Ocena transferu wiedzy i powiązań sfery B+R oraz instytucji otoczenia biznesu z przedsiębiorstwami

CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej 30-134 Kraków, ul. Zarzecze 38 B tel. 012 6375438, faks 012 6386913 email: cem@cem.pl, http://www.cem.pl Ocena transferu wiedzy i powiązań sfery B+R oraz instytucji otoczenia biznesu z przedsiębiorstwami Raport cząstkowy z badań ilościowych Opracowanie: prof. dr hab. Jan Jerschina Mariola Fulbiszewska ElŜbieta Lesińska Łukasz Pytliński Kraków, październik 2009 r.

Spis treści 1 Cele badania... 4 2 Metodologia... 6 2.1 Badanie ilościowe... 6 2.2 Porównywalność wyników... 10 3 Informacje o zbadanych przedsiębiorstwach... 11 4 Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa... 15 4.1 Znaczenie innowacyjności w przedsiębiorstwach... 15 4.2 Śledzenie trendów i rozwiązań innowacyjnych... 19 4.3 Odrębne jednostki badawczo-rozwojowe w przedsiębiorstwach... 19 4.4 Nakłady na badania i rozwój... 21 4.5 Posiadany kapitał wiedzy, technologii i rozwiązań... 22 4.6 Realizowane i planowane działania innowacyjne... 25 4.7 Porównanie wyników dotyczących działalności innowacyjnej z poprzednimi badaniami... 31 4.8 Finansowanie działań innowacyjnych... 32 4.9 Przyczyny podejmowania działań innowacyjnych... 36 4.10 Efekty działań innowacyjnych... 37 4.11 Przeszkody utrudniające wprowadzenie innowacji... 38 5 Współpraca z instytucjami otoczenia biznesu... 40 5.1 Poszukiwanie informacji... 40 5.2 Współpraca z instytucjami naukowymi... 40 5.3 Współpraca z przedsiębiorstwami... 45 5.4 Współpraca z instytucjami pośredniczącymi... 47 5.5 Lokalizacja kooperantów... 52 5.6 Źródła informacji o nowych rozwiązaniach, innowacjach i technologiach... 53 5.7 Kanały transferu wiedzy między nauką a przedsiębiorstwami... 57 5.8 Kanały transferu wiedzy w ramach branŝy... 58 5.9 Kanały transferu wiedzy poprzez pośredników... 59 5.10 Preferowane kanały transferu... 60 5.11 Trudności we współpracy z jednostkami badawczymi i naukowymi... 61 5.12 Współpraca z innymi podmiotami jako czynnik sukcesu rynkowego przedsiębiorstwa... 64 6 Regionalna Strategia Innowacji i pozostałe programy wsparcia... 68 6.1 Znajomość RSI... 68 6.2 Znajomość programów wsparcia... 70 6.3 Ocena skuteczności programów wsparcia innowacyjności... 72 6.4 Ocena działań RSI... 74 6.5 Starania o środki z UE na działalność innowacyjną... 82 7 Badania sfery nauki i instytucji otoczenia biznesu... 89 7.1 Informacje o badaniach sfery B+R oraz instytucji otoczenia biznesu... 89 7.2 Ocena działalności innowacyjnej przedsiębiorstw... 98 7.3 Współpraca z przedsiębiorstwami i otoczeniem biznesu... 102

Cele badania 7.4 Regionalna Strategia Innowacji i pozostałe programy wsparcia... 115 8 Uwagi Końcowe... 127 9 Spis tabel... 129 10 Spis wykresów... 131 CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 3

Cele badania 1. Cele badania Głównym celem badania jest ocena wpływu działań określonych w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego dotyczących zwiększenia transferu wiedzy, wzmocnienia powiązań sieciowych oraz rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw poprzez spełnienie celów strategicznych i taktycznych oraz ocena sposobu realizacji polityk publicznych w województwie małopolskim. Cele szczegółowe badania: 1. Ocena kształtowania się sieci powiązań sfery B+R z przedsiębiorstwami z perspektywy kaŝdej ze stron. 2. Ocena wpływu załoŝeń, celów i działań sformułowanych w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego na zwiększenie transferu wiedzy i wzmocnienie kontaktów sieciowych przedsiębiorstw i instytucji związanych z innowacyjnością regionu. 3. Ocena wpływu załoŝeń, celów i działań sformułowanych w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego na podniesienie poziomu innowacyjności firm w województwie małopolskim. Pytania ewaluacyjne: 1. Czy cele i działania RSI traktujące o zwiększeniu transferu wiedzy i wzmocnieniu kontaktów sieciowych są trafne z perspektywy przedsiębiorców, instytucji sfery B+R i instytucji otoczenia biznesu? 2. Jakie są formy wzajemnej współpracy przedsiębiorstw z ośrodkami B+R i z instytucjami otoczenia biznesu? 3. Jakie są kanały transferu wiedzy: interakcje i współzaleŝności między podmiotami? a. Jakie są źródła informacji o innowacjach w firmie? b. Jakie są źródła transferu wiedzy i technologii wykorzystywane przez firmy? c. Czy firmy znają źródła, dzięki którym mogą znaleźć partnera ze sfery B+R? d. Jakie są kanały informacji nt. oferty instytucji sfery B+R i instytucji otoczenia biznesu? 4. Czy cele i działania RSI odnoszące się do podniesienia poziomu innowacyjności firm w województwie małopolskim są trafne z perspektywy przedsiębiorców? 5. Jakie jest zapotrzebowanie na innowacje w województwie małopolskim (porównanie do lat poprzednich: 2004 i 2006, w których zostały przeprowadzone badania o podobnych charakterze)? 6. Jakie są determinanty wprowadzania innowacyjności w firmach? 7. Jakie są ogólne nakłady na innowacje w przedsiębiorstwach z województwa małopolskiego? 8. Jakie są narzędzia finansowania aktywności innowacyjnej firm? 9. Jakie są bariery i stymulatory dla działalności innowacyjnej i transferu wiedzy w przedsiębiorstwach, w instytucjach sfery B+R oraz w jednostkach otoczenia biznesu? CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 4

Cele badania 10. Jaki jest dostęp przedsiębiorców do innowacyjnych technologii? 11. Jaki jest rozwój infrastruktury dla rozwoju nowych technologii i usług? 12. Czy przedsiębiorstwa/instytucje B+R oraz instytucje otoczenia biznesu, korzystają z programów/projektów dotyczących wsparcia innowacyjności? CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 5

