Wybrane zagadnienia transferu zysków przedsiębiorstwa na rzecz akcjonariuszy w formie dywidendy rzeczowej

Elżbieta Maria Wrońska * Wybrane zagadnienia transferu zysków przedsiębiorstwa na rzecz akcjonariuszy w formie dywidendy rzeczowej Wstęp Przedmiotem niniejszego artykułu są zagadnienia odnoszące się do dywidendy, która jest związana z podziałem zysku. Dywidenda może być wypłacana w postaci gotówki, ale też w postaci majątku. Dywidenda rzeczowa wykorzystywana jest relatywnie często w praktyce, jednak zagadnienia te są mało znane w literaturze przedmiotu. W publikacjach zajmujących się problematyką dywidendy, często prezentuje się ją jako sposób transferu wyłącznie gotówki porównując do innych sposobów transferu gotówki (np. wykupy akcji własnych, tzw. buy back czy share repurchase). Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie wybranych zagadnień dotyczących wypłaty dywidendy w postaci transferu majątku. Na podstawie dotychczasowego rozpoznania problemu, możliwe jest postawienie hipotezy stwierdzające, że dywidenda stanowi narzędzie nie tylko związane z transferem gotówki do akcjonariuszy, ale dzięki możliwości wypłaty jej w postaci rzeczowej stanowi ważny instrument zarządzania finansami przedsiębiorstwa. Do zweryfikowania postawionej hipotezy badawczej, analizie poddano literaturę przedmiotu i aktów prawnych, a także przeprowadzono analizę przypadków zastosowania wypłaty dywidendy w formie rzeczowej. 1. Istota dywidendy Dywidenda jest wynikiem decyzji dotyczących podziału wypracowanego przez spółkę wyniku finansowego. Zarząd nie powinien zatrzymywać zysku, jeżeli nie jest w stanie reinwestować go ze stopą zwrotu jakiej oczekują akcjonariusze [Brigham, 2005, t. 2, s. 202]. Pod- * Dr, Zakład Finansów Podmiotów Gospodarczych, Instytut Ekonomii i Finansów, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, elzbieta.wronska@umcs.lublin.pl, 20-031 Lublin, Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 5

522 Elżbieta Maria Wrońska stawową zasadą odnoszącą się do podziału zysku winno być więc twierdzenie, że reinwestowanie zysków w spółce powinno mieć miejsce w przypadku jeśli spółka ma możliwości takiego wykorzystania środków, które przyniosą spółce (i jej właścicielom) stopę dochodu wyższą niż możliwa do uzyskania z zainwestowania tego zysku poza spółką [Głodek, 2004, s. 139]. Firma powinna więc osiągnąć co najmniej taką stopę zwrotu z inwestycji finansowanej zyskiem zatrzymanym, jaką mogliby osiągnąć akcjonariusze z alternatywnej inwestycji. Dywidenda dla akcjonariusza jest elementem jego dochodu związanego z zainwestowanym kapitałem w akcje danej spółki. Dywidenda jest wynagrodzeniem dla inwestora za to, że kupił wyemitowane przez spółkę akcje i ponosi ryzyko prowadzonej przez podmiot działalności gospodarczej [Sierpińska 1999, s. 56]. Na dojrzałym rynku inwestorzy oczekują od spółki pokrycia dywidendą znacznej części spodziewanego przez nich dochodu z posiadania akcji. Dla spółki, dywidenda jest swoistego rodzaju kosztem korzystania z kapitału udostępnionego przez akcjonariuszy. Koszt ten jest też związany ze zmniejszeniem własnych wewnętrznych źródeł finansowania działalności przedsiębiorstwa oraz kosztami przeprowadzenia operacji wypłaty dywidendy. Pojęcie dywidendy najczęściej wiązane jest z wypłatą gotówkową przekazywaną akcjonariuszom. Dywidenda jest traktowana jako płatność dokonywana przez spółkę na rzecz akcjonariuszy w związku z realizacją prawa majątkowego właścicieli [Duraj 2002, s. 14]. Jest formą dystrybucji środków na rzecz właścicieli dokonywaną przez przedsiębiorstwo 1 [Duraj 2008, s. 102], [Horbaczewska, s. 53]. 2. Istota i zastosowanie dywidendy rzeczowej Jak z powyżej przytoczonych definicji wynika, zasadą jest wypłacanie właścicielom dywidendy w postaci pieniądza. Jednak wypłata dywidendy w gotówce wymaga od spółki posiadania wystarczającego poziomu środków pieniężnych lub łatwego dostępu do źródeł finansowania [Sierpińska 1999, s. 119]. Wprawdzie przepisy kodeksu spółek handlowych nie przewidują wyraźnie wypłaty dywidendy w innej formie niż pieniądz, jednak nie ma takiego zakazu wypłaty dywidendy w for- 1 Definicje pojęcia dywidenda pojawiające się w literaturze przedmiotu podaje również M. Kowerski [Kowerski, 2011, s. 16].

