I. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA WYBRANYCH CHORÓB ZAKAŹNYCH ( fragment Oceny sytuacji epidemiologicznej woj. zachodniopomorskiego za 2011 rok)

I. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA WYBRANYCH CHORÓB ZAKAŹNYCH ( fragment Oceny sytuacji epidemiologicznej woj. zachodniopomorskiego za 2011 rok) 1.1. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA WYBRANYCH CHORÓB ZAKAŹNYCH Ocena sytuacji epidemiologicznej woj. zachodniopomorskiego dokonywana jest w oparciu o rzetelny nadzór epidemiologiczny prowadzony poprzez analizę i weryfikację zgłoszonych na choroby zakaźne, zakażenia i zatrucia. Rejestracja zgłoszonych na choroby zakaźne odbywała się w oparciu o aktualne definicje przypadków chorób zakaźnych na potrzeby nadzoru epidemiologicznego. Należy zauważyć, że od wielu lat pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej prowadzą działania edukacyjne wśród lekarzy i innych pracowników ochrony zdrowia zmierzające do poprawy zgłaszalności chorób zakaźnych podlegających obowiązkowej rejestracji, co skutkuje zwiększoną liczbą zgłoszeń, a tym samym poprawia czułość nadzoru epidemiologicznego. Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim jest nadal stabilna przede wszystkim w grupie chorób, dla których szczepienia ochronne są efektywnym środkiem profilaktycznym np. wirusowe zapalenie wątroby typu B, gdzie wskaźnik zapadalności jest od lat niższy niż w Polsce. Mimo wysokiego odsetka uodpornienia w zakresie chorób objętych Programem Szczepień Ochronnych nastąpił wzrost na różyczkę i krztusiec. Utrzymujące zagrożenia jak chociażby grypa, czy nowopojawiające się zakażenia epidemicznym enterokrwotocznym szczepem E.coli o serotypie O104:H4 oraz wielolekooporne zakażenia szpitalne wymagają stałej gotowości i czujności nadzoru epidemiologicznego oraz wprowadzania określonych działań przeciwepidemicznych. Nadal pozostają problemem epidemiologicznym utrzymujące się choroby zakaźne i zakażenia tj. ogniska zatruć pokarmowych, inwazyjna choroba meningokokowa czy choroby zawlekane z innych stref klimatycznych. Stanowią one zagrożenie wymagające od pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej wdrażania dochodzenia epidemiologicznego celem ustalenia źródła zakażenia, czy też ograniczenia transmisji zakażeń. W 2011 r. zgłoszono 16984 chorób podlegających rejestracji w meldunkach dwutygodniowych na choroby zakaźne, zakażenia i zatrucia (MZ-56) tj. o 5324 więcej niż w 2010 r. Nie zgłoszono zatruć naturalnie toksycznymi substancjami spożytymi jako pokarm. Spośród wszystkich zgłoszonych chorób 22,46% tj. 3815 osób hospitalizowano. Na zwiększenie zgłaszalności chorób w 2011 r. w porównaniu do 2010 r. wpłynęła przede wszystkim weryfikacja sprawozdań kwartalnych zgłoszonych do NFZ Oddziału Zachodniopomorskiego oraz kontynuowanie przez pracowników epidemiologii PIS działań dot. poprawy zgłaszalności chorób przez lekarzy i aktywne wyszukiwanie. Należy zauważyć, że w 2011 r. odnotowano znaczny wzrost w grupie innych wirusowych zakażeń jelitowych nieokreślonych z 244 w 2010 r. do 964 w 2011r., a także wirusowych zakażeń pokarmowych u dzieci do lat 2 z 585 w 2010 r. do 975 w 2011 r. Ponadto znacznie wzrosła wirusowych zakażeń jelitowych wywołanych przez rotawirusy - z 897 w 2010 r. do 1541 w 2011 r., a także bakteryjnych zatruć pokarmowych o etiologii gronkowcowej z 92 w 2010 r. do 148 w 2011 r. Utrzymuje się tendencja wzrostowa w grupie tzw. zakaźnych chorób wieku dziecięcego tj. płonicy (szkarlatyny) - wzrost zarejestrowanych przypadków z 639 w 2010 r. do 701 w 2011 r. (współczynnik zapadalności 41,4/100 tys.), różyczki z 178 przypadków w 2010 r. do 394 w 2011 r. (współczynnik zapadalności 23,27/100 tys.) oraz ospy wietrznej z 6347 w 2010 r. do 7650 w 2011 r. 1

(współczynnik zapadalności 451,84/100 tys.). Nastąpił również wzrost zgłoszeń choroby AIDS z 2 przypadków w 2010 r. do 27 w 2011 r. (po weryfikacji przez NIZP-PZH do woj. zachodniopomorskiego przypisano 22 przypadki). W 2011r zarejestrowano w woj. zachodniopomorskim ogółem 34 zgony z powodu chorób zakaźnych ( wg raportów zgonów składanych w systemie miesięcznym) tj. ponad 2- krotnie więcej niż w 2010r., kiedy to zgłoszono 19 zgonów. Spośród wszystkich zgłoszonych zgonów najwięcej, bo 41,18% (14 przypadków) spowodowanych było gruźlicą potwierdzoną i niepotwierdzoną bakteriologicznie. Kolejne przyczyny zgonów z powodu chorób zakaźnych dotyczyły: posocznicy o określonym czynniku etiologicznym i nieokreślonej (7 przypadków tj. 20,59%), grypy i jej powikłań (7 przypadków tj. 20,59%), w tym w zdecydowanej większości (6 zgonów) - grypy z zapaleniem płuc wywołanej wirusem AH1N1v. Pojedyncze zgony związane były z chorobą Creutzfeldta- Jakoba, kleszczowym zapaleniem mózgu oraz po 2 zgłoszenia z powodu AIDS i zapalenia opon mózgowych o etiologii pneumokokowej. Zbiorcze dane wybranych chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim podlegających zgłaszalności w latach 2009-2011 przedstawia tabela 1. Współczynniki zapadalności obliczono wg liczebności ludności w GUS (stan na 31.12.2010 r.). Tab.1. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim w latach 2009-2011 Lp. Jednostka chorobowa Liczba 2009 r. 2010 r. 2011 r. Zapadalność Liczba Zapadalność Liczba 1 Salmonellozy zatrucia pokarmowe 459 27,11 372 21,97 330 19,49 2 Salmonellozy zakażenia pozajelitowe 3 0,18 6 0,35 9 0,53 3 Czerwonka bakteryjna (szigeloza) 1 0,06 0-1 0,06 4 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe 202 11,93 143 8,45 121 7,15 5 Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe 133 7.85 218 12,88 302 17,84 6 Lamblioza 45 2,66 43 2,54 52 3,07 Wirusowe i inne określone zakażenia jelitowe 1293 76.36 1818 107,38 3568 210,74 7 w tym nieżyt jelitowy wywołany przez rotawirusy 745 44,00 897 52,98 1541 91,02 Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe o 8 prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u dzieci do lat 2 176 10,39* 208 388,65* 314 587,21* 9 Leptospiroza 3 0,18 3 0,18 2 0,12 10 Legioneloza 0-2 0,12 0-11 Listerioza 1 0,06 3 0,18 5 0,30 12 Krztusiec 96 5,67 12 0,71 45 2,66 13 Płonica (szkarlatyna) 355 20,97 639 37,74 701 41,40 14 Inwazyjna choroba meningokokowa 16 0,94 8 0,47 10 0,59 15 w tym neuroinfekcje 8 0,47 7 0,41 6 0,35 16 Borelioza z Lyme 239 14,11 255 15,06 242 14,29 17 Ostre porażenie wiotkie u dzieci od 0-14 lat 3 1,02* 0-1 0,39* 18 Encefalopatie gąbczaste (Ch.Creutzfeldta- Jacoba) 0-0 - 2 0,12 19 Styczność i narażenie na wściekliznę /potrzeba szczepień/ 373 22,03 341 20,14 343 20,26 20 Wirusowe zapalenie mózgu 9 0,53 12 0,71 10 0,59 21 Wirusowe zapalenie opon mózgowych 25 1,48 52 3,07 60 3,54 22 Ospa wietrzna 4108 242,61 6347 374,88 7650 451,84 Zapadalność 2