Metodologia 2. Metodologia Badanie zostało wykonano technikami ilościowymi i jakościowymi. Część ilościowa obejmowała wykonanie wywiadów telefonicznych wspomaganych komputerowo (CATI) z przedstawicielami przedsiębiorstw oraz jednostek sfery badawczo-rozwojowej i instytucji otoczenia biznesu w województwie małopolskim. Część jakościowa polegała na wykonaniu wywiadów pogłębionych z przedstawicielami tych samych segmentów. 2.1 Badanie ilościowe Badanie zostało wykonane techniką wywiadu telefonicznego z pracowni CATI Instytutu CEM. W niniejszym rozdziale omówiono badania z przedstawicielami przedsiębiorstw. Informacje na temat ilościowych badań z przedstawicielami sfery B+R i instytucji otoczenia biznesu znajdują się w części: Informacje o badaniach sfery B+R oraz instytucji otoczenia biznesu, s. 89. 2.1.1 Kwestionariusz wywiadu Kwestionariusz wywiadu z przedsiębiorstwami liczył nominalnie 47 pytań, przy czym pięć pytań miało charakter złoŝony, co znaczy, Ŝe faktycznie ankieter zadawał więcej pytań. Kwestionariusz wywiadu z przedstawicielami sfery badawczo-rozwojowej oraz instytucji otoczenia biznesu liczył nominalnie 36 pytań, a 11 miało charakter złoŝony. Kwestionariusze zostały przygotowane przez CEM i były konsultowane oraz ostatecznie zaakceptowane przez Zamawiającego badania. Z uwagi na potrzebę porównania wyników bieŝącego badania z wynikami badań prowadzonych w 2006 r. 1 do budowy kwestionariuszy wykorzystano pytania z wcześniejszych badań. W większości przypadków pytania z badań poprzednich zostały włączone do badań bieŝących w formie zmodyfikowanej z powodu potrzeby zapewnienia poprawności metodologicznej pytań lub zapewnienia odpowiedzi na bardziej szczegółowym poziomie. 2.1.2 Dobór i realizacja próby ZałoŜona liczebność próby: 200 wywiadów z przedstawicielami przedsiębiorstw mikro i małych; 200 wywiadów z przedstawicielami przedsiębiorstw średnich; 50 wywiadów z przedstawicielami przedsiębiorstw duŝych; 40 wywiadów z przedstawicielami jednostek działających w sferze B+R i instytucji otoczenia biznesu. Operatem losowania próby przedsiębiorstw była kompletna baza adresowa podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON dostarczona przez Zamawiającego. Procedura doboru przedsię- 1 Raport z badania popytu na innowacje w ramach projektu Rynek Innowacji w Małopolsce, Piotr Kopyciński, Łukasz Mamica, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków, czerwiec 2006 r. Raport z badania podaŝy innowacji w ramach projektu Rynek innowacji w Małopolsce, opracował: Piotr Kopyciński, Łukasz Mamica, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków, czerwiec 2006 r. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 6

Metodologia biorstw do badań była odmienna w przypadku przedsiębiorstw duŝych i średnich oraz przedsiębiorstw małych i mikro. Jako kryterium wielkości przedsiębiorstwa przyjęto liczbę zatrudnionych. W przypadku przedsiębiorstw duŝych i średnich wykorzystano wszystkie dostępne adresy podmiotów z dostarczonej bazy, w których przypadku było moŝliwe ustalenie stacjonarnego numeru telefonu. Do badania, zgodnie z projektem, wykorzystano podmioty naleŝące do następujących sekcji PKD 2 : Tabela 1. Badane sekcje PKD Sekcja C Górnictwo Sekcja D Sekcja E Sekcja F Sekcja H Sekcja J Sekcja M Sekcja N Sekcja O Przetwórstwo przemysłowe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę Budownictwo Hotele i restauracje Pośrednictwo finansowe Edukacja Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała Z dostarczonej bazy adresowej wyselekcjonowano podmioty o następującej formie prawnej, eliminując tym samym podmioty nie będące przedsiębiorstwami, np. ograny władzy, organizacje społeczne, kościoły, związki zawodowe itp. (informacja o formie prawnej była zawarta w zbiorze adresowym). Tabela 2. Wybrane formy prawne 15 Spółki partnerskie 16 Spółki akcyjne 17 Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 18 Spółki jawne 19 Spółki cywilne 20 Spółki komandytowe 21 Spółki komandytowo-akcyjne 23 Spółki przewidziane przepisami innych ustaw niŝ kodeks handlowy i kodeks cywilny ustaw lub formy, do których stosuje się określone przepisy o spółkach 24 Przedsiębiorstwa państwowe 28 Państwowe jednostki organizacyjne 2 PoniewaŜ dostarczona baza danych zawierała informacje o PKD obowiązującym przed zmianą klasyfikacji w 2007 r., dobór przedsiębiorstw do badania oparto o starą klasyfikację. Numery PKD według nowej klasyfikacji były w dostarczonej bazie dostępne tylko przy nielicznych rekordach i w związku z tym nie mogły zostać wykorzystane do selekcji podmiotów. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 7

Metodologia 40 Spółdzielnie 79 Oddziały przedsiębiorstw zagranicznych 99 Bez szczególnej formy prawnej Wyselekcjonowane zbiory adresowe liczyły następującą liczbę adresów: Przedsiębiorstwa średnie: 920 rekordów Przedsiębiorstwa duŝe: 188 rekordów Z uwagi na nieliczny operat adresowy w przypadku przedsiębiorstw duŝych i średnich bezzasadne było nakładanie dodatkowych kryteriów doboru, np. regionu, który wykorzystywany był do losowania próby przedsiębiorstw mikro i małych. W przypadku przedsiębiorstw mikro i małych dobór próby przebiegał w następujących krokach: 1. Wyselekcjonowanie z dostarczonej bazy adresowej podmiotów naleŝących do wymienionych wyŝej sektorów gospodarki (PKD, klasyfikacja sprzed zmiany w 2007 r.) oraz o określonych powyŝej formach prawnych. 2. Sprawdzenie struktury otrzymanej bazy ze względu na grupy sekcji PKD oraz region NUTS3: Tabela 3. ZałoŜona struktura małych i mikro przedsiębiorstw ze względu na sekcje PKD i podregion Podregion NUTS3 krakowski Kraków nowosądecki oświęcimski tarnowski Razem C, D,E 5,47% 7,39% 4,71% 7,81% 2,30% 27,68% Sekcja PKD F 5,86% 7,97% 7,38% 5,98% 3,29% 30,48% H, J, O 3,60% 10,33% 6,68% 4,65% 2,02% 27,28% M, N 1,89% 6,65% 2,54% 2,07% 1,41% 14,56% Razem 16,82% 32,34% 21,32% 20,51% 9,02% 100,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS - Bank Danych Regionalnych 3. Wyselekcjonowanie z bazy REGON mikro i małych przedsiębiorstw, przy których dostępny był (formalnie) prawidłowy numer telefonu stacjonarnego. 4. Wylosowanie w kaŝdej kategorii wyznaczonej przez podregion oraz grupę sekcji PKD przedsiębiorstw w liczbie 10 razy większej niŝ załoŝona w danej kategorii. Wylosowano łącznie 2000 adresów z numerami telefonów. 5. Z wylosowanej próby system CATI dobierał losowo numery, pod które dzwonili ankieterzy. PoniewaŜ w trakcie realizacji badania okazało się, Ŝe operat przedsiębiorstw średnich jest niewystarczający do wykonania załoŝonej próby 200 wywiadów, zmodyfikowano strukturę próby. ZałoŜono, Ŝe ankieterzy będą próbowali uzyskać maksymalną liczbę wywiadów w kategorii przedsiębiorstw średnich aŝ do wyczerpania operatu. Jednocześnie załoŝono zwiększenie liczby wywiadów w kategoriach przedsiębiorstw duŝych oraz mikro i małych, tak aby osiągnąć załoŝoną sumaryczną liczbę wywiadów. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 8