Wybrane zagadnienia transferu zysków przedsiębiorstwa 523 mie rzeczowej. Stąd też w praktyce takie rozwiązanie jest w ostatnich latach dość często stosowane. Wypłata dywidendy niepieniężnej (rzeczowej) może wynikać z różnych przyczyn i służyć różnym celom. Wypłata dywidendy rzeczowej umożliwia realizację obowiązku spółki wobec akcjonariuszy w sytuacji problemów z dostępem do środków pieniężnych przez spółkę czy wręcz braku wystarczających środków pieniężnych. Jeśli spółka dysponuje płynnymi aktywami (np. łatwo zbywalnymi papierami wartościowymi), to wypłata dywidendy w formie przekazania prawa własności do tych aktywów może dać zbliżony efekt do wypłaty dywidendy w postaci pieniądza. W takiej sytuacji dochodzi do uproszczenia przekazania zysku wspólnikom, bowiem spółka nie musi spieniężać posiadanych aktywów, może od razu przenieść ich własność na udziałowca. Prowadzi to do oszczędności na kosztach przeprowadzenia transakcji sprzedaży aktywów. Dywidenda rzeczowa może być także wykorzystywana do zmian struktur kapitałowo-majątkowych. Spółka wypłacająca dywidendę rzeczową może w ten sposób np. przenieść na udziałowców akcje w spółce zależnej. Może też przenieść na akcjonariuszy określone elementy majątku, które następnie posłużą akcjonariuszom do wniesienia ich aportem do nowo zawiązywanej spółki lub objęcia nowo emitowanych akcji w podwyższanym kapitale zakładowym innej spółki. Dywidenda rzeczowa charakteryzuje się więc szerokim wachlarzem zastosowań. Do szczególnych przykładów zastosowania dywidendy rzeczowej można zaliczyć jej wykorzystanie w przypadku spółek: GAZ-SYSTEM i PGNIG oraz PSE Operator i PGE. 2 Spółka Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM powstała w dniu 16 kwietnia 2004 r. jako PGNiG Przesył Sp. z o.o. Spółka ta 2 Opisane przypadki wiązały się z oddzieleniem operatora przesyłu od podmiotu zajmującego się obrotem w perspektywie dalszych działań związanych z upublicznieniem obydwu spółek tj. PGNiG i PGE. Jednocześnie takie rozdzielenie zapewniało właścicielowi Skarbowi Państwa kontrolę nad strategicznym majątkiem znajdującym się ostatecznie w dyspozycji GAZ-SYSTEM oraz PSE Operator ze względu na fakt, że podmioty te prowadzą działalność strategiczną dla polskiej gospodarki oraz bezpieczeństwa energetycznego kraju. Wydzielenie działalności związanej z przesyłaniem gazu ziemnego i energii wynikało z postanowień Dyrektyw przyjętych w 2003 roku przez Radę i Parlament Europejski, która zobowiązywała przedsiębiorstwa gazownicze i energetyczne do rozdzielenia przesyłu od obrotu i umożliwienia innym podmiotom korzystania z sieci przesyłowej na równych zasadach (zasada TPA Third Party Access).