23 Odra 0-0 - 1 0,06 24 Różyczka 230 13,58 178 10,51 394 23,27 Wirusowe zapalenia wątroby (wg. definicji przypadku z 25 2009 i 2005 r.) 140 8,27 125 7,38 154 9,10 26 w tym WZW typu "A" 9 0,53 5 0,30 3 0,18 27 w tym WZW typu "B" ostre i przewlekłe 30 1,77 30 1,77 35 2,07 w tym WZW typu "C" (wg. definicji przypadku z 2009 i 28 2005 r. 100 5,91 88 5,20 115 6,79 29 Choroba wywołana przez HIV ( AIDS) 3 0,18 2 0,12 27 1,59 30 Bezobjawowy stan zakażenia wirusem HIV 43 2,54 41 2,42 45 2,66 31 Świnka 157 9,27 105 6,20 102 6,02 32 Zimnica (malaria) 3 0,18 10 0,59 2 0,12 33 Inwazyjna choroba pneumokokowa 7 0,41 7 0,41 15 0,89 34 Choroba wywołana przez Haemophilus influenzae typ B 0-0 - 5 0,30 35 Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu 40 2,36 50 2,95 50 2,95 36 Zapalenie opon mózgowych inne i nie określone 3 0,18 4 0,24 26 1,54 Zatrucie naturalnie toksycznymi substancjami spożytymi 37 jako pokarmowe (grzyby) 0-9 0,53 0 - */ zapadalność obliczona na podstawie populacji dzieci 0-14 r. ż. na 100 tys. dzieci. 1.1.1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe W 2011 r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 633 przypadki bakteryjnych zatruć pokarmowych (współczynnik zapadalności 37,38 na 100 tys. mieszkańców), w tym, w 330 przypadkach czynnikiem etiologicznym była Salmonella, w 1 przypadku czerwonka bakteryjna, w 148 przypadkach gronkowiec Staphylococcus aureus oraz w 2 przypadkach jad kiełbasiany. Hospitalizowano 200 chorych. W porównaniu do 2010r. zaobserwowano wzrost liczby na bakteryjne zatrucia pokarmowe, bowiem w 2010 r. zarejestrowano 590 przypadków zatruć pokarmowych. w tym w 372 przypadkach czynnikiem etiologicznym była Salmonella, w 4 przypadkach jad kiełbasiany, a w 92 przypadkach gronkowiec Staphylococcus aureus. Hospitalizowano 286 chorych. W 2011 r. zarejestrowano 12 przypadków zakażenia pozajelitowego / tj. o 3 przypadki więcej niż w 2010r. / wywołane pałeczkami z grupy Salmonella, w tym 3 pod postacią posocznicy. Zakażenia wystąpiły u 6 mężczyzn w wieku 40, 51, 52, 55, 64 i 73 lata oraz u 5 kobiet w wieku 16, 33, 51, 72 i 80 lat i jednej 7-miesięcznej dziewczynki. Zakażenia wystąpiły jako współistniejące: w ropniu okołoodbytniczym, w ostrym zapaleniu trzustki, po ekstrakcji zębów, w przewlekłej chorobie nerek, w ropnym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, po zabiegu wyłonienia jelita, po pobraniu żyły z kończyny dolnej, w przewlekłej białaczce limfocytowej. Czynnikiem etiologicznym wywołującym postać pozajelitową zakażeń była w 8 przypadkach Salmonella enteritidis, w 1 Salmonella typhimurium, natomiast w 3 przypadkach nie określono serotypu Salmonella. W 2011 r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 121 przypadków bakteryjnych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 7,14 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 22 zachorowania mniej niż w 2010 r. Wśród wszystkich 11 wywołanych było przez Escherichię coli biegunkotwórczą i 14 przez Yersinię enterocolitica lub pseudotuberculosis. 3

Odnotowano pierwszy od wielu lat na terenie województwa zachodniopomorskiego jeden przypadek zakażenia Campylobacter jejuni u 6-miesięcznego dziecka. Hospitalizowano 91 chorych, tj. o 34 chorych więcej niż w 2010r. W porównaniu do 2010 r. zaobserwowano spadek na bakteryjne zakażenia pokarmowe, bowiem w 2010 r. zarejestrowano 143 przypadki bakteryjnych zakażeń pokarmowych, w tym 19 przypadków, których czynnikiem etiologicznym była Escherichia coli biegunkotwórcza, a w 6 przypadkach Yersinia enterocolitica lub pseudotuberculosis. Hospitalizowano 57 chorych. W 2011 r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 2 593 przypadki /tj. o 1 360 więcej niż w 2010 r./ wirusowych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 153,15 na 100 tys. mieszkańców), w tym 1 541 wywołanych przez rotawirusy. Hospitalizowano 1 591 chorych. (rycina 1). W Polsce w 2011 r. natomiast zarejestrowano 30 735 wywołanych rotawirusami tj. o 9 833 więcej niż w roku 2010. Ryc. 1. Liczba na nieżyt żołądkowo-jelitowy wywołany przez rotawirusy z uwzględnieniem liczby hospitalizacji w latach 2007-2011 w woj. zachodniopomorskim Ponadto znacznie zwiększyła się przypadków biegunek i zapaleń żołądkowojelitowych BNO, o prawdopodobnym pochodzeniu zakaźnym z 438 w 2010 r. do 1 783 w 2011 r., (współczynnik zapadalności 105,31 na 100 tys. mieszkańców).hospitalizowano 144 chorych. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych w Polsce woj. zachodniopomorskim w 2011 r. zostały przedstawione w tabeli 2. Tab. 2. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych przenoszonych drogą pokarmową w Polsce i woj. zachodniopomorskim w 2011 r. Lp. Jednostka chorobowa Polska Województwo zachodniopomorskie Liczba Zapadalność Liczba Zapadalność 1. Salmoneloza zatrucie pokarmowe 8 676 22,71 330 19,49 2. Salmonellozaposocznica 76 0,20 3 0,17 3. Salmoneloza 87 0,23 9 0,53 4

