Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Nowa perspektywa finansowa 2014-2020. Kluczowe pojęcia i informacje. Marcin Wiśniewski Wydział Rozwoju Kierownik Zespołu ds. Funduszy UE Zegrze, 28 listopada 2014 r.
Plan prezentacji 1. Cele prezentacji. 2. Priorytety i cele UE. 3. Budżet. 4. Dokumenty Programowe. 5. Nowy wymiar wsparcia. 6. Programy Operacyjne. 7. PO IiŚ 2014-2020. 8. Stan przygotowań.
1. Cele prezentacji
Cele prezentacji przedstawienie podstawowych założeń i celów dotyczących nowego okresu programowania, wyjaśnienie kluczowych pojęć, omówienie najważniejszych dokumentów programowych, przedstawienie stanu przygotowania.
2. Priorytety i cele UE
Priorytety UE do 2020 rozwój inteligentny, rozwój zrównoważony, rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu. (źródło: Strategia Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu)
Nadrzędne cele UE do 2020 wskaźnik zatrudnienia (20-64 lata) = 75%, inwestycje B+R = 3% PKB UE, w zakresie klimatu i energii pakiet 20/20/20, ograniczenie przedwcześnie kończących naukę do 10% i zwiększenie wyższego wykształcenia (30-34 lat) do 40%, zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem o 20 mln. (źródło: Strategia Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu)
3. Budżet
Fundusze unijne EFSI (Europejskie Fundusze Strukturalne i Inwestycyjne) Fundusze Strukturalne Fundusze Inwestycyjne EFRR EFS FS EFRROW EFMR (źródło: art. 1 rozporządzenia 1303/2013 z 17 grudnia 2013 r.)
Fundusze unijne (według polityk) EFSI (Europejskie Fundusze Strukturalne i Inwestycyjne) Fundusze Polityki Spójności Fundusz Wspólnej Polityki Rolnej Fundusz Wspólnej Polityki Rybołówstwa FS EFRR EFS EFRROW EFMR
Fundusze wyjaśnienie skrótów EFSI Europejskie Fundusze Strukturalne i Inwestycyjne, FS Fundusz Spójności, EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, EFS Europejski Fundusz Społeczny, EFRROW Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, EFMR Europejski Fundusz Rolny i Rybacki. (źródło: art. 1 rozporządzenia 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r.)
WRF 2014-2020 WRF 2014-2020 Wieloletnie Ramy Finansowe, czyli budżet UE na lata 2014-2020. Obejmuje nie tylko EFSI, ale także inne jak np. Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji, Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej, Europejski Fundusz Rozwoju, Fundusz Solidarności.
Unijna polityka spójności 2014-2020 Łączny budżet UE na lata 2014-2020 1 082 mld EUR Inne polityki UE, rolnictwo, badania, zewnętrzne itd. 67,5% 730,2 mld EUR 32,5% Środki finansowania z polityki spójności 351,8 mld EUR Polska- 82,5 mld EUR (źródło: opracowanie własne)
4. Dokumenty programowe
Struktura dokumentów programowych Europa 2020 SRK 2020 Position Paper Zalecenia Rady UE dla Polski Strategie Zintegrowane Pakiet rozporządzeń UE 2014-2020 negocjacje Krajowy Program Reform KPZK Umowa Partnerstwa DSRK 2030 Akty delegowane Krajowe Programy Operacyjne Polityka Spójności Krajowe Programy Operacyjne WPR i WPRyb Regionalne Programy Operacyjne Polityka Spójności Programy EWT Akty wykonawcze Kontrakt Terytorialny RPO dla Mazowsza 15 RPO regiony słabiej rozwinięte (źródło: własne, na podstawie prezentacji MIiR)
Position Paper Position Paper pełna nazwa: Position of the Commission Services on the development of Partnership Agreement and programmes in Poland for the period 2014-2020 wewnętrzny dokument KE, opracowany we wrześniu 2012 r., stanowiący podstawę do prowadzenia oficjalnych negocjacji z Polską (do cyklu spotkań poświęconych proponowanej w nim interwencji w okresie 2014-2020).
