Pszenżyto ozime W Polsce uprawę pszenżyta na szeroką skalę rozpoczęto w połowie lat osiemdziesiątych. Powierzchnia uprawy i zbiory tego zboża charakteryzują się dużą dynamiką zmian. Aktualnie pszenżyto ma znaczący udział w strukturze zasiewów. Wartość pokarmowa ziarna pszenżyta wynika z dość wysokiej zawartości białka, które oznacza się korzystnym składem aminokwasowym i wysokim współczynnikiem strawności. W związku z tym wprowadzenie pszenżyta na część areału gleby zajmowanych przez żyto, powiększa ilość białka wnoszonego przez ziarno zbóż do pasz. Argumentami przesądzającymi o znaczeniu pszenżyta jako paszy są aspekty ekonomiczno-organizacyjne, a zwłaszcza niższa kapitałochłonność produkcji, mniejsze wymagania przedplonowe i siedliskowe. Pszenżyto ozime dzięki osiągniętemu postępowi w hodowli jest od kilku lat najwyżej plonującym zbożem w doświadczeniach rejestrowych COBORU. Jednak obecnie potencjał ten jest stosunkowo słabo wykorzystany w produkcji, głównie ze względu na procesy w warunkach ekstensyfikacji rolnictwa i występujące zaniedbania agrotechniczne. Badania wskazują, że pszenżyto charakteryzuje się największą konkurencyjnością w stosunku do innych zbóż, na kompleksach gleb pszennych dobrych, żytnich bardzo dobrych i żytnich dobrych a czasami nawet żytnich słabych. Pszenżyto więc jest szczególnie przydatne dla gospodarstw mających lżejsze gleby, na których uprawa jęczmienia i pszenicy bywa zawodna. Wprowadzenie do uprawy pszenżyta w miejsce żyta może być wykorzystane do podniesienia efektywności tuczu trzody chlewnej oraz chowu innych zwierząt gospodarskich. Tabela 10. Pszenżyto ozime odmiany badane w 2014 roku. Rok wpisania do: KRO LOZ 1 Witon 2002 2005 2 Pawo 2002 2007 3 Grenado k 2007 2010 4 Algoso 2007 2010 5 Alekto k 2008 2012 6 Pigmej k 2008 2012 Hodowca (lub polski przedstawiciel dla odmian zagranicznych)
7 Tulus 2009 2011 8 Fredro 2010 2014 9 Cerber 2010 10 Cyrkon 2010 11 Agostino k 2011 12 Borowik 2011 2013 13 Mikado k 2011 2014 14 Tomko 2012 15 Wiarus k 2012 16 Amorozo 2012 17 Subito 2012 2014 18 Torino 2012 19 Twingo k 2012 20 Palermo 2013 21 Transfer k 2013 Saaten Union Pl. sp. z o.o. 62-100 Wągrowiec, ul. Straszewska 70 Lantmȁ nnen SW Seed sp. z o.o. 52-231 Wrocław, ul. Terenowa 6g
Tabela 11. Agrotechniczne i polowe warunki prowadzenia doświadczeń w 2014 r. Wyszczególnienie Krzyżewo Marianowo Szepietowo Stelmachowo Wszerzecz Kompleks glebowy 2 5 4 2 4 Klasa bonitacyjna gleby III b IV a III a III b IV a ph gleby 6,7 6,1 6,0 5,3 5,7 Zasobność gleby mg/100 g P 2 0 5 K 2 0 Mg 27,0 17,9 7,1 24,2 15,4 4,2 Przedplon Groch pastewny Groch pastewny Groch pastewny Pszenica ozima Mieszanka zbożowa Data siewu 01.10 27.09 27.09 05.10 28.09 Data zbioru 25.07 07.08 24.07 04.08 04.08 Nawożenie N na poziomie a 1 kg/ha 100 92 98 112 80 N na poziomie a 2 kg/ha 140 132 138 152 120 P 2 0 5 kg/ha 50 40 60 60 60 K 2 0 kg/ha 75 60 90 90 80 Nawożenie dolistne l/ha ADOB Mn 2,5 l. ADOB Cu 1,5 l. Insektycydy Bi 58 EC 0,5 l. 30,5 15,5 7,7 10,8 11,7 6,9 