Nad czym pracuje logopeda, a o czym nie wiedzą rodzice? Wpływ rozwoju dziecka na mówienie i poprawną wymowę. Kamila Czachorowska Logopeda, Neurologopeda www.logopasja.pl 1
Nad czym pracuje logopeda? 2
12 miesięcy ROZWÓJ ROZUMIENIE MÓWIENIE Dziecko: interesuje się książeczkami, ogląda je, przewraca kartki pod kontrolą wzroku, podczas zabawy naśladuje samogłoski, naśladuje gest pa pa, przesuwa koralik po drucie, przyciąga do siebie zabawkę, pociągając za sznurek, wykonuje to pod kontrolą wzroku, wyjmuje np. klocki, zabawki z np. pudełka, wiaderka, reaguje na dźwięk pojawiający się w otoczeniu, szuka źródła dźwięku, wpatruje się w twarz osoby dorosłej, gdy ta śpiewa, wskazuje palcem na przedmioty, zabawki, zjawiska, które je zainteresowały, powtarza czynności, które wywołują u niego śmiech, stawia pierwsze kroki, podąża za osobą dorosłą; Dziecko rozumie: prośbę popartą gestem (wskazanie palcem), np. Daj misia, Daj piłkę, Daj stworka, itp., proste polecenia, np. Otwórz buzię, Daj nogę, Daj rękę; dzięki temu współdziała z dorosłym w czasie zabawy, karmienia, ubierania się, itp.; Dziecko mówi: samogłoski, sylaby, wyrażenia dźwiękonaśladowcze (odgłosy zwierząt, zabawek, przedmiotów, czynności, itp.) proste wyrazy, tj. mama, tata, papa, baba, dziadzia, siusiu, itp. Używa ich świadomie i ze zrozumieniem! Zna ich znaczenie! 3
24 miesiące ROZWÓJ ROZUMIENIE MÓWIENIE Dziecko: manipuluje przedmiotami, np. otwiera drzwi w autkach, próbuje ściągać ubranka z lalki, misia, itp., naśladuje jak jedzie auto, leci samolot, pies biegnie, koń idzie, itp., pokazuje zabawkę osobie dorosłej, potrafi przerysować pionową linię, segreguje np. klocki, piłki wg koloru, umie dobrać np. TAKĄ SAMĄ KROWĘ DO TAKIEJ SAMEJ IDENTYCZEJ KROWY (zabawki konkrety), potrafi dobrać np. zabawkę krowy do obrazka przedstawiającego krowę i odwrotnie, naśladuje głośne i ciche granie na bębenku, biega, skacze, wchodzi po schodach trzymając się poręczy dostawiając nóżkę do nóżki chętnie wchodzi w grę Zrób co co ja, próbuje ściągać buty i skarpety, podejmuje próby ubierania się, interesuje się tym, co robi dorosły, lubi być chwalone; Dziecko rozumie: polecenia typu: Włóż misia do pudełka, Włóż lalę do wózka, Włóż małpkę do wiaderka, pokazuje na prośbę obrazek: Gdzie dziewczynka siedzi?, Gdzie dziewczynka śpi?, Gdzie dziewczynka je?, itp., Dziecko mówi: około 272 słów słowa to: mama, tata, itp., ale także hau, miau, koko, cik, itp. + lubi powtarzać wyrazy, proste zdania, tj. Mama am, Hau je, Da pi, itp. 4
36 miesięcy ROZWÓJ ROZUMIENIE Dziecko: bawi się w zabawy tematyczne i na niby, np. przyjęcie, gotowanie zupy, sklep, itp., potrafi bawić się samodzielnie, powtarza 3-elementowe sekwencje wygrane na bębenku, wystukane z użyciem zabawkowego młotka lub dzwonka hotelowego, lubi bazgrać, nazywać to, co narysowało; pokazuje osobie dorosłej swój obrazek, odwzorowuje symbol + i O, stara się jeść samodzielnie, rozpina suwaki, wkłada buty i czapkę, myje ręce, korzysta z toalety lub nocnika, umie połączy obrazek np. auta z jego konturem, umie uzupełnić twarz elementami (oczy, nos, usta, nos, uszy), dobiera dwa nieidentyczne obrazki np. jabłka, kota, piłki, itp., stoi na jednej nodze, rzuca piłkę nie tracąc przy tym równowagi; Dziecko rozumie: pytanie dlaczego, polecenia typy: Połóż lalę na stół, Połóż misia pod stół; MÓWIENIE Dziecko: zadaje dużo pytań Co to?, Dlaczego?, mówi dość gramatycznie, buduje zdania 3, 4-elementowe. 5
