UKIERUNKOWANIA PRODUKCYJNE GOSPODARSTW INDYWIDUALNYCH W WOJ. KATOWICKIM

WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY a. / i 5 ¾ / / / UKIERUNKOWANIA PRODUKCYJNE GOSPODARSTW INDYWIDUALNYCH W WOJ. KATOWICKIM W ŚWIETLE WYNIKÓW BADANIA SONDAŻOWEGO GUS С PAŹDZIERNIK 1991 R. ) KATOWICE LUTY 1992

SPIS TREŚCI S tr. Uwagi ogólne... 1 Charakterystyka użytkowników gospodarstw... 1 Charakterystyka indywidualnych gospodarstw pod względem towarowości... 3 Ukierunkowanie produkcyjne gospodarstw... 5 Zamierzenia produkcyjne rolników... 6 Ocena opłacalności produkcji rolniczej... 9, Czynniki ograniczające rozwój produkcji rolniczej według opinii rolników... 11 Zainteresowanie rolników pozarolniczą działalnością gospodarczą... 13 Podsumowanie...:... 15 Opracowała mgr Beata WALASZEK

W I dekadzie października 1991 г. zostało przeprowadzone przez GUS badanie ankietowe na temat ukierunkowania produkcyjnego gospodarstw indywidualnych. Badanie to przeprowadzono na ogólnoprzekrojowej 2% próbie gospodarstw indywidualnych,. W stosunku do pytań, które zawierała ankieta obowiązywała zasada dobrowolności odpowiedzi. Spośród 39617 gospodarstw (w skali kraju), które objęte zostały reprezentacyjnym spisem pogłowia zwierząt, odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie udzieliło 30773 gospodarstw, t j. 97,9% ankietowanych. Wysoki procent uzyskanych odpowiedzi w przeprowadzonym badaniu zabezpieczył reprezentatywność wyników, zbliżonych do stopnia reprezentatywności spisów pogłowia zwierząt gospodarskich. Niniejsza publikacja zawiera wyniki przeprowadzonego sondażu w województwie katowickim. Gospodarstwo wysokotowarowe - gospodarstwo, w którym 90% finalnej produkcji jest przeznaczone na sprzedaż. ь Gospodarstwo średniotowarowe - gospodarstwo, w którym udział produkc ji sprzedanej w całej jego finalnej produkcji wynosi 50%-90%. Gospodarstwo niskotowarowe - gospodarstwo, w którym odpowiadający udział produkcji sprzedanej wynosi 30%-50%. Gospodarstwo samowystarczalne - gospodarstwo nastawione głównie na zaspokojenie własnych potrzeb żywnościowych, t j. gdy odpowiadający udział produkcji sprzedanej nie przekracza 30%. *! ' ' / CHARAKTERYSTYKA UŻYTKOWNIKÓW GOSPODARSTW W województwie katowickim badaniem objęto 904 gospodarstwa indywidualne. Analiza struktury wieku osób, które prowadzą gospodarstwa wykazała iż większość użytkowników gospodarstw to osoby powyżej 45 lat (analogicznie w kraju), niewielki jest natomiast odsetek gospodarstw prowadzonych przez osoby młode (poniżej 35 la t). Z ogólnej liczby gospodarstw tylko 13,0% jest prowadzonych przez osoby do lat 3 4,'około 20% gospodarstw prowadzą osoby w wieku 35-44 la t, a ponad 30% gospodarstw użytkowoją osoby powyżej 60 lat. \

