Polityka zarządzania ryzykiem płynności w Banku Spółdzielczym w Końskich

Załącznik do Uchwały Zarządu Nr 6 /LII/15 z dnia 29 grudnia 2015 r. Załącznik do Uchwały Rady Nadzorczej Nr 2/VII/15 z dnia 29 grudnia 2015 r. Polityka zarządzania ryzykiem płynności w Banku Spółdzielczym w Końskich Końskie, grudzień 2015 1

1. Postanowienia ogólne 1 1. Bank Spółdzielczy w Końskich zwany dalej Bankiem posiada zdefiniowane: strategię działania Banku, strategię zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyk oraz korespondującą z nimi politykę zarządzania ryzykiem płynności opisaną w niniejszym dokumencie. 2. Za jeden z kluczowych elementów koniecznych dla skutecznego wdrożenia strategii rozwoju Banku uznano właściwą politykę zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, w tym ryzykiem płynności. Za główny cel uznano doskonalenie zarządzania ryzykiem m.in. poprzez wyznaczenie akceptowalnego przez Bank jego poziomu, wdrożenie efektywnych metod zarządzania ryzykiem i przegląd obowiązujących regulacji wewnętrznych w Banku. 3. Politykę zarządzania ryzykiem płynności w Banku Spółdzielczym w Końskich opracowuje Zespół ryzyk i analiz ekonomicznych(zra), zgodnie z wytycznymi zawartymi w rekomendacji P dotyczącej zarządzania ryzykiem płynności finansowej banków oraz w Uchwale KNF w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności. 4. Projekt polityki przedkładany jest Zarządowi Banku do akceptacji i Radzie Nadzorczej do zatwierdzenia. 5. ZRA jest odpowiedzialny za przegląd i aktualizację polityki (w tym założeń planów awaryjnych utrzymania płynności i pozostałych planów awaryjnych, a także założeń testów warunków skrajnych) przynajmniej raz w roku, w szczególności w przypadku zmiany strategii Banku i tworzenia planu finansowego na dany okres obrachunkowy. 6. Polityka zarządzania ryzykiem płynności oraz jej realizacja podlega corocznemu przeglądowi zarządczemu, który jest przeprowadzany przez Komisję ds. przeglądów zarządczych. 7. Polityka zarządzania ryzykiem płynności obejmuje następujące zagadnienia: uwarunkowania i cele Banku w zakresie ryzyka płynności oraz podstawowe wytyczne dla realizacji polityki, ocena płynności Banku i jego otoczenia, dopuszczalny stopień ekspozycji Banku na ryzyko płynności, zasady limitowania i monitorowania ryzyka płynności, plany awaryjnego utrzymania płynności, pozostałe plany awaryjne, listę osób odpowiedzialnych za czynności awaryjne, kryteria wyboru klientów strategicznych, założenia testów warunków skrajnych. 2 1. Płynność w Banku polega na zapewnieniu zdolności do wywiązywania się z bieżących i przyszłych zobowiązań, w toku normalnej działalności Banku lub w innych warunkach, które można przewidzieć. Utrzymywany przez Bank poziom płynności musi być dostosowany do rodzaju i rozmiarów prowadzonej działalności i winien zapewniać 2

posiadanie lub łatwy dostęp do środków finansowych w wysokości zapewniającej pokrycie aktualnego lub potencjalnego zapotrzebowania na te środki ze strony klientów Banku. 2. Ryzyko płynności w Banku jest wobec powyższego rozumiane jako zagrożenie utraty zdolności do finansowania aktywów i terminowego wykonywania zobowiązań w toku normalnej działalności Banku lub w innych warunkach, które można przewidzieć, powodujące konieczność poniesienia nieakceptowalnych strat. 3 1. Organizacja systemu zarządzania ryzykiem w Banku zapewnia efektywny i kompleksowy proces oceny i kontroli ryzyka oraz określa podział kompetencji, w którym uwzględniono rozdzielenie funkcji podejmowania ryzyka (operacyjna działalność) od funkcji niezależnej jego oceny i kontroli. Zasada ta realizowana jest poprzez rozdzielenie pionu ryzyka od pionu operacyjnego(bezpośrednio odpowiedzialnego za prowadzenie danego rodzaju działalności operacyjnej). 2. Zarządzanie ryzykiem płynności w Banku realizowane jest z uwzględnieniem struktury i kompetencji wynikających z Regulaminu Organizacyjnego Banku Spółdzielczego w Końskich. Zadania poszczególnych komórek organizacyjnych Banku w procesie zarządzania ryzykiem płynności w sposób kompleksowy ujęte zostały w Instrukcji zarządzania ryzykiem płynności. 3. Proces zarządzania ryzykiem płynności obejmuje: a) identyfikację, pomiar i ocenę ryzyka : określenie potrzeb płynnościowych Banku i dostępnych źródeł płynności, określenie zapotrzebowania na płynności w warunkach normalnych jak i kryzysowych, pomiar i ocena przyszłych przepływów środków pieniężnych, w tym nieoczekiwanego zapotrzebowania na płynność, określenie źródeł płynności, w tym finansowania niedoborów, w zakresie finansowania zwykłej działalności, a także tworzenia nadwyżki płynności oraz zdolności do kompensacji niedoborów, pomiar ryzyka płynności ( narzędzia pomiaru), zarządzania ryzykiem koncentracji płynności w celu zapewnienia dywersyfikacji źródeł i okresów finansowania oraz dywersyfikacji aktywów płynnych; b) akceptację oraz ograniczanie ryzyka płynności: określenie tolerancji na ryzyko spójnej z apetytem na ryzyko, określenie wszelkich prawnych, nadzorczych i organizacyjnych ograniczeń w zakresie transferu środków, uwzględnienie wpływu na płynność innych rodzajów ryzyka tj. kredytowego, rynkowego, operacyjnego i reputacyjnego, przeprowadzanie testów warunków skrajnych uwzględniających wpływ zarówno czynników wewnętrznych jak i systemowych (oddzielnie, jak i łącznie), opracowanie planów awaryjnych płynności, 3

