Konkurencyjność gospodarstw osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość rolną w ramach Polskiego FADN w latach

Transkrypt

1 Konkurencyjność gospodarstw osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość rolną w ramach Polskiego FADN w latach Renata Płonka Gdańsk, r.

2 Cele analizy Plan wystąpienia Założenia metodyczne Warunki makroekonomiczne a uzyskane wyniki Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego a dotacje Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego a parytetowa opłata pracy Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego a koszty alternatywne Zysk przedsiębiorcy a inwestycje 2

3 Konkurencyjność Prof. Werner Kleinhanss stwierdza, że: Jeżeli dochód jest wyższy od kosztów alternatywnych, to przedsiębiorcy są w stanie konkurować i utrzymać się na rynku. W innym przypadku powinni szukać metod dostosowania się do zmieniających się warunków gospodarowania lub zaprzestać danej działalności i wykorzystać czynniki produkcji w inny sposób. Generowanie odpowiednich dochodów jest konieczne w celu pokrycia kosztów użycia własnych czynników produkcji, finansowania inwestycji netto (z uwzględnieniem inflacji) na rzecz wzrostu i innowacji w gospodarstwie rolnym. 3

4 Cele wystąpienia: Głównym celem jest ocena stopnia konkurencyjności gospodarstw nieprzerwanie prowadzących rachunkowość rolną w ramach Polskiego FADN w latach z wykorzystaniem metody prof. Wernera Kleinhanssa. Celem praktycznym jest próba odpowiedzi na pytanie: Czy gospodarstwa nieprzerwanie prowadzące rachunkowość mogą być uważane za konkurencyjne to znaczy czy są w stanie zrekompensować koszty alternatywne poprzez generowane dochody?

5 Założenia metodyczne Analizą objęto dane z ok. 5 tys. gospodarstw osób fizycznych, które nieprzerwanie prowadziły rachunkowość rolną w ramach Polskiego FADN w latach a ich wielkość ekonomiczna w tym okresie przekraczała 4 tys. euro SO. Wybrane wyniki przedstawiono z uwzględnieniem typów rolniczych TF8 określonych na podstawie parametrów SO 2004 oraz w regionach FADN. Koszty alternatywne użyte do wyznaczenia wskaźnika konkurencyjności wyliczone zostały wg metody zaproponowanej przez dr Mańko i dr Goraja, opracowanej w Zakładzie Rachunkowości Rolnej. Do analizy zmienne dobrano z Wyników Standardowych (Standard Results). Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (SE420) użyty do wyznaczenia wskaźnika konkurencyjności zawiera dopłaty przyznane. Oznacza to, że rolnik otrzymał decyzję o przyznaniu dopłaty. Jeżeli na planszy nie podano szczegółowej miary oznacza to, że prezentowane wyniki są na gospodarstwo.

6 Konkurencyjność wybór metody Do oceny konkurencyjności wybrano metodę zaproponowaną przez prof. Kleinhanssa oraz następujące wskaźniki i mierniki: Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego Dochód parytetowy Relacja dotacji do dochodu z gospodarstwa Koszty alternatywne Wskaźnik konkurencyjności Dochód z zarządzania (zysk przedsiębiorcy) Stopa inwestowania

7 Wskaźnik konkurencyjności Wskaźnik konkurencyjności wyliczono na podstawie metody zaproponowanej przez prof. Wernera Kleinhanssa. gdzie: CI f - wskaźnik konkurencyjności (Competitiveness Index) w gospodarstwie (f) FNI f dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (f) OC koszty alternatywne (OC od ang. Opportunity Costs) posiadanych własnych czynników gospodarstwa rolnego: pracy członków rodziny ( w ), własnych gruntów rolnych ( l ) i własnego kapitału ( c ). Przedziały wskaźnika konkurencyjności: CI1 <0 ujemny wskaźnik, ze względu na ujemną wartość dochodu (gospodarstwa ponosiły stratę). 0<=CI2<100% częściowe pokrycie kosztów alternatywnych, 100%<=CI3<200% pełne pokrycie kosztów (100% lub więcej) CI4>=200% pokrycie powyżej 200%.

8 Udział klas wielkości ekonomicznej w strukturze gospodarstw w roku 2013 z próby gospodarstw osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w latach ,1% 0,2% 10,2% do 8 tys. 15,9% 8 do 25 tys. 25 do 50 tys. 50 do 100 tys. 38,9% 100 do 500 tys. 26,7% 500 tys. i więcej

9 Udział typów rolniczych w strukturze gospodarstw w roku 2013 z próby gospodarstw osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w latach ,6% Uprawy polowe 32,1% 14,0% 22,6% 3,4% 3,9% Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Mieszane 5,5%

10 Warunki makroekonomiczne Skumulowany wskaźnik relacji cen ("nożyc cen") Skumulowany wskaźnik inflacji Zmiana przeciętnego rocznego wynagrodzenia Skumulowany wskaźnik cen produktów rolnych sprzedawanych Skumulowany wskaźnik cen towarów i usług zakupowanych 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 0,