524 Elżbieta Maria Wrońska powstała w wyniku zawiązania jej przez jedynego wspólnika Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA (PGNiG). W dniu 28 kwietnia 2005 r. Spółka PGNiG przekazała w postaci darowizny Skarbowi Państwa wszystkie udziały w PGNIG Przesył. W dniu 8 czerwca 2005 roku Zgromadzenie Wspólników (Skarb Państwa) zadecydowało o zmianie nazwy spółki z PGNiG Przesył Sp. z o.o. na Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM Sp. z o.o. Następnie na podstawie umowy leasingu (z opcją wcześniejszego wykupu) GAZ-SYSTEM przyjął do dyspozycji majątek niezbędny do prowadzenia działalności od Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa SA. Majątek ten był systematycznie przez kilka lat przekazywany Skarbowi Państwa od Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa w formie dywidendy [Raport roczny PGNiG, 2006, s. 96]. Majątek ten następnie w postaci aportu od Skarbu Państwa i poprzez podwyższenie kapitału był przekazywany do GAZ-SYSTEM. Warto zauważyć, że PGNIG zadebiutował na GPW we wrześniu 2005 r., a więc już po zakończeniu całego procesu przekształceń. W lutym 2004 roku Spółka Polskie Sieci Energetyczne SA zawiązała zależną od siebie Spółkę PSE Operator SA. Z dniem 1 lipca 2004 r. PSE Operator rozpoczęła działalność oraz dzierżawę majątku sieci przesyłowych od PSE. Zadecydowano wówczas, że dzierżawa jest z punktu widzenia rozwiązań podatkowych bezpieczniejsza dla obydwu stron. Wniesienie aportu majątku do PSE Operator przez PSE nie wchodziło w grę z uwagi na wysokie ryzyko podatkowe i konieczność zapłaty ponad 1 mld zł w postaci podatku dochodowego od zrealizowanej operacji wniesienia aportu. W grudniu 2006 r. Zarząd PSE dokonał wypłaty dywidendy rzeczowej na rzecz właściciela Skarbu Państwa w postaci akcji PSE Operator. Następnie w maju 2008 r. Spółka PSE (a po zmianie nazwy Polska Grupa Energetyczna PGE) wypłaciła Skarbowi Państwa kolejną dywidendę rzeczową w postaci akcji spółek obszarowych PSE Operator (tj. PSE Wschód, PSE Centrum, PSE Zachód, PSE Północ, PSE Południe) [Skonsolidowane sprawozdanie finansowe PGE, 2008, s. 77]. Ponadto majątek niezbędny do działalności PSE Operator częściowo był przekazywany nieodpłatnie, częściowo objęty był transakcjami sprzedaży przez PSE na rzecz PSE Operator. Wartym ponownego podkreślenia jest, że cała operacja przekształceń własnościowych zakończona została przed debiutem PGE na GPW w 2009 roku.

Wybrane zagadnienia transferu zysków przedsiębiorstwa 525 Jak z powyższego wynika, wypłata dywidendy rzeczowej może wiązać się z wieloma korzyściami zarówno dla spółki jak i dla właścicieli. Odnosi się to w szczególności do uproszczenia dystrybucji zysku z punktu widzenia spółki oraz możliwości nabycia atrakcyjnych aktywów dla akcjonariuszy czy przeprowadzenia procesów restrukturyzacji własnościowej wybranej grupy aktywów. 3. Warunki wypłaty dywidendy W celu zapewnienia możliwości skorzystania z rozwiązania polegającego na wypłacie dywidendy rzeczowej warto w statucie czy umowie spółki przewidzieć możliwość wypłaty dywidendy rzeczowej. W takim przypadku przejęcie majątku przez właściciela odbywa się na podstawie uchwały podjętej przez walne zgromadzenie. Uchwała ta winna zawierać wskazanie akcjonariusza, któremu ma zostać przekazana dywidenda rzeczowa oraz wskazanie elementów majątku, które mają być przedmiotem dywidendy. Nie ma przeszkód by wypłata dywidendy na rzecz pozostałych akcjonariuszy odbywała się w postaci gotówki. Jeśli jednak statut nie przewiduje wypłaty dywidendy rzeczowej, to ten sam cel można osiągnąć w inny sposób. Walne zgromadzenie podejmuje uchwałę o podziale wyniku finansowego oraz wypłacie dywidendy. Wydanie rzeczy wówczas następuje na podstawie umowy pomiędzy spółką i udziałowcem, w której to umowie udziałowiec zwalnia spółkę z obowiązku wypłaty dywidendy w gotówce i wyraża zgodę na przyjęcie innego świadczenia i świadczenie to zostaje spełnione właśnie poprzez wydanie określonej rzeczy. Wówczas zobowiązanie spółki do wypłaty dywidendy gotówkowej wygasa. Jednak stosując wypłatę dywidendy rzeczowej należy zadbać o właściwą wycenę przekazywanego elementu majątku. Rzeczywista wartość świadczenia niepieniężnego winna odpowiadać kwocie w pieniądzu, która zostanie przeznaczona do podziału. Jeśli wycena byłaby zawyżona (wycena wyższa niż rzeczywista wartość) może stanowić to podstawę do składania roszczeń przez udziałowca, na rzecz którego przekazano dywidendę rzeczową. Natomiast jeśli byłaby zaniżona (wycena niższa niż rzeczywista wartość), to udziałowiec może być zobowiązany do zwrotu nienależnej nadwyżki spółce (na podstawie art. 198 i art. 350 kodeksu spółek handlowych). Za niedopełnienie obowiązków przy wycenie przekazywanego majątku odpowiedzialność mogą też ponosić członkowie zarządu.