określenie zasad zabezpieczania przed utratą płynności poprzez stosowanie systemów limitów wewnętrznych ograniczających ekspozycję na ryzyko, określenie wielkości, zbywalności oraz składu utrzymywanej nadwyżki nieobciążonych, wysokiej jakości aktywów płynnych; c) monitorowanie i kontrolę ryzyka płynności: monitorowanie i kontrola ekspozycji na ryzyko płynności, monitorowanie płynności śróddziennej, raportowanie. 4. Schemat organizacyjny zarządzania płynnością zawiera Załącznik nr 1 do niniejszej polityki. 2.Uwarunkowania i cele Banku w zakresie ryzyka płynności oraz podstawowe wytyczne dla realizacji polityki. 4 1. Zarządzanie ryzykiem płynności odbywa się w Banku w sposób zapewniający realizację zapisów Uchwały KNF w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności, nakładającej na Bank obowiązek utrzymania nadzorczych miar płynności na poziomie nie niższym, niż wartości minimalne wskazane w Uchwale KNF oraz spełnienie wymagań regulacyjnych nałożonych przez Rozporządzenie UE nr 575/2013 w szczególności utrzymanie odpowiedniego poziomu normy LCR, a także realizację postanowień innych regulacji prawnych. 2. Na płynność Banku oddziałuje szereg czynników, zarówno zewnętrznych, tj. będących poza kontrolą Banku, jak i wewnętrznych, tj. pozostających pod wpływem Banku. Do najważniejszych czynników zewnętrznych należy zaliczyć: politykę pieniężną Narodowego Banku Polskiego i innych banków centralnych, sytuację gospodarczą kraju, dopłaty unijne. Czynnikami wewnętrznymi szczególnie istotnymi dla procesu zarządzania płynnością są: struktura bilansu oraz pozycji pozabilansowych, wewnętrzne regulacje i procedury zarządzania ryzykiem płynności, polityka cenowa i oferta produktowa Banku, inne rodzaje ryzyka zidentyfikowane w działalności Banku. 5 1. Celem zarządzania płynnością finansową Banku jest: 1) utrzymanie poziomu płynności zapewniającego regulowanie wszystkich zobowiązań w umownych terminach, 2) utrzymywanie nadwyżki płynności, złożonej z wolnych od obciążeń, wysokiej jakości aktywów, umożliwiającej przetrwanie różnych zdarzeń o charakterze kryzysowym, 3) zapewnienie stabilnych, zdywersyfikowanych źródeł finansowania o odpowiedniej jakości poprzez dążenie do wzrostu stabilnych źródeł finansowania, w szczególności depozytów osób fizycznych (Stabilność 4

pozyskiwanych środków i systematyczny wzrost kwoty osadu na depozytach są szczególnie istotne dla finansowania długoterminowych należności Banku.), 4) optymalne zarządzanie środkami płynnymi, w tym nadwyżkami środków finansowych, 5) utrzymywanie wszystkich wskaźników płynnościowych, w tym przede wszystkim nadzorczych miar płynności, na bezpiecznych poziomach, zgodnych z obowiązującymi procedurami. 2. Celem procesu zarządzania ryzykiem płynności jest zapewnienie możliwości realizowania zobowiązań Banku na bazie dziennej, zdolności do utrzymania płynności w krótkim, średnim i długim okresie zarówno w normalnych warunkach, jak i w przypadku wystąpienia zdarzeń kryzysowych tak na poziomie Banku, jak i rynku ograniczających dostęp do zabezpieczonych i niezabezpieczonych źródeł finansowania. 3. Do istotnych celów polityki Banku w zakresie płynności zalicza się także monitorowanie czynników stanowiących potencjalnie zagrożenie dla płynności Banku, zapobieganie wystąpieniu sytuacji kryzysowej oraz określenie rozwiązań (planów awaryjnych) umożliwiających jej przetrwanie. Bank opracował : 1) Plany awaryjne utrzymania płynności obejmujące 4 scenariusze sytuacji kryzysowej (stanowiące Załącznik nr 3 do niniejszej Polityki) : a) plan działań awaryjnych na wypadek zagrożenia utraty płynności śróddziennej, b) plan działań awaryjnych w przypadku kryzysu wewnątrz Banku skutkującego przejściową utratą płynności (do 1 miesiąca), c) plan działań awaryjnych w przypadku kryzysu wewnątrz Banku skutkującego strukturalną utratą płynności (powyżej miesiąca), d) plan działań awaryjnych w przypadku pojawienia się zagrożenia utrzymania wymaganego poziomu rezerwy obowiązkowej. 2) Pozostałe plany awaryjne (stanowiące Załącznik nr 4 do niniejszej Polityki): a)na wypadek pojawienia się w środkach masowego przekazu niekorzystnych informacji o Banku i całym systemie bankowym zagrażających utratą płynności, b) na wypadek wystąpienia awarii systemów informatycznych obejmującej Bank oraz lokalne instytucje finansowe, c) w przypadku wystąpienia kryzysu płynności w całym systemie bankowym, d) w przypadku wystąpienia kryzysu płynności wewnątrz Banku i w całym systemie bankowym. 4. Zarządzanie ryzykiem płynności w Banku ma charakter skonsolidowany i całościowy. Oznacza to zarządzanie płynnością złotową i walutową, zarówno w odniesieniu do pozycji bilansowych jak i pozabilansowych we wszystkich horyzontach czasowych ustalonych przez Bank i obejmuje wszystkie komórki i jednostki organizacyjne Banku. Ze względu na dominujący w bilansie banku udział pozycji w złotych ( udział zobowiązań w innej walucie nie przekracza poziomu 5% zobowiązań Banku ogółem), podstawowe znaczenie dla utrzymania całościowej płynności w Banku pełni płynność złotowa. 5

