Podstawy prawne kształcenia, rehabilitacji i zabezpieczenia społecznego osób niepełnosprawnych

Podstawy prawne kształcenia, rehabilitacji i zabezpieczenia społecznego osób niepełnosprawnych ZZO3 Karolina Fąderska Dąbrówka Milińska Katarzyna Słabosz Natalia Witosz 1

SPIS TREŚCI Wstęp...3 Opis przypadku...4 Rozdział I: Opis dysfunkcji...5 1. 1. Pojęcie i przyczyny niepełnosprawności...5 1. 2. Czym jest mózgowe porażenie dziecięce...6 1. 3. Jakie są przyczyny powstania MPD...7 1. 4. Postaci mózgowego porażenia dziecięcego...7 1. 5. Objawy i skutki MPD...8 Rozdział II: Prawa dziecka niepełnosprawnego...10 Rozdział III: Orzekanie o niepełnosprawności...13 3. 1. Orzekanie o niepełnosprawności- ogólnie...13 3. 2. Co należy zrobić?...13 3. 3. Powiatowe i wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności...16 3. 4. Orzekanie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia...19 3. 5. Zawartość orzeczenia o niepełnosprawności...21 3. 6. Kto sprawuje nadzór o orzekaniu o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności?...22 Rozdział IV: Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka...23 4. 1. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka- ogólnie...23 4. 2. Co trzeba zrobić?...23 4. 3. Skład i zadania zespołu...24 Rozdział V: Rewalidacja...25 5. 1. Rewalidacja- ogólnie...25 5. 2. Zajęcia rewalidacyjne, rodzaje zajęć...26 5. 3. Kierunki oddziaływań rewalidacyjnych...28 Rozdział VI: Metody i formy pracy w rehabilitacji i terapii...28 6. 1. Rehabilitacja- ogólnie...28 6. 2. Metody usprawniania dzieci z MPD...30 Rozdział VII. Rodzaje ulg i uprawnień przysługujących dzieciom i opiekunom dzieci niepełnosprawnych...32 2

Rozdział VIII: Świadczenia pieniężne...35 8. 1. Zasiłek rodzinny...35 8. 2. Zasiłek pielęgnacyjny...35 8. 3. Świadczenie pielęgnacyjne...36 8. 4. Dodatek do rehabilitacji...36 Rozdział IX: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON)...37 9. 1. Środki jakie można uzyskać, wysokość dofinansowania...37 9. 2. Wskazówki dla opiekunów Basi...39 9. 3. Szkolenia dla rodziców i nauczycieli...40 Rozdział X: Współpraca i innymi placówkami: diagnoza terapia orzecznictwo wsparcie...40 Rozdział XI: Organizacje działające na rzecz osób z dziecięcym porażeniem mózgowym...41 Rozdział XII: Turnusy rehabilitacyjne...49 12. 1.. Warunki ubiegania się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym...49 12. 2. Tryb składania i rozpatrywania wniosków o dofinansowanie...51 12. 3. Wysokość oraz sposób przyznawania i przekazywania tego dofinansowania ze środków Funduszu...53 12. 4. Wzory druków dla opiekuna...54 12. 5. Podsumowanie...59 Zakończenie...60 3

Wstęp W rozdziale pierwszym naszego projektu zamieściłyśmy informacje na temat mózgowego porażenia dziecięcego (MPD), jakie są jego przyczyny, postaci oraz jakie niesie ze sobą objawy i skutki. Drugi rozdział poświęciłyśmy prawom jakie przysługują dzieciom niepełnosprawnym. Ze względu na to, iż w opisie przypadku nie było informacji dot. posiadania przez dziewczynkę orzeczenia o niepełnosprawności, postanowiłyśmy opisać procedurę w rozdziale trzecim. Rozdział czwarty poświęcony jest wczesnemu wspomaganiu rozwoju. Basia jest uczennicą przedszkola, dlatego przysługuje jej ta forma świadczenia. Rozdział piąty i szósty poświęcony jest szeroko pojmowanej rehabilitacji W rozdziale siódmym zawarłyśmy informacje dot. ulg jakie przysługują dzieciom niepełnosprawnym. W opisie przypadku nie zostało uwzględnione w jakim rejonie Basia mieszka, dlatego tez ulgi i uprawnienia dostosowałyśmy do aglomeracji katowickiej i okolic. Kolejny rozdział dot. świadczeń pieniężnych przysługujących Basi. Opisałyśmy tu kwoty i jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać świadczenia pieniężne w postaci zasiłku rodzinnego, pielęgnacyjnego, świadczenia pielęgnacyjnego oraz dodatku do rehabilitacji. Z uwagi na problemy o charakterze logopedycznym dziewczynki i obniżoną sprawność ruchową, zainteresowałyśmy się organizacją PFRON, która zapewnia i dofinansowuje sprzęt ortopedyczny, pomoce dydaktyczne i in. W dziesiątym i jedenastym rozdziale przedstawiłyśmy szeroki wachlarz organizacji pozarządowych, wsparcia, stowarzyszeń, pomocy o zasięgu lokalnym, które mają na celu pomoc dziewczynce, jej rodzicom oraz nauczycielom. Ze względu na niepełnosprawność ruchową przysługują Basi turnusy rehabilitacyjne, dlatego rozdział dwunasty obejmuje procedury związane z wyjazdami rehabilitacyjnymi, dofinansowania do turnusów. Przygotowałyśmy również wzory dokumentów dla ułatwienia rodzicom Basi i dzieci niepełnosprawnych. 4