Udział kobiet (do lat 44), które prowadzą gospodarstwa indywidualne jest wyższy aniżeli w kraju o 3,7 punkta. Strukturę wieku użytkowników indywidualnych gospodarstw rolnych zawiera poniższe zestawienie: Ogółem do 34 lat 35-44 lata 45-59 lat w odsetkach KRAJ 60-64 lata 65 lat i więcej Ogółem...:.... 100,0 14,7 22,5 33,9 13,3 Mężczyźni... 100,0 16,6 24,1 33,9 12,5 Kobiety... 100,0 9,4 18,3 33,8 15,4 15,6 12,9 23,1 WOJEWÓDZTWO Ogółem... 100,0 12,9 19,0 36,9 14,0 Mężczyźni... 100,0 13,5 20,1 39,4 ч 13,3 Kobiety... 100,0 12,0 19,4 32,8 15,1 16,4 13.7 20.7 Gospodars.twa indywidualne w większości sę wieloosobowe. Z ogólnej liczby gospodarstw rolnych 54,4¾ to gospodarstwa powyżej 4 osób. Zaledwie 8,5¾ gospodarstw to gospodarstwa jednoosobowe: Gospodarstwa ogółem 1-osobowe 2-osobowe 3-O BO - bowe 4-5* osób 6 i wię cej osdl % w odsetkach Kraj... 100,0 8,3 10,7 17,3 35,1 20,6 Województwo... 100,0 8,5 20,0 17,1 35,2 19,2 Ponad 50¾ badanych gospodarstw prowadzonych jćst przez rolników posiadających wykształcenie podstawowe (w skali kraju gospodarstw takich jest około 64,0¾). Duży jest również odsetek osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym natomiast rolników z wykształceniem wyższym jest zaledwie o 0,3 punkta więcej nil'w kraju.

STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA UŻYTKOWNIKÓW GOSPODARSTW * i 63% 26% i 9 % i 1 X # 2 * 52X 35 X i 12X & 2 t m mm mm IK ft A 3 ] IWOJEWQOZTW 01 0 PODSTAWaE ZASAD.ZmO[C Ul & ew ie ШWYŻSZE Jak wykazała analiza użytkowników gospodarstw według charakteru pracy 50,7% gospodarujących pracuje wyłącznie w swoim gospodarstwie rolnym. Traktując pracę w swoim gospodarstwie jako główne zajęcie 0,6% rolników pracuje dorywczo, poza gospodarstwem. Prowadzenie gospodarstwa traktowane jest jako praca dodatkowa a głównym zajęciem jest praca etatowa poza gospodarstwem dla 30,1% gospodarujących. Spośród prowadzących gospodarstwo rolne 2,6% prowadzi jednocześnie inną, pozarolniczą działalność zarobkową., I CHARAKTERYSTYKA INDYWIDUALNYCH GOSPODARSTW POD WZGLĘDEM T0WAR0W0ŚCI Według opinii gospodarujących, którzy zostali objęci badaniem 52,9% określiło swoje gospodarstwa za samowystarczalne. ' Z ogólnej liczby gospodarstw - 24,1% uznanych zostało za niskotowar owe, w których produkcja sprzedana wynosi od 30% do 50% produkcji fin aln ej, 18,8% stanowią gospodarstwa, w których produkcja sprzedana wynosi od 50% do 90% całej produkcji fin alnej. Gospodarstwa wysokotowarowe, w których produkcja sprzedana przekracza 90% rolniczej produkcji finalnej stanowią tylko 4,2% ogółu gospodarstw indywidualnych. Wyraźne różnice w towarowości produkcji rolniczej zaobserwowano w gospodarstwach prowadzonych przez kobiety w stosunku do gospodarstw,prowadzonych przez mężczyzn. 0 ile w gospodarstwach prowadzonych przez kobiety 61,0% to gospodarstwa samowystarczalne,