5. Kluczowe znaczenie dla Banku ma kształtowanie się płynności śróddziennej, tak aby zapewnić odpowiednie środki do prowadzenia działalności rozliczeniowej oraz płynności w okresie do 1 miesiąca, która wymaga stałej, bieżącej oceny i analizy, tak aby zapewnić odpowiedni poziom nadwyżki płynności w przypadku wystąpienia sytuacji skrajnej. 6 1. W kolejnych latach obowiązywania niniejszej Polityki planowany jest dalszy wzrost sprzedaży kredytów, depozytów oraz rachunków bieżących. Sprzedaż rachunków oraz depozytów ma na celu przede wszystkim utrzymanie stabilnej bazy depozytowej zgodnie z uchwałą 386/2008 KNF oraz wymaganiami Rozporządzenia UE. Zapewnienie stabilnej bazy depozytowej jest jednym z narzędzi realizacji istotnego celu strategicznego Banku, jakim jest zapewnienie płynności. 1a. W celu dostosowania / utrzymania wskaźników płynności wymaganych przez Rozporządzenie 575/2013 UE Bank podejmie odpowiednie działania w celu zmiany struktury aktywów i pasywów. Dotychczasowa struktura aktywów Banku jest skutkiem realizacji zapisów Umowy Zrzeszenia, która mówi o tym, że banki spółdzielcze powinny lokować nadwyżki środków ponad własną akcję kredytową w banku zrzeszającym. W celu uzyskania wymaganego poziomu wskaźników płynności (LCR i NSFR) Bank powinien zmienić swoją politykę względem banku zrzeszającego i lokować środki w aktywa o wysokiej jakości i stabilności, określone w załączniku nr III do Rozporządzenia 575/2013 UE. 2. W ramach zarządzania ryzykiem płynności Bank będzie kontynuował dotychczasową bezpieczną politykę, opartą na ostrożnościowych zasadach tj: a) Bank będzie utrzymywał depozyt obowiązkowy w banku zrzeszającym na poziomie wymaganym umową zrzeszenia; b) nadwyżki środków finansowych, nie wykorzystane w działalności kredytowej, będą angażowane w lokaty w Banku Zrzeszającym oraz skarbowe papiery wartościowe i bony pieniężne NBP, w celu utrzymywania odpowiedniej nadwyżki płynności służącej zabezpieczeniu możliwości przetrwania sytuacji kryzysowych związanych z ryzykiem płynności; c) Bank będzie zwiększał zaangażowanie w charakteryzujące się jak największą płynnością nieskarbowe papiery dłużne (komunalne, komercyjne) oraz jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych; d) Bank będzie podejmował działania gwarantujące stały i systematyczny przyrost bazy depozytowej z równoczesnym utrzymaniem wysokiego poziomu stabilności źródeł finansowania w Banku(odpowiednio wysoki stan osadu na depozytach).stabilność depozytów jest szczególnie istotna dla zwiększania zaangażowania Banku w kredyty długoterminowe, w tym kredyty inwestycyjne i hipoteczne. Rozwój prowadzonej przez Bank działalności depozytowej oparty będzie m.in. o: - systematyczną modyfikację oferty produktowej w celu jej dostosowywania do aktualnych potrzeb i oczekiwań klientów, - atrakcyjną politykę cenową, - wsparcie marketingowe wybranych grup klientów/ produktów.; e) do finansowania kredytów długoterminowych bank będzie wykorzystywał stabilną część bazy depozytów podmiotów niefinansowych; f) Bank będzie analizował poziom stabilności źródeł finansowania oraz monitorował kształtowanie się zapadalności aktywów w poszczególnych horyzontach czasowych, 6

w celu weryfikacji kwoty dostępnego finansowania w przedziałach czasowych; g) Bank w swojej działalności koncentruje się głównie na transakcjach w walucie krajowej, choć w bilansie występują również należności i zobowiązania w walutach obcych to obejmują one jedynie takie pozycje jak: kasa, rachunek bieżący i lokaty w Banku Zrzeszającym oraz zobowiązania wobec klientów( rachunki terminowe i bieżące). Bank nie będzie rozszerzał swojej oferty produktowej o kredyty walutowe; h) Bank planuje dalszy rozwój akcji kredytowej; i) Bank nie będzie przekraczać ustalonego apetytu na ryzyko, a także wynikającej z niego tolerancji na ryzyko 3. Bank będzie analizować ryzyko płynności równie starannie, jak i inne istotne rodzaje ryzyka, tak aby nie dopuścić, aby niżej wymienione czynniki wpłynęły ujemnie na jakość procesu zarządzania ryzykiem płynności: 1) silna pozycja kapitałowa banku, 2) presja wyniku, 3) niska częstość realizowania się ryzyka (tendencja do poświęcania uwagi rodzajom ryzyka o wysokiej częstości realizacji i niskiej sile oddziaływania i do zaniedbywania rodzajów ryzyka o niskiej częstości i dużej sile oddziaływania), 4) oczekiwanie na ewentualne wsparcie płynnościowe z Systemu Ochrony, 5) gwarantowanie depozytów klientów przez system gwarantowania depozytów. 3. Ocena płynności i jego otoczenia 7 1. W Banku ze względu na dominujący w bilansie udział pozycji w złotych, podstawowe znaczenie dla utrzymania całościowej płynności pełni płynność złotowa. 2. Z związku z depozytowym charakterem działalności Banku( wysoki wskaźnik pokrycia kredytów depozytami), Bank posiada dużą nadpłynność i powinien podejmować działania zmierzające do jak najefektywniejszego zagospodarowania nadwyżek finansowych w celu zwiększenia rentowności. 3. Płynność finansową Banku w głównej mierze kształtują środki ulokowane przez podmioty niefinansowe. Po stronie aktywnej wciąż w większości są one zagospodarowywane przez Głównego Księgowego (GK) w formie lokat w Banku Zrzeszającym, ale Bank podejmuje działania aby w coraz większym stopniu środki te były angażowane w akcję kredytową oraz dłużne papiery skarbowe i nieskarbowe. Dla bezpieczeństwa działania Banku ważne jest utrzymywanie zróżnicowanych źródeł finansowania aktywów. W celu zwiększenia poziomu ich dywersyfikacji Bank będzie podejmował działania służące systematycznemu wzrostowi salda i poziomu stabilności środków pozyskiwanych od podmiotów niefinansowych, w tym od gospodarstw domowych i podmiotów gospodarczych. Od poziomu stabilnej bazy depozytowej Banku jest bowiem ściśle uzależniona możliwa skala rozwoju akcji 7