zakażenia pozajelitowe 4. Czerwonka bakteryjna 17 0,04 1 0,05 5. E. coli biegunkotwórcza 650 1,70 11 0,64 6. Yersinia enterocolitica lub pseudotuberculosis 244 0,64 14 0,82 7. Zatrucie jadem kiełbasianym /botulizm/ 35 0,09 2 0,11 8. Wirusowe zakażenia jelitowe wywołane przez rotawirusy 30 735 80,46 1 541 91,01 9. Biegunka i zapalenie żołądkowo jelitowe o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u dzieci do lat 2 13 057 1570,99 314 587,21 /na 100 tys. dzieci do lat 2/ Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2011 zgłoszono 15 przypadków na jersiniozę (współczynnik zapadalności 0,88 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 9 więcej niż w roku 2010. Wśród zarejestrowanych przypadków 1 dotyczył jersiniozy pozajelitowej, pozostałe przypadki to bakteryjne zakażenia jelitowe. Jersiniozę pozajelitową stwierdzono u 18-letniej kobiety z objawami rumienia guzowatego. Pozostałe zachorowania dotyczyły dzieci urodzonych w: 2002 r.- 1 dziecko, 2006 r.- 3 dzieci, 2007 r.- 2 dzieci oraz po 4 dzieci z roczników 2008 i 2009r. Hospitalizowanych było 6 dzieci. Pozostałe zachorowania przebiegały (poza przypadkiem jersiniozy pozajelitowej) pod postacią jelitową z objawami: wymiotów, biegunki, bólów brzucha i gorączki. Czynnikiem etiologicznym we wszystkich przypadkach była Yersinia enterocolitica. W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 244 przypadków pod postacią bakteryjnego zakażenia jelitowego (współczynnik zapadalności 0,64 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 38 więcej niż w roku 2010, natomiast pod postacią jersiniozy pozajelitowej zarejestrowano 19 (współczynnik zapadalności 0,05 na 100 tys. mieszkańców ) tj. o 8 mniej niż w roku 2010. Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2011 zgłoszono 2 przypadki na botulizm (współczynnik zapadalności 0,11 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 2 mniej niż w roku 2010. Zachorowania dotyczyły 2 mężczyzn w wieku 31 i 51 lat: Pacjenci byli hospitalizowani. Czynnikiem etiologicznym w jednym przypadku była Clostridium botulinum typu B/E, natomiast w drugim przypadku w badanej surowicy nie wykazano obecności toksyny botulinowej, a przypadek zachorowania zarejestrowano na podstawie diagnozy lekarskiej. W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 35 przypadków (współczynnik zapadalności 0,09 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 3 zachorowania więcej niż w roku 2010. Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2011 nie zarejestrowano przypadków zatruć grzybami. W roku 2010 w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 9 przypadków zatruć grzybami, w tym 1 ognisko rodzinne (2 osoby). W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 32 przypadki zatruć (współczynnik zapadalności 0,08 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 61 mniej niż w roku 2010. W woj. zachodniopomorskim pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 11 powiatach jest łącznie 24 nosicieli pałeczek schorzeń jelitowych S. typhi i paratyphi w tym: 16 nosicieli stałych Salmonella typhi, 6 nosicieli Salmonella paratyphi B oraz 2 nosicieli Salmonella paratyphi C. Na nadzorowanym terenie nie ma zarejestrowanych nosicieli Salmonella paratyphi A (tabela 3 ). 5

W 2011 r. na terenie woj. zachodniopomorskiego zarejestrowano 1 nosiciela Salmonella paratyphi B. Jest to 18-letnia kobieta zamieszkała na terenie nadzorowanym przez PSSE w Gryfinie. Nosicielstwo zostało wykryte przy okazji badań do książeczki zdrowia dla celów sanitarno epidemiologicznych. Z rejestru nosicieli Salmonella Typhi i Salmonella paratyphi A, B, C został wykreślony 1 nosiciel Salmonella Typhi z powodu zgonu oraz 2 nosicieli Salmonella paratyphi B, w tym 1 z powodu zgonu i 1 z powodu wymeldowania i wyprowadzki z terenu woj. zachodniopomorskiego na teren woj. wielkopolskiego. Tab. 3. Liczba nosicieli Salmonella Typhi i paratyphi w roku 2011 wg grup wiekowych na terenie woj. zachodniopomorskiego Liczba nosicieli grupa wiekowa Wyszczególnienie razem 5-19 40-59 60 lat i 0-4 lat 20-39 lat lat lat więcej typhi 1 16 - - 2 3 11 A 2 - - - - - - Salmonella paratyphi B 3 6-1 - 1 4 C 4 2 - - - 2-1.1.1.1. Ogniska na choroby przenoszone drogą pokarmową W roku 2011 na terenie woj. zachodniopomorskiego wystąpiło 39 ognisk zbiorowych na choroby przenoszone drogą pokarmową tj. o 1 ognisko więcej niż w roku 2010. Na zachorowanie ogółem narażone było 2595 osób (o 1777 mniej niż w 2010r.), zachorowały 624 osoby (o 22 więcej niż w 2010 r.), w tym 302 dzieci do 14 r. ż. (o 156 więcej niż w 2010 r.). Hospitalizowano 67 osób, w tym 50 dzieci do 14 r. ż. Zgonów nie odnotowano. Ogniska na choroby przenoszone drogą pokarmową wystąpiły w: 4 ośrodkach uzdrowiskowych, 2 ośrodkach wypoczynkowych, 2 obozach sportowych, 2 domach wczasów dziecięcych, 2 przedszkolach, 1 kolonii letniej, 1 hotelu, 1 restauracji, 1 oddziale szpitalnym, 1 firmie przetwórstwa mięsnego, 1 sali weselnej, 21 mieszkaniach prywatnych (o 2 więcej niż w 2010 r.). Czynnikami etiologicznymi w ogniskach były: Staphylococcus aureus w 2 przypadkach, Rotawirusy - w 9 przypadkach, E. coli enteropatogenne - w 2 przypadkach, Salmonella enteritidis + rotawirusy - w 2 przypadkach, Salmonella enteritidis - w 7 przypadkach, Salmonella typhimurium - w 1 przypadku, 6

Escherichia coli + Staphylococcus aureus - w 1 przypadku, Salmonella Typhimurium + Salmonella Derby w 1 przypadku, Nie wyizolowano czynnika etiologicznego w 14 przypadkach. Z analizy nośników zakażenia w 39 zgłoszonych ogniskach na choroby przenoszone drogą pokarmową wynika, że większość spowodowanych było spożyciem potraw z dodatkiem jaj (pasta jajeczna, jajecznica, potrawy w panierce), drobiu, mięsa, ryb lub warzyw, a także złym stanem sanitarnym kuchni lub stołówek. Analiza występowania ognisk chorób przenoszonych drogą pokarmową w latach 2007 2011 wykazała tendencję spadkową w latach 2008 2009, w których zarejestrowano po kilkanaście ognisk, natomiast znaczny wzrost występowania ognisk w 2010 roku, który utrzymał się w 2011 r. (tabela 4).. Tab. 4. Zestawienie liczby ognisk zbiorowych na choroby przenoszone drogą pokarmową oraz liczby narażonych i chorych, w tym dzieci do 14 roku życia w latach 2004-2011 na terenie woj. zachodniopomorskiego. rok ognisk narażonych ogółem chorych w tym dzieci do 14 r.ż. 2004 21 2834 566 112 2005 30 2539 622 233 2006 30 2638 488 243 2007 27 2397 730 184 2008 13 1085 174 84 2009 17 1825 400 146 2010 38 4372 602 146 2011 39 2595 624 302 1.1.2. Wirusowe zapalenia wątroby Wirusowe zapalenia wątroby zostały uznane przez WHO za jeden z wiodących problemów epidemiologicznych w zakresie chorób zakaźnych oraz zdrowia publicznego na świecie. Do tej pory wykryto szereg wirusów odpowiedzialnych za powstawanie wirusowego zapalenia wątroby (hepatitis virusalis) - A (HAV), B (HBV), C (HCV), D (HDV), E (HEV), G (HGV). W Polsce najczęściej zachorowania wywołują wirusy A, B, C, rzadziej dochodzi do skojarzonego zapalenia wątroby zarówno wirusem B i C. W 2011 roku w Polsce zarejestrowano 6025 (współczynnik zapadalności 15,77 na 100 tys. mieszkańców) na wirusowe zapalenia wątroby, podczas gdy w roku 2010 zgłoszono 6009 zachorowania (współczynnik zapadalności 15,75 na 100 tys. mieszkańców). Również w woj. zachodniopomorskim zgłoszonych na wirusowe zapalenie wątroby utrzymywała się na poziomie porównywalnym do 2010 roku tj. 119 w roku 2011 (współczynnik zapadalności 7,03 na 100 tys. mieszkańców) do 125 w roku 2010 (współczynnik zapadalności 7,38 na 100 tys. mieszkańców). Ogólne zestawienie na wirusowe zapalenia wątroby w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2007-2011 przedstawia tabela 5. Zauważalny wzrost na wirusowe zapalenie wątroby w latach 2009-2011 związany jest przede wszystkim ze zmianą definicji zapalenia wątroby typu C na potrzeby nadzoru epidemiologicznego oraz wprowadzeniem drugiej definicji, która szerzej definiuje 7