Wspólne Ramy Strategiczne Wspólne Ramy Strategiczne (WRS) dokument ustalający strategiczne zasady kierunkowe dla ułatwienia procesu programowania oraz koordynacji interwencji w ramach EFSI oraz z innymi instrumentami UE. Ułatwiają przygotowanie Umowy Partnerstwa i programów operacyjnych. (art. 10 rozporządzenia ogólnego; załącznik I do rozporządzenia ogólnego).
Umowa Partnerstwa Umowa Partnerstwa określa strategię państwa członkowskiego, jego priorytety i warunki efektywnego i skutecznego korzystania z EFSI w celu realizacji unijnej strategii na rzecz inteligentnego, zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu; przyjmowana przez Komisję w następstwie oceny i dialogu z państwem członkowskim (art. 2 pkt 20 rozporządzenia ogólnego). UP to kontrakt pomiędzy Polską a KE określający planowany sposób inwestowania funduszy unijnych.
Kontrakt Terytorialny Kontrakt Terytorialny umowa określająca cele i przedsięwzięcia priorytetowe, które mają istotne znaczenie dla rozwoju kraju oraz wskazanego w niej województwa oraz sposób ich finansowania, koordynacji i realizacji zawieraną pomiędzy Radą Ministrów, reprezentowaną przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego a zarządem województwa (ustawa o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju).
Polskie dokumenty strategiczne do 2020 r. Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Krajowy Program Reform oraz 9 strategii zintegrowanych: Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki Dynamiczna Polska, Strategia rozwoju kapitału ludzkiego 2020, Strategia rozwoju transportu do 2020 roku, Strategia Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko, Strategia Sprawne państwo 2020, Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010-2020: Regiony, miasta, obszary wiejskie, Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego RP 2022, Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa 2012-2022, Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020. + Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności.
Pakiet legislacyjny 2014-2020 Rozporządzenia Parlamentu i Rady (z 17 grudnia 2013 r.): 1300/2013 FS, 1301/2013 EFRR, 1302/2013 EUWT 1303/2013 ogólne, 1304/2014 EFS.
Akty delegowane i wykonawcze Akty delegowane mogą uzupełniać i zmieniać elementy aktu ustawodawczego inne niż istotne, np. rozporządzenie 480/2014 z dnia 3 marca 2014 r., rozporządzenie 522/2014 z 11 marca 2014 r. Akty wykonawcze co do zasady dodają elementy techniczne, np. rozporządzenie 215/2014 z 7 marca 2014 r.
5. Nowy wymiar wsparcia
NOWY WYMIAR WSPARCIA Założenia: 1. Zintegrowane podejście, 2. Koncentracja tematyczna (koncentracja interwencji), 3. Wprowadzenie warunków ex-ante, 4. Ukierunkowanie na rezultaty, 5. Uwzględnienie wymiaru terytorialnego, 6. Zwrotne instrumenty finansowe.
1. Zintegrowane podejście Poziom strategiczny: objęcie WRS wspólnych polityk UE. Poziom wdrażania: ZIT.
2. Koncentracja tematyczna Koncentracja tematyczna = koncentracja interwencji ukierunkowanie wsparcia z EFSI na celach UE (art. 18 projektu rozporządzenia ogólnego), wspólne planowanie, programowanie, monitorowanie, ewaluacja i cele tematyczne, wskazanie CT i PI, inwestycje i wsparcie dla dziedzin ważnych z punktu widzenia kraju, np. mechanizm ring-fencing, czyli zobowiązanie do przeznaczenia określonego minimalnego procenta alokacji na realizację CT, ograniczenie powielania interwencji z kilku źródeł finansowania.