Basfoliar 36 2 x 6 l. Basfoliar 36 Extra 2 x 10 l. Sumi Alpha 050 EC 0,2 l. Decis 50 EW 0,3 l/ha Komplet 560 S.C. 0,5 l. Herbicydy dawka Komplet 560 S.C. 0,5 l. Komplet 560 SC 0,5 l. Tomigan 250 EC 0,8 l. Topsin 500 M SC 1,4 l. Reveller280 SC 1 l. Input 460 EC 1 l/ha Falcon 460 EC 0,6 l/ha Fungicydy dawka Falcon 460 EC 0,6 l. Falcon 460 EC 0,6 l. Prosaro 280 EC 1 l/ha Antywylegacz poziom a 2 Cerone 480 SL Moddus 250 EC 0,6 l. Stabilan 750 SL 1,5 l. Cerone 480 SL 0,75 l. Cerone 480 SL 0,75 l/ha 1,0 l/ha 12,3 13,6 7,2
Krzyżewo Marianowo Szepietowo Stelmachowo Wszerzecz Średnia Odchylenie od wzorca (dt) % wzorca Tabela 12. Plon ziarna pszenżyta ozimego w 2014 r. (dt. z ha) na poziomie a 1. A2 A1 (dt) Wzorzec dt z ha 85,4 90,2 69,0 85,8 56,1 77,3 x x 23,6 1 Fredro 91,6 95,7 71,4 89,8 54,6 80,6 3,3 104 22,6 2 Tomko 89,0 91,8 76,6 98,2 61,3 83,4 6,1 108 18,3 3 Wiarus k 69,1 85,6 81,3 93,3 55,2 76,9-0,4 100 16,1 4 Palermo 75,7 83,1 59,0 69,3 52,3 67,9-9,4 88 29,9 5 Algoso 74,5 83,8 47,5 64,3-13,0 83 26,7 6 Pawo 94,4 89,6 76,6 82,6 5,3 107 14,6 7 Witon 76,3 91,5 70,4 75,1-2,2 97 26,6 8 Alekto k 71,5 81,9 61,9 67,5-9,8 87 31,0 9 Grenado k 66,7 70,9 59,1 61,3-16,0 79 22,1 10 Pigmej k 89,7 79,1 72,1 76,0-1,3 98 24,4 11 Tulus 107,6 84,8 65,7 81,8 4,5 106 24,7 12 Cerber 98,8 92,8 91,3 54,6 82,3 5,0 107 25,2 13 Cyrkon 88,5 86,9 81,3 54,4 75,7-1,6 98 33,1 14 Agostino k 97,4 101,2 92,2 79,3 90,5 13,2 117 24,1 15 Borowik 110,1 96,0 69,7 95,6 61,1 86,5 9,2 112 27,0 16 Mikado k 80,2 81,6 78,1 53,5 71,3-6,0 92 30,6 17 Amorozo 96,8 86,2 74,5 76,0-1,3 98 25,8 18 Subito 101,1 102,5 71,3 81,8 4,5 106 30,8 19 Torino 98,2 84,7 91,4 81,6 4,3 106 30,5 20 Twingo k 78,3 80,9 81,7 70,4-6,9 91 28,3 21 Transfer k 76,2 81,9 55,6 71,3-6,0 92 25,9 Odmiany wzorcowe zaznaczono pogrubioną czcionką.
Krzyżewo Marianowo Szepietowo Stelmachowo Wszerzecz Średnia Odchylenie od wzorca (dt) % wzorca Tabela 13. Plon ziarna pszenżyta ozimego w 2014 r. (dt. z ha) na poziomie a 2. Wzorzec dt z ha 102,6 105,5 98,6 111,9 85,8 100,9 x x 1 Fredro 108,3 106,7 94,8 119,5 87,0 103,2 2,3 102 2 Tomko 103,9 103,9 102,5 108,5 89,6 101,7 0,8 101 3 Wiarus k 87,9 101,5 83,5 106,2 86,1 93,0-7,8 92 4 Palermo 95,8 105,9 98,4 107,9 80,9 97,8-3,1 97 5 Algoso 85,7 95,3 96,2 91,1-9,8 90 6 Pawo 111,4 103,7 80,4 97,2-3,7 96 7 Witon 95,8 107,4 106,1 101,7 0,9 101 8 Alekto k 85,0 106,6 107,9 98,5-2,4 98 9 Grenado k 67,7 90,2 96,5 83,5-17,4 83 10 Pigmej k 103,5 102,0 99,8 100,4-0,5 100 11 Tulus 118,5 106,2 98,8 106,5 5,6 106 12 Cerber 116,0 105,2 121,6 89,6 107,5 6,6 107 13 Cyrkon 102,8 112,2 134,1 88,4 108,8 7,9 108 14 Agostino k 119,8 109,2 136,2 95,3 114,5 13,7 114 15 Borowik 131,0 111,5 105,0 134,4 85,4 113,5 12,6 113 16 Mikado k 91,3 105,4 120,6 92,7 101,9 1,0 101 17 Amorozo 107,0 103,1 112,7 101,8 0,9 101 18 Subito 122,6 117,8 114,8 112,6 11,7 112 19 Torino 110,6 109,6 133,3 112,0 11,2 111 20 Twingo k 96,9 101,0 115,6 98,7-2,2 98 21 Transfer k 98,7 102,3 81,8 97,2-3,7 96 Odmiany wzorcowe zaznaczono pogrubioną czcionką.