Opis przypadku Basia- przedszkole. Dziewczynka z mózgowym porażeniem dziecięcym. Ma obniżoną sprawność ruchową. Chodzi samodzielnie, chód jest jednak niepewny. Wyniki badań psychologicznych wskazują na nieharmonijny, mieszczący się w granicach normy rozwój umysłowy. Dziecko nawiązuje dość dobry kontakt, jest pogodna, chętnie współpracuje. Komunikacja utrudniona ze względu na opóźnioną mowę czynną, dziewczynka wymawia krótkie pojedyncze wyrazy, zniekształcone pod względem artykulacyjnym. Mowa bierna na dużo wyższym poziomie. Dziecko rozumie i spełnia polecenia. Rozróżnia podstawowe kolory i kształty geometryczne. Na dość dobrym poziomie percepcja wzrokowa. Ze względu na porażenie obniżona sprawność grafomotoryczną i koordynacja wzrokowo-ruchowa. Lateralizacja nie w pełni ustalona. Dziewczynka zgłasza potrzeby fizjologiczne. Wymaga dość dużej pomocy przy czynnościach samoobsługowych. 5

Rozdział I: Opis dysfunkcji 1. 1. Pojęcie i przyczyny niepełnosprawności. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje zdrowie jako pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko brak choroby lub niedomagania. Można odnaleźć różne klasyfikacje niepełnosprawności. Jedną z nich jest klasyfikacja Huberta Hanselmanna. Według niego osoby niepełnosprawne można podzielić na: osoby z zaburzeniami percepcji (zmysłów) dysfunkcja wzroku, słuchu; osoby z zaburzeniami asocjacji (centralnego układu nerwowego i mózgowia) - upośledzenia centralnego układu nerwowego, endokrynologiczne i zahamowania rozwoju (upośledzenie umysłowe, trudności wychowawcze na tle zaburzeń układu centralnego); osoby z zaburzeniami ekspresji (mowy, mimiki, poruszania się i postawy) uszkodzenia motoryczne przewlekłe schorzenia i kalectwo, zaburzenia mowy Międzynarodowa klasyfikacji chorób wskazuje na następujące przyczyny niepełnosprawności: po zakażeniu i zatruciach; wskutek urazu lub działania czynników fizycznych; z powodu zaburzeń przemiany materii, wzrostu lub odżywiania; w wyniku ciężkiej choroby mózgu występującej po urodzeniu; wskutek chorób i zespołów wywołanych przez (nieznane) czynniki działające w życiu płodowym; wskutek anomalii chromosomalnych; wskutek wcześniactwa; wskutek braku podniet psychosocjalnych (kulturowych); inne-bliżej nieznane; 6

Orzekanie o niepełnosprawności ( ustawa z dn. 27 sierpnia 1997r. rozdział 2, art.3)- ustala się 3 stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki; orzeczenie takie stanowi podstawę do przyznania ulg i usprawnień na podstawie odrębnych przepisów. Powołuje się specjalne zespoły orzekające o stopniu niepełnosprawności, które orzekają na wniosek osoby zainteresowanej lun jej przedstawiciela ustawowego. W orzeczeniu oprócz stopnia niepełnosprawności powinny się znaleźć wskazania dotyczące: korzystania z rehabilitacji ze wskazaniem form odpowiednich do potrzeb i możliwości, korzystania z systemu pomocy społecznej, konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, uczestnictwa w terapii zajęciowej. 1. 2. Czym jest mózgowe porażenie dziecięce. Mózgowe porażenie dziecięce jest to zespół przewlekłych i nie postępujących zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego powstałych w wyniku uszkodzenia mózgu w czasie ciąży, w czasie okołoporodowym lub w pierwszych latach życia. Mózgowe porażenie dziecięce nie jest samodzielną jednostką chorobową, ale zespołem objawów, dlatego określano je m.in. jako zespół Littla, paraliż dziecięcy i inne. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia u około 7% ogólnej populacji dzieci stwierdza się zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego różnego stopnia i pochodzenia. Przyjmuje się, że na 1.000 żywo urodzonych dzieci 10 wymaga specjalnej opieki oraz leczenia ze względu na znaczne kalectwo. Wśród tych nieprawidłowości największe znaczenie mają choroby układu nerwowego, w tym także mózgowe porażenie dziecięce, którego częstotliwość wynosi 1,5-3 przypadków. Przy mózgowym porażeniu dziecięcym mogą wystąpić pewne mikro deficyty, czyli: a. zaburzenie koordynacji wzrokowo - ruchowej - występuje w około 50% przypadków; odpowiada ono za trudność połączenia ruchu rąk dziecka z jego spostrzeżeniami; przyczyną defektu jest upośledzenie narządu wzroku i analizatora ruchowego czynności manipulacyjnych; zaburzenie to opóźnia rozwój kolejnych etapów chwytu dowolnego oraz obniża poziom graficzny; 7

b. zaburzenie schematu własnego ciała - wiąże się z wolniejszym przebiegiem ustalenia procesu lateralizacji w przypadku dzieci z mpd oraz z mniejszym doświadczeniem w zakresie lokomocji i manipulacji, utrudnia też kształtowanie ręki dominującej; c. zaburzona lateralizacja (zaburzenie poczucia swojego ciała) i lateralizacja skrzyżowana - jest przyczyną dużych trudności w nauce szkolnej; ze względu na brak ustalenia u dziecka dominującej jednej z rąk pojawiają się zaburzenia w pisaniu, rysowaniu, odtwarzaniu wzorów, znaków graficznych; d. zaburzenia orientacji w przestrzeni - ich następstwo to nieprawidłowe odwzorowywanie figur, układów przestrzennych i liter; e. zaburzenia myślenia i zaburzenia zachowania - potraktowane są jako psychospołeczne skutki mpd. 1. 3. Przyczyny powstania mózgowego porażenia dziecięcego. Czynnikami powodującymi powstanie mózgowego porażenia dziecięcego są: 20% czynniki przedporodowe - choroby wirusowe (różyczka, odra, grypa, świnka, żółtaczka), choroby odzwierzęce (toksoplazmoza, cytomegalia), leki (gentamycyna, streptomycyna) i używki stosowane przez matkę, szkodliwe promieniowanie RTG; 60% czynniki okołoporodowe - urazy czaszki i mózgu, niedotlenienie; 20% czynniki poporodowe; 1. 4. Postacie mózgowego porażenia dziecięcego. Postacie mózgowego porażenia dziecięcego według Bengta Hagberga: postacie spastyczne (piramidowe) są wynikiem uszkodzenia ośrodków i dróg mózgowych, które kierują dowolną czynnością ruchową, a wśród nich: -niedowład połowiczny prawo lub lewostronny; -niedowład spastyczny czterokończynowy z przewagą kończyn górnych; -obustronny niedowład kurczowy, zajęcie czterech kończyn z przewagą zmian w kończynach dolnych; 8