526 Elżbieta Maria Wrońska W praktyce wypłata dywidendy rzeczowej nie jest kwestią wyjątkową, dlatego też Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości opublikował projekt D23: Podział aktywów niepieniężnych pomiędzy udziałowców/akcjonariuszy, który zawiera propozycję nowych zasad rachunkowości w tym zakresie. Zgodnie z projektem wysokość dywidendy należy ustalić według wartości godziwej przekazywanego majątku. Jeżeli ustalona tak wartość różni się od aktualnej wartości bilansowej netto przekazywanego aktywu, to różnicę należy odnieść w wynik finansowy (w pozostałe koszty lub przychody operacyjne). Proponowane rozwiązanie prowadzi do takich samych skutków finansowych, jakie by wystąpiły jeżeli jednostka najpierw sprzedałaby dany składnik majątkowy osobie trzeciej po wartości rynkowej (godziwej) i otrzymane środki pieniężne przeznaczyła na dywidendę gotówkową dla akcjonariuszy. W przypadku stosowania wypłaty dywidendy rzeczowej ważna też jest forma jej dokonania. Odnosi się to głównie do powiązania formy z przedmiotem wypłaty dywidendy. Jeśli w związku z realizacją zobowiązań wobec inwestorów następuje przeniesienie prawa własności do nieruchomości to wymaganą formą jest akt notarialny, jeśli rzeczy ruchomych to wystarczająca jest forma pisemna, jeśli udziałów to forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi. Dokonując wypłaty dywidendy rzeczowej warto zwrócić uwagę na kwestie formalne, które mogą być później istotnym obszarem zainteresowań instytucji kontrolujących (np. urzędów skarbowych). Bowiem ewentualne konsekwencje niedopełnienia podstawowych formalności mogą być dla spółki czy dla akcjonariusza niezwykle dotkliwe. 4. Aspekty podatkowe wypłaty dywidendy W przypadku podatku dochodowego nie ma wątpliwości co do konieczności i sposobu podatku płaconego przez udziałowca czy akcjonariusza z tytułu udziału w zyskach. Przy wypłacie dywidendy rzeczowej obowiązek zapłaty podatku dochodowego jest taki sam jak w przypadku dywidendy gotówkowej. Podatek ten jest ustalony u właściciela (osoby fizycznej lub prawnej) w wysokości 19% od przychodu. 3 Jednak 3 Istnieje możliwość skorzystania ze zwolnienia z podatku PIT czy CIT w sytuacji gdy spełniony zostaje warunek określony w ustawach podatkowych odnoszący się do posiadania co najmniej 10% udziału w kapitale przez okres co najmniej 2 lat art. 22 ust.