3. Warunkowość ex-ante (1/2) Założenia: określone przez KE warunki wstępne, których wypełnienie determinuje uruchomienie oraz wypłatę środków UE, ich spełnienie podlega samoocenie przez państwo, której wyniki przedkładane są KE, powinny zostać spełnione najpóźniej w momencie przedkładania UP do KE, a jeżeli nie są spełnione, to państwo opracowuje plan działań na rzecz ich spełnienia do 31.12.2016 r. (przegląd dokonywany jest w 2017 r.), niezrealizowanie może skutkować zawieszeniem płatności. (art. 19 rozporządzenia ogólnego).
3. Warunkowość ex-ante (2/2) Najbardziej problematyczne: zapewnienie zgodności Planów Gospodarowania Wodami dla dorzeczy Wisły i Odry z RDW, wdrożenie odpowiedniej legislacji UE w zakresie gospodarki niskoemisyjnej, opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym.
4. Ukierunkowanie na rezultaty Założenie: KE przeprowadza przegląd wyników programów w każdym państwie członkowskim w 2019 r. odnosząc się do ram wykonania określonych w programach Wyniki oceny będą stanowiły podstawę do podziału rezerwy wykonania. (art. 21 ust. 1 rozporządzenia ogólnego). Rezerwa wykonania stanowi pomiędzy 5% a 7% alokacji na każdy priorytet w programie, z wyłączeniem priorytetów przeznaczonych na pomoc techniczną i programów przeznaczonych na instrumenty finansowe zgodnie z art. 39. Całkowita kwota rezerwy wykonania alokowana na każdy EFSI lub kategorię regionu wynosi 6%. (art. 22 ust.1 rozporządzenia ogólnego).
5. Podejście terytorialne (1/3) Założenia: postrzeganie obszarów ponad granicami administracyjnymi, wykorzystanie indywidualnych potencjałów poszczególnych obszarów, analiza występujących barier, dostosowanie interwencji do specyfiki obszarów.
5. Podejście terytorialne (2/3) Inwestycje wpisujące się w OSI (Obszary Strategicznej Interwencji) Polska Wschodnia, miasta wojewódzkie i ich obszary funkcjonalne, miasta i dzielnice wymagające rewitalizacji, obszary przygraniczne, obszary o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe, inne zależne od decyzji IZ.
5. Podejście terytorialne (3/3) Stosowanie nowych rozwiązań: Rozwój lokalny kierowany przez społeczność, Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT), (art. 32 i 36 rozporządzenia 1303/2013)
6. Zwrotne instrumenty finansowe Stosowanie nowych instrumentów: IF ma charakter niedotacyjny i jest bardziej złożoną formą podstawowych narzędzi finansowych, np. tzw. wejście kapitałowe, ESCO, IF może być łączony z dotacjami, dotacjami na spłatę odsetek i dotacjami na opłaty gwarancyjne, IF może być stosowany tylko na podstawie analizy ex-ante (art. 37 rozporządzenia ogólnego), Formą zarządzania IF może być Fundusz Funduszy, czyli struktura zakładająca działanie za pomocą pośredników finansowych.
6. Zwrotne instrumenty finansowe Ocena ex ante analiza, która wykazuje zawodności mechanizmów rynkowych lub nieoptymalny poziom inwestycji, a także szacunkowy poziom i zakres zapotrzebowania na inwestycje publiczne. Obejmuje m.in.: - analizę zawodności mechanizmów rynkowych, - ocenę wartości dodanej instrumentów finansowych, - strategię inwestycyjną, - spodziewane rezultaty. (art. 37 ust. 2 rozporządzenia ogólnego)
6. Zwrotne instrumenty finansowe Ocena ex ante w Polsce: Etap I ocena ex-ante BŚ (analiza z poziomu makro, zaakceptowana przez KE). Etap II ocena instytucjonalna przeprowadzona w ramach badania ewaluacyjnego zleconego przez NFOŚiGW. Etap III strategia inwestycyjna obejmująca dobór właściwych IF.
