Migracje w i do Europy Seminarium - moduł, część szkolenia jednorocznego Zakres ok. 3 godzin (ok. 170 minut) Podczas tego seminarium uczestnicy dowiedzą się: Kim są inni, obcy? Czym są migracje? Dlaczego ludzie migrują? Jakie są pozytywne i negatywne strony zjawiska migracja? Kim są cudzoziemcy w Europie i jakie mają prawa? Czy azylant jest również migrantem. Tematy, cele dydaktyczne i czas trwania Temat Wstęp, wprowadzenie Cel: przywitanie uczestników, przedstawienie uczestników seminarium oraz osób prowadzących, przekazanie informacji organizacyjnych Społeczna natura obcości/inności. Cel: Wprowadzenie do tematu seminarium Kim dla ciebie jest osoba obca, inna? Uczestnicy pracują w zespołach 5 osobaowych. Cel: Pobudzenie aktywności uczestników Czy uczestnicy seminarium pamiętają, w którym z poprzednich modułów była mowa o migracjach? Cel: Sprawdzenie czy uczestnicy seminarium zapamiętali informacje z poprzednich seminariów Przerwa Czym są migracje? Dlaczego ludzie migrują? Wyjaśnienie pojęcia migracja oraz przypomnienie dlaczego dochodzi do migracji. Cel: Wykorzystanie i rozszerzenie istniejącej wiedzy na temat migracji Wyjaśnienie czym są migracje wewnętrzne i zewnętrzne. Pozytywne i negatywne strony migracji. Cel: Wyjaśnienie mechanizmu migracji oraz jej pozytywnych i negatywnych stron Marcin Ferenc Str. 1
Ćwiczenie: Chętni uczestnicy seminarium mają przejść z jednego narożnika Sali do drugiego i opowiedzieć co czuli. Cel: Zrozumienie sytuacji osoby, która się przemieszcza Przerwa Cudzoziemcy w Europie oraz ich prawa. Cel: Wyjaśnienie uczestnikom seminarium jakie prawa mają cudzoziemcy w UE. Ćwiczenie: Uczestnicy mają dopasować karty z przepisem prawa do indywidualnego przypadku. Cel: Słuchacze mają zapamiętać jakie mają prawa przemieszczając się po krajach UE Azylant, uchodźca, imigrant. Jaka jest między nimi różnica. Cel: Powtórzenie czym jest imigrant oraz wyjaśnienie pojęć azylant, uchodźca. Pokazanie różnic Zakończenie, ocena Cel: ocena poziomu swoich umiejętności i możliwość oceny informacji zwrotnej Zabezpieczenie osobiste oraz materialne zajęć zajęcia zaplanowane są dla grupy 15-20 osobowej z możliwością zwiększenia liczby uczestników moduł dla osób, które ukończyły szkołę średnią lub zawodową, ale można go dopasować do osób, które ukończyły szkołę podstawową (wskazówki autorów zaznaczono innym kolorem, do materiałów dołączono szczegółowe opracowanie) osoba, która prowadzi seminarium odpowiedzialna jest za przekazane uczestnikom informacje, uwzględniając ich potrzeby zdrowotne oraz ewentualne braki w wykształceniu (potrzeba organizowania seminarium powinna być wyjaśniona szczegółowo na samym początku zajęć) Standardowe wyposażenie pomieszczenia edukacyjnego: ekran, laptop, rzutnik, a dodatkowo przybory piśmiennicze dla uczestników (kartki, długopisy, ołówki) Opracowanie tematów seminarium Wstęp, wprowadzenie Marcin Ferenc Str. 2
Przywitanie uczestników Krótkie przedstawienie celów seminarium oraz treści. Propozycja przedstawienia: Witamy Państwa na seminarium, którego tematem będzie Migracje w i do Europy, przez najbliższych 3,45 godziny opowiemy o migracjach, dla wielu z Państwa będzie to przypomnienie tego co już wcześniej dowiedziało się na ten temat, ale być może w przedstawionym materiale znajdują się takie kwestie, na które nie zwrócili Państwo wcześniej uwagi lub, o których usłyszycie pierwszy raz. Postaramy się aby ten materiał nie był dla Państwa nudny, w tym celu przygotowaliśmy prezentację multimedialną, która pozwoli zobrazować przygotowane treści. Przedstawienie się prowadzącego/prowadzących (kilka zdań o sobie) oraz uczestników seminarium. Informacje o organizacji i przebiegu seminarium, przerwy i inne wyjaśnienia. Razem Uczestnicy siedzą przy stolikach. M: monolog osoby/osób prowadzących H: na stolikach leżą przygotowane dla uczestników przybory piśmiennicze (kartki, długopisy, ołówki) M: Nawiązanie kontaktu prowadzącego z uczestnikami Nawiązanie kontaktu uczestników z prowadzącym M: Monolog prowadzącego, ewentualnie dyskusja z uczestnikami 2-3 min 2 min Kim jest osoba obca, inna, czy wiem już coś na temat migracji? Wprowadzenie mające na celu wyjaśnienie społecznej natury pojęć obcy, inny. To, co obce i to, co swojskie powołuje do życia nasze i wasze - dwa przeciwstawne światy, w obrębie których znajdują się Oni i M: Monolog prowadzącego oraz prezentacja obrazów multimedialnych obrazujących ten temat. Marcin Ferenc Str. 3