postacie pozapiramidowe (dyskinetyczne) są wynikiem uszkodzenia struktur mózgowych podkorowych, charakteryzują się one: -różnymi ruchami mimowolnymi- najczęściej atetyczno- pląsawicznymi; -uogólnioną sztywnością mięśniową z ubóstwem ruchów; postacie móżdżkowe (ataktyczne) są wynikiem uszkodzenia móżdżku i charakteryzują się zaburzeniami równowagi, z często współistniejącym wodogłowiem; Wśród postaci dziecięcego porażenia mózgowego można wymienić: atetozę (ruchy mimowolne), ataksję (zaburzenia równowagi), atonię (zwiotczenie mięśni), spastyczność (duże napięcie mięśniowe), paraplegię (porażenie kończyn dolnych), monoplegię (porażenie jednej kończyny), diplegię (porażenie kończyn górnych i dolnych). 1. 5. Objawy i skutki mózgowego porażenia dziecięcego. Charakterystycznymi objawami dziecięcego porażenia mózgowego są: kurczowe niedowłady kończyn, ruchy mimowolne, zaburzenia zdolności ruchów i równowagi. Ponadto pojawiają się dysfunkcje współtowarzyszące: opóźnienia rozwoju umysłowego (39%), zaburzenia w zachowaniu z opóźnionym rozwojem lub bez niedorozwoju umysłowego (75%), padaczka (35%), zaburzenia narządu wzroku: oczopląs, zez, ograniczenie pola widzenia (50%), zaburzenia narządu słuchu: niedosłuch (25%), 9

zaburzenia w rozwoju mowy: niedowład warg, podniebienia, języka (60%). Poza klinicznymi objawami mózgowego porażenia dziecięcego wynikającymi z zaburzenia ośrodkowego neuronu ruchowego występują również objawy psychiczne będące wynikiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Objawy psychiczne dzieli się na pierwotne oraz wtórne. Do pierwotnych zalicza się: upośledzenie umysłowe napady padaczkowe, zaburzenia emocjonalne - wywołane często niewłaściwym stosunkiem rodziców. Niezaspokojone podstawowe potrzeby emocjonalne mogą wywoływać ogólną negację, nadpobudliwość emocjonalną (łatwo powstaje i silnie wyzwala reakcję emocjonalną np. szybki gniew z błahego powodu), zahamowania w sferze emocjonalno - uczuciowej (osłabione reakcje uczuciowe na bodźce, które są zazwyczaj silnie przeżywane). Do wtórnych psychospołecznych skutków mpd zalicza się: zaburzenia adaptacyjne - przejściowe zaburzenia zachowania związane z sytuacją traumatyczną (jaką jest: hospitalizacja, rozwód rodziców itp.). Stanowią je: zaburzenia łaknienia, bezsenność, brak snu; specyficzne odchylenia od normy - przyczyną ich powstawania jest opóźnione dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego oraz czynniki emocjonalne. Są to: tiki, nie utrzymywanie moczu itp.; zaburzenia zachowania i nieprawidłowy rozwój osobowości - do ich powstania przyczynia się niekorzystne oddziaływanie środowiska oraz skutek wczesno dziecięcego uszkodzenia mózgu. Wynikają z nadpobudliwości psychoruchowej i słabej kontroli reakcji emocjonalnych. Dodatkową przyczyną ich powstawania w przypadku dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym jest zmniejszona odporność na sytuacje trudne oraz brak zaspokojenia podstawowych potrzeb i ograniczony kontakt z rówieśnikami; zespoły nerwicowe - pojawiają się często w okresie dojrzewania. Dodatkowym czynnikiem ich powstania może być brak atrakcyjnego wyglądu dziecka 10

niepełnosprawnego, który w tym wieku ma ogromne znaczenie. Mogą się dlatego tu pojawiać nerwice: lękowa, natręctw, histeryczna; zespoły psychotyczne: reaktywne, depresyjne, autyzm, psychozy symbiotyczne. Do psychospołecznych skutków mpd należą również niektóre mikro deficyty, na przykład: zaburzenia poczucia swego ciała (orientacja swojego ciała) - wywodzi się głównie z braku doznań ekstereceptywnych tzn. otrzymywanych z powierzchni ciała przez zmysły: wzroku, słuchu, dotyku oraz odczuć proprioceptywnych (czucie głębokie z wewnątrz mięśni), występowanie tego defektu powoduje brak świadomości siebie i swej odrębności w otaczającym świcie (według ciała lokalizujemy w przestrzeni inne przedmioty). Przyczyną tego zaburzenia jest także sam brak aktywności dziecka niepełnosprawnego; zaburzenie koncentracji uwagi - wynika z nadmiernej wrażliwości układu nerwowego, łatwego psychicznego męczenia oraz zaburzeń w postrzeganiu. Zakłóca odróżnianie postaci od tła. Uwagę dziecka rozpraszają inne obrazy i nakładające się na siebie dźwięki; zaburzenia myślenia - przyczyną ich powstawania jest nieprawidłowość w funkcjonowaniu analizatorów, obniżony poziom umysłowy oraz brak doświadczeń stanowiących podstawę do poznawania i uczenia się. We wczesnym okresie rozwój ruchowy i psychiczny dziecka pozostają ze sobą w ścisłym związku. Jeśli dziecko będzie posiadać ubogie doświadczenie poznawcze, wywołane opóźnieniem motoryki, nastąpi trudność w wykształceniu się poprawnych procesów rozumowania. Opóźnienie w rozwoju myślenia przyczynia się m.in. do odroczenia od obowiązku szkolnego o 1, 2 lub 3 lata, bądź prowadzi do objęcia go nauczaniem indywidualnym. Rozdział II: Prawa dziecka niepełnosprawnego. Dziecko niepełnosprawne ma prawo do: A. do wczesnego wspomagania rozwoju Art. 71b ust. 2a Ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 256, poz. 2572, ze zmianami) 2004 r. Nr 11