11 Wyniki ekonomiczne gospodarstw osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość rolną w ramach Polskiego FADN w latach w przeliczeniu na gospodarstwo (ceny bieżące i ceny stałe) Produkcja ogółem Produkcja ogółem (ceny stałe) Koszty ogółem Koszty ogółem (ceny stałe) Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (ceny stałe)

12 Zmiany typów rolniczych badanych gospodarstw rolnych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Mieszane Zwierzęta ziarnożerne Zwierzęta trawożerne Krowy mleczne Uprawy trwałe Uprawy ogrodnicze Uprawy polowe

13 Zmiany struktury obszarowej badanych gospodarstw rolnych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ha UR i więcej 30 do 50 ha UR 20 do 30 ha UR 10 do 20 ha UR 5 do 10 ha UR do 5 ha UR

14 Wartość produkcji i dochodu oraz relacja dopłat operacyjnych do produkcji i dochodu Wartość produkcji ogółem (zł) Dochód z rodzinnego gospodarstw a rolnego (zł) Relacja dopłat do produkcji ogółem (%) Relacja dopłat do dochodu z gospodarstw a rolnego (%)

15 Dochód z rodzinnego gospodarstwa rodzinnego na osobę pełnozatrudnioną Dochód z rodzinnego gospodarstw a rolnego na osobę pełnozatrudnioną [zł/fwu] Przeciętne roczne w y nagrodzenie w gospodarce narodow ej [zł]

16 Struktura gospodarstw osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość rolną w ramach Polskiego FADN w latach wg klas wskaźnika konkurencyjności 100% CI1<0 0<=CI2<100% 100%<=CI3<200% 200%<=CI4 90% 80% 70% 45% 57% 57% 44% 37% 56% 62% 60% 58% 60% 50% 40% 30% CI1 CI ha CI ha CI ha 20% 10% 0%

17 Dochód z rodzinnego gospodarstwa osób fizycznych w gospodarstwach nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w ramach Polskiego FADN w latach wg klas wskaźnika konkurencyjności CI1<0 0<=CI2<100% 100%<=CI3<200% 200%<=CI

18 Koszty alternatywne w gospodarstwach osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w ramach Polskiego FADN w latach wg klas wskaźnika konkurencyjności CI1<0 0<=CI2<100% 100%<=CI3<200% 200%<=CI

19 Koszty alternatywne oraz dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego w gospodarstwach osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w ramach Polskiego FADN w latach wg klas wskaźnika konkurencyjności Koszty alternatywne Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego CI1< <=CI2<100% %<=CI3<200% %<=CI

20 Koszty alternatywne w gospodarstwach osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w ramach Polskiego FADN w latach w regionach Polskiego FADN Pomorze i Mazury Mazowsz i Podlasie Wielkopolska i Śląsk Małopolska i Pogórze

21 Wynagrodzenia pracowników najemnych (zł) w gospodarstwach nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w latach w regionach FADN Ogółem Pomorze i Mazury Wielkopolska i Śląsk Mazowsze i Podlasie Małopolska i Pogórze

22 Wartość czynszu dzierżawnego (w zł/ha) w gospodarstwach, które dodziarżawiały ziemię powyżej 1 ha w regionach FADN w latach Ogółem Pomorze i Mazury Wielkopolska i Śląsk Mazowsze i Podlasie Małopolska i Pogórze

23 Zysk w gospodarstwach osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w ramach Polskiego FADN w latach w regionach Polskiego FADN Pomorze i Mazury Mazowsze i Podlasie Wielkopolska i Śląsk Małopolska i Pogórze

24 Zysk w gospodarstwach osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w ramach Polskiego FADN w latach w typach rolniczych Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Bydło Zwierzęta ziarnożerne Mieszane

25 Zysk w gospodarstwach osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w ramach Polskiego FADN w latach w typach rolniczych dla klas wskaźnika konkurencyjności CI3 i CI Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Bydło Zwierzęta ziarnożerne Mieszane

26 Wydatki na inwestycje w zł w gospodarstwach nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w latach w regionach FADN Ogółem Pomorze i Mazury Wielkopolska i Śląsk Mazowsze i Podlasie Małopolska i Pogórze

27 Stopa inwestowania w gospodarstwach nieprzerwanie prowadzących rachunkowość w latach Stopa inwestowania [%]

28 Wnioski Gospodarstwa nieprzerwanie prowadzące rachunkowość rolną są to gospodarstwa silniejsze ekonomicznie. Aż 66% znajduje się w klasach od 8-50 tys. euro. Są to gospodarstwa głównie specjalistyczne. Gospodarstw mieszanych jest tylko 32%. W badanym okresie dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego przewyższał przeciętne roczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej prawie dwukrotnie w roku 2007 oraz w latach Na przestrzeni lat analizowane gospodarstwa powiększały obszar. Ubyło powierzchni w klasie od ha, a zwiększyła się powierzchnia w klasie powyżej 50 ha. Analiza wskazuje, że ponad połowa gospodarstw nieprzerwanie prowadzących rachunkowość rolną to gospodarstwa konkurencyjne.