My. Znaczenie swojskości i obcości występuje tu na poziomie zarówno jednostkowym, jak i zbiorowym problem samookreślenia siebie i grupy. Z momentem odróżnienia swoich od obcych przechodzimy z perspektywy wewnątrzgrupowej do perspektywy międzygrupowej, nadal jednak pozostajemy w przestrzeni zbiorowo odmiennych tożsamości społecznych za pomocą których rozpoznajemy dychotomię swój obcy. Tak więc dla odbiorców inności, inny może stać się obcym tylko wtedy, gdy jest wartościowany negatywnie. Inność, która pozostawia obojętnym na swoje treści, nie jest obcością; również inność pozytywnie wartościowana, nie jest obcością tu inny może być akceptowany nie tylko tolerowany, inność może przejść w swojskość, a inny stać się swoim. Kim dla ciebie jest osoba obca, inna? Uczestnicy pracują w zespołach 5 osobowych. Na kartkach zapisują hasłowo kim według nich jest osoba obca, inna (np. nieznany, mieszkaniec innej miejscowości, innego państwa, przybysz, czarny, innowierca, Afrykanin, muzułmanin, niepełnosprawny, homoseksualista, mówiący innym językiem, rudy, Hindus, bogacz, obcy w znaczeniu UFO, emigrant, azylant, uchodźca). Czy uczestnicy seminarium pamiętają, w którym z poprzednich modułów była mowa o migracjach? Razem Wykorzystując tablicę lub flipchart uczestnicy seminarium przypominają sobie podczas którego z poprzednich seminariów pojawił się temat migracji zapisując np. historia, Europa ma długą historię, kultura itd. 35 min Marcin Ferenc Str. 4
Dlaczego ludzie migrują? Przyczyny i skutki migracji. Pojęcie migracja od łacińskiego słowa migratio i oznacza przemieszczenie, przeniesienie. Pokrewnymi terminami migracji są: emigracja i imigracja. Dlaczego ludzie migrują? - uciekają przed zagrożeniami, - poszukują rozwiązań dla swoich trudnych problemów, - poszukują miejsca bezpiecznego schronienia, - szukają miejsca, w którym można budować lepszą, szczęśliwszą przyszłość dla siebie i swoich bliskich, - edukacja, praca, korzystna sytuacja ekonomiczna, - itd. Migracje wewnętrzne: przemieszczanie się ludności w obrębie danego kraju np. z powodu nauki, pracy, zmiana stanu cywilnego itd. Migracje zewnętrzne: przemieszczenie poza granice swojego kraju np. w poszukiwaniu bezpiecznego schronienia, pracy, lepszych warunków życia itd. Pozytywne i negatywne strony migracji; - pozytywne: np. kraj do którego imigrują zyskuje siłę roboczą, wyższy PKB, zyskuje przyrost rzeczywisty ludności, wielokulturowość, - negatywne: np. wzrost rodzimego bezrobocia, napięcia społeczne powodujące agresję wobec cudzoziemców. M: Monolog prowadzącego H: prezentacja PowerPoint M: Krótkie dialogi prowadzącego z uczestnikami seminarium mające na celu pobudzenie do aktywnego słuchania 30 min Ćwiczenie; dyspozycja prosimy uczestników o zajęcie miejsca w jednym rogu Sali. Ochotnicy mają za zadanie przejść pojedyńczo z zawiązanymi M: Dyspozycja H: Opaska, szal Marcin Ferenc Str. 5
opaską oczami do przeciwnego rogu Sali. Następnie opowiedzieć o swoich odczuciach podczas oddalania się od grupy przechodząc do przeciwległego narożnika Sali seminaryjnej. Razem: 40 min Cudzoziemcy w Europie i ich prawa. - W rozumieniu prawa międzynarodowego cudzoziemcami są osoby posiadające obce obywatelstwo (jedno, dwa lub więcej) oraz bezpaństwowcy. - Na mocy Traktatu z Maastricht 1992 r. każda osoba, która posiada obywatelstwo państwa członkowskiego UE jest również obywatelem Unii Europejskiej. Dzięki obywatelstwu europejskiemu każdy obywatel nabywa następujące uprawnienia: - swobodnego poruszania się po terytoriach, państw, które są członkami Unii Europejskiej, - prawo wyborcze, - prawo do ochrony ze strony placówek dyplomatycznych i konsularnych innych państw Unii Europejskiej, - prawo zwracania się ze skargą do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej, - korzystać z innych praw zagwarantowanych na podstawie prawa Unii Europejskiej. Cudzoziemcy w UE i ich prawa. M: Monolog prowadzącego + prezentacja PowerPoint H: prezentacja PowerPoint Ćwiczenie: Uczestnicy mają dopasować karty z przepisem prawa do H: Prowadzący ma przygotowane dwa zestawy kart. Pierwszy Marcin Ferenc Str. 6