24,0¾ - gospodarstwa niskotowarowe, 15,0% -gospodarstwa średnioi wysokotowarowe, to w gospodarstwach prowadzonych przez mężczyzn odsetek gospodarstw samowystarczalnych był niższy i wyniósł 48,0%, niskotowarowych - 24,2%, średnio- i wysokotowarowych - 27,8%. Liczba i typy gospodarstw według stopnia towarowości i płci przedstawia poniższe zestawienie: Ogółem Wysokotowarowe Średniotowarowe Niskotowarowe Samowystarczalne W odsetkach KRAJ Kobiety...:. 100,0 2,0 17,9 29,1 51,0 Mężczyźni... 100,0 4,5 33,0 29,0 33,5 WOJEWÓDZTWO Kobiety... 100,0 1,5 13,5 24,0 61,0 Mężczyźni... 100,0 5,0 22,0 24,2 40,0 ł Analiza wyników przeprowadzonego badania wykazała pewien stopień skorelowania towarowości produkcji rolniczej gospodarstw indywidualnych z wiekiem, prowadzącego gospodarstwo rolne. W gospodarstwach rolnych,prowadzonych przez osoby w wieku do 34 lat oraz w wieku 35-44 lat zauważono większe nastawienie na towarowość produkcji rolniczej niż w gospodarstwach, które prowadzę osoby powyżej j5 la t. Z ogólnej liczby gospodarstw-wysokotowarowe i średniotowarowe stanowię w grupie gospodarstw prowadzonych przez osoby do 34 la t - 34,4% (w kraju - 46,4%), w grupie gospodarstw prowadzonych przez osoby w wieku 35-44 lata - %7,2% (w kraju - 41,3%), a w grupie gospodarstw prowadzonych przez osoby powyżej 45 lat - 19,4% (w kraju.- 26,6%). Jednocześnie odsetek gospodarstw samowystarczal nych we wszystkich grupach wiekowych jest w województwie wyższy aniżeli w kraju. Dane te zawarte sę w zestawieniu: i

...-...... Ogółem Wysokotowa - г owe Średniotowarowe Niskotowarowe Samowystarczalne w odsetkach KRA J Gospodarstwa, w których gospodarujący jest w wieku': do 34 lat... 100,0 6,2 40,2 27,7 25,9 35-44 lat... 100,0 6,2 35.1 27,4 31,3 powyżej 4 5 lat 100,0 2,5 24.1 29,9 43,5 WOJEWÓDZTWO Gospodarstwa, w których gospodarujący jest w wieku i do 34 lat... 35-44 lat... powyżej 45 lat 100,0 8,6 25,8 25,9 39,7 100,0 4,4 22,8 19,4 53,4 100,0 3,2 16,2 25,5 55,1 UKIERUNKOWANIE PRODUKCYJNE GOSPODARSTW Produkcja rolnicza w gospodarstwach indywidualnych prowadzona jest w sposób tradycyjny, bez specjalnego ukierunkowania ( analogicznie jak w kraju). Spośród ogółu gospodarstw indywidualnych ponad 24% realizuje produkcję jednokierunkową, przy czym produkcja roślinna jest dominująca. Z kolei około 76% gospodarstw zajmuje się produkcją wielokierunkową * Jednocześnie, spośród gospodarstw realizujących produkcję wielokierunkową.zdecydowana ich większość nie wskazuje na przewagę jakiegokolwiek kierunku produkcji. Analogiczne tendencje zanotowano w skali ogólnopolskiej. Jak już wspomniano w gospodarstwach prowadzących gospodarkę jednokierunkową przeważa w zasadzie ukierunkowanie w produkcji roślinnej, co ilustruje zestawienie: Kraj w odsetkach Województwo OGÓLNA LICZBA ODPOWIEDZI 10U,U 100,0 GOSPODARSTWA JEDNOKIERUNKOWE... 16,1 24,3