Metodologia Tabela 4. Zrealizowana liczba wywiadów Liczba wywiadów Udział w próbie Mikro i małe (do 49 zatrudnionych) 239 51,4% w tym mikro (do 9) 202 43,3% Średnie (50-249) 163 35,1% DuŜe (250 lub więcej) 63 13,5% Razem 465 100% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania. Ponadto zrealizowano 51 wywiadów z przedstawicielami jednostek działających w sferze B+R i instytucji otoczenia biznesu. Badane instytucje rekrutowano z listy liczącej 236 jednostek naleŝących do kategorii zaprezentowanych w tabeli poniŝej. Tabela 5. Kategorie badanych jednostek sfery B+R oraz instytucji otoczenia biznesu 1 Agencje 2 Biura karier 3 Centra transferu technologii i doskonalenia 4 Fundacje 5 Fundusze (kapitału zaląŝkowego, poręczeń kredytowych, poŝyczkowe) 6 Inne Instytucje wspierające działalność gospodarczą 7 Instytucje otoczenia biznesu 8 Izby Gospodarcze 9 Jednostki Naukowo-Badawcze 10 Klastry 11 Parki Przemysłowe i Strefy Aktywności Gospodarczej 12 Preinkubatory i inkubatory 13 Stowarzyszenia 14 Stowarzyszenia i inne organizacje przedsiębiorców 15 Strefy aktywności gospodarczej 16 Uczelnie wyŝsze (wybrane wydziały) 2.1.3 Realizacja wywiadów Wywiady telefoniczne realizowano z pracowni CATI Instytutu CEM w terminie od 2 do 17 września 2009 r. w przedsiębiorstwach oraz od 11 do 23 września 2009 r. w jednostkach sfery B+R i instytucjach otoczenia biznesu. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 9

Metodologia ZałoŜony czas wywiadu miał nie przekraczać 20 minut. Faktycznie we wszystkich badanych kategoriach był on wyŝszy. Tabela 6. Średnie czasy trwania wywiadów Liczba wywiadów Średni czas jednego wywiadu Mikro i małe 239 23:18 Średnie 163 28:49 DuŜe 63 45:07 Sfera B+R i instytucje otoczenia biznesu 51 37:17 Ogółem 516 29:05 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania. 2.2 Porównywalność wyników Wstępnie załoŝono, Ŝe wyniki niniejszych badań zostaną porównane z wynikami poprzednich badań dotyczących innowacyjności prowadzonych w ubiegłych latach, w szczególności z wynikami przedstawionymi w dokumentach: Raport z badania popytu na innowacje w ramach projektu InnoRegio Małopolska, 2006. Raport z badania podaŝy innowacji w Małopolsce zrealizowanego w ramach projektu Wzmacnianie Regionalnej Strategii Innowacji RIS Małopolska, 2006. Raport z badania podaŝy innowacji w ramach projektu Rynek Innowacji w Małopolsce Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków, czerwiec 2006. Raport z badania popytu innowacji w ramach projektu Rynek Innowacji w Małopolsce Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków, czerwiec 2006. Niemniej jednak, musimy zastrzec się, Ŝe moŝliwość porównania wyników jest powaŝnie ograniczona między innymi z następujących powodów: ZałoŜenia dotyczące struktury badanych prób przedsiębiorstw były inne w badaniach poprzednich i badaniach bieŝących. Dotyczy to w szczególności struktury prób ze względu na wielkość przedsiębiorstwa oraz sekcję PKD. Prezentacja wyników poprzednich badań przedsiębiorstw oparta jest o dane dla całych prób łącznie, bez podziału na wielkość przedsiębiorstwa, co uniemoŝliwia porównanie w podziale na przedsiębiorstwa róŝnej wielkości. Natomiast obraz przedstawiony w wymienionych raportach dla prób ogółem, które były nieproporcjonalne, nie oddaje sytuacji na rynku przedsiębiorstw ogółem. W badaniach stosowano inne techniki zbierania materiału. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 10

Informacje o zbadanych przedsiębiorstwach 3. Informacje o zbadanych przedsiębiorstwach Większość badanych przedsiębiorstw prowadzi działalność usługową, przy czym charakter działalności bardzo wyraźnie związany jest z wielkością przedsiębiorstwa przedsiębiorstwa jednoosobowe to głównie firmy usługowe (82%), natomiast wśród firm największych (średnich i duŝych) prawie połowa to firmy produkcyjne. Wykres 1. Główny charakter działalności przedsiębiorstwa 100% 5% 5% 8% 5% 2% 2% 80% 50% 51% 60% 62% 82% 69% 59% Handel 40% Usługi Produkcja 20% 0% 34% Ogółem (N=465) 13% 22% 0 (N=95) 1-9 (N=107) 35% 10-49 (N=37) 48% 50-249 (N=163) 48% 250+ (N=63) Liczba zatrudnionych Niemal połowa przedsiębiorstw, w których przeprowadzono wywiady naleŝy do przemysłowych sekcji PKD (górnictwo, przetwórstwo przemysłowe, wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę), przy czym te sekcje dominują w kategoriach przedsiębiorstw większych (małych, średnich i duŝych). Domeną firm jednoosobowych częściej jest działalność usługowa. Tabela 7. Zbadane przedsiębiorstwa według wielkości i sekcji PKD Liczba zatrudnionych Ogółem 0 1-9 10-49 50-249 250+ Przemysł (C, D, E) 49% 31% 39% 54% 62% 57% Budownictwo (F) 18% 21% 24% 16% 14% 14% Usługi (H, J, O) 20% 33% 26% 16% 13% 8% Edukacja, ochrona zdrowia (M, N) 13% 16% 10% 14% 11% 21% Ogółem 465 95 107 37 163 63 CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 11

Informacje o zbadanych przedsiębiorstwach Tabela 8. Podregion NUTS3 Liczba zatrudnionych Ogółem 0 1-9 10-49 50-249 250+ krakowski 15% 13% 19% 8% 16% 14% Kraków 31% 27% 30% 41% 27% 41% nowosądecki 22% 32% 22% 19% 19% 17% oświęcimski 22% 18% 24% 24% 25% 17% tarnowski 10% 11% 5% 8% 13% 10% Ogółem 465 95 107 37 163 63 Co piąte badane przedsiębiorstwo zostało załoŝone przed 1980 rokiem, przy czym dłuŝszy staŝ na rynku mają przedsiębiorstwa największe. Z kolei wśród firm załoŝonych w ciągu ostatnich trzech lat dominują przedsiębiorstwa jednoosobowe. Niemal trzy czwarte badanych przedsiębiorstw powstało po 1989 roku. Tabela 9. W którym roku przedsiębiorstwo rozpoczęło działalność? Liczba zatrudnionych Ogółem 0 1-9 10-49 50-249 250+ Przed 1980 20% 3% 7% 11% 33% 41% 1980-1988 7% 8% 8% 5% 7% 2% 1989-1994 24% 14% 30% 30% 23% 29% 1995-2000 27% 25% 28% 38% 28% 17% 2001-2004 9% 15% 9% 11% 6% 5% 2005-2009 14% 35% 17% 5% 4% 6% Ogółem 465 95 107 37 163 63 Tabela 10. Forma prawna Liczba zatrudnionych Ogółem 0 1-9 10-49 50-249 250+ Indywidualna działalność 45% 98% 80% 30% 10% 3% Spółka z o.o. 26% 0% 7% 27% 49% 38% Inna spółka 19% 1% 12% 41% 20% 43% Inna 10% 1% 1% 3% 20% 16% Ogółem 465 95 107 37 163 63 CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 12