zagadnienie wzw C niż w latach ubiegłych. W chwili obecnej definicję wirusowego zapalenia wątroby typu C (wg definicji z 2009r.) spełniają także osoby będące nosicielami wirusowego zapalenia wątroby, którzy w latach ubiegłych byli zgłaszani osobno. Ponadto istnieje możliwość zgłoszenia jednego zachorowania zarówno według definicji z 2005r. jak i 2009r. Tab.5. Liczba i współczynniki zapadalności na wirusowe zapalenia wątroby ogółem w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2007-2011 2007 2008 2009 2010 2011 zapadalność na 100 tys. zapadalność na 100 tys. zapadalność na 100 tys. zapadalność na 100 tys. Zachorowań zapadalność na 100 tys. Polska 4361 11,44 3987 10,46 6075* 15,92 6009* 15,75 6025* 15,77 województwo zachodniopomorskie 110 6,50 84 4,96 140* 8,27 125* 7,38 119* 7,03 * - suma na wirusowe zapalenie wątroby z uwzględnieniem obu definicji zapalenia wątroby typu C W tabeli 5a przedstawiono zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C z uwzględnieniem obu definicji zachorowania. Tab.5a. Liczba i współczynniki zapadalności na wirusowe zapalenia wątroby C ogółem w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2009-2011 w oparciu o istniejące definicje zachorowania będących podstawą do zagłoszenia przypadku. 2009r. wg definicji z 2009r. 2009r. w definicji z 2005r. 2010r. w definicji z 2009r. 2010r. w definicji z 2005r. 2011r. w definicji z 2009r. 2011r. w definicji z 2005r. zapadalność na 100 tys. zapadalność na 100 tys. zapadalność na 100 tys. zapadalność na 100 tys. Polska 1891 4,96 1939 5,08 2212 5,79 2021 5,29 2183 5,71 2107 5,52 województwo zachodniopomorskie 56 3,30 44 2,60 49 2,89 39 2,30 53 3,13 50 2,95 1.1.2.1 Wirusowe zapalenie wątroby typu A. Wirusowe zapalenie wątroby typu A wywołuje wirus HAV. Do zakażenia tym wirusem dochodzi najczęściej drogą pokarmową poprzez zakażone produkty żywnościowe (zwłaszcza warzywa, owoce nie poddane właściwej obróbce termicznej), a także przez zakażoną wodę. Choroba występuje na całym świecie, szczególnie często na terenach o złym stanie sanitarnym i higienicznym. Do grup wysokiego ryzyka zakażenia zalicza się osoby 8

wyjeżdżające do krajów o wysokim stopniu endemiczności. Stąd podróżującym w te rejony zalecane są szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A. W Polsce w 2009 r. zaobserwowano trzykrotny wzrost na wirusowe zapalenie wątroby typu A w stosunku do roku 2008 i piętnastokrotny!!! w stosunku do roku 2007. W 2008 roku odnotowano 209 (współczynnik zapadalności 0,55 na 100 tys. mieszkańców), podczas gdy w roku 2009 aż 651 (współczynnik zapadalności 1,71 na 100 tys. mieszkańców). W 2010r. nastąpił znaczący spadek na wirusowe zapalenie wątroby typu A do 156 w ciągu roku (współczynnik zapadalności 0,41 na 100 tys. mieszkańców). Rok 2011 to kolejny spadek zachorowalności do 66 przypadków w ciągu roku (współczynnik zapadalności 0,17 na 100 tys. mieszkańców). Na terenie woj. zachodniopomorskiego w 2011r. odnotowano 3 zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu A. We wszystkich przypadkach zachorowania miały prawdopodobnie związek z żywieniem poza miejscem zamieszkania (owoce morza w restauracji japońskiej w Szczecinie oraz punkt gastronomiczny z kebabem w Berlinie) Zachorowania na WZW typu A w latach 2007-2011 w Polsce i na terenie woj. zachodniopomorskiego obrazuje tabela 6. Tab.6. Zestawienie na wirusowe zapalenie wątroby typu A w latach 2007-2011 w Polsce i woj. zachodniopomorskim 2007 2008 2009 2010 2011 zachorowania zapadalność na 100 tys. zachorowania zapadalność na 100 tys. zachorowania zapadalność na 100 tys. zachorowania zapadalność na 100 tys. Zachorowania zapadalność na 100 tys. Polska 42 0,11 209 0,55 651 1,71 156 0,41 66 0,17 województwo zachodniopomorskie 0 0 5 0,29 9 0,53 5 0,30 3 0,18 1.1.2.2. Wirusowe zapalenie wątroby typu B Wirusowe zapalenie wątroby typu B wywołuje wirus HBV. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą naruszenia ciągłości tkanek (droga parenteralna), które może być związane z zabiegiem medycznym, na skutek źle wysterylizowanego sprzętu medycznego. Możliwe są pozamedyczne drogi zakażenia tj.: zabiegi kosmetyczne, fryzjerskie czy tatuaże, a także droga kontaktów seksualnych. W Polsce zachorowalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B obniża się stopniowo od lat 90-tych, tj. od chwili wprowadzenia szczepień przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Również działania związane z profilaktyką zakażeń szpitalnych, zwłaszcza poprawa procesów sterylizacji i działalność Zespołów ds. Zakażeń Szpitalnych mają znaczenie dla stabilnej sytuacji epidemiologicznej WZW typu B. Według prawdopodobnych szacunków 2 miliardy ludzi na świecie było lub jest zakażonych wirusem HBV, natomiast aktualnych nosicieli HBV na świecie szacowana jest na 350-400 milionów. Każdego roku z powodu powikłań po wirusowym zapaleniu wątroby typu B na świecie umiera ponad 2 miliony osób. W Polsce nosicieli jest na poziomie średnim (1-2 %), ale około 20 % populacji posiada przeciwciała świadczące o przebytym zakażeniu. W woj. zachodniopomorskim w 9

2011 r. zarejestrowano 123 nowych nosicieli antygenu HBsAg, ogólna nosicieli wynosi 9949. W Polsce w roku 2011 zarejestrowano 1583 (współczynnik zapadalności 4,14 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 51 przypadki mniej w stosunku do roku 2010, gdzie wyniosła 1634 (współczynnik zapadalności 4,28 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim od pięciu lat wskaźnik zapadalności jest niższy niż średnia krajowa. W woj. zachodniopomorskim w 2011 r. na wirusowe zapalenie wątroby typu B zachorowało 35 osób (współczynnik zapadalności 2,06 na 100 tys. mieszkańców), w tym zachorowania ostre to 2 przypadki, a 33 to zachorowania przewlekłe. Zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B w woj. zachodniopomorskim od 2007r. utrzymują się na podobnym poziomie. Najwyższy współczynnik zapadalności wystąpił na terenie nadzorowanym przez PPIS w Wałczu - 25,8 (zachorowało 14 osób) i w Kamieniu Pomorskim - 18,83 (zachorowało 9 osób). Zachorowań na WZW typu B nie zarejestrowano na terenie nadzorowanym przez PPIS w: Białogardzie, Choszcznie, Drawsku Pomorskim, Goleniowie, Kołobrzegu, Koszalinie, Łobzie, Policach, Pyrzycach, Sławnie, Stargardzie i Świnoujściu. Na podstawie szczegółowo przeanalizowanych wywiadów epidemiologicznych ustalono, że najbardziej prawdopodobnym źródłem zakażenia były: zabiegi medyczne i dentystyczne 10 przypadków, zabiegi naruszające ciągłość tkanek (narkomania dożylna, tatuaże, samookaleczenia, kolczykowanie) 2 zachorowania, w 11 przypadkach zachorowanie dotyczyło pacjentów od wielu lat będących w rejestrze nosicieli antygenu HbsAg, 7 wystąpiło u osób, u których w przeszłości dokumentowano wirusowe zapalenie wątroby, w 3 przypadkach udokumentowano kontakt z nosicielem antygenu HBsAg, w 3 przypadkach nie ustalono źródła zakażenia. Największą liczbę stwierdzono w grupie wiekowej 21-30 lat, częściej chorowali mężczyźni 18, co obrazuje tabela 7 i 8. Tab.7. Liczba na wirusowe zapalenie wątroby typu B na terenie woj. zachodniopomorskiego w latach 2007-2011, według płci Lata kobiety mężczyźni 2007 9 22 31 2008 14 15 29 2009 14 16 30 2010 12 18 30 2011 15 20 35 Tab.8. Liczba na wirusowe zapalenie wątroby typu B na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2011, według grup wiekowych grupy wiekowe 0-14 0 15-20 2 21-30 10 10