6. Zwrotne instrumenty finansowe Instrument finansowy unijne środki wsparcia finansowego przekazywane z budżetu na zasadzie komplementarności w celu osiągnięcia określonego celu lub określonych celów polityki Unii. Instrumenty takie mogą przybierać formę inwestycji kapitałowych lub quasikapitałowych, pożyczek lub gwarancji lub innych instrumentów opartych na podziale ryzyka, a w stosownych przypadkach mogą być łączone z dotacjami. (art. 2 lit. p rozporządzenia 966/2012 tzw. rozporządzenia finansowego)
6. Zwrotne instrumenty finansowe Wkład finansowy IF zarządzane przez KE IF zarządzane przez IZ zgodne ze standardami KE istniejące lub nowo powstałe inwestowanie w kapitał podmiotów prawnych powierzenie zadań wdrożeniowych EBI instytucje finansowe podmioty prawa publicznego lub prywatnego bezpośrednie wdrażanie IF obejmujący wyłącznie pożyczki IF obejmujący wyłącznie gwarancje (źródło: własne, na podstawie art. 38 rozporządzenia ogólnego)
6. Zwrotne instrumenty finansowe Fundusz Funduszy oznacza fundusz tworzony w celu zapewniania wsparcia w postaci środków z programu lub programów dla kilku instrumentów finansowych. W przypadku gdy te instrumenty finansowe są wdrażane przez fundusz funduszy, podmiot wdrażający fundusz funduszy uważa się za jedynego beneficjenta. (art. 2 pkt 27 rozporządzenia ogólnego)
6. Zwrotne instrumenty finansowe Podmiot wdrażający IF Pośrednik finansowy Pośrednik finansowy Pośrednik finansowy Odbiorca końcowy Odbiorca końcowy Odbiorca końcowy Odbiorca końcowy Odbiorca końcowy Odbiorca końcowy (źródło: własne, na podstawie art. 38 rozporządzenia ogólnego)
6. Programy operacyjne
Programy Operacyjne 2014-2020 Nazwa Programu Fundusz Instytucja Zarządzająca PO IiŚ 2014-2020 FS, EFRR POWER (Wiedza, Edukacja, Rozwój) PO PT 2014-2020 (Pomoc Techniczna) PO PW (Polska Wschodnia) Programy EWT (Europejskiej Współpracy Terytorialnej) POIR (Inteligentny Rozwój) EFS FS EFRR MIiR Program Rozwoju Polska Cyfrowa [nowy] 16 RPO EFS, EFRR Marszałek Województwa PROW 2014-2020 EFRROW MRiRW Program dotyczący rozwoju obszarów morskich i rybackich EFMR MRiRW
Alokacja na Politykę Spójności (źródło: opracowanie własne)
Alokacja na RPO 2014-2020 Razem: 31 276 mln EUR W mln EUR Fundusze na mazowiecki regionalny program operacyjny stanowią około 60 proc. alokacji dla tego regionu. Pozostałe 40 proc. środków z funduszy strukturalnych z puli dla Mazowsza, tj. 1,7 mld euro dostępne będzie dla beneficjentów z tego regionu w programach krajowych. (opracowanie własne)
Logika tworzenia Programów Operacyjnych
Cele Tematyczne (1/3) Cel Tematyczny cel wspierany przez każdy EFSI, przyczyniający się do realizacji celów UE i szczególnych zadań funduszy, a w tym spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Przekładają się na priorytety specyficzne dla każdego EFSI. (art. 9 rozporządzenia ogólnego) Np. Priorytety Inwestycyjne dla FS art. 4 rozporządzenia 1300/2013, dla EFRR art. 5 rozporządzenia 1301/2013.
Cele Tematyczne (2/3) 1. wzmacnianie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji, 2. zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości TIK (technologii informacyjno-komunikacyjnych), 3. wzmacnianie konkurencyjności MŚP, sektora rolnego (w odniesieniu do EFRROW) oraz sektora rybołówstwa i akwakultury (w odniesieniu do EFMR), 4. wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach, 5. promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem, 6. zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami,
Cele Tematyczne (3/3) 7. promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowej, 8. promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników, 9. promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją, 10. inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania umiejętności i uczenie się przez całe życie, 11. wzmacnianie zdolności instytucjonalnych instytucji publicznych i zainteresowanych stron oraz sprawności administracji publicznej. (art. 9 rozporządzenia ogólnego).
