Panel: Polska i hiszpańska polityka migracyjna cechy wspólne i różnice Tworzenie całościowej europejskiej polityki migracyjnej szanse i wyzwania

Transkrypt

1 Panel: Polska i hiszpańska polityka migracyjna cechy wspólne i różnice Tworzenie całościowej europejskiej polityki migracyjnej szanse i wyzwania Paweł Kaczmarczyk Ośrodek Badań nad Migracjami Uniwersytet Warszawski Europejska polityka migracyjna wyzwania i możliwości 7 maja 2007

2 Szanse i wyzwania polskiej polityki migracyjnej plan wystąpienia Kontekst: Polska na migracyjnej mapie świata Czy Polsce grozi masowa imigracja? Czy Polska potrzebuje imigrantów? Czy w Polsce potrzebna jest polityka migracyjna? Europejska polityka migracyjna a sprawa polska Jaka może / powinna być polska polityka migracyjna? Polska a Hiszpania podobieństwa i różnice w sferze polityki migracyjnej

3 Polska na migracyjnej mapie świata - odpływ Dane rejestrowe 331 tys. migrantów łącznie w latach Dane spisowe: Mikrospis 1995: około 900 tysięcy osób przebywających czasowo za granicą (2% populacji) NSP 2002: za granicą przebywało 786 tysięcy osób (1,8% populacji) Dane resortowe tys. pracowników sezonowych ( ) Dane Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności tys. osób przebywających czasowo za granicą w okresie od II kwartału 1994 do III kwartału 2006

4 Polska na migracyjnej mapie świata odpływ c.d. Migracje z Polski po 1 maja 2004: Wielka Brytania szacowana liczba Polaków przed akcesją: około 70 tys. (2003) Dane Workers Registration Scheme: liczba aplikantów między 1 maja 2004 a końcem grudnia ,000, z czego 307,670 osób to Polacy 245,000 numerów National Insurance w okresie Irlandia system Personal Public Service numbers 289,814 PPS numbers wydanych obywatelom krajów EU-8 między 1 maja 2004 a końcem października 2006

5 Polska na migracyjnej mapie świata napływ Pasażerski ruch graniczny: ok. 62 mln wizyt cudzoziemców w 2004 roku, 64,6 mln w 2005 roku Cudzoziemcy zatrzymani podczas próby nielegalnego przekroczenia granicy: 6,8 tys. w Dane rejestrowe: 9,5 tys. w 2004; łącznie w latach : 107,2 tys. NSP 2002 cudzoziemcy nie posiadający polskiego obywatelstwa: 40,6 tys. Repatrianci (około w 2005 roku) Poszukiwacze azylu, osoby ubiegające się o status uchodźcy Cudzoziemcy przebywający w Polsce na podstawie systemu zezwoleń Studenci

6 Cudzoziemcy w Polsce wg typu zezwolenia na pobyt, Rok Cudzoziemcy studiujący w Polsce z zezwoleniem na pracę z zezwoleniem na osiedlenie z zezwoleniem na pobyt przebywający w Polsce na zasadzie pobytu aplikujący o nadanie statusu uchodźcy czasowy tolerowanego Źródło: Bijak i Koryś 2006: 18

7 Polska na migracyjnej mapie świata napływ Wnioski: Bardzo mała skala zjawiska imigracji (legalnej) Trudne do oszacowania rozmiary imigracji nielegalnej ( tys.) Dane statystyczne wskazujące na spadek zainteresowania Polską jako krajem docelowym: Spadek liczby zezwoleń na osiedlenie się Spadek liczby wniosków na pobyt tymczasowy Zmniejszenie liczby zezwoleń na pracę Zmniejszenie liczby uchodźców Spadek liczby wydaleń Efekt polityki migracyjnej czy realny proces? Przypadek Ukrainy

8 Czy Polsce grozi masowa imigracja? Główne grupy cudzoziemców zainteresowane przyjazdem do Polski: Poszukiwacze azylu, uchodźcy Cudzoziemcy z krajów zachodniej Europy oraz USA Imigranci zarobkowi (głównie kraje b. ZSRR, Wietnam) Na ile realny jest masowy napływ? przykład Bułgarii i Rumunii Transformacja w kraj imigracji netto? Polska jako kraj oczekujący na imigrację (A. Weinar)

9 Czy Polska potrzebuje imigrantów? Perspektywa ekonomiczna rynek pracy Szanse, jakie daje wspólny rynek Niedobory na rynku pracy i ich źródła Wykształcanie się dualnej struktury rynku pracy Perspektywa demograficzna prognoza zmian w strukturze ludności Polski, Kobiety 9000 Mężczyźni a a przedprodukcyjny mobilny niemobilny poprodukcyjny przedprodukcyjny mobilny niemobilny poprodukcyjny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

10 Współczynnik aktywności zawodowej, wskaźnik zatrudnienia i stopa bezrobocia w latach , IV kwartał współczynnik aktywności zawodowej wskaźnik zatrudnienia stopa bezrobocia 0.0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BAEL

11 Czy w Polsce potrzebna jest polityka migracyjna? Kontekst europejski dostosowanie do reguł gry UE Polityka migracyjna a kontrola migracji Irlandia i Włochy dwa europejskie modele polityki migracyjnej Polityka ad hoc i jej skutki: Abolicja (2003) Selektywne otwarcie polskiego rynku pracy (2006) Tryb wydawania zezwoleń na pracę (2006) Karta Polaka a rynek pracy (2006).

12 Czy w Polsce potrzebna jest polityka migracyjna? Kierunki polityki migracyjnej w pierwszej połowie lat 1990.: Kontrola granic Kontrola migracji tranzytowych Stworzenie systemu azylowego / uchodźczego Utrzymanie ruchu granicznego z krajów ościennych (głównie b. ZSRR) Główne problemy w latach 2000.: Repatriacja Uchodźcy Nielegalna imigracja Migracja o ekonomicznym charakterze Problem koncentracja na kwestii przeniesienia na grunt polski dorobku wspólnotowego plus regulacje specyficzne (repatriacja, Polonia)

13 Europejska polityka migracyjna a sprawa polska Nowe obszary zainteresowania migracja legalna, integracja, nowe regiony napływu Pytanie: Czy interes UE ( starych krajów członkowskich) w sferach związanych z polityką migracyjną jest zgodny z interesem Polski? Odpowiedź:??? Założenie o wspólnej przeszłości migracyjnej Atrakcyjność krajów emigracji

14 Jaka może / powinna być polska polityka migracyjna? Przejście od polityki reaktywnej do polityki aktywnej Punkt wyjścia wiedza na temat procesów migracyjnych: Wypracowanie zgodnych definicji i metod badań, bazy danych Modele prognostyczne: migracja a rynek pracy, migracja a system zabezpieczenia społecznego Działania: wspieranie migracji powrotnych, utrzymywanie łączności z Polakami za granicą promocja Polski za granicą aktywna polityka rekrutacyjna programy uwzględniające systemy zachęt (w tym finansowych) wspieranie migracji studentów Wykorzystanie narzędzi abolicyjnych ułatwienie wychodzenia z szarej strefy.

15 Polska a Hiszpania podobieństwa i różnice w sferze polityki migracyjnej Podobieństwa: nagła konfrontacja z różnorodnością kulturową, duży udział migracji nielegalnych, relatywnie późne zainteresowanie kwestiami polityki migracyjnej, brak doświadczeń z polityką imigracyjną, regulacje wprowadzane ad hoc, marginalne potraktowanie kwestii integracji, Hiszpania jako brama do UE Różnice: bardzo szybka ewolucja z kraju emigracji netto w kraj imigracji netto, masowe regularyzacje jako jedno z kluczowych narzędzi kontroli migracji, duże znaczenie dostępu do systemu zabezpieczenia społecznego Problemy: policy mix (kontrola granic, systemy kwotowe i umowy bilateralne) i jego skuteczność, krótko- i długookresowe efekty akcji regularyzacyjnych (legalizacja pobytu i pracy cudzoziemców a wpływ na inne kraje UE), wzrost gospodarczy i rozwój rynku pracy a skutki imigracji.

16