/dok. ta b i. / Kraj w odsetkach Województwo Produkcja roślinna... 13,5 20,0 w tym i uprawa zbóż... 10,2 16,0 uprawa roślin przemysłowych 0,3 0,1 uprawa warzyw... 0,9 1,4 uprawa roślin nasiennych... - 0,1 sadownictwo... 0,9 0,3 uprawy inne... 1,2 2,9 Produkcja zwierzęca... 2,6 3,5 w tym i chów bydła: rzeźnego... 0,1 0,3 mlecznego... 0,9 1,2 trzody chlewnej... 1,2 1,3 owiec... 0,1 0,2 drobiu... 0,3 0,2 innych... - 0,3 GOSPODARSTWA WIELOKIERUNKOWE... 03,9 75,7 z przewagę produkcji... 19,4 10,4 roślinnej... 11,0 11,4 zwierzęcej... 7,6 7,0 bez przewagi... 64,5 57,3 Spośród 24¾ ogółu gospodarstw indywidualnych, które realizuję produkcję jednokierunkową, około 21¾ nastawionych jest na produkcję roślinną, z, czego 16¾ na uprawę zbóż (więcej niż w skali kraju), Jednbkierunkową produkcję zwierzęcą realizuje tylko 3,5¾ ogółu gospodarstw indywidualnych, przy czym 1,3¾ gospodarstw ukierunkowanych jest w produkcji trzody chlewnej, a 1,2¾ w produkcji bydła mlecznego. ZAMIERZENIA PRODUKCYJNE ROLNIKÓW Wśród ogółu badanych gospodarstw około 75¾ zamierza utrzymać uprawę zbóż na dotychczasowym poziomie (w skali kraju ponad 00¾), zwiększyć uprawę zbóż-zaledwie 3¾ gospodarstw, a ponad 5¾ - chce zmniejszyć areał uprawy zbóż.

ZAMIERZENIA PRODUKCYJNE ROLNIKÓW W ZAKRESIE UPRAWY ZDÓŻ s r гктлпп I U O J E"U i V r i'z T H 'O I В zwiększyć l ^ Ł zmniejszyć H ' o i S Ä z S ä a n U pozłomie prowadzić Zamiary produkcyjne rolników indywidualnych dotyczące upraw rzepaku, buraków cukrowych, zestawienie: ziemniaków przedstawia Rolnik zamierza powierzchnię uprawy Ogółem zwiększyć utrzymać na podobnym poziomie zmniej szyć nie prowadzi i nie zamierza prowadzić nie ma zdania w odsetkach RZEPAK. Kraj... 100,0 о И 2,8 1,1 80,0 Województwo... 100,0-1,7 0,6 87,9 7,7 9,0 BURAKI CUKROWE Kraj... 100,0 0,5 12,3 2,6 76,7 Województwo... 100,0 0,2 7,3 0,0 02,5 7,9 9,2 ZIEMNIAKI Kraj... 100,0 4,5 79,2 5,4 5,2 Województwo... 100,0 4,9 72,3 4,3 7,4 5,7 H,1 W przypadku uprawy rzepaku, która nie ma charakteru powszechnego w województwie (podobnie w kraju), bowiem nie uprawia go prawie 00% rolników indywidualnych, około 2% gospodarstw zamierza utrzymać jego produkcją na dotychczasowym poziomie.

Uprawą buraków cukrowych nie zajmuje się prawie 03¾ badanych gospodarstw, a zaledwie 0,2¾ gospodarstw indywidualnych przewiduje zwiększyć.ich areał. Wysoki odsetek badanych gospodarstw planuje utrzymać uprawę ziemniaków na dotychczasowym poziomie, a około S^zwiększyć powierzchnię uprawy. Zamierzenia produkcyjne rolników indywidualnych, dotyczące chowu trzody chlewnej, bydła mlecznego i rzeźnego, owiec i drobiu przedstawiono w poniższym zestawienig: Rolnik zamierza Ogółem zwiększyć nie pro wadzi i nie za mierza prowadzić utrzymać na podobnym poziomie zmniej szyć nie ma zdania w odsetkach TRZODA CHLEWNA Kraj... 100,0 0,2 5 7,2 6,1 20,4 Województwo... 100,0 4,3 47,1 3,5 31,9 8,1 13,2 BYDŁO MLECZNE Kraj.... 100,0 1,4 61,3 10,9 19,0 7,4 Województwo... 100,0 1,5 52,4 4,9 30,2 11,0 ł BYDŁO RZEŹNE Kraj... 100,0 1,0 26,2 6,5 53,7 12,6 Województwo... 100,0 1,6 29,1 4,8 49,2 15,3 OWCE Kraj... 100,0 0,2 5,6 4,3 00,7 Województwo... 100,0 0,4 14,2 6,7 66,1 9,2 12,6 DRÓB Kraj... Województwo 100,0 3,1 60,9 1,0 10,6 7,6 100,0 4,2 71,6 0,9 14,4 0,9 Wyniki przeprowadzonego badania wskazuję, że przy utrzymuję cej się tendencji do ograniczania chowu bydła i owiec, w najbliższej przyszłości można oczekiwać ponownego ożywienia w chowie