29 Wnioski Liczba gospodarstw nieprzerwanie prowadzących rachunkowość rolną, którą określono jako konkurencyjne za pomocą wskaźnika konkurencyjności zmieniła się w latach. Największy ich udział był w roku %. A najmniejszy w roku %. Mniej niż 10% gospodarstw ponosiły stratę w badanym okresie. Pozostałe to gospodarstwa, które nie w pełni pokryły koszty alternatywne. Gospodarstwa polowe, mleczne, trzodowe i drobiarskie to gospodarstwa najbardziej konkurencyjne. Ich udział w strukturze przekraczał 50%, a nawet w niektórych przypadkach osiągał poziom 78%. Aby gospodarstwa można było uznać za konkurencyjne powinny przekroczyć 50 tys. zł dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego. Gospodarstwa, pokrywające ponad dwukrotnie koszty alternatywne osiągały dochód od tys. w roku Jednocześnie ponosiły największe koszty alternatywne. Wartość kosztów alternatywnych podzieliły Polskę na dwie części: południowowschodnią z niższymi kosztami i pónocno-zachodnią z większymi kosztami. Wielkość kosztów przełożyła się na osiągany zysk przez gospodarstwa. Dodatkowo w regionach Mazowsza i Podlasia oraz Małopolski i Pogórza w roku 2009 odnotowano stratę.

30 Wnioski Najbardziej konkurencyjne były gospodarstwa rolne nastawione na uprawy polowe, które osiągnęły w badanym okresie najwyższy zysk, na co wpłynęły niewątpliwie wzrastające ceny upraw polowych. Dodatkowo na dochód mogły wpłynąć dotacje, które w tym okresie sukcesywnie rosły. Gospodarstwa te również powiększały areał. W gospodarstwach nastawionych na chów krów mlecznych w strukturze gospodarstw znacząco przeważały obiekty w pełni pokrywające koszty alternatywne od 50-70% (najgorszy rok 2009, tylko 30% GR było wstanie je pokryć). W gospodarstwach tych udział z ujemnym dochodem był bardzo niski, nie przekroczył 5%. Udział dotacji w tworzeniu dochodu był na niskim poziomie (30%), wyjątek rok 2009 ponad 50%. Konkurencyjność gospodarstw trzodowych jest również wysoka. Udział gospodarstw, które w pełni pokrywają koszty alternatywne wyniósł od 50-70%. Związane to może być z wahaniami cen żywca trzodowego. W gospodarstwach tych dochód cały czas rósł zarówno w cenach stałych jak i cenach bieżących. Dopłaty tylko w 40% tworzyły dochód (w całym badanym okresie).

31 Wnioski W przypadku drobiu można powiedzieć, że wszystkie gospodarstwa pokryły koszty alternatywne. Osiągnęły również bardzo wysoki dochód, a udział dopłat w tworzeniu dochodu oscylował w granicach 15%. Gospodarstwami, które można uznać za mało konkurencyjne to gospodarstwa z bydłem opasowym. Największe wydatki na inwestycje poniosły gospodarstwa w regionie Pomorze i Mazury najmniejsze w regionie Mazowsze i Podlasie. Najwięcej gospodarstwa inwestowały w latach zakończania okresu programowania. Największe wydatki na inwestycje poniosły gospodarstwa z uprawami polowymi. Można również sądzić, że badane gospodarstwa są gospodarstwami rozwojowymi, ponieważ stopa inwestycji przewyższyła 100%, a w roku 2006 zbliżyła się do 200%. Jednak to powinno być poddane bardziej szczegółowym badaniom. Wśród typów gospodarstw najbardziej rozwiniętą, a zarazem rozwojową gałęzią produkcji można uznać gospodarstwa mleczarskie.

32 Dziękuję za uwagę

33 Struktura gospodarstw osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość rolną w ramach Polskiego FADN w latach wg klas wskaźnika konkurencyjności Krowy mleczne 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% CI1<0 0<=CI2<100% 100%<=CI3<200% 200%<=CI4 31% 51% 59% 60% 63% 66% 69% 71% 67% 0%

34 Struktura gospodarstw osób fizycznych nieprzerwanie prowadzących rachunkowość rolną w ramach Polskiego FADN w latach wg klas wskaźnika konkurencyjności Trzoda chlewna 100% CI1<0 0<=CI2<100% 100%<=CI3<200% 200%<=CI4 90% 80% 70% 60% 54% 61% 50% 50% 57% 59% 68% 70% 65% 50% 40% 30% 20% 10% 0%