Zaburzenia snu klasyfikacja i diagnostyka Dyssomnie bezsenność nadmierna senność Klasyfikacja zaburzenia rytmu snu i czuwania Parasomnie MARCIN GRABICKI KLINIKA PULMONOLOGII, ALERGOLOGII I ONKOLOGII PULMONOLOGICZNEJ UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W POZNANIU Bezsenność bezsenność powodowana stresem bezsenność psychofizjologiczna bezsenność paradoksalna (subiektywna) bezsenność idiopatyczna bezsenność fizjologiczna (organiczna), nieokreślona bezsenność związana z chorobami somatycznymi bezsenność związana z zaburzeniami psychicznymi bezsenność związana ze stosowaniem leków lub innych substancji lub alkoholu bezsenność nie związana ze stosowaniem substancji lub znanymi przyczynami fizjologicznymi, nie określona Zaburzenia oddychania związane ze snem centralny bezdech senny centralny bezdech senny pierwotny zaburzenia oddychania na dużych wysokościach bezdech centralny związany z chorobami somatycznymi, inny niż typu Cheyne- Stokes a bezdech centralny związany ze stosowaniem leków lub innych substancji bezdech centralny związany z oddychaniem typu Cheyne-Stokes a pierwotny bezdech senny u niemowląt obturacyjny bezdech senny u dorosłych i dzieci hipowentylacja/hipoksemia związana ze snem nieobturacyjna idiopatyczna hipowentylacja pęcherzykowa centralna wrodzona hipowentylacja pęcherzykowa hipowentylacja/hipoksemia związana ze snem, wynikająca ze schorzeń somatycznych (patologia miąższu płucnego lub naczyń, obturacja dolnych dróg oddechowych, choroby nerwowo-mięśniowe, choroby ścian klatki piersiowej) inne zaburzenia oddychania podczas snu, nieokreślone Hipersomnie narkolepsja narkolepsja bez katapleksji narkolepsja z katapleksją narkolepsja bez katapleksji, związana z chorobami somatycznymi narkolepsja z katapleksją, związana z chorobami somatycznymi narkolepsja, nie określona hipersomnia nawracająca zespół Kleine-Levin a hipersomnia związana z menstruacją hipersomnia idiopatyczna z długim czasem snu hipersomnia idiopatyczna bez długiego czasu snu hipersomnia związana z chorobami somatycznymi hipersomnia nie związana ze stosowaniem substancji lub inną przyczyną fizjologiczną hipersomnia fizjologiczna (organiczna), nie określona hipersomnia związana ze stosowaniem leków lub innych substancji lub alkoholu zespół niedoboru snu, wywołany zachowaniem Zaburzenia rytmu okołodobowego zespół opóźnionej fazy snu zespół przyspieszonej fazy snu nieregularny rytm snu i czuwania rytm niewymuszony, wolnobiegnący zaburzenia związane ze zmianą strefy czasu (jet-lag) zaburzenia związane z pracą zmianową związane z chorobami somatycznymi 1
Parasomnie zaburzenia wzbudzenia (ze snu NREM) wybudzenie z dezorientacją sennowłóctwo lęki nocne Parasomnie zwykle związane ze snem REM zaburzenia zachowania w czasie snu REM nawracające izolowane porażenie przysenne koszmary senne Parasomnie inne parasomnie związane z chorobami somatycznymi jęk nocny (katatrenia) zespół eksplodującej głowy zaburzenia odżywiania związane ze snem zaburzenia dysocjacyjne związane ze snem moczenie nocne halucynacje przysenne Zaburzenia ruchowe związane ze snem zespół niespokojnych nóg zespół okresowych ruchów kończyn w czasie snu nocne kurcze mięśni kończyn bruksizm zaburzenia z rytmicznymi ruchami w czasie snu zaburzenia ruchowe związane ze snem (nie określone, związane z chorobami somatycznymi, stosowaniem leków lub innych substancji) Pojedyncze objawy, warianty normy, problemy jeszcze nierozwiązane nadmiernie długi sen (long sleeper) zbyt krótki sen (short sleeper) chrapanie mówienie przez sen mioklonie hipnagogiczne (sleep starts, hypnik jerks) łagodne mioklonie podczas snu u niemowląt hipnagogiczne drżenie stóp i naprzemienna aktywacja mięśni kończyn mioklonie propriospinalne podczas zasypiania madmierne izolowane mioklonie (excessive fragmentary myoclonus) Inne zaburzenia snu inne fizjologiczne (organiczne) zaburzenia snu inne zaburzenia snu nie związane ze stosowaniem substancji lub znanymi przyczynami fizjologicznymi zaburzenia snu powodowane czynnikami środowiskowymi Klasyfikacja zaburzeń snu wg ICD-10 Klasyfikacja zaburzeń snu wg ICD-10 Nieorganiczne zaburzenia snu F51.0-F51.9 bezsenność nieorganiczna nieorganiczna hipersomnia (nadmierna senność) nieorganiczne zaburzenia rytmu snu i czuwania somnambulizm (sennowłóctwo) lęki nocne koszmary senne inne nieorganiczne zaburzenia snu nieorganiczne zaburzenia snu, nie określone Organiczne zaburzenia snu G47.0-G47.9 zaburzenia w rozpoczęciu i trwaniu snu, bezsenność org. (insomnia) zaburzenia z nadmierną sennością (hypersomnia) zaburzenia rytmu snu i czuwania bezdech senny narkolepsja i katalepsja inne zaburzenia snu typu parasomnia, mieszane zaburzenia snu, nie określone 2