31-40 9 41 50 7 51-60 4 61-70 2 >70 1 razem: 35 Należy stwierdzić iż łączna ilość osób zaszczepionych na wirusowe zapalenia wątroby typu B spadła z 40901osób w roku 2010 do 37996 osób w roku 2011. 1.1.2.3. Wirusowe zapalenie wątroby typu C Wirusowe zapalenie wątroby typu C występuje na całym świecie, a osób zakażonych szacowana jest na około 300 milionów. Choroba jest bardzo poważnym problemem zdrowotnym w naszym kraju. Liczba zakażonych wirusem typu C zapalenia wątroby w Polsce może sięgnąć kilkuset tysięcy i nie jest dokładnie oszacowana, ze względu na bezobjawowy najczęściej przebieg choroby, stąd wykrycie tego zakażenia jest często przypadkowe. 40 80 % rozpoznawanych jest w fazie zmian przewlekłych. W roku 2011 w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 238 nowych nosicieli HCV, ogólna wyniosła 3664. W Polsce w 2011r. na wirusowe zapalenie wątroby typu C wg definicji z 2009r. wynosiła 2183 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 5,71) i 2107 wg. definicji 2005r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 5,52) podczas gdy na wirusowe zapalenie wątroby typu C w 2010r. wyniosła odpowiednio 2212 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 5,79) i 2021 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 5,29). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 53 na wirusowe zapalenie wątroby typu C wg definicji z 2009r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 3,13) i 50 przypadków wg. definicji 2005r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 2,95) Jest to o 4 zachorowania więcej wg definicji z 2005r. i 11 więcej wg definicji z 2009r. w porównaniu do 2010 roku. Największa zapadalność wystąpiła na terenie nadzorowanym przez PPIS w : Wałczu 38,68 (21 ), Kamieniu Pomorskim 23,01 na 100 tys. mieszkańców (11 ), i Kołobrzegu 18,21 na 100 tys. mieszkańców (14 ). Żadnego zachorowania nie zarejestrowano na terenie nadzorowanym przez PPIS w Stargardzie Szczecińskim. Na podstawie przeprowadzonej analizy wywiadów epidemiologicznych stwierdzono, że : 72 zachorowania to osoby po zabiegach chirurgicznych lub dużych operacjach również połączonych z transfuzją po 1993r. oraz te, które korzystały z zabiegów dentystycznych, 12 osób chorych miało wykonaną transfuzję przed 1993r., 2 osoby są przewlekłe chore (hemofilia, przewlekłe dializy), 5 osób miało kontakt domowy z nosicielami wirusa HCV, 4 osoby od lat zarejestrowane były jako nosiciele wirusa zapalenia wątroby typu C, 8 osób to osoby uzależnione od alkoholu, 10 dot. narkomanów dożylnie przyjmujących środki psychoaktywne, 11

12 to osoby, które wykonały tatuaż i/lub kolczykowanie w warunkach niesterylnych, przyjmujące anaboliki lub przebywające w zakładzie karnym, 2 zachorowania dotyczą osób mających kontakt z odpadami medycznymi, w 8 przypadkach nie udało się ustalić źródła zakażenia. Najwięcej na terenie woj. zachodniopomorskiego w 2011 r. zaobserwowano w grupie wiekowej 51-60 lat 25 przypadków (tabela 9). Zachorowało 38 kobiet i 42 mężczyzn, co przedstawiono w tabeli 10. Tab.9. Liczba na wirusowe zapalenie wątroby typu C wg grup wiekowych na terenie woj. zachodniopomorskiego w 2011 r. grupy wiekowe 0 14 0 15 20 3 21 30 13 31 40 10 41 50 16 51 60 25 61 70 5 >71 8 razem: 80 Tab.10. Liczba na wirusowe zapalenie wątroby typu C według płci na terenie woj. zachodniopomorskiego w latach 2007-2011 Lata kobiety mężczyźni 2007 36 39 75 2008 18 29 47 2009 22 27 49 2010 28 18 46 2011 38 42 80 1.1.3. Wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego Odra Odra jest ostrą, wirusową i wysoce zakaźną chorobą zakaźną, przenoszoną głównie drogą kropelkową. Najczęstsze objawy kliniczne towarzyszące odrze to: gorączka, i uogólniona plamisto-grudkowa wysypka (nie pęcherzykowa), trwająca dłużej niż 3 dni oraz jeden lub więcej z następujących objawów: kaszel, nieżyt nosa, plamki Koplika, zapalenie spojówek. Powikłania w przebiegu odry występują często. W 2011 r. w Polsce odnotowano 39 na odrę (współczynnik zapadalności 0,10 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 26 więcej niż w roku 2010. Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2011 zarejestrowano 1 zachorowanie na odrę u 6-letniej 12

dziewczynki. Przypadek zachorowania nie został potwierdzony laboratoryjnie. W 2010 r. na odrę nie odnotowano. Świnka /nagminne zapalenie przyusznic/ Nagminne zapalenie przyusznic jest ostrą, wirusową chorobą zakaźną, której charakterystycznym objawem jest obustronny lub jednostronny obrzęk i tkliwość ślinianek obok innych objawów ostrej infekcji wirusowej tj. gorączka, bóle mięśniowe, złe samopoczucie. Choroba przenoszona jest drogą kropelkową. Zarówno w Polsce, jak i w woj. zachodniopomorskim na świnkę w roku 2010 i w 2011 r. jest porównywalna. W Polsce w 2011 r. na świnkę zachorowało 2 582 osób (współczynnik zapadalności 6,76 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 172 osoby mniej niż w roku 2010. W woj. zachodniopomorskim w 2011 r. na nagminne zapalenie przyusznic zachorowały 102 osoby, w tym 2 osoby były hospitalizowane (współczynnik zapadalności 6,20 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 3 osoby mniej niż w roku 2010. Różyczka Różyczka jest łagodną chorobą wirusową, w 30-50% przypadków przebiegającą skąpo - lub bezobjawowo. Jednak ze względu na teratogenne działanie wirusa może być szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Choroba przenoszona jest drogą kropelkową i kontaktową. Charakterystyczne dla różyczki jest stwierdzenie w około 24 godziny przed wystąpieniem wysypki, bolesnego powiększenia węzłów chłonnych za uszami, w tylnej części szyi i karkowych. W Polsce w 2011 r. zanotowano 4 284 (współczynnik zapadalności 11,21 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 88 przypadków więcej niż w roku 2010, kiedy zachorowało 4 196 osób. W woj. zachodniopomorskim w roku 2011 zaobserwowano ponad 2-krotny wzrost na różyczkę, bowiem zachorowało 394 osób, z których nikt nie był hospitalizowany (współczynnik zapadalności 23,27 na 100 tys. mieszkańców), podczas gdy w 2010 r. zachorowało 178 osób. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania odrze, śwince i różyczce są szczepienia ochronne. W Polsce szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce są szczepieniami obowiązkowymi i wykonywane były zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych przewidzianych na 2011 rok szczepionką skojarzoną. Poza kalendarzem szczepień Program Szczepień Ochronnych zaleca szczepienia niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie ministra właściwego do spraw zdrowia. Szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce zalecane są osobom nie szczepionym w ramach szczepień obowiązkowych i młodym kobietom, zwłaszcza pracującym w środowiskach dziecięcych (przedszkola, szkoły, szpitale, przychodnie) dla zapobiegania różyczce wrodzonej, szczególnie nieszczepionym w 13 roku życia lub jeżeli od szczepienia podstawowego w 13 roku życia minęło więcej niż 10 lat. Krztusiec Krztusiec jest ostrą, zakaźną chorobą dróg oddechowych, głównie wieku dziecięcego o etiologii bakteryjnej, przenoszoną drogą kropelkową. Typową cechą tej choroby jest napadowy, szczekający kaszel z wydzielaniem lepkiej plwociny. Rozpoznanie kliniczne na podstawie objawów wymaga potwierdzenia laboratoryjnego. Najskuteczniejszą metodą profilaktyki jest uodparnianie poprzez szczepienie ochronne szczepionką skojarzoną DTP u wszystkich dzieci do ukończenia 2 roku życia. 13