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 lutego 2009 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz.U. Nr23, poz.133) B. do odroczenia obowiązku szkolnego do końca roku szkolnego, w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat. Art. 14 ust. 1a Ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zmianami) C. do nauki Art. 70 Konstytucji RP i art. 1 pkt 1 Ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zmianami) D. do pobierania nauki we wszystkich typach szkół zgodnie z indywidualnymi predyspozycjami, potrzebami rozwojowymi oraz edukacyjnymi Art.1 pkt 5 Ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zmianami) E. do dostosowania treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych, także w szkole ogólnodostępnej Art. 1 pkt 4 Ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zmianami) 4 ust.1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz.U. Nr 19, poz. 167) F. do zwolnienia z nauki drugiego języka obcego, w przypadku gdy ma ono wadę słuchu 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. nr 83, poz. 562, ze zmianami) G. do wydłużenia każdego etapu edukacyjnego przynajmniej o jeden rok Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 15, poz. 142, ze zmianami). 12

H. do korzystania z opieki i pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz specjalnych form pracy dydaktycznej, w tym z indywidualnych zajęć rewalidacyjnych Art. 1 pkt 4 i 5a Ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zmianami) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 15, poz.142, ze zmianami) Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz.U. Nr 19, poz. 167) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. nr 11, poz. 114). I. do przystąpienia do sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego bądź egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych 6 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz.U. Nr 19, poz. 167) J. do nieodpłatnego zakwaterowania w specjalnym ośrodku szkolnowychowawczym Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 1993 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości pomocy materialnej dla uczniów (Dz. U. Nr 74, poz.350 ze zmianami) K. do korzystania z bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu na zajęcia do szkół podstawowych i gimnazjów lub specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych oraz specjalnych ośrodków wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodków umożliwiających dzieciom i młodzieży z głębokim upośledzeniem umysłowym realizację 13

obowiązku szkolnego.17 ust. 3a Ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zmianami) Rozdział III: Orzekanie o niepełnosprawności. 3. 1. Orzekanie o niepełnosprawności- ogólnie W przypadku osób, które ukończyły 16 rok życia orzeka się o stopniu niepełnosprawności. Dzieci do 16 roku życia zalicza się do osób niepełnosprawnych bez określania stopnia niepełnosprawności. Orzecznictwo o stopniu niepełnosprawności służy osobom, które chcą uzyskać prawne potwierdzenie statusu osoby niepełnosprawnej, umożliwiające korzystanie z przewidzianych dla nich świadczeń i przywilejów (jak np. odliczenia podatkowe, zasiłki, ulgowe przejazdy, umieszczenie w domu pomocy społecznej i inne). Ponadto orzeczenie o stopniu niepełnosprawności powinno zawierać wskazania do szeroko pojętej rehabilitacji. Orzeczenie powinno służyć pomocą w ukierunkowaniu działań osoby niepełnosprawnej bądź jej opiekunów, związanych z prowadzoną terapią i rehabilitacją. Orzekaniem o stopniu niepełnosprawności zajmują się powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Przy każdym zespole powinien działać punkt udzielający informacji o trybie i zasadach postępowania w zakresie orzekania o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. 3. 2. Co należy zrobić? W celu uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności należy: zgłosić się do właściwego dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy, powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (lub ośrodka pomocy społecznej, lub powiatowego centrum pomocy rodzinie) i pobrać formularze (wniosku i zaświadczenia lekarskiego) oraz zorientować się w szczegółach obowiązującej w danym powiecie procedury; następnie należy skompletować dokumentację (wypełnić wniosek, uzyskać wpisy lekarza rejonowego i lekarzy specjalistów, którzy prowadzą leczenie lub załączyć kopie posiadanej dokumentacji; kompletny wniosek wraz z załącznikami (dokumentami dotyczącymi stanu zdrowia lub/i stopnia niezdolności do pracy) złożyć w powiatowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności (lub w ośrodku pomocy społecznej, powiatowym 14

centrum pomocy rodzinie). Stawić się na wezwanie komisji w wyznaczonym terminie na badanie i posiedzenie zespołu orzekającego. Skład orzekający może rozpoznać sprawę i wydać orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności bez uczestnictwa w posiedzeniu składu orzekającego osoby zainteresowanej lub dziecka i jego przedstawiciela ustawowego w przypadku gdy przewodniczący składu orzekającego uzna posiadaną dokumentację medyczną za wystarczającą do wydania orzeczenia o stanie zdrowia bez badania osoby zainteresowanej - jeśli osoba ta, w związku z ciężką, przewlekłą chorobą lub pobytem w szpitalu ma ograniczoną możliwość poruszania się; lub gdy osoba zainteresowana lub dziecko nie mogą uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej lub nierokującej poprawy choroby, uniemożliwiającej osobiste stawiennictwo, potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim; w takim wypadku przewodniczący składu orzekającego sporządza orzeczenie o stanie zdrowia dziecka lub osoby zainteresowanej na podstawie badania w miejscu pobytu tej osoby lub dziecka. Ocena stanu zdrowia, sporządzona przez przewodniczącego składu orzekającego, jest podstawą do orzeczenia niepełnosprawności (dziecka) lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (osoby mającej ukończone 16 lat). Powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności wydaje (w odniesieniu do osób, które ukończyły 16 rok życia) orzeczenia o znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniu niepełnosprawności. Zgodnie z Ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r.o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dziennik Ustaw z 2011 r. Nr 127 poz. 721) osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia. (Dz. U. z dnia 1 marca 2002 r.) na podstawie art. 4a ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 i Nr 160, poz. 1082, z 1998 r. Nr 99, poz. 628, Nr 106, poz. 668, Nr 137, poz. 887, Nr 156, poz. 15

