Życie dzieci w sieci - cyberprzemoc, ochrona danych osobowych Skórzec, 19. 11. 2014 Oprac: Urszula Napiórkowska pedagog Monika Zielińska bibliotekarz Internet, bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, jest dziś cennym źródłem informacji i narzędziem edukacji. Jednak, jak podkreśla w swoim najnowszym raporcie UNICEF, skala zagrożeń dla dzieci związana z tym medium cały czas rośnie. Obecnie już nikt nie wyobraża sobie życia bez mediów elektronicznych. Wielu rodziców cieszy się, że ich dziecko sprawnie porusza się w cyberprzestrzeni, spędza czas w domu i nie ma kontaktów ze złym towarzystwem. Tymczasem ten wirtualny świat, oprócz dostarczania wiedzy i rozrywki, niesie za sobą poważne zagrożenie dla młodych osób. Coraz częściej zdarza się, że siedząc stale przed komputerem dziecko sięga po treści, do których nie jest przygotowane emocjonalnie i psychicznie. Niedostosowane do wieku treści, mogą wypaczać kształtujący się u młodego człowieka system wartości oraz norm społecznych, narażać na wirtualną agresję i przemoc, a także na kontakt z ukrytymi w sieci pedofilami. Coraz więcej nastolatków zbyt dużo czasu spędza przed komputerem. Świat wirtualny zastępuje im realny. Coraz większa liczba dzieci i nastolatków ma zaburzenia związane z tym, że godzinami surfuje w sieci, zaniedbuje przez to naukę, zapomina o posiłkach, obowiązkach, zaniedbuje rodzinę, hobby. Ponad 38 procent nastolatków bardziej pewnie czuje się sobą online" niż w bezpośrednich kontaktach z innymi ludźmi. W sieci młodziweż budują często idealny, zupełnie nierealny wizerunek siebie, z którego czerpią poczucie własnej wartości. Dlatego też im trudniej w realu, tym większa jest chęć życia wirtualnym obrazem siebie. To odbija się na funkcjonowaniu w realnej rzeczywistości. Prawie 80 procent gimnazjalistów korzysta codziennie lub niemal codziennie z Internetu w celach niezwiązanych z nauką. Aż 60 75 procent stale w godzinach nocnych. Od 8 do 10 procent nastolatków jest realnie zagrożonych uzależnieniem od Internetu. Osoby te spędzają w sieci ponad 4 godziny codziennie, również nocą i nie wyobrażają sobie bez Internetu normalnego funkcjonowania. Problem zaczyna być poważny, kiedy komputer przesłania młodym ludziom inne zajęcia i dyktuje rytm życia. Przejawia się to w tym, że dziecko obsesyjnie myśli o tym, kiedy będzie mogło grać albo poczatować z kolegami a na zakaz korzystania z Interentu reaguje wybuchami agresji.
Brak kontroli nad wirtualnym światem dziecka może doprowadzić do wielu niebezpiecznych sytuacji. We współczesnym języku polskim coraz częściej pojawia się termin cyberprzemocy, który oznacza prześladowanie innych osób z wykorzystaniem internetu i narzędzi elektronicznych. Coraz częstsze wśród młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej jest grożenie, nękanie, straszenie, ośmieszanie, upokarzanie bądź szantażowanie kolegów lub koleżanek przy użyciu sieci internetowej a głównie portali społecznościowych. Grożenie komuś przy użyciu narzędzi dostępnych w Internecie jest wśród dzieci o tyle popularne, o ile wiąże się z poczuciem anonimowości i bezkarności. Młodzi internauci często nie zdają sobie sprawy z tego, że istnieje możliwość identyfikacji nadawcy danego komunikatu, że nie pozostaną bezkarni tylko dlatego, że w Internecie nikt ich nie znajdzie. Należy jednak pamiętać, że policja posiada specjalistyczne narzędzia, które umożliwiają identyfikację i dotarcie do twórców niedozwolonych treści. Wszystkie te wykroczenia należy zgłosić na policję. Należy jednak pamiętać, że jeżeli potencjalnymi sprawcami są małoletni, to sprawą zajmie się sąd rodzinny i nieletnich. Rodzice lub opiekunowie dziecka mogą sami bezpośrednio zgłosić zachowania małoletniego w sądzie rodzinnym i nieletnich lub zgłoszenia dokona policja, jeżeli wykryje, że sprawcami są małoletni. Należy pamiętać, że te formy przemocy są bardzo niebezpieczne, ponieważ rozpowszechniane w Internecie poniżające treści mimo ujęcia sprawców pozostawiają w dziecku ślad na całe życie. Cyberprzemoc często powoduje u ofiar irytację, strach, lęk i zawstydzenie. Trauma, jaką z tego powodu przeżywają nastolatki, jest przyczyną popełnianych przez nie czasami samobójstw. W Polsce takich niewłaściwych zachowań doświadcza ponad połowa młodych internautów!!! Nastolatkowe rzadko informują najbliższe otoczenie o swoich problemach. Jeżeli szukają pomocy, to głównie u rówieśników. Rodzice i pedagodzy rzadko dowiadują się o takich sytuacjach. Drodzy rodzice starajcie się kontrolować jak wasze dzieci spędzają czas wolny, ile czasu poświęcają na korzystnie z Internetu, co tam zamieszczają, w co grają. 2