trzody chlewnej. Z ogólnej liczby gospodarstw - 47% przewiduje utrzymanie chowu trzody chlewnej na dotychczasowym poziomie (w kraju - 57%), a zwiększyć-zamier za ponad 4% gospodarstw. Nie prowadzi chowu trzody chlewnej około 32% gospodarstw. Jak już wspomniano w zakresie chowu bydła mlecznego i rzeźnego oraz owiec wyniki przeprowadzonego sondażu wskazuję na nastawienie rolników do jego ograniczania. W chowie drobiu wysoki jest odsetek gospodarstw indywidualnych nastawionych na utrzymónie produkcji na dotychczasowym poziomie. OCENA OPŁACALNOŚCI PRODUKCJI ROLNICZEJ W badaniu ankietowym dążono do pozyskania opinii rolników w zakresie opłacalności alternatywnych kierunków zagospodarowania produktów rolnych oraz konkurencyjności poszczególnych kierunków produkcji zwierzęcej. Otrzymane odpowiedzi wskazują, źe bardziej opłacalne jest spasanie zwierząt.gospodarskich zbożem aniżeli sprzedaż zboż. OCENA OPŁACALNOŚCI PRODUKCJI ZBÓŻ / mmmmm я ш ш т WOJEWÓDZTWO Ш Ш Ш М Ш ш sprzedaż zbóż spasanie zwierząt Ш zbożem przetrzymywani^ i sprzedaż na wiosnę nie ma zdania

Jednocześnie największy odsetek badanych gospodarstw nie miał zdania na temat opłacalności określone kierunku zagospodarowania zbóż. Sytuacja ta może wiązać się z faktem produkcji zbóż,głównie na potrzeby samozaopatrzenia konsumpcyjnego, jak również z wątpliwościami co do generalnej opłacalności produkcji zbożowej. Korzystniej od produkcji towarowej zbóż oceniana jest produkcja ziemniaków na sprzedaż, co obrazuje zestawienie: ' Opłacalność produkcji ziemniaków Ogółem sprzedaż spasanie zwierząt ziemniakami przetrzymywanie i sprzedaż na wiosnę nie ma zdania w odsetkach Kraj... 100,0 33,2 22,5 7,5 36,0 Województwo,.. 100,0 27,0 23,0 7,0 42,2 1 Około 20¾ ankietowanych oceniło sprzedaż ziemniaków za najbardziej opłacalną (w kraju - ponad 33¾). 23¾ rolników uznało za bardziej opłacalne karmienie zwierząt gospodarskich ziemniakami (w kraju 22,5¾ uznało ten sposób zagospodarowania ziemniaków za najkorzystniejszy). Zaledwie 7¾ gospodarstw (w kraju 7,5¾) uważa, że najbardziej opłacalne jest przetrzymywanie ziemniaków i ich sprzedaż na wiosnę. Stosunkowo wysoki odsetek ankietowanych, zarówno w kraju jak i w województwie, nie miał zdania na temat opłacalności poszczególnych kierunków zagospodarowania ziemniaków. t Przeprowadzony sondaż w zakresie opłacalności podstawowych kierunków produkcji zwierzęcej wskazał, że za relatywnie opłacal- niejszy uznawany jest przez rolników chów trzody chlewnej niż chów bydła. Z ogólnej liczby ankietowanych rolników 24,6¾ uznało chów trzody chlewnej za najbardziej opłacalny (w skali kraju 35,0¾ rolników wyraziło taką opinię). Natomiast zaledwie 5,6¾ rolników uznało za najbardziej opłacalny chów bydła (w kraju - 5,0¾). Jednocześnie aż 69,0¾ rolników (w kraju - 60,0¾) nie wyraziło żadnej opinii odnośnie tego, który z kierunków produkcji zwierzęcej jest bardziej opłacalny, co potwierdza fakt, że wątpliwości co do opłacalności produkcji zwierzęcej są dosyć powszechne wśród rolników.