1019 i Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r. Nr 49, poz. 486, Nr 90, poz. 1001, Nr 95, poz. 1101 i Nr 111, poz. 1280, z 2000 r. Nr 48, poz. 550 i Nr 119, poz. 1249 oraz z 2001 r. Nr 39, poz. 459, Nr 100, poz. 1080, Nr 125, poz. 1368, Nr 129, poz. 1444 i Nr 154, poz. 1792 i 1800) do stanów chorobowych, które uzasadniają konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, zalicza: 1) wady wrodzone i schorzenia o różnej etiologii prowadzące do niedowładów, porażenia kończyn lub zmian w narządzie ruchu, upośledzające w znacznym stopniu zdolność chwytną rąk lub utrudniające samodzielne poruszanie się, 2) wrodzone lub nabyte ciężkie choroby metaboliczne, układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego, 3) upośledzenie umysłowe, począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym, 4) psychozy i zespoły psychotyczne, 5) zespół autystyczny, 6) padaczka z częstymi napadami lub wyraźnymi następstwami psychoneurologicznymi, 7) nowotwory złośliwe i choroby rozrostowe układu krwiotwórczego do 5 lat od zakończenia leczenia, 8) wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące znaczne ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 5/25 lub 0,2 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi, lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni, 9)głuchoniemota, głuchota lub obustronne upośledzenie słuchu niepoprawiające się w wystarczającym stopniu po zastosowaniu aparatu słuchowego lub implantu ślimakowego. Przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę: 1) rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu, 2) sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu, możliwość poprawy stanu funkcjonalnego pod wpływem leczenia i rehabilitacji. 16

W przypadku zmiany stanu zdrowia osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności może wystąpić z wnioskiem o ponowne wydanie orzeczenia uwzględniającego zmianę stanu zdrowia. Po uzyskaniu decyzji o stopniu niepełnosprawności należy zwrócić się o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej - legitymacja ta jest rodzajem dowodu tożsamości (ze zdjęciem) i ułatwia wszelkie formalności związane z dostępem do uprawnień dla osób niepełnosprawnych. Jeśli wniosek o wydanie orzeczenia dotyczy uzupełnienia posiadanego już orzeczenia o niezbędne wskazania, bez których dana osoba niepełnosprawna nie może skorzystać z określonego przywileju, należy to zaznaczyć we wniosku. Na przykład w przypadku starania o umożliwienie terapii zajęciowej - należy we wniosku zaznaczyć, że orzeczenie jest potrzebne w celu przyjęcia do Warsztatu Terapii Zajęciowej (WTZ). 3. 3. Powiatowe i wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Zgodnie z Ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r.o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dziennik Ustaw z 2011 r. Nr 127 poz. 721) powoływane są następujące zespoły orzekające o niepełnosprawności: powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako pierwsza instancja; wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako druga instancja. Zaznacza się także, iż wydatki związane z tworzeniem i działalnością zespołów są pokrywane ze środków finansowych budżetu państwa. Wydatki te mogą być również pokrywane ze środków finansowych jednostek samorządu terytorialnego. Od orzeczenia powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności przysługuje odwołanie do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Odwołanie należy złożyć w terminie 14 dni od daty doręczenia - zgodnie z pouczeniem zawartym na orzeczeniu - za pośrednictwem powiatowego zespołu. 17

Powiatowe zespoły i wojewódzkie zespoły wydają odpowiednio orzeczenia o: 1) niepełnosprawności osób, które nie ukończyły 16 roku życia; 2) stopniu niepełnosprawności osób, które ukończyły 16 rok życia; 3) wskazaniach do ulg i uprawnień osób posiadających orzeczenia o inwalidztwie lub niezdolności do pracy (rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej) z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności [Dz. U. z dnia 8 sierpnia 2003 r.]). Powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności Powiatowe zespoły orzekają na wniosek osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego albo, za ich zgodą, na wniosek ośrodka pomocy społecznej. Ośrodki pomocy społecznej mogą uczestniczyć na prawach strony w sprawach, w których orzekają powiatowe zespoły. W orzeczeniu powiatowego zespołu, poza ustaleniem niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania dotyczące w szczególności: odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby; szkolenia, w tym specjalistycznego; zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej; uczestnictwa w terapii zajęciowej; konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby; korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki; konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji; konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji; 18

Wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności W wojewódzkim zespole przeprowadza się specjalistyczne badania, w tym psychologiczne osób ubiegających się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, na podstawie skierowań wystawionych odpowiednio przez lekarzy lub psychologów członków zespołów orzekających o niepełnosprawności. Skierowanie powinno zawierać: nazwę zespołu, którego lekarz lub psycholog kieruje na badania; rodzaj badania, na które jest kierowana osoba zainteresowana; imię (imiona) i nazwisko osoby skierowanej; numer ewidencyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub cechy dokumentu potwierdzającego obywatelstwo, w przypadku cudzoziemca nieposiadającego numeru PESEL; datę urodzenia; miejsce zameldowania albo pobytu; datę wystawienia skierowania; uzasadnienie do skierowania na badania; podpis i pieczątkę osoby kierującej i akceptującej przeprowadzenie badania. Wyniki badań są sporządzane w formie pisemnej na formularzu badania, do którego dołącza się wydruki komputerowe lub wykonane zdjęcia. Formularz badania zawiera następujące dane: numer ewidencyjny badania; nazwę wojewódzkiego zespołu, w którym badanie zostało wykonane; imię (imiona) i nazwisko osoby badanej; numer ewidencyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub cechy dokumentu potwierdzającego obywatelstwo, w przypadku cudzoziemca nieposiadającego numeru PESEL; datę urodzenia; miejsce zameldowania albo pobytu; datę wykonania badania; 19