indywidualnego przypadku. Azylant, uchodźca, imigrant. Jaka jest między nimi różnica. - Azylant: Państwa są zobligowane na podstawie międzynarodowego prawa, by rozpatrywać wszystkie wnioski o azyl i nie odsyłać od razu azylantów do krajów, z których uciekli. Konwencja dotycząca statusu uchodźców jasno mówi, że muszą mieć oni dostęp do uczciwych i wydajnych procedur dotyczących przyznawania azylu oraz do środków zapewniających im godne i bezpieczne życie w trakcie rozpatrywania samego wniosku. W większości przypadków oznacza to zakwaterowanie w ośrodku dla uchodźców i zapewnienie minimum socjalnego. - Uchodźca: to osoba, która uciekła przed konfliktem zbrojnym bądź prześladowaniami i która wymaga międzynarodowej opieki, gdyż powrót do domu byłby dla niej zbyt niebezpieczny. Uchodźcy są chronieni międzynarodowym prawem zawartym w konwencji dotyczącej statusu uchodźców z 1951 roku, która jasno określa, kim jest uchodźca i jakie przysługują mu prawa. - Migrant: to ktoś, kto przemieszcza się z jednego miejsca w drugie często w celu zamieszkania w innym kraju na co najmniej rok. Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji szacuje, że co roku 232 miliony ludzi na świecie staje się międzynarodowymi migrantami, a kolejne 740 milionów migruje w obrębie własnego kraju. Zazwyczaj migrantów, zestaw kart zawiera opis indywidualnego przypadku. Drugi zestaw kart zawiera przepisy prawa. Uczestnicy seminarium mają za zadanie zapoznać się z kartami i dopasować kartę z opisem indywidualnego przypadku do konkretnego przepisu prawa. M: Monolog prowadzącego H: prezentacja PowerPoint Marcin Ferenc Str. 7
którzy chcą osiąść w nowym kraju na stałe, nazywa się imigrantami. Migranci to zazwyczaj osoby, które przyjeżdżają w celach zarobkowych na stosunkowo krótki okres czasu, po czym wracają do domu. Jednak populacja migrantów obejmuje nie tylko powyższych (a więc obcokrajowców rezydujących w danym kraju), ale także tych, którzy urodzili się poza jego granicami, lecz zostali później obywatelami. Razem 45 min Zakończenie, ocena Ocena, odpowiedź zwrotna; Prowadzący prosi uczestników aby wypełnili krótką ankietę dotyczącą seminarium, która będzie zawierała pytania: - co najbardziej mi się podobało podczas seminarium? - jakie było moje samopoczucie podczas seminarium, - czy atmosfera podczas seminarium była moim zdaniem właściwa, - co mi się nie podobało, - jak oceniam prowadzącego, - jak oceniam przydatność metod i pomocy stosowanych przez prowadzącego, - czy czas był odpowiedni, - co bym zmienił. Zakończenie i pożegnanie: M: Pytania zawarte w ankiecie; otwarte i zamknięte H: Arkusz ankiety, długopisy Wypełnione ankiety posłużą do samooceny prowadzącego i do wprowadzenia ewentualnych zmian w programie seminarium. 7 min M: Monolog prowadzącego 3 min Propozycja zakończenia: było mi bardzo miło spędzić z Państwem ten czas. Migracje to temat rzeka i trudno o nich opowiedzieć w krótkim czasie. Wiem, że dzisiejsze seminarium było zbyt krótkie i pozwoliło jedynie na krótkie wprowadzenie. Nie mniej jednak wierzę, że na tyle zainteresowaliśmy Państwa Marcin Ferenc Str. 8
tym tematem, że sami we własnym zakresie sięgniecie po interesujące opracowania lub z ciekawością będziecie oglądali programy telewizyjne dotyczące tego tematu. Życzę udanego weekendu. Razem Uwaga: seminarium powinno zostać umiejętnie dopasowane do odbiorców, ponieważ w grupie docelowej mogą się pojawić zarówno azylanci, uchodźcy i migranci. Bibliografia: 1. Z. Bauman, Wieloznaczność nowoczesna. Nowoczesność wieloznaczna, Warszawa 1995, s. 72 2. R. Kapuściński, Ten Inny, Kraków 2006 3. J. Tischner: Inny, "Znak" 584/ 2004 4. P. Kaczmarczyk, M. Okólski, Polityka migracyjna jako instrument promocji zatrudnienia i ograniczania bezrobocia ISBN 978-83-923898-3-5 5. M. Sulmicka, Globalizacja a międzynarodowe migracje ekonomiczne, Polski Przegląd Dyplomatyczny, 2002, nr 5 6. Strona internetowa: From Europe to the New Word, Stalker s Guide to International Migration, www. pstalker.com/migration/mg_history_3.htm 2 7. Strona internetowa: Stalker s Guide to International Migration, http://www.pstalker.com/migration/ mg_immig_3.htm Marcin Ferenc Str. 9