Wybrane zagadnienia transferu zysków przedsiębiorstwa 527 w przypadku wypłaty dywidendy gotówkowej, to spółka przekazuje kwotę należnego podatku (jest płatnikiem) do urzędu skarbowego. Natomiast w przypadku dywidendy rzeczowej akcjonariusz otrzymujący majątek winien samodzielnie rozliczyć się z podatku od zysków kapitałowych z urzędem skarbowym. O ile obowiązki podatkowe ciążące na akcjonariuszach w związku z wypłatą dywidendy (gotówkowej i rzeczowej) zostały jednoznacznie określone i nie ma co do tego wątpliwości, o tyle urzędy skarbowe dodatkowo dopatrują się konieczności zapłaty podatku dochodowego i VAT od spółek dokonujących wypłaty dywidendy w formie rzeczowej. Brak jednoznacznych regulacji prawnych w tej kwestii powoduje, że powstaje wiele wątpliwości i niejasności jeśli chodzi o te kwestie. Wątpliwości oraz rozbieżne interpretacje podatkowe powstają w odniesieniu do konieczności zapłaty podatku dochodowego przez spółkę wypłacającą dywidendę. Urzędy skarbowe stają na stanowisku, że wypłata dywidendy rzeczowej generuje dochód po stronie spółki wypłacającej dywidendę rzeczową. Dochód ten winien być w spółce opodatkowany na zasadach ogólnych. Urzędy skarbowe uważają, że spółka pomija pewien proces, który zawsze musi wystąpić gdy spółka wypłaca dywidendę gotówkową chodzi o sprzedaż składników majątkowych w celu pozyskania gotówki na wypłatę dywidendy pieniężnej. Taka sprzedaż zawsze wygenerowałaby w spółce przychód oraz dochód (jeżeli byłaby to sprzedaż za cenę powyżej wartości netto), a wówczas spółka byłaby zobowiązana do uregulowania podatku z tytułu dochodu ze sprzedaży rzeczy. Urzędy chcą więc, by spółki traktowały wypłatę dywidendy rzeczowej jak sprzedaż rzeczy. Urzędy skarbowe ponadto argumentują, że w przypadku wypłaty dywidendy niepieniężnej dochodzi do zwolnienia z długu, a więc do ekwiwalentnej zmiany właściciela tzn. zbycia rzeczy czy nieruchomości. Stąd też wartość stanowiąca równowartość dywidendy stanowi przychód dla spółki i winna być opodatkowana na zasadach ogólnych (łącznie z innymi dochodami). Sądy administracyjne jednak nie zgadzają się z argumentacją urzędów i izb skarbowych i uznają, że świadczenie spółki wypłacającej dywidendę nie jest czynnością wzajemną, a w szczególności czynnością odpłatną. Świadczeniu spółki wypłacającej dywidendę rzeczową nie 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych [Dz. U. Nr 21 poz. 85 z późn. zm.].

528 Elżbieta Maria Wrońska odpowiada żadne świadczenie ze strony wspólnika. Podkreślenia wymaga, że wypłaty dywidendy dokonuje się kosztem majątku własnego spółki. Wartość uszczuplenia tego majątku zawsze będzie mieć taką samą wartość (czy to gotówka czy rzecz). Brak jest zatem ekwiwalentności zdarzenia. A zatem nie ma przychodu po stronie spółki i w efekcie nie ma też konieczności zapłaty podatku dochodowego. Poza tym spółka gromadząc zysk jest opodatkowana, nie ma więc powodu by raz jeszcze opodatkowywać wypłacaną dywidendę. Dywidenda jest opodatkowana po stronie podatnika, który ją otrzymuje a nie po stronie spółki, która ją wypłaca (przykładowe orzeczenia sądów administracyjnych: II FSK 1384/10, I SA/Wr 1461/10, I SA/Ke 120/10, III SA/Wa 2224/09, I SA/Po 912/10, III SA/Wa 374/10). W uzasadnieniach do orzeczeń sądów administracyjnych wskazywane jest, że wypłata dywidendy rzeczowej nie stanowi przychodu dla spółki wypłacającej, gdyż zgodnie z zapisami ustawy podatkowej przychodem byłoby przysporzenie majątkowe powodujące wzrost aktywów. W razie wypłaty dywidendy w formie niepieniężnej (ale też i pieniężnej) po stronie wypłacającego nie powstaje żadne przysporzenie majątkowe. Spółka nie otrzymuje w zamian od wspólnika świadczeń powiększających majątek spółki. Wypłata dywidendy rzeczowej nie prowadzi więc do zwolnienia z długu podobnie jak i wypłata dywidendy gotówkowej. Nie jest to świadczenie wzajemne tzn. uprawnieniu wspólnika do otrzymywania dywidendy nie towarzyszy żaden obowiązek wspólnika względem spółki. Urzędy skarbowe podnoszą