Informacje o zbadanych przedsiębiorstwach Tylko w 6% badanych firm udziałowcami są podmioty zagraniczne, przy czym ma to przede wszystkim miejsce w przedsiębiorstwach duŝych. Tabela 11. Czy udziałowcami przedsiębiorstwa są podmioty zagraniczne? Liczba zatrudnionych Ogółem 0 1-9 10-49 50-249 250+ Tak 6% 1% 3% 3% 8% 14% Nie 94% 99% 97% 97% 91% 86% Brak odpowiedzi 0% 0% 0% 0% 1% 0% Ogółem 465 95 107 37 163 63 Większość przedsiębiorstw (72%) w roku poprzedzającym badanie osiągnęło zysk, przy czym dotyczy to w podobnym stopniu przedsiębiorstw róŝnej wielkości. Stratę deklaruje 12% badanych. Tabela 12. Czy Państwa przedsiębiorstwo w 2008 roku... Liczba zatrudnionych Ogółem 0 1-9 10-49 50-249 250+ Osiągnęło zysk 72% 72% 75% 73% 71% 71% Osiągnęło próg rentowności 8% 11% 13% 0% 5% 5% Poniosło stratę 12% 12% 9% 19% 10% 14% Brak odpowiedzi 9% 6% 3% 8% 14% 10% Ogółem 465 95 107 37 163 63 Eksporterzy stanowią 27% ogółu badanych, a importerzy 26% ogółu badanych przedsiębiorstw. Tabela 13. Czy przedsiębiorstwo eksportuje? Liczba zatrudnionych Ogółem 0 1-9 10-49 50-249 250+ Tak 27% 0% 11% 32% 43% 48% Nie 73% 100% 89% 68% 56% 52% Brak odpowiedzi 0% 0% 0% 0% 1% 0% Ogółem 465 95 107 37 163 63 CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 13

Informacje o zbadanych przedsiębiorstwach Tabela 14. Czy przedsiębiorstwo importuje? Liczba zatrudnionych Ogółem 0 1-9 10-49 50-249 250+ Tak 26% 5% 13% 32% 39% 41% Nie 74% 95% 87% 68% 61% 57% Brak odpowiedzi 0% 0% 0% 0% 0% 2% Ogółem 465 95 107 37 163 63 Tabela 15. Czy przedsiębiorstwo eksportuje i importuje? Liczba zatrudnionych Ogółem 0 1-9 10-49 50-249 250+ Eksportuje i importuje 19% 0% 7% 16% 33% 35% Eksportuje 8% 0% 5% 16% 10% 13% Importuje 7% 5% 7% 16% 6% 6% śadne 66% 95% 82% 51% 51% 46% Ogółem 465 95 107 37 163 63 Tabela 16. Jaki jest zasięg terytorialny działalności Państwa przedsiębiorstwa? Liczba zatrudnionych Ogółem 0 1-9 10-49 50-249 250+ Lokalny (gminny) 18% 25% 27% 16% 12% 5% Regionalny (w skali województwa) 16% 22% 19% 16% 12% 11% Ponadregionalny (kilka województw) 12% 5% 13% 16% 16% 6% Ogólnopolski 30% 42% 31% 35% 21% 30% Europejski 13% 4% 5% 11% 23% 16% Światowy 11% 1% 6% 5% 15% 32% Ogółem 465 95 107 37 163 63 CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 14

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa 4. Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa 4.1 Znaczenie innowacyjności w przedsiębiorstwach Przedstawiciele badanych przedsiębiorstw proszeni byli o ocenę znaczenia innowacyjności w róŝnych obszarach działalności dla przedsiębiorstw z ich branŝy. Oceniano innowacyjność produktu, procesu technologicznego, marketingu oraz organizacji pracy. Do oceny korzystano z pięciostopniowej skali, w której 1 oznacza, Ŝe innowacyjność w danym obszarze nie ma znaczenia, a 5, Ŝe jest bardzo waŝna. MoŜna zauwaŝyć, Ŝe znaczenie innowacyjności w badanych obszarach spada wraz ze zmniejszaniem się wielkości przedsiębiorstw. NiezaleŜnie od wielkości przedsiębiorstwa największe znaczenie dla firm ma innowacyjność organizacji pracy. Ocenę 5 lub 4 przyznało jej łącznie 83% przedstawicieli duŝych przedsiębiorstw (średnia ocen 4,3), 73% średnich przedsiębiorstw (średnia ocen 4,0) i 66% mikro lub małych (średnia 3,8). Druga pod względem waŝności jest innowacyjność procesu technologicznego. NajwyŜsze oceny (5 lub 4) przyznaje jej 79% przedstawicieli duŝych firm (średnia 4,2), 67% średnich (średnia 3,9) i 58% mikro lub małych (średnia 3,6). W następnej kolejności znalazła się innowacyjność produktu, którą za bardzo waŝną lub waŝną uwaŝa łącznie 68% duŝych przedsiębiorstw (średnia 3,9), 58% średnich (średnia 3,7) i 56% mikro i małych (średnia 3,6). Najmniejsze znaczenie wśród badanych obszarów innowacyjności ma innowacyjność marketingu. Ciągle jednak w kaŝdym z badanych segmentów oceniający ją na 5 lub 4 stanowią co najmniej 50% w duŝych firmach odsetek ten wynosi 63% (średnia ocen 3,9), w średnich 50% (średnia 3,5), a w mikro i małych 52% (średnia 3,5). CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 15

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 2. Średnie ocen znaczenia innowacyjności produktu, procesu technologicznego, marketingu i organizacji pracy 1 2 3 4 5 Innowacyjność produktu 3,6 3,7 3,9 Innowacyjność procesu technologicznego 3,6 3,9 4,2 Innowacyjność marketingu 3,5 3,5 3,9 Mikro lub małe Średnie DuŜe Innowacyjność organizacji pracy 3,8 4,0 4,3 CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 16

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 3. Jak waŝna jest dla przedsiębiorstw z Państwa branŝy innowacyjność produktu? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Mikro lub mała (N=239) 10% 9% 22% 25% 31% 3% Średnia (N=163) 5% 11% 21% 29% 29% 5% DuŜa (N=63) 5% 10% 14% 33% 35% 3% 1 - bez znaczenia 2 3 4 5 - bardzo waŝna Brak odpowiedzi Wykres 4. Jak waŝna jest dla przedsiębiorstw z Państwa branŝy innowacyjność procesu technologicznego? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Mikro lub mała (N=239) 14% 6% 18% 24% 34% 3% Średnia (N=163) 3% 10% 18% 27% 40% 1% DuŜa (N=63) 0% 3% 14% 38% 41% 3% 1 - bez znaczenia 2 3 4 5 - bardzo waŝna Brak odpowiedzi CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 17

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 5. Jak waŝna jest dla przedsiębiorstw z Państwa branŝy innowacyjność marketingu? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Mikro lub mała (N=239) 14% 6% 18% 24% 34% 3% Średnia (N=163) 3% 10% 18% 27% 40% 1% DuŜa (N=63) 0% 3% 14% 38% 41% 3% 1 - bez znaczenia 2 3 4 5 - bardzo waŝna Brak odpowiedzi Wykres 6. Jak waŝna jest dla przedsiębiorstw z Państwa branŝy innowacyjność organizacji pracy? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Mikro lub mała (N=239) 8% 5% 19% 32% 34% 3% Średnia (N=163) 1% 7% 19% 40% 33% 1% DuŜa (N=63) 0% 2% 13% 37% 46% 3% 1 - bez znaczenia 2 3 4 5 - bardzo waŝna Brak odpowiedzi CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 18