kredytowej, w szczególności zaangażowania w kredyty długoterminowe, w tym w kredyty udzielane w konsorcjach z Bankiem Zrzeszającym i Bankami Spółdzielczymi. 4. Bank przeprowadza testy warunków skrajnych służące identyfikacji i określeniu ilościowemu ekspozycji Banku na możliwe przyszłe napięcia płynnościowe, analizując możliwy wpływ tych napięć na jego przepływy pieniężne, pozycję płynnościową, rentowność i wypłacalność, a także na możliwości pomocowe zrzeszenia. Przy konstrukcji założeń testów warunków skrajnych Bank uwzględnia następujące wytyczne: 1) zakres i częstotliwość przeprowadzania testów warunków skrajnych powinna być współmierna do charakteru, rozmiaru i skali działalności banku, złożoności modelu biznesowego oraz profilu ryzyka. Należy zapewnić możliwość zwiększania częstotliwości realizacji testów warunków skrajnych w szczególnych okolicznościach, takich jak niestabilne warunki rynkowe czy też na żądanie nadzoru. 2) w ramach scenariuszy warunków skrajnych bank należy testować przynajmniej dotkliwe warunki skrajne o charakterze krótkoterminowym (jeden do dwóch tygodni), jak i mniej dotkliwe ale utrzymujące się w czasie (jeden do dwóch miesięcy). 3) rezultaty testów warunków skrajnych są wykorzystywane: jako podstawa do podjęcia działań naprawczych bądź mających na celu ograniczenie ekspozycji banku, do dostosowania profilu płynnościowego Banku do przyjętej tolerancji ryzyka, do oceny adekwatności nadwyżki płynności, a także zdolności do kompensacji niedoborów, jako istotny wkład w proces kształtowania awaryjnego planu płynności Banku oraz określania strategii i taktyki działania na wypadek pojawienia się warunków skrajnych płynności w zależności od stopnia, w jakim przewidywane deficyty w finansowaniu są większe niż (lub przewidywane nadwyżki są mniejsze niż) te wynikające z tolerancji ryzyka płynności, zarząd banku powinien przekazać do akceptacji rady nadzorczej propozycje zmian w tym zakresie, jako element w procesie planowania strategicznego banku, jako element codziennej praktyki zarządzania ryzykiem, bezpośrednio do ustalania limitów wewnętrznych, jako podstawa do dostosowywania i ulepszania regulacji wewnętrznych. 4) konstrukcje testów podlegają przeglądom co najmniej raz w roku lub z większą częstotliwością w sytuacji zmian warunków rynkowych lub biznesowych, aby zapewnić odpowiednią specyfikację i stopień dotkliwości. 5) przeglądy założeń testów warunków skrajnych uwzględniają zmiany warunków rynkowych, zmiany charakteru, skali i rozmiaru działalności lub złożoności modelu biznesowego oraz profilu ryzyka banku, a także faktyczne doświadczenia banku w zakresie przezwyciężania warunków skrajnych. 4.1 Zasady i scenariusze testów warunków skrajnych są zawarte w Załączniku nr 2 do niniejszej Polityki. 5. Bank posiada plany awaryjne utrzymania płynności, podlegające cyklicznemu (co najmniej raz w roku) przeglądowi założeń oraz ewentualnym koniecznym uaktualnieniom. Dla potrzeb wykrycia wystąpienia oznak zagrożenia płynności ZRA będzie monitorował wybrane salda i wskaźniki płynnościowe. Przy konstrukcji planów awaryjnych utrzymania płynności Bank uwzględnia następujące wytyczne: 8

1) plan awaryjny płynności, precyzyjnie określa strategię i tryb postępowania w przypadku niedoborów płynności w sytuacjach awaryjnych opisanych scenariuszami warunków skrajnych, a także pozwala na uzyskanie zdolności do kompensacji niedoborów w dłuższym horyzoncie czasu, 2) plan powinien określać: a) działania będące odpowiedzią na poważne zakłócenia w zdolności Banku do terminowego finansowania niektórych lub wszystkich rodzajów działalności po uzasadnionych kosztach, b) zdywersyfikowany zestaw dostępnych źródeł finansowania wraz z szacunkami wielkości środków, tak aby mieć przegląd potencjalnie dostępnych narzędzi w sytuacji awaryjnej, c) hierarchizację ważności procedur określających szczegółowo kiedy i w jaki sposób każde z działań powinno być uruchomione, d) czas potrzebny na pozyskanie dodatkowych środków z każdego ze źródeł awaryjnych, 3) plan powinien odnosić się do różnych horyzontów czasowych, obejmując również perspektywę płynności śróddziennej, 4) scenariusze planu awaryjnego powinny: a) obejmować poważne zakłócenia płynności mające charakter: 1) wewnętrzny, 2) systemowy, 3) będący połączeniem obu wyżej wymienionych scenariuszy. b) być spójne ze scenariuszami testów warunków skrajnych, 5) plan awaryjny płynności powinien jednoznacznie i precyzyjnie określać obowiązki i odpowiedzialności, w tym upoważnienie do uruchomienia planu, proces podejmowania decyzji, czas, w jakim należy podejmować poszczególne działania, oraz które problemy powinny być przekazane zgodnie ze ścieżką podejmowania decyzji w zakresie posiadanych upoważnień, 6) wszyscy pracownicy, którzy są przewidziani w realizacji planu awaryjnego powinni mieć bezpośredni dostęp do jego aktualnej wersji, 7) plan awaryjny płynności powinien zapewniać skuteczną wewnętrzną koordynację i komunikację pomiędzy różnymi komórkami organizacyjnymi i lokalizacjami Banku, m.in. poprzez dostarczanie aktualnej, precyzyjnej i spójnej informacji, 8) plan awaryjny powinien zapewniać skuteczny sposób komunikowania się z podmiotami zewnętrznymi, których działania mogą istotnie wpłynąć na pozycję płynności Banku i mogą różnić się w zależności od źródła problemu, 9) komunikaty powinny zawierać spójną, precyzyjną i jednoznaczną informację przekazywaną w czasie występowania warunków skrajnych, mającą na celu uspokojenie otoczenia Banku i zapewnienie, że Bank panuje nad sytuacją. Plan awaryjny powinien również określać sposób i czas, w jakim należy przekazywać informacje, 10) plany awaryjne płynności są przeglądane i testowane co najmniej raz w roku lub z większą częstotliwością w sytuacji zmian warunków rynkowych lub biznesowych i aktualizowane w oparciu o rezultaty testów warunków skrajnych, po zatwierdzeniu przez Radę Nadzorczą, w celu zapewnienia ich skuteczności i operacyjnej wykonalności. 9

5.1 Zasady i scenariusze planów utrzymania płynności są zawarte w Załączniku nr 3 do niniejszej Polityki. 8 1. W ramach realizacji funkcji zrzeszeniowej w zakresie płynności, głównym zadaniem Banku Zrzeszającego jest wspomaganie zrzeszonych Banków Spółdzielczych w procesie osiągania wymaganego przez KNF poziomu nadzorczych miar płynności. Zadanie to jest realizowane przede wszystkim w oparciu o dedykowany Bankom Spółdzielczym produkt o nazwie limit operacyjny na międzybankowym rynku pieniężnym a także poprzez przyjmowanie lokat od banku zrzeszającego. W celu zachowania bieżącej płynności płatniczej Bank może skorzystać z pomocy finansowej z Funduszu Pomocowego. 2. Głównymi zadaniami Banku Zrzeszającego w zakresie zarządzania płynnością Zrzeszenia są: utrzymywanie rezerwy obowiązkowej za Banki Spółdzielcze, finansowanie Banków Spółdzielczych w ciągu dnia operacyjnego, zagospodarowywanie nadwyżek środków finansowych Banków Spółdzielczych poprzez przyjmowanie depozytów, przeprowadzanie z Bankami Spółdzielczymi transakcji obrotu bonami pieniężnymi i skarbowymi papierami wartościowymi, dokonywanie zasileń i przyjmowanie odprowadzeń gotówki od Banków Spółdzielczych, udzielanie Bankom Spółdzielczym lokat, kredytów i pożyczek, poręczeń i gwarancji bankowych, administrowanie środkami zgromadzonymi na Funduszach Pomocowych. 3. Po zawarciu umowy ochrony instytucjonalnej Bank będzie mógł korzystać,w sytuacjach określonych w umowie ochrony, ze wsparcia w postaci instrumentów zabezpieczających płynność banków w będących uczestnikami systemu ochrony. 4.Dopuszczalny stopień ekspozycji Banku na ryzyko płynności. 9 1. Zarządzanie płynnością Banku ma na celu utrzymanie poziomu aktywów płynnych: 1) w proporcji minimum 20 % aktywów ogółem, zgodnie z zapisami Uchwały 386/2008 KNF, która obowiązuje również w okresie przejściowym tj. w 2016 r., 2) w proporcji zapewniających pokrycie środkami stabilnymi odpływów pomniejszonych o przypływy w okresie 30 dni w sytuacji awaryjnej, zgodnie z Rozporządzeniem 575/2013 UE (LCR). 2. Akceptowalny poziom nadzorczych miar płynności wynosi: - M 1-0,2 - M 2-1 3. Z punktu widzenia zarządzania płynnością Banku najważniejsza jest analiza poziomu płynności bieżącej (w tym śróddziennej), krótkoterminowej średnioterminowej. Jednakże w celu posiadania pełnej oceny strukturalnej posiadanych aktywów i pasywów dokonuje się analizy w poszczególnych przedziałach czasowych. 4. Akceptowalny poziom wskaźników płynności: -bieżącej (do 7 dni)- min 0,7 -krótkoterminowej(do 30 dni)- min 0,8 10