również wątpliwości podatkowe w przypadku podatku VAT. Praktyka zachowań urzędów i izb skarbowych pokazuje jednak, że skutki podatkowe dla podatku VAT są różne w zależności od tego co jest przedmiotem dywidendy rzeczowej. Z pewnością nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT wypłata dywidendy w formie pieniężnej. Nie jest to bowiem dostawa towaru, ani usługa świadczona przez spółkę na rzecz wspólnika w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. W odróżnieniu od dywidendy gotówkowej, dywidenda rzeczowa może być traktowana jako nieodpłatna dostawa towarów i może podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT. Zgodnie z art. 7 ust 2 ustawy o podatku od towarów i usług, przez dostawę towarów rozumie się również przekazanie przez podatnika towarów należących do spółki na cele inne niż związane z prowadzoną przez podmiot działalnością gospodarczą, a w szczególności przekaza-

Wybrane zagadnienia transferu zysków przedsiębiorstwa 529 nie lub zużycie towarów na cele osobiste wspólników, udziałowców i akcjonariuszy, jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu lub wytworzeniu tych towarów. A zatem analizując aspekty podatkowe wypłaty dywidendy rzeczowej z punktu widzenia podatku od towarów i usług należy odwołać się do definicji towaru podanej w tej ustawie [Ustawa o podatku od towarów i usług, art. 2]. Z pewnością papiery wartościowe nie są towarem, bowiem obrót nimi jest wyłączony spod ustawy o VAT. Natomiast wydanie rzeczy ruchomych czy nieruchomości podlegać już będzie opodatkowaniu VAT (jeśli spółce przysługiwało prawo odliczenia podatku w momencie nabycia tych rzeczy lub ich wytworzenia). Jednak postępowanie takie może naruszać zasadę równości odmiennie traktując wypłatę dywidendy rzeczowej oraz pieniężnej. Bowiem to nie spółka podejmuje decyzję o zadysponowaniu rzeczą. Spółka wykonuje dyspozycję właścicieli wyrażoną w uchwale o podziale zysków. Spółka nie ma prawa odmówić wypłaty dywidendy. Stąd też wydaje się dyskusyjne czy działanie spółki można klasyfikować jako zwykłą czynności dysponowania majątkiem. I w tym przypadku sądy administracyjne mają odmienne zdanie niż urzędy czy izby skarbowe (III SA/Wa 3068/10) decydując, że wypłata dywidendy rzeczowej nie stanowi nieodpłatnej dostawy towarów. Zakończenie Pojęcie dywidendy najczęściej wiązane jest z wypłatą gotówkową przekazywaną akcjonariuszom. Dywidenda gotówkowa wypłacana winna być w sytuacji posiadania przez spółkę nadmiaru gotówki i braku możliwości jej zainwestowania w projekty generujące wyższą stopę zwrotu niż możliwa do uzyskania przez właścicieli. Wypłata dywidendy rzeczowej możliwa jest w wielu różnych sytuacjach. Stosowana może być w przypadku gdy spółka ma problemy z płynnością i wykazuje utrudniony dostęp do źródeł finansowania, ale może też być stosowana gdy zachodzi potrzeba przeprowadzenia restrukturyzacji majątkowo-właścicielskiej. W kontekście omawianego tematu należy uwzględnić aktualną sytuację związaną ze spowolnieniem gospodarczym oraz dostrzegane pogorszenie sytuacji finansowej (wyników działalności oraz płynności finansowej) podmiotów gospodarczych. Pogorszenie ogólnych warunków gospodarowania może powodować zmianę strategii finansowych

530 Elżbieta Maria Wrońska firm i ukierunkowanie na zachowanie bezpiecznego poziomu płynności i dostępu do źródeł gotówki oraz przeprowadzanie procesów restrukturyzacji. Sytuacja taka może powodować, że firmy nie będą chciały wyzbywać się gotówki, ale chętnie będą wyzbywać się zbędnych elementów majątku. Stanowi to warunki wspierające powszechniejsze wykorzystywanie dywidendy rzeczowej. Stosując dywidendę rzeczową warto zwrócić uwagę na kwestie formalne, które mogą być później istotnym obszarem zainteresowań instytucji kontrolujących (np. urzędów skarbowych). Bowiem ewentualne konsekwencje niedopełnienia podstawowych formalności mogą być dla spółki czy dla akcjonariusza niezwykle dotkliwe. Ponadto brak jednoznacznych regulacji prawnych w tej kwestii powoduje, że powstaje wiele wątpliwości i niejasności jeśli chodzi o te kwestie. Może to hamować i ograniczać stosowanie przez spółki tego instrumentu w efektywnym zarządzaniu finansami spółki w okresie spowolnienia gospodarczego Literatura 1. Brigham E.F. (2005), Podstawy zarządzania finansami, PWE, Warszawa. 