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa 4.2 Śledzenie trendów i rozwiązań innowacyjnych Zdecydowana większość badanych przedsiębiorstw śledzi na bieŝąco trendy i rozwiązania innowacyjne w swojej branŝy. Najczęściej firmy takie występują w kategorii duŝych przedsiębiorstw, gdzie stanowią 98% badanych. Nieznacznie rzadziej trendy śledzą firmy średnie 93% badanych firm w tej kategorii. Najrzadziej występują wśród przedsiębiorstw mikro i małych, ale i w tym segmencie odsetek ten jest znaczący wynosi 87%. Wykres 7. Czy przedsiębiorstwo śledzi na bieŝąco trendy, rozwiązania innowacyjne w swojej branŝy? 100% 13% 5% 2% 80% 60% 40% 87% 93% 98% 20% 0% Mikro lub mała (N=239) Średnia (N=163) DuŜa (N=63) Tak Nie Brak odpowiedzi 4.3 Odrębne jednostki badawczo-rozwojowe w przedsiębiorstwach Badanych pytano, czy w przedsiębiorstwie funkcjonuje odrębna jednostka badawczorozwojowa lub stanowisko do spraw rozwoju nowych produktów, usług lub technologii. Naturalnie posiadanie takiej jednostki lub stanowiska jest ściśle związane z wielkością przedsiębiorstwa. W przypadku najmniejszych firm jest to sytuacja sporadyczna tylko 1% przedsiębiorstw ma taką jednostkę i tyle samo ma wyodrębnione stanowisko do spraw rozwoju. W segmencie średnich przedsiębiorstw posiadanie odrębnej jednostki deklaruje juŝ prawie co dziesiąty badany, natomiast odrębnego stanowiska 14% badanych. Wśród duŝych firm jedna czwarta ma wyodrębnioną w swych strukturach jednostkę badawczo-rozwojową, a dodatkowe 22% posiada odpowiednie stanowisko. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 19

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 8. Czy w przedsiębiorstwie funkcjonuje odrębna jednostka badawczo-rozwojowa lub stanowisko ds. rozwoju nowych produktów, usług lub technologii? 100% 80% 52% 60% 97% 76% 40% 22% 20% 0% 1% 14% 9% 25% Mikro lub małe (N=239) Średnie (N=163) DuŜe (N=63) Tak, odrębna jednostka Tak, stanowisko lub stanowiska Nie Brak odpowiedzi Wszystkich, którzy posiadają w swych firmach jednostkę badawczo-rozwojową lub osobne stanowiska do spraw rozwoju pytano o liczbę zatrudnionych tam pracowników. W przedsiębiorstwach mikro i małych najczęściej jest to jedna osoba 67% (4 z 6 przedsiębiorstw posiadających jednostkę badawczo-rozwojową lub stanowisko do spraw rozwoju). W jednej firmie wskazano zatrudnienie na poziomie 2-3 osoby i w jednej na poziomie 4-9 osób. W średnich przedsiębiorstwach zatrudnienie w takich jednostkach sięga najwyŝej 9 osób. Łącznie 37% badanych wskazuje zatrudnienie 4 do 9 osób, a jedna trzecia badanych zatrudnia 2-3 pracowników. Prawie jedna trzecia badanych wskazuje zatrudnienie jednej osoby. W duŝych firmach znacznie rzadziej wskazywano zatrudnianie tylko jednej osoby zajmującej się sprawami badań i rozwoju co dziesiąta firma posiadająca taką jednostkę lub stanowisko. W prawie jednej czwartej firm zatrudnia się 2-3 osoby, a prawie połowa wskazuje zatrudnienie 4-9 osób. Łącznie 17% przedsiębiorstw zatrudnia na takich stanowiskach co najmniej 10 pracowników 10% 10 do 19, a kolejne 7% 20 lub więcej. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 20

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 9. Ile osób jest zatrudnionych w tej jednostce/na tych stanowiskach? 100% 80% 17% 17% 3% 37% 3% 7% 10% 60% 40% 20% 0% 47% 32% 67% 23% 29% 10% Mikro lub małe (N=6) Średnie (N=38) DuŜe (N=30) 1 2 do 3 4 do 9 10 do 19 20 lub więcej Brak odpowiedzi 4.4 Nakłady na badania i rozwój W segmencie przedsiębiorstw małych i mikro 59% badanych firm nie ponosi nakładów na badania i rozwój. Wśród tych, które prowadzą podobne inwestycje najczęściej stanowią one 1 do 10% całości przychodów przedsiębiorstwa taki poziom nakładów deklaruje 23% ogółu badanych. Prawie co dziesiąty respondent twierdzi, Ŝe stanowią one 11 do 25% przychodów, a kolejne 5% podaje, Ŝe stanowią więcej niŝ 25%. W segmencie średnich przedsiębiorstw udział tych, które ponoszą nakłady na badania i rozwój wynosi co najmniej 45%. RównieŜ najczęściej stanowią one 1 do 10% całości przychodów. Przedział ten podaje 40% badanych. Znacznie rzadziej podawano większe udziały 4% badanych wskazuje przedział 11-25%, a 2% więcej niŝ 25%. Wśród duŝych przedsiębiorstw znacznie rzadziej znajdują się takie, które nie ponoszą nakładów na badania i rozwój stwierdzono tak w co piątym przedsiębiorstwie. Prawie 60% podaje udział nakładów w całości przychodów firmy. Najczęściej stanowią one do 10% taki poziom podano w 54% badanych duŝych przedsiębiorstw. WyŜsze nakłady, stanowiące 11 do 25% przychodów, deklaruje 5% badanych. Co piąty respondent nie udzielił podpowiedzi na to pytanie. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 21

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 10. Jaki jest udział nakładów na Badania i Rozwój w całości przychodów Państwa przedsiębiorstwa? 100% 80% 60% 5% 10% 3% 9% 4% 1% 21% 5% 23% 40% 54% 40% 59% 20% 45% 21% 0% Mikro lub małe Średnie (N=163) DuŜe (N=63) (N=239) 0% (brak nakładów) 1-10% 11-25% 26-50% 51% i więcej Brak odpowiedzi 4.5 Posiadany kapitał wiedzy, technologii i rozwiązań Badanych pytano o posiadanie róŝnych form specjalnej wiedzy lub rozwiązań, takie jak patenty, licencje, wzory uŝytkowe i przemysłowe, znaki towarowe, know-how, wyniki prac badawczych. W segmencie przedsiębiorstw małych i mikro najczęściej posiadana jest licencja oraz znak towarowy. Ma je odpowiednio 16% i 15% badanych firm w tej grupie. W następnej kolejności wymieniano posiadanie wzoru uŝytkowego (12%) oraz know-how (11%). Nieznacznie rzadziej (10%) wskazywano patent, przy czym Ŝadna z badanych firm nie ma patentu europejskiego. Przedsiębiorstwa małe i mikro najrzadziej posiadają wzór przemysłowy i wyniki prac badawczych, które wymieniało po 5% badanych. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 22

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 11. Czy firma posiada własny lub zakupiony...? przedsiębiorstwa mikro i małe Mikro i małe (N=239) 0% 20% 40% 60% 80% 100% Patent 10% 90% Patent europejski 100% Licencja 16% 84% Wzór uŝytkowy 12% 88% Wzór przemysłowy 5% 95% Znak towarowy 15% 85% Know-how Wyniki prac badawczych 11% 5% 89% 95% Posiada Nie posiada Średnie przedsiębiorstwa częściej niŝ małe i mikro posiadają kaŝdy z badanych elementów. Prawie połowa firm w tym segmencie ma znak towarowy. Co czwarta firma posiada licencję, a w co piątej deklarowano posiadanie wzoru uŝytkowego, know-how i wyniki prac badawczo rozwojowych. Łącznie 17% badanych ma patent, przy czym 3% ma patent europejski. W tym segmencie równieŝ rzadziej wskazywano posiadanie wzoru przemysłowego ma go 13% badanych firm. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 23