Osie priorytetowe PO IiŚ 2014-2020 I: Zmniejszenie emisyjności gospodarki (CT 4), II: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu (CT 5 i 6), III: Rozwój infrastruktury transportowej przyjaznej dla środowiska i ważnej w skali europejskiej (CT 4 i 7), IV: Zwiększenie dostępności do transportowej sieci europejskiej (CT 7), V: Poprawa bezpieczeństwa energetycznego (CT 7), VI: Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego (CT 6), VII: Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia (CT 9), VIII: Pomoc techniczna (-).
Priorytety Inwestycyjne PO IiŚ 2014-2020 I: Zmniejszenie emisyjności gospodarki 4.1 Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych 4.2 Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach 4.3 Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym
Priorytety Inwestycyjne PO IiŚ 2014-2020 4.4 Rozwijanie i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji działających na niskich i średnich poziomach napięcia 4.5 Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu 4.7 Promowanie wykorzystywania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe Łączna alokacja I oś priorytetowa: 1 528,4 mln euro (wkład UE)
Priorytety Inwestycyjne PO IiŚ 2014-2020 II: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu 5.2 Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń przy jednoczesnym zwiększeniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarządzania klęskami 6.1 Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowskie
Priorytety Inwestycyjne PO IiŚ 2014-2020 6.2 Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowskie 6.4 Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program Natura 2000 i zieloną infrastrukturę
Priorytety Inwestycyjne PO IiŚ 2014-2020 6.5 Podejmowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę stanu jakości środowiska miejskiego, rewitalizację miast, rekultywację i dekontaminację terenów poprzemysłowych (w tym powojskowych), zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza i propagowanie działań służących zmniejszeniu hałasu Łączna alokacja II oś priorytetowa: 3 808,2 mln euro (wkład UE) (w tym CT5 700 mln euro i CT 6 3 108, 2 mln euro)
System instytucjonalny 2014-2020
System instytucjonalny 2014-2020 Desygnacja potwierdzenie przez ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego wykonującego zadania państwa członkowskiego spełnienia przez IZ/IP/IW warunków zapewniających prawidłową realizację programu operacyjnego (spełnienie kryteriów określonych w załączniku XIII rozporządzenia ogólnego i zawarcie porozumień międzyinstytucjonalnych). (art. 2 pkt 3 i 15 ust. 3 ustawy wdrożeniowej)
8. Stan przygotowań
Stan przygotowań Przygotowane dokumenty: WRF przyjęte w 2013 r. Pakiet legislacyjny (w tym rozporządzenie 1303/2013 tzw. rozporządzenie ogólne) przyjęty w dn. 17.12.2013 r., Umowa Partnerstwa przyjęta przez RM w dn. 08.01.2014 r., zatwierdzona przez KE w dn. 23.05.2014 r., Programy Operacyjne przyjęte przez RM w dn. 08.01.2014 r., Ustawa wdrożeniowa z 11.07.2014 r. podpisana przez Prezydenta RP w dn. 07.08.2014 r.
Stan przygotowań Podjęte działania: Negocjacje UP i PO z KE, akty wykonawcze i delegowane Komisji Europejskiej, rozpoczęcie prac nad SzOP PO IiŚ 2014-2020, wskaźniki i kryteria, kształtowanie systemu instytucjonalnego, ostatni etap analizy ex-ante, wzór wniosku o dofinansowanie, projekty wytycznych (info-promo, kwalifikowalność, projekty inwestycyjne, gromadzenie danych), system teleinformatyczny SL2014.
Stan przygotowań Działania do podjęcia w przyszłości: prace nad wdrożeniem instrumentów finansowych, porozumienia międzyinstytucjonalne, opracowanie wytycznych i innych dokumentów, przygotowanie regulaminów konkursów.
www.nfosigw.gov.pl
Dziękuję za uwagę