W ramach chowu bydła, przy ocenie względnej opłacalności produkcji mleka lub żywca wołowego, aż 02,0¾ ankietowanych nie miało zdania na ten temat (w kraju odsetek ten był nieco mniejszy i wyniósł 79,1%), co przy względnej powszechności chowu krów wskazuje, że większość rolników ma wątpliwości co do opłacalności tej produkcji: Opłacalność chowu bydła Ogółem produkcja mleka produkcja żywca wołowego nie ma zdania w odsetkach Kraj. :... 100,0 10,2 10,7 79,1 Województwo... 100,0 0,7 0,5 82,8 Produkcję mleka uznało za opłacalną zaledwie około 94 gospodarstw (w skali kraju odsetek ten wyniósł nieco ponad 10% gospodarstw), a produkcję żywca wołowego - 0,5% (w skali kraju produkcją żywca wołowego było zainteresowanych około 11% gospodarstw). t CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE ROZWÓJ PRODUKCJI ROLNICZEJ WEDŁUG OPINII ROLriTEW Odpowiedzi rolników na pytanie, co w obecnych uwarunkowaniach najbardziej ogranicza rozwój produkcji rolniczej zarówno we własnym gospodarstwie jak i w całym rolnictwie koncentrują się w zasadzie na czterech przyczynach, t j. : - niekorzystnych relacjach cenowych produktów sprzedanych przez rolników w stosunku do cen artykułów nabywanych przez rolników, - wysokim oprocentowaniu kredytów, - trudnościach w zbycie produktów rolniczych, - wysokich cenach usług rolniczych. Wymienione wyżej przyczyny, ograniczające rozwój produkcji rolniczej, obejmują ponad 85% odpowiedzi rolników (w skali kraju - ponad 90%).

Poniższe zestawienie przedstawia czynniki ograniczające rozwój produkcji rolniczej w gospodarstwach i całym rolnictw ie: Kraj w odsetkach Województwo Czynniki ograniczające rozwój produkcji rolniczej w gospodarstwach: 100,0 100,0 - zbyt tanie produkty sprzedawane, a drogie - nabywane 37,В 39,6 - wysokie ceny usług rolniczych... 12,5 10,7 - wysokie oprocentowanie kredytów rolniczych... 20,5 12,4 - trudności w zbycie produktów rolniczych... 19,4 15,4 - słabe wyposażenie gospodarstw w maszyny i sprzęt rolniczy 3,1 3,7 - trudności w zaopatrzeniu w wodę... 0,5 0,3 - zbyt małe gospodarstwo... 2,7 ' 4,1 - słabo rozwinięta sieć komunikacyjna..., 0,4 0,2 - inne przyczyny... 0,5 0,6 - nie potrafi określić... 2,6 5,0 Czynniki ograniczające rozwój produkcji rolniczej w całym rolnictw ie: 100,0 100,0 - zbyt tanie produkty sprzedawane, a drogie - nabywane 37,0 40,0 - wysokie ceny usług rolniczych... 10,3 14,3 - wysokie oprocentowanie kredytów rolniczych... 24,0 17,3 - trudności w zbycie produktów rolniczych... 10,3 15,2 - słabe wyposażenie gospodarstw w maszyny i sprzęt rolniczy 1,5 2,3 - trudności w zaopatrzeniu w wodę... 0,4 0,2 - zbyt małe gospodarstwo 7.. 1,6 1,6 - słabo rozwinięta sieć komunikacyjna... 0,5 0,6 - in ne przyczyny... 0,3 0,4 - nie potrafi określić... 4,5 7,3