wynik badania wraz z opisem; informację o załącznikach; podpis i pieczątkę odpowiednio lekarza lub psychologa wykonującego badanie. Wyniki badań są przesyłane do zespołu, którego lekarz lub psycholog wystawił skierowanie, w terminie 3 dni roboczych od daty ich sporządzenia; drugi egzemplarz wyników jest przechowywany w wojewódzkim zespole łącznie z wydrukiem komputerowym lub wykonanymi zdjęciami. Na wniosek osoby badanej lub jej przedstawiciela ustawowego wydaje się kopie wyników badań. Wojewódzki zespół jest uprawniony do przetwarzania danych osobowych osób badanych w celu wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Jeśli w ocenie osoby zainteresowanej orzeczenie wojewódzkiego zespołu jest również niekorzystne można złożyć odwołanie do okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia (Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r.o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych [Dziennik Ustaw z 2011 r. Nr 127 poz. 721] ) Odwołanie wnosi się za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu, który orzeczenie wydał. Jeżeli wojewódzki zespół uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, wydaje orzeczenie, w którym uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie. Postępowanie odwoławcze przed sądem okręgowym jest wolne od opłat i nie wymaga pomocy adwokata. życia. 3. 4. Orzekanie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku Przy orzekaniu o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, bierze się pod uwagę: 1) zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się dziecko, oraz inne posiadane dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie niepełnosprawności; 2) ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza - przewodniczącego składu orzekającego, zawierającą opis przebiegu choroby zasadniczej oraz wyniki dotychczasowego leczenia i rehabilitacji, opis badania przedmiotowego, rozpoznanie choroby zasadniczej i 20

chorób współistniejących oraz rokowania odnośnie do przebiegu choroby, a także ograniczenia w funkcjonowaniu występujące w życiu codziennym w porównaniu do dzieci z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną właściwą dla wieku dziecka; 3) możliwość poprawy zaburzonej funkcji organizmu poprzez zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki techniczne, środki pomocnicze lub inne działania. Niepełnosprawność dziecka orzeka się na czas określony, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 16 roku życia. Obecnie uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności dziecka jest niezbędne m.in. w celu ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne czy też zasiłek pielęgnacyjny. Orzekaniem o niepełnosprawności dzieci (które nie ukończyły 16 roku życia) zajmują się powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Tryb postępowania jest identyczny jak w przypadku postępowania o uzyskanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności osób, które nie ukończyły 16 roku życia składany do powiatowego zespołu zawiera: imię i nazwisko dziecka, przedstawiciela ustawowego dziecka lub osoby zainteresowanej, datę i miejsce urodzenia dziecka lub osoby zainteresowanej; adres zamieszkania lub pobytu dziecka albo osoby zainteresowanej, numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego ich tożsamość; określenie celu, dla którego niezbędne jest uzyskanie orzeczenia; dane dotyczące sytuacji społecznej i zawodowej dziecka lub osoby zainteresowanej, w przypadku wniosku o orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności; oświadczenie osoby zainteresowanej lub przedstawiciela ustawowego dziecka o prawdziwości danych zawartych we wniosku. Do wniosku o wydanie orzeczenia dołącza się dokumentację medyczną, wydane nie wcześniej niż na 30 dni przed dniem złożenia wniosku, oraz inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. Do czasu wydania orzeczenia o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności oraz o wskazaniach do ulg i 21

uprawnień, osoba zainteresowana lub przedstawiciel ustawowy może wycofać wniosek o wydanie orzeczenia. Wycofanie wniosku nie wymaga uzasadnienia. Wniosek o wydanie orzeczenia rozpatruje co najmniej dwuosobowy skład orzekający. O terminie rozpatrzenia wniosku, nie później niż 14 dni przed dniem jego rozpatrzenia, zawiadamia się: osobę zainteresowaną lub jej przedstawiciela ustawowego, w przypadku orzekania o stopniu niepełnosprawności lub orzekania o wskazaniach do ulg i uprawnień oraz przedstawiciela ustawowego dziecka, w przypadku orzekania o niepełnosprawności. Z posiedzenia w sprawie wydania orzeczenia sporządza się protokół. Niestawienie się osób zainteresowanych w wyznaczonym terminie na posiedzeniu o wydanie orzeczenia powoduje pozostawienie sprawy bez rozpoznania. W przypadku gdy niestawienie się zostało usprawiedliwione ważnymi przyczynami lub zdarzeniami losowymi w terminie 14 dni od dnia posiedzenia, przewodniczący powiatowego zespołu wyznacza nowy termin rozpatrzenia sprawy. O powtórnym terminie zawiadamia się za zwrotnym poświadczeniem odbioru. W celu wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności, lekarz - przewodniczący składu orzekającego sporządza, na podstawie badania, ocenę stanu zdrowia dziecka lub osoby zainteresowanej. Przewodniczący składu orzekającego ogłasza na posiedzeniu treść orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, podpisanego przez wszystkich członków składu. 3. 5. Zawartość orzeczenia o niepełnosprawności Orzeczenie o niepełnosprawności zawiera: 1) oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie; 2) datę wydania orzeczenia; 3) datę złożenia wniosku; 4) podstawę prawną wydania orzeczenia; 5) imię i nazwisko dziecka, datę urodzenia, adres zamieszkania lub pobytu; 6) numer dokumentu potwierdzającego tożsamość dziecka; 7) ustalenie lub odmowę ustalenia niepełnosprawności; 8) symbol przyczyny niepełnosprawności; 9) datę lub okres powstania niepełnosprawności; 10) okres, na jaki orzeczono niepełnosprawność; 22