W Polsce w roku 2011 na krztusiec zachorowało 1 667 osób (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 4,36) o 401 osób więcej w stosunku do roku poprzedniego, gdy zachorowało 1 266 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 3,32). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim zaobserwowano prawie czterokrotny wzrost na krztusiec, w stosunku do roku poprzedniego. W roku 2011 odnotowano 45 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wyniósł 2,65), w tym 24 osoby podlegały hospitalizacji. W roku 2010 odnotowano 12 (współczynnik zapadalności 0,70 na 100 tys. mieszkańców), w tym 8 osób hospitalizowano. Ospa wietrzna Ospa wietrzna jest wysoce zakaźną wirusową chorobą o ostrym przebiegu. Wirus szerzy się przeważnie drogą kropelkową, choć do zakażenia może dochodzić również przez zakażone ręce lub przedmioty. Charakterystycznym objawem ospy jest pęcherzykowata wysypka, która może lokalizować się także na śluzówce jamy ustnej, spojówce oraz rogówce. W Polsce w 2011 roku zanotowano 172 777 (współczynnik zapadalności 452,30 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 10 669 mniej niż w roku 2010, w którym zachorowało 183 446 osób (współczynnik zapadalności 480,39 na 100 tys. mieszkańców). W 2010 roku w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 7650 na ospę wietrzną, w tym 46 osób hospitalizowano (współczynnik zapadalności 451,84 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 1303 przypadki więcej niż w roku 2010, w którym zachorowało 6347 osób (współczynnik zapadalności 374,78 na 100 tys. mieszkańców). Liczbę na ospę wietrzną w Polsce i w woj. zachodniopomorskim w ostatnich pięciu latach przedstawia rycina 2. Ryc.2. Liczba na ospę wietrzną w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2007 2011 Szczepienia przeciwko ospie wietrznej są obowiązkowe tylko dla dzieci do 12 roku życia w określonej sytuacji zdrowotnej zwłaszcza choroby przebiegające z upośledzeniem odporności oraz ze względów środowiskowych określonych w Programie Szczepień Ochronnych. Ponadto wskazane są sytuacje dot. zalecanych szczepień przeciwko ospie wietrznej, kiedy to szczepienie nie jest finansowane ze środków znajdujących się w budżecie ministra właściwego do spraw zdrowia. 14

Ostre porażenia wiotkie Ostre porażenie wiotkie obejmuje rejestrację zachorowania przebiegającego z wiotkim osłabieniem mięśni szkieletowych u dzieci do 14 roku życia. Monitorowanie ostrych porażeń wiotkich ma szczególne znaczenie w programie globalnej eradykacji poliomyelitis, który zatwierdzony został w 1988 r. podczas Światowego Zgromadzenia Zdrowia. Monitorowane są choroby, które różnicowane są z poliomyelitis tj.: zapalenie wielonerwowe w tym zespół Guillain-Barre, poprzeczne zapalenie rdzenia, neuropatie pourazowe. W 2011 r. w Polsce zdiagnozowano 37 na ostre porażenie wiotkie (współczynnik zapadalności obliczony na podstawie populacji dzieci 0-14 r. ż. na 100 tys. dzieci wynosił 0,64). W stosunku do roku poprzedniego jest to o 8 mniej. W 2011 roku na terenie woj. zachodniopomorskim zgłoszono 1 przypadek zachorowania na ostre porażenia wiotkie u 11-chłopca, natomiast w 2010 r. nie odnotowano na ostre porażenia wiotkie u dzieci do 14 r. ż. 1.1.4. Grypa sezonowa, grypa wywołana wirusem A/H1N1v. W roku 2011 w Polsce odnotowano 1 156 212 na grypę i podejrzeń grypy - (zapadalność 3 026,73 na 100 tys. mieszkańców), w tym 499 857 dzieci do 14 roku życia (wskaźnik zapadalności 8 680,33 na 100 tys. mieszkańców). Dla porównania w 2010 roku w Polsce zgłoszono 551 054 na grypę i podejrzeń grypy (zapadalność 1 443,05 na 100 tys. mieszkańców), w tym 242 514 dzieci do 14 roku życia (wskaźnik zapadalności wyniósł 4 200,74 na 100 tys. mieszkańców). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim zachorowało 2 1991 osób (współczynnik zapadalności 1298,88 na 100 tys. mieszkańców), w tym 8194 dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności wyniósł 3260,92 na 100 tys. dzieci do 14 roku życia). Tak znaczny wzrost odnotowywanych może być powiązany z ponownym pojawieniem się na początku roku 2011 przypadków grypy pandemicznej A/H1N1v. Natomiast potwierdzonych laboratoryjnie przypadków grypy odnotowano w Polsce 2 161, w tym u 420 dzieci do 14 roku życia. Dla porównania w roku 2010 potwierdzono laboratoryjnie 289 przypadków, natomiast u dzieci do 14 roku życia 56. Do potwierdzonych laboratoryjnie przypadków wliczane są również zachorowania na grypę A/H1N1v, którą w roku 2011 zdiagnozowano u 1 518 osób ( zapadalność - 3,97), w tym u 239 dzieci do 14 roku życia (zapadalność - 4,15). W roku 2010 grypę AH1N1v zdiagnozowano u 219 osób (zapadalność 0,57), w tym u dzieci do 14 roku życia- 45 (zapadalność - 0,12). W woj. zachodniopomorskim w roku 2011 potwierdzono laboratoryjnie 67 przypadków, w tym 5 dotyczyło dzieci do 14 roku życia. Zdecydowaną większość, bo aż 65 potwierdzonych laboratoryjnie przypadków dotyczyło grypy A/H1N1v (zapadalność 3,84), w tym 5 dzieci do 14 roku życia (zapadalność 1,99). W 2010 roku zarejestrowano 7 na grypę wywołaną wirusem A/H1N1v (wskaźnik zapadalności wyniósł 0,41 na 100 tys. mieszkańców). Wszystkie zachorowania dotyczyły osób dorosłych. Grypa sezonowa monitorowana jest również w systemie Sentinel. W tym przypadku oprócz danych epidemiologicznych wybranej populacji, gromadzone są również dane wirusologiczne. Nadzór ten pozwala na badanie oraz monitorowanie aktualnie krążących typów wirusa grypy lub wirusów grypopodobnych na danym rejonie badawczym. W nadzorze Sentinel w sezonie 2010/2011 uczestniczyło 32 lekarzy z powiatów: Police, Stargard Szczeciński, Szczecin. Dzięki współpracy lekarzy w sezonie 2010/2011 udało się pobrać 142 wymazy od pacjentów, z czego uzyskano 7 dodatnich wyników, co stanowiło 4,9 % ogółu pobranych próbek. Wśród badań dodatnich potwierdzono: 1 zakażenie wirusem grypy A/H1N1v, 2 zakażenia adenowirusami oraz 4 zakażenia wywołane przez RSV. Nowy sezon 2011/2012 rozpoczęto we wrześniu w 2011 roku, w tym sezonie do współpracy udało się pozyskać 34 lekarzy z powiatów: Police, Stargard Szczeciński oraz 15

