mgr Maria Pelc KSZTAŁCENIE I ROZWÓJ ZAWODOWY MŁODZIEŻY PO WSTĄPIENIU POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ Polityka edukacyjna UE System oświatowy to bardzo ważny czynnik rozwoju gospodarczego i społecznego, który w pewien sposób określa jakość życia jednostek i zamożność regionów. Systemy edukacyjne każdego z państw członkowskich powstawały przez długie lata. Były one dostosowywane do określonych warunków ustrojowych, społecznych, ekonomicznych oraz kulturalnych. Unia Europejska nie wytworzyła wspólnej polityki edukacyjnej. Każde z państw bardzo ceni sobie swoją różnorodność w tym zakresie. Edukacja europejska służy kilku podstawowym celom: 1. Wzajemnemu poznawaniu się Europejczyków; 2. Wypracowaniu wspólnego kanonu ogólnego wykształcenia europejskiego, dzięki któremu wspólna Europa stanie się faktem kulturowym i świadomościowym; 3. Uzgodnienie treści kształcenia, programów i kryteriów oceny wyników po to, aby umożliwić Europejczykom swobodne funkcjonowanie w skali ogólnoeuropejskiej, zmianę miejsca kształcenia i pracy w poszukiwaniu nowych możliwości. Unia Europejska pozostawiała sferę edukacji do wyłącznej dyspozycji i kompetencji państw członkowskich. Jej działania w powyższym zakresie polegają jedynie na organizowaniu podstaw wymiany doświadczeń i współpracy w ramach narodowych systemów edukacyjnych przy zachowaniu wielkości i zróżnicowania kultur i tradycji. UE nie ingeruje w systemy edukacyjne państw członkowskich. Każde z państw samo ustala jak będą kształceni jego obywatele. Polityka edukacyjna Unii Europejskiej jest regulowana Traktatem z Maastricht, na podstawie którego za cel polityki edukacyjnej przyjmuje się m.in.: sprzyjanie mobilności studentów i nauczycieli, nauczanie i upowszechnianie języków państw członkowskich, zachęcenie do akademickiego uznawania dyplomów i okresów studiów, upowszechnianie wśród młodzieży poczucia integracji europejskiej. Powyższe cele mają być zrealizowane poprzez wspieranie współpracy w dziedzinie edukacji, przy jednoczesnym założeniu, iż treści nauczania i kształt systemów oświatowych pozostawione są państwom członkowskim. Sposobem wspierania współpracy w tym zakresie są europejskie programy edukacyjne.
Programy edukacyjne Lifelong Learning Programme (LLP) to nowy program Unii Europejskiej w dziedzinie edukacji i doskonalenia zawodowego, przewidziany na lata 2007-2013. Idea programu Uczenie się przez całe życie ma kluczowe znaczenie dla realizacji celów polityki edukacyjnej UE. Celem programu jest przyczynianie się do rozwoju Wspólnoty jako społeczeństwa opartego na wiedzy, realizującego Strategię Lizbońską. LLP ma podnieść jakość i zwiększyć atrakcyjność szkolnictwa i kształcenia zawodowego w Europie. Program zakłada osiągnięcie powyższego na podstawie rozwoju różnych form uczenia się przez całe życie poprzez wspieranie współpracy między systemami edukacji i szkoleń w krajach uczestniczących. W skład programu Uczenie się przez całe życie wchodzą cztery programy sektorowe (Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci, Grundtvig) oraz program międzysektorowy i program Jean Monnet. Programy te skierowane są do wszystkich, bez względu na wiek, w tym także do studentów, nauczycieli i placówek oświatowych z innych krajów, w szczególności do tych sąsiadujących z UE lub planujących wstąpienie do niej. Leonardo da Vinci - kształcenie i szkolenie zawodowe. Program ma na celu promowanie mobilności pracowników na europejskim rynku pracy a także wdrażanie innowacyjnych rozwiązań edukacyjnych dla podnoszenia kwalifikacji zawodowych. LdV wspiera rozwiązania zwiększające przejrzystość i uznawalność kwalifikacji zawodowych w UE, a także działania mające na celu wzmocnienie jakości kształcenia zawodowego i ustawicznego. W ramach programu można uzyskać dofinansowanie do projektów wymian i staży jak również współpracy wielostronnej. Od 2007 roku program Leonardo da Vinci