Tabela 14. Średnie wyniki plonowania odmian pszenżyta ozimego w latach (% wzorca) na poziomie a 1. Rok Lata 2012 2013 2014 2012-14 2013-14 Wzorzec dt z ha 67,7 62,3 77,3 69,1 69,8 Poziom a1 1 Fredro 102 106 104 104 105 2 Tomko 99 108 x 104 3 Wiarus k 103 100 x 102 4 Palermo 88 x x 5 Algoso 98 102 83 94 93 6 Pawo 96 95 107 99 101 7 Witon 98 97 97 97 97 8 Alekto k 90 102 87 93 95 9 Grenado k 100 86 79 88 83 10 Pigmej k 102 96 98 99 97 11 Tulus 95 103 106 101 105 12 Cerber 95 93 107 98 100 13 Cyrkon 96 95 98 96 97 14 Agostino k 103 111 117 110 114 15 Borowik 108 109 112 110 111 16 Mikado k 105 97 92 98 95 17 Amorozo 86 98 x 92 18 Subito 110 106 x 108 19 Torino 102 106 x 104 20 Twingo k 95 91 x x 21 Transfer k 92 x x Liczba doświadczeń 4 4 5
Tabela 15. Średnie wyniki plonowania odmian pszenżyta ozimego w latach (% wzorca) na poziomie a 2. Rok Lata 2012 2013 2014 2012-14 2013-14 Wzorzec dt z ha 80,1 73,8 100,9 84,9 87,4 Poziom a2 1 Fredro 99 102 102 101 102 2 Tomko 105 101 x 103 3 Wiarus k 100 92 x 96 4 Palermo 97 x x 5 Algoso 103 100 90 98 95 6 Pawo 104 94 96 98 95 7 Witon 111 103 101 105 102 8 Alekto k 103 103 98 101 101 9 Grenado k 100 92 83 92 88 10 Pigmej k 101 96 100 99 98 11 Tulus 104 97 106 102 102 12 Cerber 105 99 107 104 103 13 Cyrkon 102 98 108 103 103 14 Agostino k 105 109 114 109 112 15 Borowik 113 108 113 111 111 16 Mikado k 107 108 101 105 105 17 Amorozo 93 101 x 97 18 Subito 110 112 x 111 19 Torino 106 111 x 109 20 Twingo k 104 98 x 101 21 Transfer k 96 x x Liczba doświadczeń 4 4 5
Wysokość roślin Wyleganie przed zbiorem Masa tysiąca nasion Dojrzałość woskowa *) Mączniak Septorioza liści Rdza brunatna Tabela 16. Ważniejsze cechy rolnicze i porażenie przez choroby w 2014 r. na poziomie a 1. Choroby cm Skala 9 0 g Dni Skala 9 0 Skala 9 0 Skala 9 0 Poziom a1 Wzorzec 114 8,4 40,3 x 7,3 6,4 7,8 1 Fredro 127 7,8 43,4 194 6,0 6,2 8,3 2 Tomko 110 9,0 39,5 197 8,0 7,0 8,0 3 Wiarus k 97 8,3 33,0 196 7,3 7,0 7,0 4 Palermo 120 8,8 45,5 197 7,7 5,3 8,0 5 Algoso 126 9,0 43,7 195 6,0 4,8 6,3 6 Pawo 126 7,0 40,0 195 6,5 5,3 7,8 7 Witon 115 8,5 33,9 194 7,0 6,0 6,3 8 Alekto k 96 9,0 36,8 194 7,3 5,3 6,8 9 Grenado k 99 9,0 30,4 195 5,8 5,3 7,5 10 Pigmej k 105 9,0 37,5 196 6,5 5,8 8,3 11 Tulus 124 8,0 48,9 194 6,3 6,5 8,5 12 Cerber 114 8,8 40,7 194 7,7 6,7 8,5 13 Cyrkon 111 6,5 43,7 193 6,8 6,5 8,3 14 Agostino k 101 6,3 45,3 195 8,3 7,0 8,0 15 Borowik 135 8,5 50,3 196 7,5 6,8 8,3 16 Mikado k 108 8,8 37,2 195 6,5 5,8 8,0 17 Amorozo 126 4,8 41,9 195 8,0 6,0 8,5 18 Subito 125 4,5 43,2 195 8,0 7,3 8,5 19 Torino 127 6,8 44,0 193 8,0 6,3 8,3 20 Twingo k 96 9,0 40,1 194 6,3 6,0 8,0 21 Transfer k 106 9,0 38,5 197 4,5 5,8 7,8 Ilość doświadczeń 5 5 5 5 5 5 *) Na podstawie Listy Opisowej Odmian COBORU.