Klasyfikacja zaburzeń snu ATP DSM-IV-TR Klasyfikacja zaburzeń snu ATP DSM-IV-TR Dyssomnie Bezsenność pierwotna Nadmierna senność (hipersomnia) pierwotna Narkolepsja Zaburzenia snu związane z zaburzeniami oddychania Zaburzenia snu związane z rytmem okołodobowym: Zespół opóźnionej fazy snu Zmiana strefy czasu Praca zmianowa Niespecyficzne Inne dyssomnie: zesp. niespokojnych nóg, nocne mioklonie zależne od czynników zewn. Parasomnie Koszmary senne Lęki nocne Somnambulizm Inne (RBD, paraliż przysenny) Zaburzenia snu wywołane innymi chorobami psychicznymi Bezsenność (nieorganiczna) Nadmierna senność (nieorganiczna) Inne Klasyfikacja zaburzeń snu ATP DSM-IV-TR Zaburzenia snu zależne od ogólnego stanu zdrowia Typu bezsenność Typu nadmierna senność Typu parasomnia Typu mieszanego Zaburzenia snu związane ze stosowaniem leków i używek Typu bezsenność Typu nadmierna senność Typu parasomnia Typu mieszanego Zaburzenia w trakcie intoksykacji lub podczas zesp. odstawiennego Rozpoznanie problemu, określenie typu, rodzaju i zaburzeń snu bezsenność problem z zasypianiem trudności w utrzymaniu ciągłości snu zbyt wczesne budzenie sen nieregenerujący nadmierna senność (hipersomnia) z długim czasem snu z normalnym czasem snu napadowy sen (REM, NREM) wykluczenie bezdechów parasomnie związane z zasypianiem lub wybudzeniem (czuwanie sen) związane ze snem NREM związane ze sne REM zaburzenia ruchowe przed zaśnięciem (RLS) podczas snu (domownicy) zaburzenia rytmu okołodobowego późna lub wczesna pora zasypiania zaburzenia genetyczne (endogenne) lub wyuczone (egzogenne) wpływ czynników społecznych na rytm snu i czuwania (praca, styl życia) inne zaburzenia snu wpływające na jakość i przebieg snu występujące podczas snu Określenie czasu trwania zaburzeń snu przejściowe krótkotrwałe przewlekłe napadowe Rozpoznanie i określenie chorób i czynników towarzyszących mających wpływ na powstanie zaburzeń snu stres psychospołeczny ostry przewlekły 3
choroby psychiczne zaburzenia afektywne epizod depresyjny mania dystymia zaburzenia lękowe lęk uogólniony, lęk napadowy, typu fobia zaburzenia obsesyjno-kompulsywne zaburzenia pod postacią somatyczną choroby somatyczne przebiegające z bólem przewlekłe stany zapalne dolegliwości zakłócające przebieg snu Jakość snu przed wystąpieniem dolegliwości ocena chronotypu (poranny, wieczorny wcześniejsza wrażliwość snu wcześniejsze epizody bezsenności inne zaburzenia snu Dotychczasowe leczenie zaburzeń snu reakcja Ocena przestrzegania zasad higieny snu pora dni wolne praca zmianowa drzemki w czasie dnia aktywność fizyczna, styl życia używki Diagnostyka: Konsultacje, bad. dodatkowe Wywiad z partnerem chrapanie, nieregularny oddech aktywność ruchowa podczas snu ocena snu przez domowników zmiany nastroju i zachowania pacjenta ZOPS podłoże laryngologiczne podłoże pulmonologiczne Choroby neurologiczne Choroby reumatologiczne Zaburzenia kardiologiczne Patologie nerek Choroby nowotworowe Zaburzenia gastrologiczne Diagnostyka: Ocena psychiatryczna i psycholog. Diagnostyka: Kwestionariusz Na podstawie rozmowy zmiana zachowania zmiany nastroju stany lękowe stresowe sytuacje psychospołeczne nadmierne zaabsorbowanie swoim snem Na podstawie skal, np. depresji Becka, Hamiltona lęku Hamiltona oceny otępienia (MMS) oceny osobowości (MMPI) Skierowanie do specjalisty 4
Rejestrowane parametry centralne EEG EOG EMG oddechowe przepływ powietrza ruchy oddechowe oksymetria inne HR aktywność motoryczna ZOPS! parasomnie różnicowanie parasomni snu NREM (np. somnambulizm) i REM (RBD) różnicowanie parasomni i padaczki różnicowanie parasomni i zaburzeń dysocjacyjnych (lękowych) zaburzenia ruchowe ustalenie rozpoznania (np. okresowe ruchy kończyn) ocena stopnia zaburzeń snu (wskazania do leczenia) nadmierna senność rozpoznanie narkolepsji wykluczenie ZOPS inne zaburzenia mogące spłycać sen Diagnostyka: MSLT (Multi Sleep Latency Test) Diagnostyka: MWT (Maintenance of Wakefulness Test) nadmierna senność narkolepsja hipersomnie OBPS badania naukowe Interpretacja nadmierna senność: zaśnięcie w czasie 5-8 min. zasypianie prawidłowe: 15 min. w narkolepsji: zasypianie snem REM narkolepsja: zaśnięcie < 5 min. w 2 z 5 sesji podobne do MSLT Test czulszy od MSLT w ocenie leczenia narkolepsji i OBPS Interpretacja długość sesji: 20-40 min. latencja < 8 min. w sesji 40 min.: nieprawidłowa średnia latencja fizjologiczna: 30 min. 5
Diagnostyka: Aktygrafia Diagnostyka: Aktygrafia zaburzenia rytmu okołodobowego ocena rytmu snu i czuwania Oceniane parametry całkowity czas snu % czasu snu całkowity czas czuwania liczba wybudzeń czas wybudzenia czas między wybudzeniami latencja snu 6