skierowany jest do osób korzystających ze szkolenia i kształcenia zawodowego nie będącego częścią programu studiów wyższych. Erasmus - szkolnictwo wyższe. Program skierowany jest przede wszystkim do szkół wyższych, ich pracowników i studentów. W Erasmusie mogą uczestniczyć także inne instytucje, organizacje lub przedsiębiorstwa, które współpracują z uczelniami. Podstawowym celem tego Programu jest podnoszenie jakości kształcenia w krajach uczestniczących w tym programie poprzez rozwijanie międzynarodowej współpracy między uczelniami oraz wspieranie mobilności studentów i pracowników szkół wyższych. Uczelnia, która chce ubiegać się o fundusze na konkretne działania przewidziane w Erasmusie musi posiadać tzw. Kartę Uczelni Erasmusa (Erasmus Univeristy Charter), która nadawana jest przez Komisję Europejską. Od roku akademickiego 2007/08, uczelnie biorące udział w Erasmusie mają możliwość: prowadzenia wymiany studentów, organizowania kursów intensywnych, udziału w projektach wielostronnych, prowadzenia wymiany pracowników uczelni, udziału w sieciach tematycznych Erasmusa. Grundtvig - kształcenie dorosłych i inne ścieżki edukacyjne. Program skierowany jest do różnego typu organizacji działających w obszarze edukacji dorosłych, ich słuchaczy i pracowników. Wspiera przede wszystkim działania, które służą edukacji osób dorosłych z grup defaworyzowanych i o utrudnionym dostępie do oferty edukacyjnej, np. osób starszych, bezrobotnych, niepełnosprawnych, zamieszkujących tereny wiejskie, o niskim wykształceniu i o specjalnych potrzebach edukacyjnych, ale
również młodych, które przerwały naukę i potrzebują kolejnej szansy uzyskania formalnych kwalifikacji. Program wspiera trzy typy działań: współpracę międzynarodową w ramach projektów, wizyty przygotowawcze służące opracowaniu przyszłych projektów oraz indywidualne wyjazdy na szkolenia zagraniczne dla kadry placówek edukacji dorosłych. Do najważniejszych celów Programu można zaliczyć: 1. Poprawę jakości edukacji dorosłych i rozwój oferty edukacyjnej dla dorosłych poprzez współpracę europejską, w tym mobilność kadry i słuchaczy; 2. Zapewnianie alternatywnych możliwości dostępu do edukacji osobom dorosłym z defaworyzowanych grup społecznych oraz tym, które nie uzyskały podstawowego wykształcenia formalnego; 3. Odpowiadanie na wyzwania edukacyjne związane ze starzeniem się populacji w Europie. Comenius - edukacja szkolna. Program poprzez promowanie międzynarodowej współpracy szkół oraz doskonalenie rozwoju zawodowego nauczycieli i kadry bezpośrednio zaangażowanej w proces edukacji szkolnej ma na celu podniesienie jakości kształcenia i wzmocnienia wymiaru europejskiego w edukacji szkolnej. Istotną kwestią tego programu jest także promowanie nauki języków obcych. W ramach programu Comenius szkoły mogą realizować: Partnerskie Projekty Szkół, Doskonalenie Zawodowe, Asystenturę Comeniusa. Program międzysektorowy to współpraca w dziedzinie uczenia się przez całe życie, która promuje naukę języków obcych, rozwój nauczania poprzez ICT, upowszechnianie rezultatów programu i wymianę dobrych praktyk. Jean Monnet wspiera finansowo instytucje, które działają w obszarze edukacji na terenie Europy w zakresie rozwoju badań i nowych metod nauczania w dziedzinie integracji europejskiej. W Polsce program Lifelong Learning Programme (LLP) jest realizowany przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji, która została powołana na Narodową Agencję Programu "Uczenie się przez całe życie". Tworzenie możliwości dla młodzieży Równe szanse dla młodych ludzi w społeczeństwie to kwestia do której UE przywiązuje ogromne znaczenie. Wspólne dla wszystkich państw UE zasady dotyczące tworzenia możliwości dla młodzieży zostały zawarte w Europejskim pakcie na rzecz młodzieży. UE dąży do zapewnienia im zarówno możliwości zatrudnienia, jak również możliwości w zakresie dostępu do wysokiej jakości edukacji i szkoleń, możliwości zamieszkania, możliwości zatrudnienia adekwatnego do umiejętności, zabezpieczenia społecznego oraz dostęp do możliwości poszukiwania pracy. Program Youth for Europe (Młodzież dla Europy) wspiera aktywne uczestnictwo w społeczności lokalnej oraz w projektach wzmacniających poczucie tożsamości europejskiej i rozwijających inicjatywę, ducha przedsiębiorczości i kreatywność. Najważniejszymi kwestiami tego programu jest wymiana młodzieży w wieku 13 30 lat pomiędzy krajami UE, jak również między UE a krajami