Wśród uzyskanych odpowiedzi, za najważniejszy czynnik przyczyniający się do ograniczania produkcji rolnej^ zarówno w gospodarstwach indywidualnych jak i w całym rolnictw ie, uznane zostały przez ro l ników zbyt niskie ceny na produkty przez nich sprzedawane, przy zbyt wysokich cenach na artykuły nabywane przez rolników. Dalszymi czynnikami, hamującymi rozwój produkcji' rolniczej w gospodarstwach uznane zostały przez rolników wysokie ceny usług rolniczych, trudności w zbycie swoich produktów oraz wysokie i oprocentowanie kredytów rolniczych. Oceniając czynniki ograniczające produkcję rolniczą w całym rolnictwie, rolnicy uznali za drugi najważniejszy czynnik zbyt wysokie oprocentowanie kredytów rolniczych, a w dalszej kolejności znalazły się trudności w zbycie produktów rolniczych i wysokie ceny usług rolniczych. W podobnej kolejności wymienione czynniki oceniono w skali całego kraju. Ma pozostałe przyczyny ograniczające rozwój rolnictwa takie.jak słabe wyposażenie gospodarstw w maszyny i sprzęt rolniczy, trudności w zaopatrzeniu w wodę, zbyt małe gospodarstwo rolnicze i inne, przypada w województwie na własnym gospodarstwie 0,9% odpowiedzi, a w całym rolnictwie - 5,1%., t ZAINTERESOWANIE ROLNIKÓW POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚCIĄ GOSPODARCZĄ» i z -. Wyniki przeprowadzonego badania wskazują, że pozarolniczą działalnością gospodarczą jest zainteresowanych 20,7% ogółu ankietowanych (w skali kraju - 19,2%). Głównym powodem podjęcia pozarolniczej działalności gospodarczej jest chęć poprawy sytuacji dochodowej przy braku innej możliwości, którą jako przyczynę podaje ponad 14% ankietowanych rolników. Własną przedsiębiorczość i otwartość na nowości wskazuje jako przycznę chęci podjęcia działalności gospodarczej ponad 3% ogółu ankietowanych rolników. Około 80% badanych nie wykazuje zainteresowania pozarolniczą działalnością gospodarczą. Drak zainteresowania tą działalnością tylko w małym stopniu związane jest z posiadaniem dostatecznych dochodów z gospodarstwa rolnego. Zaledwie 7,3% ankietowanych (w skali kraju - 7,0%) stwierdza, /u nie jest zainteresowana

pozarolniczą działalnością gospodarczą z uwagi na to, że posiada dostateczne dochody z gospodarstwa. Największy odsetek rolników, za przynę braku zainteresowania podjęciem pozarolniczej działalności gospodarczej podaje brak rezerwy siły roboczej (około 22% ankietowanych) oraz podeszły wiek przedemerytalny (19,5% ankietowanych), ryzyka natomiast obawia się ponad 10% ogółu badanych. 12,5% ankietowanych nie jest zainteresowanych podjęciem pozarolniczej działalności gospodarczej z innych przyczyn, wśród których najczęściej podawane są takie jak brak środków finansowych, aktualne etatowe zatrudnienie poza gospodarstwem, zły stan zdrowia. Stopień zainteresowania rolników działalnością gospodarczą w kraju i województwie katowickim obrazuje zestawienie: Kraj w odsetkach Województwo 0 G Ö t E M..ж»#***.#.«#.#..##.» o с с 100,0 Ankietowany jest zainteresowany podjęciem działalności gospodarczej ponieważ: 19,2 ' 20,7 - nie ma innej możliwości poprawy sytuacji dochodowej 14,1..14,6 - byłaby to szansa lepszego wykorzystania siły roboczej 1,5 1,7 - jest przedsiębiorczy i otwarty na nowości... 2,9 3,2 1 - uwarunkowane jest to innymi względami... 0,7 1,2 Ankietowany nie jest zainteresowany podjęciem działalności gospodarczej ponieważ: 00,0 ' 79,3 - dochody z gospodarstwa są wystarczające... 7,0 7,3 - jest już w wieku przedemerytalnym... 23,1 19,5 - obawia się ryzyka *... 16,7 10,2 - nie dysponuje rezerwą siły roboczej... 23,3 21,0 - uwarunkowane jest to innymi względami... 9,9 12,5 l

