Drogi szerzenia Powikłania po odrze Źródła zakażenia

Transkrypt

1 Odra Odra jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirus odry, który przenoszony jest drogą kropelkową, powietrzną lub przez bezpośredni kontakt z chorą osobą. Wirus odry jest najbardziej zakaźnym ze wszystkich znanych pediatrom. W przypadku braku szczepienia, zaatakuje z sukcesem ponad 90% wszystkich osób, które będą miały z nim styczność a nie były uodpornione. Objawy Odra rozpoczyna się wystąpieniem nietypowych objawów: wysoka temperatura, kaszel, katar, co zazwyczaj jest mylnie rozpoznawane jako przeziębienie. Przy końcu tego okresu (na 2-3 dni przed wysypką) u 80% chorych na przekrwionej błonie

2 śluzowej policzków pojawiają się 1-2 mm białawe plamki Koplika, które bledną po wystąpieniu wysypki. Przeważnie 14 dnia od zakażenia (3-4 dzień choroby) pojawia się uogólniona plamisto-grudkowa wysypka na skórze twarzy i szyi (nie pęcherzykowa), która stopniowo rozprzestrzenia się na tułów i kończyny, Wysypka ustępuje po 5-6 dniach w takiej kolejności, w jakiej się pojawiła. Po wysypce pozostają przebarwienia, może wystąpić złuszczenie naskórka. Drogi szerzenia Chory zaraża innych drogą kropelkową lub powietrzno-kropelkową. Wirus wydalany jest już na 1-3 dni przed wystąpieniem gorączki i kaszlu u osoby zakażonej, czyli około 5 dni przed pojawieniem się wysypki i do 3 dni po wystąpieniu wysypki. Jeżeli uległo się zakażeniu, wówczas po około 7-18 dniach wystąpi gorączka (przeciętnie 10 dni) a następnie wysypka (po około 14 dniach od zakażenia). Zachorowanie na odrę nie powoduje nosicielstwa. Powikłania po odrze Powikłania w przebiegu odry występują często. Najczęstszym powikłaniem jest zapalenie ucha środkowego, rzadziej nieżyt żołądkowo-jelitowy z biegunką. Dość często dochodzi do zapalenie płuc wymagającego leczenia szpitalnego. Bardzo groźne są powikłania neurologiczne zapalenie mózgu i/lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Ryzyko powikłań neurologicznych wzrasta z wiekiem, powyżej 10 roku życia jest 2-3 krotnie większe. Odległym powikłaniem odry jest podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE) którego objawy ujawniają się po kilku kilkunastu latach od zakażenia. Źródła zakażenia W Polsce najczęstszym źródłem zakażeń pozostają przypadki importowane z innych krajów. Od kilku lat rejestruje się w Polsce ogniska zachorowań na odrę występujące najczęściej w środowiskach osób nieszczepionych. Przeprowadzane badania epidemiologiczne potwierdzają związek braku wykonywania szczepień p/odrze w takich grupach ze zwiększoną liczbą zachorowań. W takich sytuacjach często podejmowane są działania mające na celu zaszczepienie p/odrze nieszczepionych dzieci.

3 Szczepienia Szczepienia w Polsce wprowadzono w latach , nie cieszyły się one jednak wielkim zainteresowaniem. Na początku szczepienia wykonywano żywą szczepionką atenuowaną. Do obowiązkowego programu szczepień, szczepienia przeciwodrowe dla dzieci w wieku miesięcy wprowadzono w 1975 r. W pierwszych latach realizacji szczepień zainteresowanie szczepieniami nie było duże, wielu rodziców odrzucało lub opóźniało ich wykonanie. Dopiero w 1978 r. zaszczepiono zgodnie z kalendarzem szczepień 50% podlegających szczepieniu dzieci. W 1991 r. wprowadzono do kalendarza szczepień drugie szczepienie przeciwko odrze w 8 roku życia, a później przesunięto drugą dawkę na 7 rok życia. W 2004 r. zastąpiono monowalentną szczepionkę przeciwko odrze refundowaną szczepionką trójwalentną MMR. Od 2005 r. schemat szczepień przeciw odrze obejmuje podanie pierwszej dawki (podstawowej) w mięsiącu życia oraz drugiej dawki (przypominającej) w 10 roku życia. Stosuje się żywą, atenuowaną skojarzoną szczepionkę przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR) podawano podskórnie. Od 2005 r. drugą dawkę szczepionki MMR podaje się dzieciom w wieku 10 lat. W Polsce dzięki obowiązkowym szczepieniom dla dzieci oraz zalecanym dla wybranych grup osób dorosłych można skutecznie się chronić przed zachorowaniem na odrę. Dzieci ze styczności, które nie chorowały na odrę i nie były szczepione, mogą być zaszczepione przeciw odrze w ciągu 72 godzin od momentu kontaktu, co chroni je przed zachorowaniem i zapobiega szerzeniu się epidemii. Program eliminacji odry Polska, podobnie jak 51 innych krajów Regionu Europejskiego od 1998 r. prowadzi program Eliminacji Odry koordynowany przez Europejskie Biuro Regionalne (WHO). W ramach tego programu wszystkie podejrzenia lub zachorowania na odrę są zgłaszane przez lekarza diagnozującego chorego do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Od chorego pobiera się materiał do badań laboratoryjnych w kierunku wykryciu swoistych przeciwciał klasy IgM w surowicy (czas od wystąpienia wysypki do pobrania próbki krwi powinien mieścić się w przedziale od 7 do 45 dni, przy czym najwyższe miano obserwuje się w 8 dniu) oraz izolacji wirusa z próbek klinicznych. Badania są wykonywane bezpłatnie przez Narodowe Laboratorium ds. Diagnostyki Odry i Różyczki znajdujące się w Zakładzie Wirusologii NIZP-PZH.