Szczecin. Do końca roku 2011, lekarze biorący udział w nadzorze pobrali 56 wymazów od pacjentów, z których potwierdzono 2 zakażenia RSV. Podstawową metodą zapobiegania zachorowaniom na grypę są szczepienia, które są szczepieniami zalecanymi przez Ministerstwo Zdrowia. Szczepienia rekomendowane są wśród ogółu społeczeństwa, a w szczególności dla grup szczególnie narażonych na zachorowania i powikłania pogrypowe. W roku 2011 na terenie woj. zachodniopomorskiego zaszczepiono 61367 osób przeciwko grypie, co stanowi 3,62% populacji woj. zachodniopomorskiego. W stosunku do roku poprzedniego zmniejszyła się uodpornionych o 4096 osób (tabela 11). W związku z utrzymującą się od 2009r. tendencją spadkową szczepień należy kontynuować działania profilaktyczne dotyczące propagowania szczepień jako jedynej skutecznej metody zapobiegania grypie, a zwłaszcza jej powikłaniom. Tab.11. Liczba osób zaszczepionych przeciw grypie na terenie woj. zachodniopomorskiego w latach 2007 2011 R o k 2007 2008 2009 2010 2011 66.643 61.465 82.630 65463 61367 1.1.5. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu Zapalenia ośrodkowego układu nerwowego mogą wywoływać bakterie, wirusy, grzyby jak i pasożyty. Epidemiologia zależy od wieku oraz czynników predysponujących zarówno tych związanych z cechami drobnoustrojów jak i organizmem gospodarza, a także od pory roku. Objawy kliniczne zapalenia opon mózgowordzeniowych i zapalenia mózgu mogą być różnorodne: od niecharakterystycznych u noworodków i niemowląt (pod postacią braku apetytu, wymiotów, drażliwości i wzrostu temperatury), do typowych objawów wynikających z podrażnienia opon mózgowordzeniowych tj. sztywność karku oraz inne objawy oponowe. Rozpoznanie choroby potwierdza badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Zapalenie mózgu najczęściej czynnikiem etiologicznym są arbo-, enterowirusy i wirusy opryszczki, ale mogą je wywoływać również bakterie. Objawy kliniczne są podobne do zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych. Charakterystyczne są objawy zaburzenia czynności mózgu. Rokowanie jest znaczenie poważniejsze niż w zapaleniu opon mózgowordzeniowych. Śmiertelność sięga do 70% i zależna jest od czynnika wywołującego zapalenie mózgu. Częściej też stwierdza się powikłania pozapalne. Zapalenie opon mózgowo rdzeniowych i mózgu W 2011 r. w Polsce zarejestrowano 3060 na zapalenie opon mózgowych i mózgu (współczynnik zapadalności 8,01 na 100 tys. mieszkańców). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim odnotowano 149 (współczynnik zapadalności 8,80 na 100 tys. mieszkańców). 1.1.5.1. Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu Na terenie Polski w roku 2011 zarejestrowano 1005 na bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu (współczynnik zapadalności 2,63 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 3 zachorowania więcej niż w roku ubiegłym. W analogicznym okresie w 16

woj. zachodniopomorskim odnotowano 50 (współczynnik zapadalności 2,95 na 100 tys. mieszkańców) tj. taką samą ilość jak w roku 2010. Po przeanalizowaniu wywiadów epidemiologicznych z na bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu, w 33 przypadkach ustalono czynnik etiologiczny: - w 6 przypadkach Neisseria meningitidis - w 5 przypadkach Streptococcus pneumoniae - w 2 przypadkach Haemophilus influenzae - w 1 przypadku Streptococcus suis - w 1 przypadku Salmonella enteritidis - w 2 przypadkach Listeria monocytogenes - w 2 przypadku Staphylococcus aureus - w 14 przypadkach zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w przebiegu boreliozy 1.1.5.2. Wirusowe zapalenie opon mózgowych W 2011 r. w Polsce odnotowano 1041 na wirusowe zapalenie opon mózgowych (współczynnik zapadalności 2,73 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 143 zachorowania mniej w porównaniu z rokiem 2010 (współczynnik zapadalności 3,10 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 60 (współczynnik zapadalności 3,54 na 100 tys. mieszkańców), natomiast w 2010 r. odnotowano 52 zachorowania (współczynnik zapadalności 3,07 na 100 tys. mieszkańców). 1.1.5.3. Wirusowe zapalenie mózgu W 2011r. w Polsce odnotowano 421 na wirusowe zapalenie mózgu (współczynnik zapadalności 1,10 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 56 zachorowania mniej w porównaniu z rokiem 2010 (współczynnik zapadalności 1,25 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim w 2011r. zarejestrowano 13 na zapalenie mózgu, w tym 2 o etiologii opryszczkowej i 3 pod postacią kleszczowego zapalenia mózgu (współczynnik zapadalności 0,77 na 100 tys. mieszkańców), podobnie jak w 2010r., kiedy to również zanotowano 13. Ponadto w woj. zachodniopomorskim w 2010r. zanotowano 26 na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych nie określone. 17

1.1.6. Inwazyjna choroba meningokokowa Inwazyjna choroba meningokokowa (ICHM) wywołana jest przez dwoinkę zapalenia opon mózgowych Neisseria meningitidis. Rozróżnia się 13 typów serologicznych, z których A,B,C,Y i W 135 odpowiadają za większość przypadków. Zachorowania dotyczą najczęściej dzieci i młodzieży. Szerzenie choroby meningokokowej odbywa się zazwyczaj za pośrednictwem bezobjawowych nosicieli (rzadko pomiędzy osobami, które zachorowały). Nosiciele mogą stanowić 2-25% populacji, ale w środowiskach zamkniętych ich odsetek może sięgać 40-80%. Zapadalność na ICHM wśród populacji jest mała ok. 1,0/100000 mieszkańców. Inwazyjna choroba meningokokowa jest ciągle jedną z najpoważniejszych chorób infekcyjnych na świecie, pomimo możliwości wczesnego włączenia antybiotykoterapii i rozwoju intensywnej opieki medycznej nad pacjentem. Jej wczesne rozpoznanie i jak najszybsze wdrożenie leczenia ma kluczowe znaczenie w rokowaniu co do późniejszego stanu zdrowia pacjenta. Współczynnik zapadalności na ICHM w Polsce i w woj. zachodniopomorskim w latach 2007-2011 przedstawiono w tabeli 12. Tab. 12. Współczynnik zapadalności na ICHM w Polsce i w woj. zachodniopomorskim w latach 2007-2011 2007 2008 2009 2010 2011 Polska woj. zachodniopomorskie 1,03 (392przyp.) 0,71 (12 przyp.) 0,97 (373 przyp.) 0,76 (13 przyp.) 0,78 (296 przyp.) 0,94 (16 przyp.) 0,60 (229 przyp.) 0,47 (8 przyp.) 0,76 (289 przyp.) 0,59 (10 przyp.) W woj. zachodniopomorskim w roku 2011 odnotowano 10 przypadków (współczynnik zapadalności 0,59 na 100 tys. mieszkańców). Choroba dotyczyła osób w wieku od 2 miesięcy do 63 lat. W 5 przypadkach choroba przebiegała pod postacią posocznicy i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, w 3 przypadkach pod postacią posocznicy, a w dwóch jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. W przebiegu choroby wystąpił 1 zgon u 22-miesięcznego pacjenta. Czynnikiem etiologicznym przypadku śmiertelnego była N.meningitidis C. Najwięcej w 2011 roku wystąpiło w grupie wiekowej 1-3 lata (4 przypadki). Czynnikiem etiologicznym były bakterie Neisseria meningitidis należące do następujących grup serologicznych: grupy serologicznej B 5 przypadków, grupy serologicznej C 4 przypadków, brak danych 1 przypadek Etiologię zakażeń meningokokowych w ostatnich czterech latach ujęto w tabeli nr 13. Tab.13. Liczba na inwazyjną chorobę meningokokową w latach 2008-2011 ze względu na etiologię 2008 r. 2009 2010 2011 Neisseria meningitidis z gr. B 6 4 2 5 Neisseria meningitidis z gr. C 4 11 5 4 N.meningitidis z gr. C/W 135-1 - - 18