Wzmożona aktywność w sieci niesie za sobą również coraz większą ingerencję operatorów różnego rodzaju portali w prywatność internautów. Założenie konta na poczcie elektronicznej, czy też na portalach społecznościowych, jak również w grach on-line związane jest z podawaniem danych osobowych. Coraz częściej administratorom sieci nie wystarcza podanie przez użytkowników imienia, nazwiska czy adresu e-mailowego. Do założenia konta w Internecie potrzebna jest obecnie znacznie więcej informacji należących do tak zwanego pakietu danych osobowych. Młodzież i dzieci korzystające bez kontroli z oferowanych w Internecie rozrywek nie zdaje sobie sprawy, że dane podawane do sieci są przetwarzane i wykorzystywane bez ich wiedzy przez różnego typu instytucje. Dlatego też należy przestrzegać dzieci przed niefrasobliwym podawaniem danych podczas zakładania kont na różnego rodzaju portalach. Kolejną ważną kwestią w zakresie bezpieczeństwa w sieci jest stosowanie haseł i loginów podczas korzystania z założonych w Internecie kont. Młodzież nie zdaje sobie sprawy jak łatwo obecnie obejść zabezpieczenia kont i złamać hasło. Może to skończyć się tym, że niepożądane osoby będą zamieszczać na kontach Państwa dzieci niewłaściwe treści czy zdjęcia. Dlatego też należy przestrzegać młodych użytkowników przez wybieraniem prostych, oczywistych dla innych osób haseł. Niech to nie będzie szereg kolejnych liter alfabetu czy cyfr, niech to nie będzie imię i nazwisko użytkownika. Hasło powinno składać się z dużych i małych liter przemieszanych z cyframi i znakami. Skomplikowane hasło da większą gwarancję bezpiecznego korzystania z Internetu. Ponadto należy pamiętać, że dzieci nie mogą podawać swoich haseł nawet bliskim znajomym. Państwo, jako rodzice, musicie pamiętać, że bierzecie odpowiedzialność za korzystanie przez wasze dzieci z Internetu. Dlatego też nie możecie minimalizować zagrożeń wypływających z korzystania z sieci. Aby korzystanie z Internetu nie było dla młodych ludzi zagrożeniem zarówno ze strony innych ludzi jak i ich samych, należy ustalić określone zasady, których przestrzegać będzie Państwo i Wasze dzieci. Po pierwsze nie należy udostępniać informacji umożliwiających identyfikację użytkownika w wiadomościach dostępnych publicznie, np. na czatach lub listach dyskusyjnych. Do tego rodzaju danych zalicza się adres domowy, nazwę szkoły, numer telefonu. Przed udostępnieniem takich informacji w wiadomości e-mail trzeba upewnić się, czy osoba, z którą kontaktuje się Państwa dziecko, jest kimś, kogo znacie i komu możecie zaufać. Zastanówcie się dokładnie przed udzieleniem wszelkich danych osobowych, takich jak wiek, informacje finansowe lub stan cywilny i sprawdźcie czy są one konieczne do podania. 3
Przestrzegajcie swoje dzieci przed umieszczaniem zdjęć (szczególnie ośmieszających czy nieprzyzwoitych) w publicznie dostępnych listach dyskusyjnych lub witrynach. Uczcie dzieci nie podawania we wszelkiego rodzaju katalogach i profilach dostępnych publicznie imienia, nazwiska i adresu e-mail. Zachęcacie swoje dzieci, by zachowywały ostrożność podczas udostępniania danych osobowych. Ważne jest, aby Państwo byli świadomi, że wiele witryn internetowych wymaga od dzieci podania danych osobowych w celu uzyskania dostępu do treści. Świadomość, kiedy i gdzie można podać dane osobowe, ma kluczowe znaczenie. Podstawowa zasada mówi, że dziecko nigdy nie powinno podawać imienia i nazwiska, numeru telefonu ani swojego zdjęcia bez zgody rodziców czy opiekunów. Zapoznajcie się Państwo z Internetem i serwisami, z których korzystają Wasze dzieci. Poproście też, by dzieci pokazały Wam, co robią w Internecie, i zapoznajcie się z wszelkimi rozrywkami dostępnymi w sieci. Dowiedzcie się, jakich nazw użytkownika i haseł używają. Nauczcie dzieci krytycyzmu wobec źródeł informacji w Internecie. Wiele dzieci korzysta z Internetu, aby poszerzać i pogłębiać swoją wiedzę w związku z nauką i zainteresowaniami. Użytkownicy sieci powinni pamiętać, że nie wszystkie informacje w Internecie są prawdziwe. Uczcie dzieci sposobów weryfikacji znajdowanych informacji poprzez porównywanie różnych źródeł traktujących o tych samych zagadnieniach. Zachęcajcie swoje dzieci do przestrzegania w Internecie zasad etycznych regulujących zachowanie wobec innych. Obejmuje to bycie grzecznym, używanie odpowiedniego języka lub atakowania innych osób. Dzieci, tak jak dorośli, nie powinny czytać cudzych wiadomości e-mail ani kopiować materiałów chronionych prawem autorskim. Internet z pewnością jest źródłem wiedzy i rozrywki. Może też być bezpieczny ale tylko pod warunkiem, że użytkownicy i administratorzy sieci będą wzajemnie szanować swoje prawa i swoją prywatność. 4
5