4 Zgodnie ze strategią eliminacji odry konieczne jest utrzymywanie dobrego wykonawstwa szczepień oraz wzmożony nadzór nad podejrzeniami/ zachorowaniami na odrę oraz ścisłe monitorowanie przypadków wtórnych w ogniskach, zwłaszcza z wśród grup etnicznych o niskim stanie zaszczepienia (potencjalny rezerwuar wirusa odry). W ciągu roku należy nadać laboratoryjnie przynajmniej jeden przypadek podejrzany na odrę na 100 tys. mieszkańców, czyli w Polsce około 400 przypadków rocznie (wykrywanie przeciwciał odrowych w klasie IgM). Należy również utrzymać odsetek zaszczepionych (dwoma dawkami) na poziomie powyżej 95%. Obowiązek szczepień Obowiązek poddawania się szczepieniom ochronnym ma charakter powszechny, podlegają mu osoby przebywające na terenie Polski. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1, lit. b ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z dnia 5 grudnia 2008 r. (Dz.U. z 2016 r., poz ze zm.) Osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym. Obowiązek szczepień wynika zatem wprost z przepisu prawa, a uwolnić od niego mogą jedynie konkretne przeciwskazania lekarskie do szczepień. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz.U. z 2016 r., poz. 849 ze zm.) wskazuje przedział wiekowy do wykonania szczepień, a w 5 odsyła w kwestii doprecyzowania konkretnego momentu szczepienia do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego, o którym mowa w art. 17 ust. 11 ustawy z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. (Dz.U. z 2016 r., poz ze zm.) Obecnie zgodnie z programem Szczepień Ochronnych na 2017 rok (Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego) szczepienie przeciwko odrze jest obowiązkowe i nieodpłatne dla dzieci. Odra w woj. wielkopolskim W ostatnich latach w woj. wielkopolskim dwukrotnie odnotowano wzrost liczy zachorowań na odrę, związane to było z wystąpieniem w 2014 oraz 2017 roku ognisk epidemicznych.

5 W 2014 r. zarejestrowano w woj. wielkopolskim 68-osobowe ognisko zachorowań na odrę wśród osób należących do mniejszości etnicznej. Pierwotne zachorowanie w tym ognisku dotyczyło osoby, która powróciła z Wielkiej Brytanii. W 2017 r. do ogniska zaliczono 23 przypadki (88,5% ogółu). Większość zachorowań wystąpiła w grupie osób mniejszości etnicznej zamieszkałej na terenie woj. wielkopolskiego (75% zachorowań w ognisku), pozostałe dotyczyły osób, które się z tą społecznością kontaktowały. Większość zgłoszonych w 2017 r. do Inspekcji Sanitarnej przypadków podejrzeń bądź zachorowań na odrę (25 przypadków) została zweryfikowana badaniami serologicznymi lub wirusologicznymi w ramach programu WHO Eliminacja odry i różyczki w laboratorium referencyjnym Zakładu Wirusologii NIZP-PZH, 1 podejrzenie diagnozowano w laboratorium niereferencyjnym. Prowadzona diagnostyka w 12 przypadkach potwierdziła zachorowanie na odrę, w 8 wykluczyła, natomiast 6 uzyskanych wyników ujemnych bądź wątpliwych z uwagi na brak spełnienia prawidłowych kryteriów poboru materiału nie uwzględniono przy klasyfikacji przypadków. Tab. 1. Odra w Polsce w latach Liczba zachorowań, zgonów, zapadalność i umieralność na ludności. Rok Liczba zachorowań Zapadalność Zgony Umieralność * , * , * , * ,7 37 0, * ,9 6 0, * ,2 1 0, * , * 639 1,7 1 0, * 48 0, , , , ,26 - -

6 *- mediana , , , , , , , , , Tab. 2. Odra w woj. wielkopolskim w latach Liczba zgłoszonych podejrzeń, zarejestrowanych zachorowań (zgłoszone zachorowania oraz podejrzenia, które po weryfikacji zaklasyfikowano jako zachorowanie) i zapadalność na ludności. Podejrzenia Zachorowania Rok Liczba Zapadalność Liczba Zapadalność (dane niepełne) , (dane niepełne) (dane niepełne) , (dane niepełne) , (dane niepełne) , (dane niepełne) , (dane niepełne) - 3 0, (dane niepełne) - 2 0, brak danych - 0 -

7 2005 brak danych (dane niepełne) , brak danych ,47 9 0, , , , , ,32 1 0, ,64 1 0, , , ,46 7 0, ,2 2 0, , ,75 Ryc. 1. Odra w Polsce i woj. wielkopolskim w latach Zapadalność na ludności

8 Odra w Europie Ryc. 2. Odra w poszczególnych krajach Europy (liczba zgłoszonych przypadków na milion mieszkańców) w okresie od 1 stycznia 2017 do 31 grudnia 2017.

9 źródło: ecdc.europa.eu Tab.3. Liczba przypadków odry wykazana w 2017 r. w innych krajach Europy.

10 Kraj Liczba przypadków Rumunia 5562 Włochy 5006 Ukraina 4767 Grecja 967 Niemcy 927 Francja 520