nie ustalono 3-1 1 R a z e m: 13 16 8 10 Wszystkie zachorowania w 2011 r. objęto nadzorem epidemiologicznym. Osobom z najbliższego otoczenia chorych wdrożono chemioprofilaktykę- łącznie objęła ona 48 osoby. 1.1.7. Zakażenie wirusem HIV, choroba AIDS Epidemia HIV/AIDS mimo wieloletnich działań nadal stanowi ważny problem dla zdrowia publicznego na świecie i w Polsce. Wirus nabytego niedoboru odporności (ang. human immunodeficiency virus-hiv), wykazuje powinowactwo do komórek układu odpornościowego, zwłaszcza limfocytów T CD4+, a w związku z tym osłabiając i niszcząc system odpornościowy organizmu, doprowadza do zespołu nabytego upośledzenia odporności - AIDS (ang. acquired immune deficiency syndrome). Po około 7-11 latach od zakażenia nieleczony zespół AIDS i charakteryzujące go zakażenia oportunistyczne bezpośrednio doprowadzają do zgonu pacjenta. Terapia antyretrowirusowa w zasadniczy sposób zmieniła przebieg zakażenia HIV i rokowanie umożliwiając pacjentom zakażonym wieloletnie życie bez choroby AIDS. Wg danych szacunkowych wykrywanych jest ok. 1/3 przypadków zakażeń HIV m.in. ze względu na przewlekłość zakażenia i brak potrzeby wykonywania testów a-hiv. Główną drogą zakażenia pozostaje transmisja seksualna przez osoby podejmujące ryzykowne zachowania. Poważnym problemem klinicznym i epidemiologicznym w wielu krajach, w tym także w Polsce pozostaje późne rozpoznawanie zakażenia HIV (tzw. late testers) dopiero w fazie pełnoobjawowego AIDS, co jest czynnikiem pogarszającym rokowanie wobec pacjenta, sprzyja rozprzestrzenianiu epidemii. Od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 grudnia 2011 r. (przy uwzględnieniu korekt i uaktualnień danych, w tym eliminacji podwójnie zarejestrowanych zgłoszeń) stwierdzono zakażenie HIV u 15.196 obywateli Polski, wśród których było co najmniej 5.875 zakażonych w związku z używaniem narkotyków, 996 poprzez kontakt heteroseksualny oraz 1.281 poprzez kontakt seksualny pomiędzy mężczyznami. Ogółem odnotowano 2.704 zachorowania na AIDS; 1.136 chorych zmarło. W roku 2011 stwierdzono 1311 nowych zakażeń HIV tj. o 662 więcej niż w 2010r. Współczynnik zapadalności na HIV na100 tys. mieszkańców wynosił 3,43 i był wyższy niż w 2010 r., kiedy wynosił 1,7. Tylko w 2011 r. zachorowało na AIDS 265 osób tj. o 140 osób więcej niż w 2010 r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 0,69) spośród których zmarło 83 osoby. Rejestracja zakażeń HIV, na AIDS i zgonów w poszczególnych województwach nie jest zbieżna z ogólną liczbą zakażonych HIV i chorych na AIDS w rejestrze centralnym w NIZP-PZH, bowiem sprawozdania miesięczne podlegają weryfikacji i korektom przez cały rok ze względu na możliwość wykazywania osób zakażonych kilka razy (osoby testują się kilkakrotnie w różnych miejscach w Polsce) oraz anonimowe testowanie i weryfikację badań laboratoryjnych z różnych ośrodków. Wśród nowo wykrytych zakażeń HIV w Polsce w 2011 r. nadal największą grupę stanowiły osoby, które nie podawały dróg zakażenia 957 osób. Wśród osób, u których udało się ustalić przyczynę zakażenia, największą grupę podobnie jak w latach ubiegłych stanowiły osoby utrzymujące ryzykowne kontakty seksualne 303 osoby i osoby stosujące narkotyki drogą dożylną 48 osób. Wśród osób, które uległy zakażeniu przez seks, przeważały osoby o orientacji heteroseksualnej - 48 osób nad osobami o orientacji homo - i biseksualnej - 36 osób. 19

W roku 2011 w Polsce urodziło się 3 dzieci z matek zakażonych wirusem HIV (tabela 14). Tab. 14. Nowo wykryte zakażenia HIV w Polsce w latach 2003-2011 lata homo i biseksualiści zakażeni w związku ze stosowaniem środków odurzających chorzy na hemofilię grupa zakażonych dzieci z matek HIV (+) prostytutki brak przyczyny zakażenia Razem 2003 18 213 0 22 11 4 343 611 2004 19 183 0 32 10 0 412 656 2005 31 138 0 54 8 0 420 651 2006 30 91 0 48 15 0 561 745 2007 18 59 0 46 18 0 575 716 2008 32 35 0 43 8 0 637 755 2009 48 40 0 62 11 0 527 688 2010 36 15 0 48 8 0 542 649 2011 245 48 0 58 3 0 957 1311 * dane, poddawane weryfikacji przez Zakład Epidemiologii NIZP-PZH Spośród przypadków z lat 2003-2011 zarejestrowanych w 2011r. ustalono prawdopodobne drogi transmisji zakażenia tylko w 354 przypadkach tj. 48 osób wskazywało stosowanie narkotyków w iniekcji, 245 dot. mężczyzn o orientacji homo- i biseksualnej, 58 dot. ryzykownych kontaktów heteroseksualnych i 3 zakażenia dziecka matki zakażonej HIV. W zdecydowanej większości przypadków tj. 957, co stanowi 73% brak było danych dot. drogi zakażenia. Należy zauważyć, że największy wzrost zakażeń w porównaniu z 2010r., bo ponad 6-krotny, nastąpił w grupie mężczyzn o orientacji homo- i biseksualnej. W 2011 r. (wg danych skumulowanych od 1985r.) w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano łącznie 563 osoby zakażone wirusem HIV, natomiast w samym 2011 roku zarejestrowano 36 nowych zakażeń. Współczynnik zapadalności wynosił 2,13 na 100 tys. mieszkańców i był wyższy w porównaniu do roku 2010, kiedy to wynosił 1,53. Zgłoszone przypadki zostały potwierdzone w następujących laboratoriach referencyjnych dla diagnostyki zakażeń HIV: Pracownia Diagnostyki Molekularnej Wielospecjalistycznej Przychodni Lekarskiej Fundacji Akademii Medycznej we Wrocławiu, Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie. W woj. zachodniopomorskim w 2011 r. zespół AIDS rozpoznano u 22 osób. Od początku epidemii do końca 2011 roku zachorowało łącznie 117 osób, z których 44 zmarło (tabela 15). Tab. 15. Analiza zakażeń HIV, na AIDS i zgonów w woj. zachodniopomorskim w latach 1985 2011 Lata dane ilościowe zakażenia HIV AIDS Zgony dane skumulo wane dane ilościowe kontakty heteroseksualne zapadalność zapadalność dane skumulo wane dane ilościowe umieraln ość dane skumulo wane 20