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 12. Czy firma posiada własny lub zakupiony...? przedsiębiorstwa średnie Średnie (N=163) 0% 20% 40% 60% 80% 100% Patent 17% 83% Patent europejski 3% 96% 1% Licencja 26% 74% Wzór uŝytkowy 22% 78% Wzór przemysłowy 13% 87% Znak towarowy 47% 53% Know-how Wyniki prac badawczych 22% 21% 78% 79% Własny Nie ma Brak danych W grupie duŝych przedsiębiorstw juŝ 70% badanych deklaruje posiadanie znaku towarowego. Na drugim miejscu znalazły się, znacznie częściej podawane niŝ w pozostałych dwóch segmentach, wyniki prac badawczych wymienia je prawie połowa badanych (48%). Licencje ma 41% duŝych firm i podobny odsetek (38%) deklaruje posiadanie know-how. Łącznie 29% badanych przedsiębiorstw ma patent. W co dziesiątej jest to patent europejski. Posiadanie wzoru uŝytkowego deklaruje 27% badanych, a wzoru przemysłowego 16% i jest on, jak w poprzednich segmentach, najrzadziej wskazywany. W przypadku wzorów uŝytkowego i przemysłowego obserwujemy najmniejszy dystans między średnimi i duŝymi przedsiębiorstwami dla wzoru uŝytkowego róŝnica w częstości wskazań wynosi 5 punktów procentowych, a dla wzoru przemysłowego 3 punkty. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 24

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 13. Czy firma posiada własny lub zakupiony...? przedsiębiorstwa duŝe DuŜe (N=63) 0% 20% 40% 60% 80% 100% Patent 29% 71% Patent europejski 10% 84% 6% Licencja 41% 59% Wzór uŝytkowy 27% 73% Wzór przemysłowy 16% 84% Znak towarowy 70% 30% Know-how Wyniki prac badawczych 38% 48% 62% 52% Posiada Nie posiada Brak danych W badaniu z 2006 r. 3 odnotowano 5,5% firm, które posiadały patent. W bieŝącym badaniu wśród firm małych (bez mikro) posiadanie patentu deklaruje 11%, a wśród firm średnich 17% respondentów. 4.6 Realizowane i planowane działania innowacyjne Przedstawicieli badanych przedsiębiorstw pytano, czy podejmowali róŝnego rodzaju działania innowacyjne w ciągu ostatnich 3 lat i czy planują je podjąć w ciągu najbliŝszych 2 lat. W segmencie przedsiębiorstw małych i mikro w ciągu ostatnich lat najczęściej ponoszono nakłady inwestycyjne na maszyny i urządzenia techniczne wskazuje je dwie trzecie badanych przedsiębiorstw. Jest to takŝe działanie, które najczęściej wymieniano jako planowane na najbliŝsze 2 lata 62% firm. W następnej kolejności znalazły się wprowadzenie nowego lub znaczące udoskonalenie istniejącego produktu lub usługi (realizowało je 47% firm, a planuje realizować 50%), wprowadzenie innych istotnych zmian nie będących innowacjami technicznymi, np. zmiany o charakterze estetycznym lub inne twórcze modyfikacje przynajmniej jednego z produktów przedsiębiorstwa (realizowało je 45% badanych, planuje realizować 43%), znalezienie nowych, tańszych źródeł zaopatrzenia (zrealizowało 43%, planuje 54%) oraz szkolenia pracowników w związku z zakupem 3 Raport z badania popytu na innowacje w ramach projektu Rynek innowacji w Małopolsce, P. Kopyciński, Ł. Mamica, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków, czerwiec 2006, s. 28. Por. takŝe uwagi na temat porównywalności wyników: Porównywalność wyników, s. 9, Porównanie wyników dotyczących działalności innowacyjnej z poprzednimi badaniami, s. 27. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 25

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa technologii lub maszyn i urządzeń (realizowało 40%, planuje realizować 42%). Najrzadziej podejmowanymi działaniami w przeszłości i zarazem najrzadziej planowanymi na przyszłość są zlecenie wykonania badań firmom zewnętrznym, szkołom wyŝszym lub instytucjom badawczym (realizowało je tylko 5%, planuje realizację 10% badanych firm), zakupienie nowej technologii w postaci dokumentacji i praw, np. licencje, prawa patentowe, ujawnienie know-how (zakupiło 9% i tyle samo zamierza zakupić w ciągu najbliŝszych 2 lat). Co dziesiąta firma nie podejmowała Ŝadnych działań innowacyjnych w ciągu ostatnich trzech lat. śadnego działania w ciągu najbliŝszych dwóch lat nie planuje natomiast 16% badanych przedsiębiorstw. W segmencie średnich przedsiębiorstw 98% stanowią takie, które realizowały przynajmniej jedno z badanych działań innowacyjnych. Najczęściej wiązały się one z nakładami inwestycyjnymi na maszyny i urządzenia techniczne oraz szkoleniami pracowników w związku z zakupem technologii i maszyn lub urządzeń. Jako realizowane w ostatnich 3 latach wskazało je odpowiednio 91% i 85%. Działania te są równieŝ najczęściej wymieniane jako planowane na najbliŝsze dwa lata podaje je odpowiednio 88% i 84% badanych. DuŜa część badanych średnich przedsiębiorstw ponosiła i ma zamiar ponieść w przyszłości nakłady inwestycyjne na budynki i budowle oraz grunty zainwestowało w nie 75% badanych, a zamierza zainwestować 72%. Taki sam odsetek badanych (72%) zamierza w ciągu najbliŝszych dwóch lat znaleźć nowe, tańsze źródła zaopatrzenia. Działanie to było takŝe podawane jako jedno z najczęściej realizowanych w ostatnich 3 latach wymienia je prawie dwie trzecie badanych przedsiębiorstw. Prawie po dwie trzecie badanych wskazuje takŝe działania bezpośrednio związane z produktem: wprowadzenie nowego produktu lub istotne zmiany w istniejącym oraz wprowadzenie innych istotnych zmian nie będących innowacjami technicznymi (np. zmiany o charakterze estetycznym lub inne twórcze modyfikacje przynajmniej jednego z produktów przedsiębiorstwa). Podobnie często wskazywano te działania jako planowane do realizacji wymieniło je odpowiednio 67% i 60% badanych. Procesy dostawy/produkcji/logistyki udoskonalała prawie połowa średnich przedsiębiorstw 48%. Plany takie ma 53%. Znaczna część badanych (45%) deklarowała prowadzenie w ostatnich 3 latach badań rynkowych/marketingowych w celu wprowadzenia nowego produktu na rynek. Badania takie są natomiast planowane przez 49% badanych przedsiębiorstw. Najrzadziej realizowanymi działaniami w tym segmencie jest zakup gotowej technologii w postaci dokumentacji i/lub praw (licencje, prawa patentowe, ujawnienia know-how itp.) oraz prowadzenie w przedsiębiorstwie prac badawczo-rozwojowych. Pierwsze z wymienionych działań zrealizowało 20% badanych, a drugie 25%. JednakŜe, o ile w przypadku zakupu dokumentacji i praw moŝna zauwaŝyć, Ŝe odsetek planujących taką inwestycję w przyszłości jest niŝszy w porównaniu do realizujących ją w ostatnich latach (deklarację podjęcia tego działania złoŝyło 17% badanych), o tyle w przypadku prowadzenia prac badawczo rozwojowych odnotowujemy jego zwiększenie (w ciągu najbliŝszych 2 lat planuje je przeprowadzić 35% badanych firm). Na takim samym poziomie moŝe natomiast pozostać zlecanie badań firmom zewnętrznym, szkołom wyŝszym lub instytucjom badawczym (wyłączając badania rynkowe i marketingowe) w ostatnich 3 latach zlecało je 36% badanych i tylu samo deklaruje zlecanie w najbliŝszych 2 latach. MoŜna zauwaŝyć, Ŝe więcej przedsiębiorstw planuje w ciągu najbliŝszych dwóch lat przeprowadzić działania związane ze strategią zarządzania firmą wdroŝenie zaawansowanych technik zarządzania planuje 35% badanych (w ostatnich 3 latach wdraŝało je 26%) i tyle samo planuje istotne zmiany koncepcji/strategii marketingowej przedsiębiorstwa (wprowadziło je 27% badanych). W ciągu najbliŝszych dwóch lat rzadziej mogą być wprowadzane zmiany związane ze strukturą organizacyjną. Plany wprowadzenie ich deklaruje 34% badanych, gdy w ciągu ostatnich 3 lat wprowadziło je 43%. DuŜe przedsiębiorstwa znacznie częściej niŝ małe i mikro oraz średnie podejmowały omawiane działania inwestycyjne. KaŜda z badanych firm podejmowała któreś z tych działań w ciągu ostatnich 3 lat i kaŝda planuje jakieś w najbliŝszych dwóch latach. Najczęściej są to nakłady inwestycyjne na maszyny i urządzenia techniczne (poniosły je wszystkie firmy, a planuje 97%), szkolenia pracowników w związku z zakupem technologii lub maszyn i urządzeń (realizowane przez 92% firm, CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 26

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa a planowane przez 95%) i nakłady inwestycyjne na budynki i/lub budowle oraz/lub grunty (poniesione i planowane przez 90%). W następnej kolejności wśród przeprowadzonych działań znalazły się te związane z zmianami technicznymi (wprowadzenie nowego lub znaczące udoskonalenie produktu i/lub usługi) i nie-technicznymi produktu (zmiany o charakterze estetycznym lub inne twórcze modyfikacje przynajmniej jednego z produktów przedsiębiorstwa) wymienia je po 67% badanych. Plany wprowadzenia lub modyfikowania produktu/usługi w ciągu najbliŝszych 2 lat ma nawet więcej przedsiębiorstw 76%. Mniej firm planuje natomiast wprowadzenie nie technicznych zmian w produkcie 62%. W ciągu najbliŝszych 2 lat więcej duŝych firm niŝ w ostatnich 3 latach ma zamiar wprowadzić nowe lub udoskonalić obecny proces dostawy, produkcji i logistyki (plany takiego działania ma 67% badanych, a zrealizowało je 52%) oraz znaleźć tańsze źródła zaopatrzenia (planuje je 71%, a zrealizowało 65%). Jeśli chodzi o działania związane z zarządzaniem i organizacją, więcej firm będzie wdraŝało zaawansowane techniki zarządzania (planuje 62%, realizowało 43%) oraz wprowadzało zmianę koncepcji/strategii marketingowej przedsiębiorstwa (planuje 40%, realizowało 29%), a nieco mniej będzie wdraŝało lub wprowadzało zmiany w strukturze organizacyjnej (planuje 51% badanych, realizowało 57%). Na tym samym poziomie, według deklaracji respondentów, pozostanie wdraŝanie nowej lub zmiana strategii działania przedsiębiorstwa 51% realizowało to działanie w ciągu ostatnich 3 lat i tyle samo planuje realizować je w ciągu najbliŝszych 2 lat. Na takim samym poziomie prawdopodobnie pozostanie równieŝ realizacja badań rynkowych/marketingowych w celu wprowadzenia nowego produktu lub usługi oraz prowadzenie prac badawczo-rozwojowych, które wskazywane są przez znaczącą część badanych. Badania marketingowe prowadziło w ostatnich 3 latach i zamierza prowadzić w najbliŝszych dwóch 59% duŝych przedsiębiorstw, a parce badawczorozwojowe 49%. Nieco rzadziej w ciągu ostatnich lat zlecano wykonanie badań (nie marketingowych) firmom zewnętrznym, szkołom wyŝszym lub instytutom badawczym wskazuje je 44% badanych, ale prawdopodobnie będą one trochę częściej realizowane w najbliŝszych 2 latach zlecanie takich badan deklaruje 49% badanych. Jednym z rzadziej realizowanych działań innowacyjnych jest zakup gotowej technologii w postaci dokumentacji lub praw jako realizowane w ciągu ostatnich 3 lat wymieniło je 38% badanych, a planowane do realizacji 37%. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 27

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 14. Działania innowacyjne realizowane w ciągu ostatnich 3 lat i planowane w ciągu najbliŝszych 2 lat przedsiębiorstwa mikro lub małe Mikro i małe (N=239) 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% badania rynkowe/marketingowe w celu wprowadzenia nowego produktu lub usługi 23% 28% wprowadzenie nowego lub znaczące udoskonalanie produktu/usługi 47% 50% wprowadzenie nowego lub znaczące udoskonalenie procesu dostawy, produkcji, logistyki wdroŝenie nowej lub istotnie zmienionej strategii działania przedsiębiorstwa wdroŝenie tzw. zaawansowanej techniki zarządzania wdroŝenie nowej lub istotna zmiana struktury organizacyjnej istotna zmiana koncepcji/strategii marketingowej przedsiębiorstwa wprowadzenie innych istotnych zmian nie będących innowacjami technicznymi znalezienie nowych, tańszych źródeł zaopatrzenia prowadzenie w przedsiębiorstwie prac badawczorozwojowych zlecenie wykonania badań firmom zewnętrznym, szkołom wyŝszym lub instytucjom badawczym zakupienie gotowej technologii w postaci dokumentacji i/lub praw nakłady inwestycyjne na budynki i/lub budowle oraz/lub grunty nakłady inwestycyjne na maszyny i urządzenia techniczne szkolenie pracowników w związku z zakupem technologii lub maszyn i urządzeń śadne z powyŝszych 25% 31% 24% 32% 11% 18% 22% 24% 18% 26% 45% 43% 43% 54% 10% 16% 5% 10% 9% 9% 35% 35% 68% 62% 40% 42% 11% 16% Realizowało w ostatnich 3 latach Zamierza realizować w ciągu najbliŝszych 2 lat CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 28

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 15. Działania innowacyjne realizowane w ciągu ostatnich 3 lat i planowane w ciągu najbliŝszych 2 lat przedsiębiorstwa średnie Średnie (N=163) 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% badania rynkowe/marketingowe w celu wprowadzenia nowego produktu lub usługi 45% 49% wprowadzenie nowego lub znaczące udoskonalanie produktu/usługi wprowadzenie nowego lub znaczące udoskonalenie procesu dostawy, produkcji, logistyki wdroŝenie nowej lub istotnie zmienionej strategii działania przedsiębiorstwa wdroŝenie tzw. zaawansowanej techniki zarządzania wdroŝenie nowej lub istotna zmiana struktury organizacyjnej istotna zmiana koncepcji/strategii marketingowej przedsiębiorstwa wprowadzenie innych istotnych zmian nie będących innowacjami technicznymi znalezienie nowych, tańszych źródeł zaopatrzenia prowadzenie w przedsiębiorstwie prac badawczorozwojowych zlecenie wykonania badań firmom zewnętrznym, szkołom wyŝszym lub instytucjom badawczym zakupienie gotowej technologii w postaci dokumentacji i/lub praw nakłady inwestycyjne na budynki i/lub budowle oraz/lub grunty 63% 67% 48% 53% 39% 47% 26% 35% 43% 34% 27% 35% 61% 60% 64% 72% 25% 35% 36% 36% 20% 17% 75% 72% nakłady inwestycyjne na maszyny i urządzenia techniczne szkolenie pracowników w związku z zakupem technologii lub maszyn i urządzeń 91% 88% 85% 84% śadne z powyŝszych 2% 2% Realizowało w ostatnich 3 latach Zamierza realizować w ciągu najbliŝszych 2 lat CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 29