11) wskazania, określone przez skład orzekający; 12) uzasadnienie; 13) pouczenie o przysługującym odwołaniu; 14) podpis z podaniem imienia i nazwiska przewodniczącego składu orzekającego oraz pozostałych członków tego składu. 3. Orzeczenie o wskazaniach do ulg i uprawnień zawiera: 1) oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie; 2) datę wydania orzeczenia; 3) datę złożenia wniosku; 4) podstawę prawną wydania orzeczenia; 5) imię i nazwisko osoby zainteresowanej; 6) datę i miejsce urodzenia osoby zainteresowanej oraz adres zamieszkania lub pobytu; 7) numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość; 8) stopień niepełnosprawności; 9) symbol przyczyny niepełnosprawności; 10) datę lub okres powstania niepełnosprawności; 11) okres, na jaki wydano orzeczenie; 12) wskazania, określone przez lekarza - członka powiatowego zespołu; 13) uzasadnienie; 14) pouczenie o nieprzysługującym odwołaniu; 15) podpis z podaniem imienia i nazwiska lekarza - członka zespołu orzekającego. 3. 6. Kto sprawuje nadzór o orzekaniu o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności? Nadzór o orzekaniu o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności sprawuje Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych (na podstawie Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych [Dziennik Ustaw z 2011 r. Nr 127 poz. 721] Art. 6c.). Nadzór ten polega na: 23

kontroli orzeczeń co do ich zgodności z zebranymi dokumentami lub z przepisami dotyczącymi orzekania o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności; kontroli prawidłowości i jednolitości stosowania przepisów, standardów i procedur postępowania w sprawach dotyczących orzekania o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności; szkoleniu członków wojewódzkich zespołów; udzielaniu wyjaśnień w zakresie stosowania przepisów regulujących postępowanie w sprawach dotyczących orzekania o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności. Rozdział IV: Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka. 4. 1. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka- ogólnie. Od momentu stwierdzenia u Basi niepełnosprawności (patrz rozdz.1) bądź zagrożenia niepełnosprawnością - aż do rozpoczęcia nauki w szkole, rodzic dziewczynki (bądź prawny opiekun) może uzyskać wykwalifikowaną pomoc, której celem jest tak zwane "wczesne wspomaganie rozwoju". Zgodnie z ustawą (rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 4 kwietnia 2005 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz. U. z dnia 25 kwietnia 2005 r.) wczesne wspomaganie rozwoju dziecka to zespół działań, których celem jest pobudzanie psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka. 4. 2. Co trzeba zrobić? W celu uzyskania opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju, rodzice składają wniosek w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Wczesne wspomaganie może być organizowane w przedszkolu, szkole podstawowej, w specjalistycznych ośrodkach oraz w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Dyrektor danej placówki powołuje zespół specjalistów, którzy przygotowują indywidualny 24

program dla dziecka i realizują zajęcia. Miejsce prowadzenia zajęć w ramach wczesnego wspomagania ustala dyrektor placówki, w uzgodnieniu z rodzicami (prawnymi opiekunami) dziecka. Zajęcia mogą być prowadzone także w domu rodzinnym, w szczególności z dziećmi, które nie ukończyły 3 roku życia (autorki zakładają, iż Basia ma więcej niż 3 lata) Zajęcia mają charakter indywidualny a organizuje się je w wymiarze od 4 do 8 godzin w miesiącu, w zależności od możliwości psychofizycznych i potrzeb dziecka. W przypadku dzieci, które ukończyły 3 rok życia, zajęcia w ramach wczesnego wspomagania mogą być prowadzone w grupach liczących 2 lub 3 dzieci, z udziałem ich rodzin. 4. 3. Skład i zadania zespołu. Zespół wczesnego wspomagania rozwoju dziecka jest powoływany przez dyrektora odpowiednio przedszkola, szkoły, ośrodka lub poradni. W skład zespołu wchodzą osoby posiadające przygotowanie do pracy z małymi dziećmi o zaburzonym rozwoju psychoruchowym: - pedagog posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju niepełnosprawności dziecka, w szczególności: oligofrenopedagog, tyflopedagog lub surdopedagog; - psycholog; - logopeda; - inni specjaliści - w zależności od potrzeb dziecka i jego rodziny. Do zadań zespołu należy w szczególności: ustalenie, na podstawie opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, kierunków i harmonogramu działań w zakresie wczesnego wspomagania i wsparcia rodziny dziecka; nawiązanie współpracy z zakładem opieki zdrowotnej lub ośrodkiem pomocy społecznej w celu zapewnienia dziecku rehabilitacji, terapii lub innych form pomocy, stosownie do jego potrzeb; opracowanie i realizowanie z dzieckiem i jego rodziną indywidualnego programu wczesnego wspomagania, z uwzględnieniem działań wspomagających rodzinę dziecka w zakresie realizacji programu, koordynowania działań specjalistów prowadzących zajęcia z dzieckiem oraz oceniania postępów dziecka; 25

analizowanie skuteczności pomocy udzielanej dziecku i jego rodzinie, wprowadzanie zmian w indywidualnym programie wczesnego wspomagania, stosownie do potrzeb dziecka i jego rodziny, oraz planowanie dalszych działań w zakresie wczesnego wspomagania. Zespół współpracuje z rodziną dziecka w szczególności przez udzielanie pomocy w zakresie kształtowania postaw i zachowań pożądanych w kontaktach z dzieckiem: wzmacnianie więzi emocjonalnej pomiędzy rodzicami i dzieckiem, rozpoznawanie zachowań dziecka i utrwalanie właściwych reakcji na te zachowania; udzielanie instruktażu i porad oraz prowadzenie konsultacji w zakresie pracy z dzieckiem; pomoc w przystosowaniu warunków w środowisku domowym do potrzeb dziecka oraz w pozyskaniu i wykorzystaniu w pracy z dzieckiem odpowiednich środków dydaktycznych i niezbędnego sprzętu. Dyrektor MUSI zabezpieczyć zaplecze finansowe (odpowiednie warunki, sprzęt specjalistyczny). Nie ma także prawa odmówić pomocy dziecku niepełnosprawnemu, dostaje na to środki finansowe od państwa i niewykorzystane tam też wracają. Nie ma możliwości, aby dziecko nie zostało zabezpieczone finansowo na wczesne wspomaganie. Rozdział V: Rewalidacja. 5. 1. Rewalidacja- ogólnie Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty mówi nam, iż system oświaty zapewnia możliwość pobierania nauki przez dzieci niepełnosprawne we wszystkich typach szkół, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami. Zapewnia również opiekę nad osobami niepełnosprawnymi przez umożliwienie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form, programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych. Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 18 stycznia 2005r w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej w przedszkolach i szkołach zakłada, że przedszkola zapewniają dzieciom niedostosowanym społecznie oraz niepełnosprawnym zajęcia rewalidacyjne lub zajęcia 26