2. Duraj A.N. (2001), Czynniki realizacji polityki wypłat dywidend przez publiczne spółki akcyjne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łodź. 3. Duraj A.N. (2008), Rezerwy a strategie finansowe publicznych spółek akcyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. 4. Głodek Z. (2004), Zarządzanie Finansami Przedsiębiorstw, PWE, Warszawa. 5. Horbaczewska B. (2012), Wypłaty dla akcjonariuszy a wycena akcji na rynku kapitałowym, CeDeWu, Warszawa. 6. Kowerski M. (2011), Ekonomiczne uwarunkowania decyzji o wypłatach dywidend przez spółki publiczne, Wydawnictwo Konsorcjum Akademickie, Kraków Rzeszów Zamość. 7. Raport roczny PGNiG za 2006 r., Skonsolidowane sprawozdanie finansowe, www.pgnig.pl, dostęp dnia 18.12.2012. 8. Sierpińska M. (1999), Polityka dywidend w spółkach kapitałowych, PWN, Warszawa Kraków. 9. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe PGE za rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 r., www.gkpge.pl, dostęp dnia 18.12.2012.

Wybrane zagadnienia transferu zysków przedsiębiorstwa 531 10. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535 z późn. zm. 11. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Dz. U. Nr 21 poz. 85 z późn. zm. 12. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037 z późn. zm. Streszczenie Przedmiotem niniejszego opracowania były zagadnienia dotyczące wypłaty dywidendy w formie rzeczowej. Celem artykułu było przybliżenie uwarunkowań, aspektów podatkowych oraz możliwości zastosowania tej formy wypłaty dywidendy. Postawiona we wstępie artykułu teza odnosiła się do stwierdzenia, że dywidenda rzeczowa może stanowić istotny instrument zarządzania finansami. W wyniku przeprowadzonych badań możliwe jest stwierdzenie, że wypłata dywidendy rzeczowej może wiązać się z wieloma korzyściami zarówno dla spółki jak i dla właścicieli. Z punktu widzenia spółki korzyści wiążą się w szczególności z uproszczeniem dystrybucji zysku, czy też z przeprowadzeniem procesów restrukturyzacji własnościowej wybranej grupy aktywów. Z punktu widzenia akcjonariuszy taka forma partycypacji w zysku oznacza możliwość nabycia atrakcyjnych aktywów oraz zmiany w portfelu posiadanych zasobów. Dokonując wypłaty dywidendy rzeczowej warto zwrócić uwagę na kwestie formalne oraz podatkowe, które mogą być później istotnym obszarem zainteresowań instytucji kontrolujących (np. urzędów skarbowych). Bowiem ewentualne konsekwencje niedopełnienia podstawowych formalności mogą być dla spółki czy dla akcjonariusza niezwykle dotkliwe. Słowa kluczowe dywidenda rzeczowa, restrukturyzacja, podatki Property dividends another way of distributing company s profits (Summary) The article refers to property dividends. The aim of this article was to present basic issues on the determinants, tax aspects and the possibility of implementing this form of dividend. To achieve the aim the author of the article stated the hypothesis to be verified: property dividends are very useful tool to manage corporate finances. As a result of analysis it is possible to state that property dividends might be beneficial for company, especially company having problems with liquidity but having attractive for shareholders assets. This form of distributing profits

532 Elżbieta Maria Wrońska might also be used while carrying out restructuring the scope of operating activities. While transferring profits to shareholders it is essential to analyze taxation aspects. IRS treats differently cash and property dividends. Badly prepared operation of transferring profits in assets might be harmful both for the company and for the shareholders. Keywords property dividend, restructuring, tax