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa Wykres 16. Działania innowacyjne realizowane w ciągu ostatnich 3 lat i planowane w ciągu najbliŝszych 2 lat przedsiębiorstwa duŝe DuŜe (N=63) 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% badania rynkowe/marketingowe w celu wprowadzenia nowego produktu lub usługi wprowadzenie nowego lub znaczące udoskonalanie produktu/usługi wprowadzenie nowego lub znaczące udoskonalenie procesu dostawy, produkcji, logistyki wdroŝenie nowej lub istotnie zmienionej strategii działania przedsiębiorstwa 59% 59% 67% 76% 52% 67% 51% 51% wdroŝenie tzw. zaawansowanej techniki zarządzania 43% 62% wdroŝenie nowej lub istotna zmiana struktury organizacyjnej istotna zmiana koncepcji/strategii marketingowej przedsiębiorstwa wprowadzenie innych istotnych zmian nie będących innowacjami technicznymi znalezienie nowych, tańszych źródeł zaopatrzenia prowadzenie w przedsiębiorstwie prac badawczorozwojowych zlecenie wykonania badań firmom zewnętrznym, szkołom wyŝszym lub instytucjom badawczym zakupienie gotowej technologii w postaci dokumentacji i/lub praw 57% 51% 29% 40% 67% 62% 65% 71% 49% 49% 44% 49% 38% 37% nakłady inwestycyjne na budynki i/lub budowle oraz/lub grunty nakłady inwestycyjne na maszyny i urządzenia techniczne szkolenie pracowników w związku z zakupem technologii lub maszyn i urządzeń 90% 90% 100% 97% 92% 95% śadne z powyŝszych 0% 0% Realizowało w ostatnich 3 latach Zamierza realizować w ciągu najbliŝszych 2 lat CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 30

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa 4.7 Porównanie wyników dotyczących działalności innowacyjnej z poprzednimi badaniami W porównaniu do wyników badań opisujących działania przedsiębiorstw w latach 2004-2005, które zostały omówione w Raporcie z badania popytu na innowacje w ramach projektu Rynek innowacji w Małopolsce odnotowujemy wzrost aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw, choć nale- Ŝy pamiętać, Ŝe moŝliwość porównania wyników obu badań jest bardzo ograniczona 4. W cytowanym raporcie podaje się wyniki dla próby przedsiębiorstw składającej się w przybliŝeniu po połowie z przedsiębiorstw małych, bez mikro, oraz średnich (bez podziału na te dwie kategorie). Według raportu z 2006 r.: Ponad połowa firm (50,6%) z powodzeniem wprowadziła lub znacząco udoskonaliła produkt lub usługę. 39,1% firm z powodzeniem wprowadziła lub znacząco udoskonaliła proces dostawy, produkcyjny lub logistyczny. WdroŜenie nowej lub istotnie zmienionej strategii działania przedsiębiorstwa dotyczyło 32,8% ankietowanych firm. Według danych bieŝących badań nowy lub udoskonalony produkt lub usługę wprowadziło o ciągu ostatnich trzech lat 51% przedsiębiorstw małych (bez mikro) oraz 63% przedsiębiorstw średnich, co średnio daje wzrost o około 7 punktów procentowych w porównaniu do poprzednich badań. Proces dostawy, produkcyjny lub logistyczny nowy lub udoskonalony wprowadziło obecnie 41% małych i 48% średnich przedsiębiorstw, co średnio daje wzrost o około 5 punktów procentowych w porównaniu do poprzednich badań. Nową lub istotnie zmienioną strategię działania przedsiębiorstwa wdroŝyło obecnie 43% małych i 39% średnich firm co średnio daje wzrost o około 8 punktów procentowych. Według wykresu zamieszczonego w cytowanym raporcie (s. 21) 22,9% badanych firm prowadziło badania rynkowe. W obecnym badaniu odnotowujemy 43% małych i 45% średnich firm, które deklarują wykonywanie badań rynkowych w ciągu ostatnich 3 lat. Zatem tu takŝe obserwujemy wzrost aktywności 5. W cytowanym raporcie z 2006 r. znajdujemy dwie sprzeczne dane co do udziału przedsiębiorstw, które prowadziły prace badawczo-rozwojowe: na s. 23 autorzy podają, Ŝe Jedynie 3,2% ankietowanych firm prowadziło prace badawczo-rozwojowe., natomiast na wykresie na s. 25 znajdujemy informację, Ŝe było ich 9,8%. Natomiast w badaniu prowadzonym w ramach projektu Inno- RegioMalopolska znajdujemy informację, Ŝe tylko 4% przedsiębiorstw prowadzi prace badawczorozwojowe. Dane te dotyczą przede wszystkim mikro i małych przedsiębiorstw 6. W bieŝących badaniach odsetki respondentów deklarujących, Ŝe firmy prowadziły prace badawczo-rozwojowe wynoszą odpowiednio, w małych (bez mikro) przedsiębiorstwach 11%, a w średnich 25%, co i tak daje wyŝsze wartości niŝ cytowane w raporcie z 2006 r. Według raportu z 2006 r. 53,4% firm znalazło nowe, tańsze źródło zaopatrzenia. W bieŝących badaniach deklaracje takie składa 46% małych i 64% średnich firm, co średnio daje niewielki wzrost (ok. 2 punkty procentowe). W poprzednim badaniu 11,1% przedsiębiorstw deklarowało, Ŝe zleciło wykonanie badań firmom zewnętrznym, szkołom wyŝszym lub instytucjom badawczym. W bieŝącym badaniu analogiczne odsetki wśród małych i średnich przedsiębiorstw wynoszą 11% i 36%, co średnio daje wzrost o około 12 punktów procentowych. Gotową technologię w postaci dokumentacji zakupiło wg badań z 2006 r. 22,9% firm. Obecnie odsetki wśród małych i średnich przedsiębiorstw wynoszą 16% i 20%, czyli mniej niŝ trzy lata temu. Nakłady inwestycyjne na budynki i grunty ponosiło 48,6% badanych w 2006 r. firm, natomiast obecnie 70% małych i 75% średnich przedsiębiorstw, czyli znacz- 4 Por. Porównywalność wyników, s 9. 5 Jeszcze raz naleŝy podkreślić, Ŝe porównanie moŝe mieć tylko poglądowy charakter ze względu na odmienne metodologie badań i skład prób w obu badaniach. PoniewaŜ w raporcie z 2006 r. podaje się wyniki dla całej próby łącznie, która w przybliŝeniu składała się z małych (bez mikro) 53% i średnich przedsiębiorstw 47%, porównujemy je ze średnią arytmetyczną wyników uzyskanych w podpróbach małych (bez mikro) i średnich przedsiębiorstw w bieŝącym badaniu. 6 Raport z badania popytu na innowacje w ramach projektu InnoRegioMalopolska, Ł. Frydyrch (brak danych dotyczących roku opracowania), s. 11. CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej www.cem.pl 31