PODSUMOWANIE Przeprowadzone badanie ankietowe wykazało iż produkcja rolnicza prowadzona jest w większości gospodarstw, zarówno w kraju jak i w województwie w spósób tradycyjny, bez specjalnego ukierunkowania. W ogromnej większości gospodarstw indywidualnych realizowana jest produkcja wielokierunkowa, a tylko nieznaczny odsetek gospodarstw nastawionych jest na produkcję jednokierunkową, wśród której dominuje produkcja roślinna. Spośród gospodarstw realizujących produkcję wielokierunkową około 60¾ nie wskazuje na przewagę jakiegokolwiek kierunku produkcji, co powoduje iż więzi produkcji rolniczej tych gospodarstw z rynkiem są stosunkowo luźne. Wykazały to także prezentowane dane o stopniu towarowości produkcji rolniczej gospodarstw indywidualnych, według których przeważająca część tych gospodarstw nastawiona jest na zaspokojenie własnych potrzeb żywnościowych lub jest niskotowarowa. ' Nastawienie gospodarstw indywidualnych na produkcję wielokierunkową powoduje iż są one w dużym stopniu uodpornione na. koniunkturalne wahania rynku żywnościowego. Sytuacja ta zatem nie sprzyja wzrostowi intensywności i produktywności produkcji rolniczej, a tym samym nie sprzyja dynamicznemu wzrostowi produkcji żywności i pożądanej poprawie warunków bytowych rolników., Wyniki przeprowadzonego sondażu w zakresie zamierzeń produkcyjnych rolników nie są wyraźnie ukształtowane. IV produkcji roślinnej zarysowuje się tendencja do ograniczania areału produkcji zbóż, rzepaku, buraków cukrowych. Nie tak jednoznacznie negatywnie jak w produkcji roślinnej jest nastawienie rolników w zakresie produkcji zwierzęcej. Badanie wykazało utrzymującą się tendencję do ograniczania chowu bydła oraz owiec. W odniesieniu do chowu trzody chlewnej, wykazał, iż w najbliższej przyszłości można oczekiwać jego ponownego ożywienia. sondaż

Przeprowadzone badanie wykazało iż poziom opłacalności produkcji rolniczej oceniany jest przez rolników dość sceptycznie, czego dowodzę żądania rolników w zakresie wprowadzenia gwarantowanych cen minimalnych na podstawowe produkty rolne. Otrzymane odpowiedzi wskazują, że w ocenie rolników: - w ostatnim roku pogorszyła się opłacalność uprawy zbóż, przez co bardziej opłacalne jest karmienie zwierząt gospodarskich zbożem niż jego sprzedaż, - bardziej opłacalna stała się uprawa ziemniaków niż zbóż, - mało opłacalny jest chów bydła rzeźnego i mlecznego, a wyraźnie dochodowy - chów trzody chlewnej. Kwanty f ikacja przyczyn ograniczeń produkcji rolniczej w obecnych warunkach skoncentrowała się na: - niekorzystnych relacjach cenowych produktów sprzedawanych przez rolników w stosunku do cen artykułów nabywanych przez rolników, - zbyt wysokim oprocentowaniu kredytów, - trudnościach w zbycie produktów rolnych, - wysokich cenach usług rolniczych. Przyczyny te stanowią dominujący odsetek otrzymanych odpowiedzi w przeprowadzonym badaniu, wśród których supremację osiągnęły niekorzystne relacje cenowe produktów sprzedawanych przez rolników w stosunku do cen artykułów, które rolnicy nabywają. W US Katowice, zam. ć /92 J O O Л4