarów (ciężki tornister) i źle 3

4 dopasowane ławki szkolne. Pomyślność leczenia zależy od wczesnego rozpoznania, właściwego trybu życia i indywidualnie dobranego programu terapii. Żeby jej zapobiec najważniejsza jest profilaktyka od najwcześniejszych lat, czyli regularne pływanie, unikanie noszenia ciężaru w jednej ręce, czy na jednym ramieniu (a więc plecak a nie torba), siedzenia na odpowiednio profilowanych krzesłach. Wśród wad kończyn dolnych najczęstszą jest płaskostopie. Charakteryzuje się obniżeniem łuku podłużnego stopy, najczęściej na tle niewydolności statycznej. Przeciążenie stopy związane niewydolnością układu mięśniowo-więzadłowego doprowadza do zniekształceń zaburzenia funkcji, bolesności. W efekcie powstają wady zwane stopą płaską statyczną i stopą płasko-koślawą. Przy koślawości pięta ulega skręceniu na zewnątrz i opiera się o podłoże brzegiem przyśrodkowym. Ćwiczenia korekcyjne powinny być ukierunkowane na wyrobienie nawyku prawidłowego ustawienia i odciążenia w staniu i chodzie. Należy wzmacniać układ mięśniowy stopy odpowiedzialny za wysklepienie, a w początkowym okresie ćwiczenia unikać pozycji stojących, obciążających łuk podłużny stopy. Reasumując, wady postawy to dziś bardzo poważny problem zdrowotny wśród dzieci i młodzieży. Znajdują się na czele listy chorób cywilizacyjnych. Wprawdzie nie powodują zagrożenia życia, ale są przyczyną długotrwałych dolegliwości i znacznego dyskomfortu. Według opinii lekarskich aż 80-90% dzieci ma wady postawy. Warto im zapobiegać, bo leczenie jest długotrwałe, kosztowne i uciążliwe. Wymaga wytrwałości, systematyczności na ćwiczenia i zabiegi trzeba poświęcić wiele czasu. Najlepszą formą zapobiegania tym niekorzystnym stanom jest zachowanie równowagi pomiędzy pracą a wypoczynkiem. Wypoczynek dzienny to przede wszystkim: gry sportowe, zabawy spacery, na świeżym powietrzu. Rozwój psychofizyczny wspomagają również tzw. ćwiczenia śródlekcyjne. Ich celem jest osiągnięcie stanu psychofizycznego i fizycznego odprężenia, a także przywrócenie pełnej sprawności fizjologicznej ucznia i mobilizacja do dalszej pracy na lekcji. A odpowiednio zorganizowane i przeprowadzone ćwiczenia oddechowe, wzorowa postawa ciała, estetyczne wstawanie i siedzenie w ławce mogą pełnić funkcję edukacyjną. Większość wad postawy to schorzenia nabyte, więc można im zapobiegać! Natychmiastowe korygowanie wcześnie wychwyconych nieprawidłowości gwarantuje szybką poprawę i cofnięcie się zmian. O 4 4

5 pomoc w doborze ćwiczeń można poprosić nauczyciela specjalistę gimnastyki korekcyjnej lub wychowania fizycznego. Zauważone przez rodziców jakiekolwiek nieprawidłowości w postawie dziecka należy wcześniej skonsultować z lekarzem, który może zalecić odpowiednią terapię. 5 LITERATURA 1.Wincenty Śliwa, Krystyna Śliwa Wady postawy ciała i ich ocena, Legnica 2002 r. 2.Tadeusz Kasperczyk Wady postawy ciała diagnostyka i leczenie, Kraków 2001 r. 3. Ewa Zayland - Malawka Ćwiczenia korekcyjne, Gdańsk 2003r. 4.Seweryn Sulisz (red.) Wychowanie fizyczne w kształceniu zintegrowanym, Warszawa 2000 r. 5.Maria Bandarowicz, Sławomir Owczarek Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej, Warszawa 1997 r. 5