socjoterapeutyczne stosownie do potrzeb, a także udzielają rodzicom pomocy w zakresie doskonalenia niezbędnych umiejętności we wspieraniu rozwoju dzieci. Zgodnie z artykułem 26 Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych o rewalidacji i rehabilitacji mówi się, iż Państwa-Strony podejmą skuteczne i stosowne działania, w tym poprzez organizacje samopomocowe, zmierzające do umożliwienia osobom niepełnosprawnym osiągnięcia i utrzymania jak największej samodzielności, zdolności fizycznej, intelektualnej, społecznej i zawodowej oraz pełnej integracji i uczestnictwa we wszystkich aspektach życia społecznego. W tym celu, Państwa-Strony zorganizują, wzmocnią i rozszerzą szeroko zakrojoną działalność w zakresie usług i programów rewalidacyjnych i rehabilitacyjnych, szczególnie w obszarach zdrowia, zatrudnienia, edukacji i usług społecznych, przy czym te programy i usługi. Będą one realizowane na możliwie wczesnym etapie i będą oparte na wielodyscyplinarnej ocenie indywidualnych potrzeb i mocnych stron. Państwa-Strony będą promować szkolenia wstępne i ustawiczne osób zawodowo zajmujących się rewalidacją i rehabilitacją oraz personelu zatrudnionego w tym obszarze. Państwa-Strony będą także promować dostępność, znajomość i wykorzystanie pomocniczych urządzeń i technologii przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych, dla celów rewalidacji i rehabilitacji. 5. 2. Zajęcia rewalidacyjne, rodzaje zajęć. Formy zajęć rewalidacyjnych mogą mieć następujący charakter: logopedyczne korekcyjno- kompensacyjne dydaktyczno- wychowawcze (są realizowane w wyjątkowych sytuacjach np. absencja ucznia z powodu choroby) Plan nauczania w danej placówce powinien zawierać oprócz zajęć edukacyjnych także tzw. oraz zajęcia o charakterze terapeutyczno-wychowawczym (zajęcia rewalidacyjne czyli zajęcia wspomagające rozwój): zajęcia rozwijające, kompensacyjne i usprawniające. Istnieje obowiązek organizowania zajęć rewalidacyjnych dla wszystkich uczniów niepełnosprawnych (tj. posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną) zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu 27

z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych. Dyrektor szkoły, w uzgodnieniu z organem prowadzącym (gmina / miasto), przydziela dodatkowe godziny na prowadzenie indywidualnych zajęć rewalidacyjnych z uczniami niepełnosprawnymi. Zajęcia te mogą obejmować m.in.: pracę nad wadami wymowy, poprawę orientacji przestrzennej i poruszania się, naukę alternatywnych metod komunikacji. W trakcie tych zajęć powinny być także realizowane zalecenia wynikające z programów rewalidacji, terapii dziecka. Zajęcia dydaktyczno- wyrównawcze organizowane są dla grupy 4 8 uczniów ze znacznymi trudnościami w nauce określonych przedmiotów. Zajęcia rewalidacyjne specjalistyczne prowadzone są zazwyczaj dla 2 5 uczniów. W uzasadnionych przypadkach zajęcia te mogą być prowadzone indywidualnie. O objęciu ucznia zajęciami dydaktycznowyrównawczymi lub zajęciami specjalistycznymi decyduje dyrektor szkoły (oczywiście za zgodą rodziców dziecka). I on także decyduje, na wniosek rodziców lub nauczyciela prowadzącego dane zajęcia, o zakończeniu udzielania tej formy pomocy. Podstawę prawną do ubiegania się o wspominane wyżej dodatkowe zajęcia dla ucznia niepełnosprawnego stanowią: ustawa o systemie oświaty (art. 1), rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2001 r., Nr 61, poz. 624 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dn. 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 2002 r., Nr 15, poz. 142 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dn. 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r., Nr 11, poz. 114), rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dn. 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2005 r., Nr 19,poz. 167). 28

5. 3. Kierunki oddziaływań rewalidacyjnych. Główne kierunki oddziaływań rewalidacyjnych to: maksymalne usprawnianie; rozwijanie, wzmacnianie najmniej uszkodzonych funkcji psychicznych i fizycznych; korygowanie funkcji zaburzonych i uszkodzonych; kompensowanie czyli wyrównywanie przez zastępowanie; stymulowanie (dynamizowanie rozwoju). Zaznaczamy, iż celem rewalidacji nie jest wyrównywanie braków edukacyjnych! Ustalając rodzaj zajęć rewalidacyjnych należy uwzględnić zalecenia i diagnozę zawarte w orzeczeniu poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz potrzeby dziecka wynikające z diagnozy pedagogicznej nauczycieli. Rozdział VI: Metody i formy pracy w rehabilitacji i terapii 6. 1. Rehabilitacja- ogólnie Rozdział 3 art. 7. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych mówi nam o tym, iż rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej. Do podstawowych form rehabilitacji społecznej zalicza się uczestnictwo w warsztatach terapii zajęciowej, turnusach rehabilitacyjnych, zespołach ćwiczeń fizycznych Należy wziąć pod uwagę fakt, że w zespole mózgowego porażenia dziecięcego pewne uszkodzenia są nieodwracalne. Jednak duże możliwości kompensacyjne rozwijającego się mózgu stwarzają realną szansę na poprawę stanu psychofizycznego niepełnosprawnego dziecka, dlatego kompleksowe usprawnianie powinno rozpocząć się jak najwcześniej. Pomoc dzieciom z mózgowym porażeniem niosą specjaliści kilku dyscyplin 29