partnerskimi, propagowanie wymiany informacji i tworzenie strategii współpracy na rzecz młodzieży, inicjatywy na rzecz uczestnictwa w życiu demokratycznym oraz europejski wolontariat młodzieży, zachęcający młodych ludzi do podejmowania w obcym kraju pracy wolontariusza. STANDARDY W ZAKRESIE WYNIKÓW EDUKACJI Umiejętności i kwalifikacje nabyte w różnych państwach członkowskich UE rejestrowane są w ujednoliconej formie w opracowanych przez UE dokumentach Europass. Został on przyjęty decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. i obowiązuje od dnia 1 stycznia 2005 roku. Dokumenty typu Europass to: Europass CV; Europass Language Portfolio (Portfolio językowe Europass); Europass Mobility (Dokument Europass - Mobilność); Europass Diploma Supplement (Suplement Europass do dyplomu) dotyczący szkolnictwa wyższego; Europass Certificate Supplement (Suplement Europass do świadectwa) zaświadczający o odbyciu szkolenia zawodowego. Europass w sposób jednolity dla wszystkich krajów europejskich przedstawia zakres wiedzy i doświadczeń zdobytych podczas nauki, szkolenia, praktyk i staży zagranicznych oraz potwierdza okresy szkolenia, nauki czy praktyki realizowanej za granicą po 1.01.2005r. Europass to dokument, który może być wykorzystany np. do: udokumentowania kwalifikacji zdobytych w różnej formie (kształcenie formalne, szkolenia, staże i praktyki zagraniczne), przygotowania kompletnego portfolio dokumentów związanych z karierą zawodową, poszukiwania pracy w kraju i za granicą, samooceny i prezentacji kompetencji językowych, kontynuacji nauki za granicą, przekwalifikowania się. Na europejskim portalu internetowym Europejskiego Centrum Rozwoju Szkolenia Zawodowego (Cedefop) znajdują się wzory dokumentów wchodzących w skład Europass wraz z instrukcjami ich wypełnienia.
ZAKOŃCZENIE Obecnie w związku ze zmianami społeczno gospodarczymi i technologicznymi system edukacyjny powinien wyposażać uczniów w rozległe kompetencje, kształtować przedsiębiorczość oraz sprawne funkcjonowanie na rynku pracy a także przygotowywać do elastycznych działań na tym rynku. Dzięki naszemu członkostwu w Unii Europejskiej - aktywnemu korzystaniu z jej programów edukacyjnych, zasadzie swobodnego przemieszczania się obywateli, wzajemnemu uznawaniu dyplomów, kwalifikacji zawodowych jak i dzięki ogromnym funduszom na tzw. rozwój zasobów ludzkich - zmniejszy się dystans, który istnieje między Polską a państwami członkowskimi UE w dziedzinie edukacji. Co roku bardzo dużo obywateli UE w różnym wieku korzysta z finansowanych przez Unię programów edukacyjnych, zawodowych oraz obywatelskich. Europejskie Programy Edukacyjne są wyrazem uznania dla znaczenia, jakie ma kształcenie na poziomie wyższym i szkolenie zawodowe dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz wymiaru społecznego równości szans dla wszystkich. Mają one jeden wspólny cel: promowanie inwestowania w człowieka. Komisja Europejska promuje dzielenie się wiedzą oraz wdrażanie skutecznej i zapewniającej równość szans polityki, która pomoże zrealizować unijną strategię na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Oferowane obywatelom UE możliwości zamieszkania, studiowania, czy też pracy w innych krajach w znacznej mierze przyczyniają się do ich rozwoju osobistego, pogłębiają porozumienie międzykulturowe i umożliwiają pełne wykorzystanie potencjału gospodarczego UE.