Wiek dziecka Jakie głoski powinno wymawiać? Wymowa Wady wymowy (Najczęstsze) 3 lata f / w k / g p / b t / d/ n l ś/ ź/ ć/ dź szereg ciszący Parakappacyzm K = T, Paragammacyzm G = D, Paralambdacyzm L = J, Seplenienie interdentalne T, D, N, Wymowa bezdźwięczna np. K = G, D = T, W = F, Parasygmatyzm np. Ś = S, Deformacja głosek z tego okresu lub późniejszych okresów; 4 lata s/ z/ c/ dz szereg syczący Wszystkie poprzednie wady wymowy, Seplenienie interdentalne S/ Z/ C/ DZ, Parasygmatyzm np. S = Ś lub/i SZ = Ś, Deformacje głosek z wcześniejszego, tego lub późniejszych okresów; 5 lat sz/ rz/ cz/ dż szereg szumiący Wszystkie poprzednie wady wymowy, Parasygmatyzm np. SZ = Ś lub S, Deformacje głosek z wcześniejszego, tego lub późniejszego okresu; 6 lat r Wszystkie poprzednie wady wymowy, Pararotacyzm R = J lub L lub Ł, Deformacje głoski z tego lub wcześniejszych okresów; 6
Wybrane profile dziecka Profil Z czym dziecko ma problem? A NIE mówi, NIE rozumie, NIE rozwija się B NIE mówi, Nie rozumie lub Rozumie, Rozwija się C NIE wymawia głosek prawidłowo, Mówi n a d wyraz poprawnie i bardzo dorośle, NIE r o z u m i e wszystkiego, Rozwój niepełny. D NIE mówi płynnie, Rozumie, Rozwija się Dodatkowo: Dziecko słyszy słuch fizyczny jest w normie, Dziecko mówiło słowa np. mama, tata, papa a potem przestało, nie reaguje na swoje imię, bawi się zabawkami w bardzo specyficzny sposób, np. układa je w rządku, łatwo wpada w złość, może się przy tym np. rzucać na podłogę, nie patrz się w oczy, nie naśladuje ruchów tj. np. skakanie na prośbę dorosłego, nie współdziała z opiekunem. Dziecko słyszy słuch fizyczny jest w normie. Dziecko słyszy słuch fizyczny jest w normie, Nietypowe zainteresowania w odniesieniu do wieku dziecka, Szybki rozwój mowy, Dziecko woli działać samodzielnie niż w grupie, Ciężko nawiązać mu relacje, Gdy rodzice zgłaszają się z młodszym dzieckiem często jest ono kojarzone z profilem dziecka A. Szybki rozwój mowy zazwyczaj świadczy o profilu C. Wystąpił / występuje czynnik stresogenny np. pójście do szkoły, zmiana miejsca zamieszkania, napięta sytuacja w domu, itp. Co to może oznaczać? Spektrum autyzmu, Autyzm. ORM (Opóźnienie rozwoju mowy), Zaburzenie mowy o typie afazji. Zespół Aspergera. Jąkanie rozwojowe (wiek dziecka 3 4 lata), Jąkanie (wiek 7
dziecka 6 7 lat). E NIE zawsze mówi, Dziecko słyszy słuch fizyczny jest Mutyzm Rozumie, w normie, wybiórczy. Rozwija się Mówi dużo w domu, a milknie np. w szkole, F NIE wymawia głosek prawidłowo, Rozumie, Mówi do tylko do wybranych osób. - W a d a / - y wymowy. Rozwija się Kiedy dorosły może pójść do logopedy? Afazja, Zabieg laryngektomii, Trening słuchowy, Guzki na strunach głosowych, Jąkanie, Wady wymowy, Poprawa dykcji i jakości głosu. Bibliografia: Cieszyńska J., Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych. Metoda Krakowska. Demel G., Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. Demel G., Elementy logopedii. Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy. Nasze dziecko. Pierwsze trzy lata życia, pod red. prof. dr hab. med. J. Kopczyńskiej Sikorskiej Schopler E., Zindywidualizowana ocena i terapia dzieci autystycznych oraz dzieci z zaburzeniami rozwoju. Tom 1 - Profil psychoedukacyjny. Styczek I., Logopedia. Stecko E., Zaburzenia mowy u dzieci wczesne rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne. 8