-średnioterminowej(od 1 do 12 miesięcy)- min 0,9 5. Akceptowalny poziom stabilności bazy depozytowej określają poniże wskaźniki: - udział depozytów stabilnych w depozytach ogółem- min 45% - wskaźnik stopnia finansowania aktywów netto depozytami stabilnymi min 40%. 6. Akceptowalny poziom miary LCR 70%. 7. Akceptowalny poziom wskaźników dotyczących źródeł finansowania: 1) wskaźnik maksymalnego udziału dużych depozytów w bazie depozytowej 35 %, 2) wskaźnik udziału kredytów netto w bazie depozytowej maksymalnie 45%. 8. Akceptowalny przez Bank horyzont przeżycia w przypadku zaistnienia następujących sytuacji kryzysowych: - ostry kryzys wewnętrzny minimum 1 miesiąc, - ostry kryzys w systemie bankowym minimum 1 miesiąc, - ostry kryzys obejmujący Bank oraz system bankowy minimum 1 miesiąc. 9. Wskaźniki wymienione w ust. 2-8 stanowią tolerancję Banku na ryzyko płynności. 5.Zasady limitowania i monitorowania ryzyka płynności. 1. W Banku istnieją powszechnie zakomunikowane polityki i instrukcje zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. Polityka zarządzania ryzykiem, wewnętrzne procedury i zasady jego pomiaru, ograniczania, monitorowania i kontroli określają ramy dla sprawnego funkcjonowania procesu zarządzania ryzykiem oraz dostosowywania wielkości podejmowanego ryzyka do bieżącej i prognozowanej sytuacji rynkowej. 10 2. W ramach zarządzania ryzykiem szczególnie istotne jest dla Banku wypełnienie obowiązku utrzymywania kapitału własnego na pokrycie podejmowanego ryzyka, w tym ryzyka płynności. 11 1. Poziom ryzyka płynności w działalności Banku ograniczony jest poprzez system limitów zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych. 2. Limity zewnętrzne to nadzorcze miary płynności, wprowadzone Uchwałą KNF w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności oraz wskaźniki płynności wynikające z Rozporządzenia UE nr 575/2013 (LCR, NSFR, wskaźnik dźwigni finansowej). 3. System limitów wewnętrznych Banku w zakresie ryzyka płynności obejmuje: a) wskaźnik płynności, b) limity zabezpieczające płynność, c) limity finansowania aktywów, d) limity płynności długoterminowej, e) limity stabilności bazy depozytowej, f) limity pozycji pozabilansowych. 11

4. Wszystkie limity wewnętrzne z zakresu płynności uchwala Zarząd Banku. 5. Monitoring wykorzystania limitów w zakresie ryzyka płynności realizowany jest przez ZRA za pomocą systemu informatycznego wspomagającego zarządzanie ryzykiem AS, zgodnie z obowiązującą w Banku Instrukcją zarządzania ryzykiem płynności. 12 Metody pomiaru i monitorowania ryzyka płynności zawiera Instrukcja zarządzania ryzykiem płynności. 13 1. Bank przeprowadza wyliczenie wewnętrznego wymogu kapitałowego na pokrycie ryzyka płynności Bank i w tym celu dokonuje analizy sytuacji szokowej zakładającej nagły spadek bazy depozytowej o 20%, przy jednoczesnym założeniu spadku aktywów ogółem o taka samą kwotę i konieczności utrzymania wartości wskaźnika udziału aktywów płynnych w aktywach ogółem na poziomie minimum 20%. 2. Wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka płynności wyliczany jest jako roczny dodatkowy koszt (w sensie wyniku finansowego) utrzymania wskaźnika aktywa płynne do aktywów ogółem na minimalnym wymagalnym przepisami poziomie, przy założeniu zaistnienia sytuacji szokowej. 14 1. W ramach dziennego monitoringu ekspozycji Banku na ryzyko płynności ZRA sporządza raport kształtowania się nadzorczych miar płynności, który przedstawiany jest do akceptacji Głównemu Księgowemu lub Członkowi Zarządu nadzorującemu ryzyko płynności. 2. Wyniki analizy ekspozycji Banku na ryzyko płynności, w tym przestrzegania limitów oraz przeprowadzanych testów warunków skrajnych są raportowanie Zarządowi oraz Radzie Nadzorczej w zakresie i w cyklach zgodnych z Instrukcja sporządzania informacji zarządczej. 15 Bank posiada, przyjęte uchwałami Zarządu Banku, wewnętrzne procedury postępowania w przypadku stwierdzenia przekroczenia limitów płynnościowych, obejmujące m.in. zasady informowania organów Banku o niedotrzymaniu wartości granicznych oraz wskazujące komórki odpowiedzialne za podjęcie działań ograniczających narażenie na ryzyko płynności do poziomów akceptowanych przez Bank. 6. Postanowienia końcowe. 16 1. Zarząd Banku raz w roku, w terminie sporządzania planu ekonomiczno finansowego, dokonuje oceny przyjętej Polityki zarządzania ryzykiem płynności pod względem sposobu jej stosowania, oraz ewentualnej konieczności wprowadzenia zmian. Zarząd Banku informuje Radę Nadzorczą o wynikach dokonanej oceny. 2.Ocena przyjętej Polityki zarządzania ryzykiem płynności powinna polegać w szczególności na : 12

1) ustaleniu, czy Polityka obejmuje wszystkie źródła płynności, 2) sprawdzeniu prawidłowości realizacji Polityki w prowadzonej działalności, 3) badaniu rzetelności składanych sprawozdań i informacji. 3. Polityka zarządzania ryzykiem płynności oraz jej zmiany wchodzą w życie z dniem podjęcia uchwały przez Radę Nadzorczą Banku. 13

ZAŁĄCZNNIK NR 1 - SCHEMAT ORGANIZACYJNY ZARZĄDZANIA PŁYNNOŚCIĄ Rada Nadzorcza Zarząd Wiceprezes ds. handlowych Prezes Zarządu Wiceprezes ds. finansowoksięgowych Stanowisko ds. Kontroli Wewnętrznej Główny Księgowy Komisja ds. przeglądów zarządczych Komórki i jednostki organizacyjne Zespół księgowoinformatyczny Komórka monitorująca - Zespół ryzyk i analiz ekonomicznych 14

Załącznik nr 2 - Procedura dokonywania testu warunków skrajnych w zakresie ryzyka płynności I. Założenia ogólne 1. Metodyka dokonywania analizy przepływów obejmuje oszacowanie efektu wystąpienia scenariuszy sytuacji kryzysowej w wariantach: 1) kryzys wewnątrz Banku, 2) kryzys w systemie bankowym, 3) kryzys będący połączeniem obu wariantów. 2. Scenariusze zakładają sytuację kryzysową w następujących horyzontach czasowych: 1. do miesiąca (w tym do 7 dni), 2. w przedziale od 1 do 3 m-cy, 3. w przedziale od 3 do 6 m-cy, 4. w przedziale od 6 m-cy do 1 roku. 3. Bank przeprowadza również test jednoczynnikowy na bazie płynności śróddziennej, badając wrażliwość Bank na zwiększone zapotrzebowanie na środki: - zakładany jest 20% wzrost maksymalnego zaobserwowanego zapotrzebowania na płynność śróddzienną (przepływy kasowe i przepływy bezgotówkowe) w miesiącu poprzedzającym dzień analizy, - wzrost zapotrzebowania na płynność odnoszony jest do zapotrzebowania faktycznego na dzień przeprowadzania analizy i obliczany jest nadmiar/ brak środków, - test przeprowadzany jest na dzień 10 i 20 każdego miesiąca ( w przypadku gdy daty te wypadają w dzień wolny test przeprowadzany jest na następny dzień roboczy), - wyniki testów przedstawiane są w ramach miesięcznego raportu o poziomie ryzyka płynności. 4. Ogólne założenia kryzysu wewnątrz Banku: a) negatywny wpływ spadku jakości należności na sytuację płynnościową, wywołany spadkiem wpływów finansowych z tytułu spłat ekspozycji kredytowych do banku, b) negatywny wpływ pogłosek dotyczących sytuacji finansowej Banku powodujący nagły niespodziewany wzrost wypływów depozytów, c) spadek możliwości uzyskania finansowania zewnętrznego od podmiotów niefinansowych, instytucji samorządowych, a także sektora finansowego powodowany utratą reputacji wywołaną pogorszeniem sytuacji ekonomiczno-finansowej Banku lub negatywnymi pogłoskami, d) zwiększone wypływy z tytułu wypływu depozytów, które mogą zostać zerwane również przez kanały elektroniczne (bankowość internetowa i mobilna). 15

5. Ogólne założenia kryzysu płynności w systemie bankowym (systemowy): Kryzys wywołujący negatywne efekty spowodowane warunkami systemowymi (dotyczącymi całego sektora finansowego, a nawet całej gospodarki) w postaci : 1) ograniczenia dostępnego finansowania zewnętrznego dla Banku, skrócenia terminów finansowania, niemożności spieniężenia zapasu aktywów finansowych stanowiących bufor płynności, 2) zwiększonych wypływów wynikających z udzielonych zobowiązań pozabilansowych spowodowanych silniejszym finansowaniem się klientów z pozabilansu z powodu zatorów płatniczych lub ograniczenia przepływów finansowych w innych bankach, 3) zakłóceń operacyjnych i rozliczeniowych zaburzających funkcjonowanie jednego lub więcej systemów płatniczych i rozliczeniowych, powodujący niemożność wykonania zobowiązań lub uzyskania wpływu na rachunki bieżące Banku. 6. Ogólne założenia kryzysu łączącego kryzys wewnętrzny z kryzysem systemowym z uwzględnieniem możliwych interakcji polegający na jednoczesnym kryzysie wewnątrz Banku, z występującym pogorszeniem się możliwości uzyskania finansowania awaryjnego, a także niemożnością spieniężenia aktywów zawartych w buforze płynności: a) negatywny wpływ spadku jakości należności na sytuację płynnościową, wywołany spadkiem wpływów finansowych z tytułu spłat ekspozycji kredytowych do banku, b) negatywny wpływ pogłosek dotyczących sytuacji finansowej Banku oraz kryzysu w sektorze finansowym powodujący nagły niespodziewany wzrost wypływów depozytów, c) spadek możliwości uzyskania finansowania zewnętrznego od podmiotów niefinansowych, instytucji samorządowych, a także sektora finansowego powodowany utratą reputacji wywołaną pogorszeniem sytuacji ekonomiczno-finansowej Banku lub negatywnymi pogłoskami a także zwiększonym zapotrzebowaniem na środki ze strony całego sektora bankowego, d) zwiększone wypływy z tytułu wypływu depozytów, które mogą zostać zerwane również przez kanały elektroniczne (bankowość internetowa i mobilna). e) ograniczenia dostępnego finansowania zewnętrznego dla Banku, skrócenia terminów finansowania, niemożności spieniężenia zapasu aktywów finansowych stanowiących bufor płynności, f) zwiększonych wypływów wynikających z udzielonych zobowiązań pozabilansowych spowodowanych silniejszym finansowaniem się klientów z pozabilansu z powodu zatorów płatniczych lub ograniczenia przepływów finansowych w innych bankach, 16

g) zmniejszone wpływy na rachunki klientów związane z pogorszeniem sytuacji gospodarczej, zwiększeniem skali rozliczeń gotówkowych a także zakłóceń operacyjnych i rozliczeniowych zaburzających funkcjonowanie płatności międzybankowych związanych z problemami w regulowaniu zobowiązań przez banki i inne instytucje finansowe. 7. Dla każdego wariantu kryzysu analizowane są różne scenariusze: a) najmniej negatywny scenariusz przebudowy struktury bilansu: założenie pogorszenia wpływów i wypływów powodujące zwiększenie wypływów netto w okresie powyżej tygodnia do miesiąca (mniej ostre ale bardziej trwałe warunki skrajne), brak wystąpienia problemów z wykorzystaniem, zbyciem aktywów płynnych objętych nadwyżką płynności, a także pełen dostęp do finansowania pozabilansowego, możliwość uzyskania dodatkowego finansowania awaryjnego ; b) prawdopodobny scenariusz przebudowy struktury bilansu: założenie pogorszenia wpływów i wypływów powodujące zwiększenie wypływów netto (luki) dotyczące okresu do tygodnia (ostra faza warunków skrajnych), powyżej tygodnia do miesiąca (mniej ostre ale bardziej trwałe warunki skrajne), brak wystąpienia problemów ze spieniężeniem aktywów stanowiących nadwyżkę płynności, problemy z pełną realizacją lub terminowością dostępu do finansowania pozabilansowego, oraz dodatkowego finansowania awaryjnego, założenie zwiększonej realizacji wypływów klientów o kluczowym znaczeniu dla reputacji i pozycji rynkowej Banku. c) scenariusz najgorszy przebudowy struktury bilansu: zwiększenie wypływów netto (luki) w okresie do tygodnia (ostra faza warunków skrajnych), powyżej tygodnia do miesiąca (mniej ostre ale bardziej trwałe warunki skrajne), powyżej miesiąca do 3 miesięcy występowania sytuacji skrajnej (przedłużających się warunków skrajnych) problemy ze spieniężeniem aktywów stanowiących aktywa płynne lub wydłużone czasy realizacji zleceń, problemy z pełną realizacją lub terminowością dostępu do finansowania pozabilansowego raz dodatkowego finansowania awaryjnego, 17

pełna realizacja wypływów klientów o kluczowym znaczeniu dla reputacji i pozycji rynkowej Banku, ograniczenie możliwości realizacji wypływów z tytułu zleceń większości pozostałych klientów. 8.W ramach scenariuszy dokonuje się oszacowania w okresie 12 miesięcy od daty dokonania analizy planowanych wpływów i wypływów finansowych analiza na podstawie informacji o planowanej zapadalności aktywów i wymagalności pasywów (urealniona luka płynności), z wyłączeniem wpływów z tytułu zapadalności środków stanowiących nadwyżkę płynności, a także wyłączeniem realizacji otrzymanych zobowiązań pozabilansowych. 9.Analiza obejmuje uwzględnienie wpływu oddziaływania sytuacji kryzysowej na planowane przepływy w postaci negatywnych efektów pogorszenia sytuacji (kryzysu płynności): 1) spadku wpływów z tytułu zapadalności kredytów, 2) spadku wpływów z tytułu lokat międzybankowych, 3) spadku wpływów na rachunek bieżący z tytułu operacji rozliczeniowych, 4) zwiększonej wartości wypływów z tytułu wycofanych depozytów: podmiotów niefinansowych, instytucji samorządowych, 5) zwiększonego wypływu środków bieżących i terminowych przez elektroniczne kanały dostępu do rachunków, 6) wzrostu wykorzystania udzielonych przez Bank zobowiązań pozabilansowych. 10. Na podstawie analizy ustalany jest niedobór środków pozycja płynności w sytuacji kryzysowej bez uwzględnienia awaryjnego finansowania. 11.Analiza uwzględnia scenariusze przebudowy bilansu, określone w ust.7 uwzględniające ustalenie możliwości i terminów zastosowania awaryjnego finansowania w postaci: 1) upłynnienia nadwyżki aktywów płynnych i założenia efektywności tego upłynnienia, 2) wykorzystania zobowiązań pozabilansowych otrzymanych i założenia efektywności ich pozyskania, 3) możliwości zwiększenia finansowania pozabilansowego lub zaciągnięcia kredytu w Banku Zrzeszającym, 4) upłynnienia kredytów i założenia efektywności tego upłynnienia. 12. Na podstawie analizy ustala się wielkość niedoboru netto (pozycji płynności netto) i skumulowanego niedoboru netto w danym scenariuszu, a także szacuje się horyzont przeżycia 18

który powinien dla scenariusza prawdopodobnego osiągać co najmniej jeden miesiąc, a dla najmniej negatywnego scenariusza minimum 3 miesiące. 13. Testy scenariuszowe przeprowadzane są minimum raz w roku wg. stanu na koniec roku w terminie do 20 dni roboczych, a wyniki przedstawiane są w ramach raportu o poziomie ryzyka płynności za miesiąc styczeń. Testy są wykonywane częściej, w razie potrzeby, w przypadku niestabilności warunków rynkowych (wskaźniki wyprzedzające ) lub na żądanie nadzorcy. 14. Założenia testów warunków skrajnych podlegają weryfikacji przez ZRA, w terminie opracowywania planu ekonomiczno finansowego, oraz podlegają niezależnemu przeglądowi w ramach przeglądu zarządczego procedur przeprowadzanego przez Komisję ds. przeglądów zarządczych. II. Kryzys wewnątrz Banku: Test zakłada ostre warunki skrajne w pierwszej fazie kryzysu tj. w okresie tygodnia i miesiąca a następnie stopniowe łagodzenie warunków skrajnych w kolejnych horyzontach czasowych. 1) najmniej negatywny scenariusz przebudowy struktury bilansu: Założenie pogorszenia wpływów i wypływów powodujące zwiększenie wypływów netto (luki) o następujące wskaźniki w poszczególnych horyzontach czasowych: w terminie tygodnia i do 1 m-ca: - spadek wpływów z zapadalności kredytów o 20 %, bieżącego Banku pomniejszona o sumę obciążeń rachunku i zasileń gotówkowych) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 40 % domowych i podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów terminowych zakładany 30 % wypływ wszystkich środków na depozytach terminowych (wg. stanu) od gospodarstw domowych oraz podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększenie wykorzystania finansowania pozabilansowego o 10%. 19

od 1 m-ca do 3 m-cy - spadek wpływów z zapadalności kredytów o 10 %, bieżącego Banku pomniejszona o obciążenia rachunku i zasilenia gotówkowe) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 10 % domowych oraz podmiotów niefinansowych w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów terminowych zakładany 20 % wypływ wszystkich środków na depozytach terminowych (wg. stanu) w ciągu 2 m- cy od gospodarstw domowych oraz podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększenie wykorzystania finansowania pozabilansowego o 10% od 3 m-cy do 6 m-cy - spadek wpływów z zapadalności kredytów o 5 %, bieżącego Banku pomniejszona o obciążenia rachunku i zasilenia gotówkowe) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 10 % domowych oraz podmiotów niefinansowych w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów terminowych zakładany 20 % wypływ wszystkich środków na depozytach terminowych (wg. stanu) w ciągu 3 m- cy od gospodarstw domowych oraz podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększenie wykorzystania finansowania pozabilansowego o 10% od 6 m-cy do roku 20

- spadek wpływów z zapadalności kredytów o 5 %, bieżącego Banku pomniejszona o obciążenia rachunku i zasilenia gotówkowe) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 10 % domowych oraz podmiotów niefinansowych w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów terminowych zakładany 10 % wypływ wszystkich środków na depozytach terminowych (wg. stanu) w ciągu 6 m- cy od gospodarstw domowych oraz podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększenie wykorzystania finansowania pozabilansowego o 10% 2)prawdopodobny scenariusz przebudowy struktury bilansu: Założenie pogorszenia wpływów i wypływów powodujące zwiększenie wypływów netto (luki) o następujące wskaźniki w poszczególnych horyzontach czasowych: w terminie tygodnia i do 1 m-ca: - spadek wpływów z zapadalności kredytów o 20 %, bieżącego Banku pomniejszona o sumę obciążeń rachunku i zasileń gotówkowych) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 40 % domowych i podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów terminowych zakładany 30 % wypływ wszystkich środków na depozytach terminowych (wg. stanu) od gospodarstw domowych oraz podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; 21

- zwiększenie wykorzystania finansowania pozabilansowego o kolejne 10%; - zwiększone wypływy środków dużych deponentów o 50%, - otrzymanie zobowiązania pozabilansowego od banku zrzeszającego w wysokości 30% przyznanego limitu (w związku z pogorszeniem się sytuacji płynnościowej Banku), - przyjęcie lokaty od banku zrzeszającego w wysokości 50 % otrzymanego limitu (w związku z pogorszeniem się sytuacji płynnościowej Banku); od 1 m-ca do 3 m-cy - spadek wpływów z zapadalności kredytów o 10 %, bieżącego Banku pomniejszona o obciążenia rachunku i zasilenia gotówkowe) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 10 % domowych oraz podmiotów niefinansowych w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów terminowych zakładany 20 % wypływ wszystkich środków na depozytach terminowych (wg. stanu) w ciągu 2 m- cy od gospodarstw domowych oraz podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększenie wykorzystania finansowania pozabilansowego o 10%, - zwiększone wypływy środków dużych deponentów o 50% - wycofanie wszystkich środków, - zwiększenie kwoty otrzymanego zobowiązania pozabilansowego od banku zrzeszającego o 20% czyli do 50% przyznanego limitu (w związku z pogorszeniem się sytuacji płynnościowej Banku), - przyjęcie kolejnej lokaty od banku zrzeszającego w wysokości 10 % otrzymanego limitu (w związku z pogorszeniem się sytuacji płynnościowej Banku); od 3 m-cy do 6 m-cy - spadek wpływów z zapadalności kredytów o 5 %, 22

bieżącego Banku pomniejszona o obciążenia rachunku i zasilenia gotówkowe) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 10 % domowych oraz podmiotów niefinansowych w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów terminowych zakładany 20 % wypływ wszystkich środków na depozytach terminowych (wg. stanu) w ciągu 3 m- cy od gospodarstw domowych oraz podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększenie wykorzystania finansowania pozabilansowego o 10% od 6 m-cy do roku - spadek wpływów z zapadalności kredytów o 5 %, bieżącego Banku pomniejszona o obciążenia rachunku i zasilenia gotówkowe) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 10 % domowych oraz podmiotów niefinansowych w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów terminowych zakładany 10 % wypływ wszystkich środków na depozytach terminowych (wg. stanu) w ciągu 6 m- cy od gospodarstw domowych oraz podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększenie wykorzystania finansowania pozabilansowego o 10%. 3)scenariusz najgorszy przebudowy struktury bilansu: Założenie pogorszenia wpływów i wypływów powodujące zwiększenie wypływów netto (luki) o następujące wskaźniki w poszczególnych horyzontach czasowych: w terminie tygodnia i do 1 m-ca: 23

- spadek wpływów z zapadalności kredytów o 20 %, bieżącego Banku pomniejszona o sumę obciążeń rachunku i zasileń gotówkowych) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 40 % domowych i podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów terminowych zakładany 30 % wypływ wszystkich środków na depozytach terminowych (wg. stanu) od gospodarstw domowych oraz podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększenie wykorzystania finansowania pozabilansowego o 10%; - całkowita wypłata środków dużych deponentów, - otrzymanie zobowiązania pozabilansowego od banku zrzeszającego w wysokości 30% przyznanego limitu (w związku z pogorszeniem się sytuacji płynnościowej Banku), - przyjęcie lokaty od banku zrzeszającego w wysokości 50 % otrzymanego limitu (w związku z pogorszeniem się sytuacji płynnościowej Banku); od 1 m-ca do 3 m-cy - spadek wpływów z zapadalności kredytów o 10 %, bieżącego Banku pomniejszona o obciążenia rachunku i zasilenia gotówkowe) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 30 % domowych oraz podmiotów niefinansowych w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów terminowych zakładany 30 % wypływ wszystkich środków na depozytach terminowych (wg. stanu) w ciągu 2 m- cy od gospodarstw domowych oraz podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ 24

środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększenie wykorzystania finansowania pozabilansowego o 10%, - zwiększenie kwoty otrzymanego zobowiązania pozabilansowego od banku zrzeszającego o 10% czyli do 40% przyznanego limitu (w związku z pogorszeniem się sytuacji płynnościowej Banku), - przyjęcie kolejnej lokaty od banku zrzeszającego w wysokości 10 % otrzymanego limitu (w związku z pogorszeniem się sytuacji płynnościowej Banku); od 3 m-cy do 6 m-cy - spadek wpływów z zapadalności kredytów o 5 %, bieżącego Banku pomniejszona o obciążenia rachunku i zasilenia gotówkowe) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 10 % domowych oraz podmiotów niefinansowych w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów terminowych zakładany 20 % wypływ wszystkich środków na depozytach terminowych (wg. stanu) w ciągu 3 m- cy od gospodarstw domowych oraz podmiotów niefinansowych oraz 100 % wypływ środków od jednostek samorządu terytorialnego, w tym przez kanały elektroniczne w proporcji 20 % gospodarstwa domowe i podmioty niefinansowe oraz 100 % jednostki samorządu terytorialnego; - zwiększenie wykorzystania finansowania pozabilansowego o 10% od 6 m-cy do roku - spadek wpływów z zapadalności kredytów o 5 %, bieżącego Banku pomniejszona o obciążenia rachunku i zasilenia gotówkowe) o 10%, - zwiększone wypływy z tytułu wycofanych depozytów bieżących zakładany 5 % domowych oraz podmiotów niefinansowych w tym przez kanały elektroniczne 25