Wysokość roślin Wyleganie przed zbiorem Masa tysiąca nasion Mrozoodporność *) Mączniak Septorioza liści Rdza brunatna Tabela 17. Ważniejsze cechy rolnicze i porażenie przez choroby w 2014 r. na poziomie a 2. Choroby Poziom a2 cm Skala 9 0 g Skala 9 0 Skala 9 0 Skala 9 0 Skala 9 0 Wzorzec 108 8,8 41,6 x 8,4 7,7 8,7 1 Fredro 114 8,5 44,6 4,5 8,3 7,7 8,8 2 Tomko 106 9,0 40,9 6,5 8,7 7,7 8,8 3 Wiarus 95 9,0 33,3 6,5 8,2 8,0 8,5 4 Palermo 116 8,8 47,8 6,0 8,3 7,3 8,8 5 Algoso 111 7,5 46,9 4,0 7,8 6,3 8,5 6 Pawo 118 7,5 42,2 5,5 8,3 6,0 8,8 7 Witon 111 8,5 34,7 5,5 8,3 7,0 8,8 8 Alekto 96 9,0 39,3 4,0 8,3 6,5 8,3 9 Grenado 97 8,0 32,4 5,5 7,3 6,5 8,5 10 Pigmej 104 9,0 38,7 5,0 7,8 7,3 8,8 11 Tulus 115 8,0 44,1 4,0 7,0 7,0 8,8 12 Cerber 107 9,0 40,4 2,5 8,7 7,8 8,8 13 Cyrkon 99 8,8 43,6 2,5 8,2 7,7 8,8 14 Agostino 101 8,8 46,6 3,5 9,0 8,3 8,8 15 Borowik 129 8,5 53,4 5,5 8,8 8,2 8,8 16 Mikado 105 8,5 39,9 5,0 8,0 7,5 8,8 17 Amorozo 112 8,0 43,1 4,0 8,7 7,3 8,8 18 Subito 123 7,0 46,1 5,5 8,8 8,0 8,8 19 Torino 117 9,0 43,8 3,5 8,5 7,5 8,8 20 Twingo 93 9,0 44,2 6,0 7,8 7,7 8,8 21 Transfer 105 8,5 41,4 6,5 6,8 7,0 8,5 Ilość doświadczeń 5 5 5 5 5 5 *) Na podstawie Listy Opisowej Odmian COBORU.
Charakterystyka odmian (na podstawie listy opisowej odmian) PALERMO (2013). pastewna, o normalnej wysokości. Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność dość duża (6,0). Odporność na septoriozę plew duża, na fuzariozę kłosów, mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną i septoriozę liści dość duża, na rynchosporiozę i choroby podstawy źdźbła średnia. Rośliny wysokie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania późny. Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża do bardzo dużej. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania dość mała. Zawartość białka dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. TRANSFER (2013). pastewna, o normalnej wysokości. Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność duża (6,5). Odporność na fuzariozę kłosów duża, na choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną, septoriozę liści i plew dość duża, na mączniaka prawdziwego i rynchosporiozę średnia. Rośliny dość niskie, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny do bardzo późnego, dojrzewania późny. Masa 1000 ziaren i wyrównania ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża do bardzo dużej. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania dość mała. Zawartość białka mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała.