WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA

Transkrypt

1 WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W SZCZECINIE OCENA STANU SANITARNEGO I SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W 2010 ROKU Szczecin, marzec 2011 r.

2 Zastępca Zachodniopomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie dr n. med. Małgorzata Domagała-Dobrzycka

3 Opracował Zespół Kierowników Działu Nadzoru Sanitarnego i Działu Laboratoryjnego Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie

4 S P I S T R E Ś C I str. W s t ę p 1 I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych Sytuacja epidemiologiczna wybranych chorób zakaźnych Zatrucia i zakażenia pokarmowe Ogniska zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową Wirusowe zapalenia wątroby Wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego Grypa sezonowa, grypa wywołana nowym wirusem A/H1N1v Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu Inwazyjna choroba meningokokowa Zakażenie wirusem HIV, choroba AIDS Borelioza z Lyme Styczność, narażenie na wściekliznę potrzeba szczepień Włośnica Bąblowica i wągrzyca Tężec Malaria Choroby przenoszone drogą płciową Gruźlica Realizacja Programu Szczepień Ochronnych w województwie zachodniopomorskim 50 II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia Infrastruktura zaopatrzenia ludności wodę Nadzór nad jakością wody Ocena zaopatrzenia ludności w wodę Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia Ważniejsze modernizacje i kapitalne remonty stacji uzdatniania wody Rozbudowa sieci w miejscowościach zwodociągowanych Awarie 69 III. Zapobiegawczy nadzór sanitarny Inwestycje o charakterze szczególnym Ważniejsze inwestycje 72 IV. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej i kąpielisk Stan sanitarny wybranych obiektów Ustępy publiczne Domy pomocy społecznej (DPS) Noclegownie Obiekty świadczące usługi hotelarskie hotele, obiekty wczasowo-turystyczne i inne 76 świadczące usługi hotelarskie Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu, odnowy biologicznej oraz świadczące łącznie 78 powyższe usługi Obiekty komunikacji publicznej Dworce autobusowe Dworce i stacje PKP Środki transportu osobowego Przystanki komunikacji międzymiastowej i miejskiej Przystanie jednostek pływających rekreacyjnych i sportowych Tereny rekreacyjne Zagospodarowanie plaż 82

5 Piaskownice Cmentarze i zakłady pogrzebowe Inne obiekty użyteczności publicznej Kąpieliska i baseny kąpielowe Kąpieliska Baseny kąpielowe 85 V. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej Szpitale Stan techniczny i funkcjonalny szpitali Dezynfekcja i komory dezynfekcyjne Sterylizacja Bieżący stan czystości i porządku Zakażenia szpitalne i ocena działalności szpitalnych Zespołów ds. Zapobiegania i Zwalczania 95 Zakażeń Zakładowych Zaopatrzenie w wodę Postępowanie z bielizną szpitalną Gospodarka odpadami medycznymi Prosektoria i postępowanie ze zwłokami Przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie i ambulatoria Indywidualne, indywidualne specjalistyczne i grupowe praktyki lekarskie, lekarzy dentystów oraz pielęgniarek i położnych 110 VI. Warunki sanitarno-higieniczne środowiska pracy Działalność kontrolna w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego Choroby zawodowe Działalność laboratoryjna Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie badań i pomiarów środowiska pracy 121 VII. Higiena radiacyjna Pracownie rentgenowskie Skażenia promieniotwórcze Pola elektromagnetyczne w zakresie od 0 Hz do MHz 129 VIII. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych oraz warunki pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach 8.1. Funkcjonalność budynków Stan techniczny oraz sanitarny budynków Wodociągi i kanalizacja w placówkach oświatowo wychowawczych Infrastruktura do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami Dożywianie dzieci i młodzieży Ergonomia w placówkach nauczania i wychowania Rozkłady zajęć szkolnych Substancje i preparaty chemiczne w szkolnych pracowniach chemicznych Wypoczynek dzieci i młodzieży 143 IX. Charakterystyka stanu sanitarnego obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku Charakterystyka ogólna Opis poszczególnych grup obiektów Wytwórnie lodów Automaty do lodów Wytwórnie tłuszczów roślinnych i mieszanin tłuszczów zwierzęcych z roślinnymi Piekarnie

6 Ciastkarnie Przetwórnie owocowo warzywne Browary i słodownie Wytwórnie napojów bezalkoholowych i rozlewnie piwa Wytwórnie naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych i stołowych Zakłady garmażeryjne Zakłady przemysłu zbożowo młynarskiego Wytwórnie makaronów Wytwórnie wyrobów cukierniczych Wytwórnie koncentratów spożywczych Wytwórnie octu, majonezu i musztardy Wytwórnie chrupek, chipsów i prażynek Wytwórnie substancji dodatkowych Cukrownie Inne wytwórnie żywności Sklepy spożywcze Super i hipermarkety Kioski Kioski na targowiskach sprzedające mięso Kioski spożywcze na targowiskach sprzedające inne środki spożywcze Magazyny hurtowe Hurtownie suplementów diety Obiekty ruchome i tymczasowe Środki transportu Inne obiekty obrotu żywnością Zakłady żywienia zbiorowego otwarte Zakłady małej gastronomii Wagony gastronomiczne (restauracyjne i barowe) Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte Stołówki pracownicze Bufety przy zakładach pracy Stołówki w domach wczasowych Bloki żywienia w szpitalach Bloki żywienia w sanatoriach i prewentoriach Bloki żywienia w domach opieki społecznej Stołówki w żłobkach i domach małego dziecka Stołówki szkolne w tym z żywieniem cateringowym Stołówki w bursach i internatach Stołówki przedszkolne w tym żywienie w systemie cateringowym Stołówki w domach dziecka i młodzieży Stołówki studenckie Stołówki w zakładach specjalnych i wychowawczych Zakłady usług cateringowych Inne zakłady żywienia Wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością Zakłady produkujące i konfekcjonujące kosmetyki. Zakłady konfekcjonujące kosmetyki 215 (bez produkcji) Nadzór nad kosmetykami Obiekty obrotu kosmetykami (hurtownie, sklepy) System wczesnego ostrzegania o kosmetykach stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub 216 życia konsumentów RAPEX 9.3. Działania nadzorowe podjęte w związku z decyzją Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia r. znak: GIS-BI /RS/10 w sprawie wycofania z obrotu produktów tzw. dopalaczy 216

7 9.4. Znakowanie środków spożywczych Badanie żywności w kierunku GMO Warunki sprzedaży grzybów świeżych i przetworów grzybowych nadzór nad obrotem grzybami Ocena sanitarna obiektów żywności i żywienia zlokalizowanych na szlakach turystycznych Jakość zdrowotna środków spożywczych, przedmiotów użytku oraz badania sanitarne 223 wykonane w 2010 r Jakość zdrowotna krajowych środków spożywczych Jakość zdrowotna środków spożywczych pochodzących z importu z krajów trzecich i Unii 225 Europejskiej Jakość zdrowotna materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków Nadzór nad suplementami diety, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia 227 żywieniowego oraz środkami spożywczymi wzbogaconymi witaminami lub składnikami mineralnymi System wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach RASFF Współpraca z innymi jednostkami kontrolnymi i środkami masowego przekazu Inspekcja Weterynaryjna Inspekcja Handlowa Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa Inspekcja Handlowa Jakości Artykułów Rolno Spożywczych Inspekcja Farmaceutyczna Organy administracji samorządowej Środki masowego przekazu Informacja dotycząca nadzoru sanitarnego prowadzonego w 2010 r. nad środkami spożywczymi pochodzącymi z importu 243 X. Działalność w zakresie oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia Główne programy prozdrowotne realizowane na terenie województwa zachodniopomorskiego 244 w 2010 r Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce Program edukacyjny dla dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców i opiekunów pt. 244 Czyste powietrze wokół nas Program edukacyjny dla uczniów klas I-III szkół podstawowych Nie pal przy mnie, proszę 246 edycja pilotażowa Program edukacyjny dla uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów Znajdź 247 właściwe rozwiązanie edycja pilotażowa Kampania społeczna kierowana do kobiet i obchody Światowego Dnia Bez Tytoniu r Kampania społeczna dla osób palących i obchody Światowego Dnia Rzucania Palenia r Wystawa planszowa WHO pt. Siła komunikacji antynikotynowej Program edukacyjny Trzymaj Formę Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV Obchody Światowego Dnia AIDS Programy wojewódzkie Profilaktyka nowotworów Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych Profilaktyka raka szyjki macicy Wybierz Życie Pierwszy Krok Główne akcje realizowane na terenie województwa zachodniopomorskiego Profilaktyka grypy V Ogólnopolski Festiwal Piosenki o Zdrowiu Profilaktyka zażywania modyfikowanych narkotyków przez młodzież szkolną, tzw. dopalaczy Dni Zdrowia Publicznego, w tym Dni Otwarte Inspekcji Sanitarnej Bezpieczne Ferie Zimowe 2010 r Bezpieczne Wakacje 2010 r Światowy Dzień Zdrowia pod hasłem Człowiek i miasto. Zdrowie w mieście się liczy r. 266

8 Stop meningokokom Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach Dodatkowe działania programowe i akcje lokalne podejmowane na terenie województwa 268 zachodniopomorskiego Wolność Oddechu Zapobiegaj Astmie Radosny Uśmiech Radosna Przyszłość Powiatowy Przegląd Programów Artystycznych Promujących Zdrowie pt. Zdrowym być Program Zdrowe mleczaki są z naszej paki Światowy Dzień FAS Europejski Dzień Seniora Europejski Tydzień Szczepień Program Pierwsza pomoc przedmedyczna w nagłych wypadkach zagrażających życiu Program Zdrowy uśmiech Program Zapobieganie zatruciom grzybami Projekt Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT Tobacco Free Cities 270 P o d s u m o w a n i e 276 W n i o s k i 276 S p i s T a b e l 281 S p i s R y c i n 285

9 WSTĘP Podstawowym zadaniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w woj. zachodniopomorskim są działania ukierunkowane na zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców m.in. poprzez realizację zadań związanych z podstawowymi funkcjami zdrowia publicznego. Położenie geograficzne województwa tj. zachodnia granica państwa oraz morska będąca także granicą Unii Europejskiej, a także najdłuższy w Polsce pas wybrzeża morskiego wraz z atrakcyjnymi miejscowościami turystycznymi wyznaczają specyfikę działań m.in. dotyczących: monitorowania stanu zdrowia mieszkańców i diagnozowania potrzeb zdrowotnych, poprzez dostosowanie swoich działań z zakresu promocji zdrowia do zdiagnozowanych potrzeb społeczeństwa; prowadzenia działań zapobiegawczych związanych z rozprzestrzenianiem się chorób, zwłaszcza zakaźnych, wymagających czynnego nadzoru epidemiologicznego i działań przeciwepidemicznych; identyfikowania i zwalczania czynników ryzyka zdrowotnego w środowisku, miejscu zamieszkania, pracy, nauki oraz zakładach opieki zdrowotnej; zapewnienia diagnostyki laboratoryjnej w zakresie kontroli przeciwepidemicznej oraz wymaganych przepisami prawa badań zagrożeń środowiskowych m.in.wody, żywności, środowiska nauczania i wychowania oraz pracy; promowania aktywnego współuczestnictwa społeczeństwa w działaniach na rzecz własnego zdrowia m.in. poprzez promocję zdrowego stylu życia oraz zachowań prozdrowotnych wśród dzieci i młodzieży, a także wybranych grup o ryzykownych zachowaniach. Zakres podejmowanych przez służby sanitarno- epidemiologiczne działań jest ściśle związany z zapewnieniem bezpieczeństwa zdrowotnego osób wypoczywających na Pomorzu Zachodnim. Specyfika wypoczynku letniego, gdy w pasie nadmorskim przebywa kilka milionów turystów, stawia wyzwanie do podejmowania dynamicznych działań zapobiegających zagrożeniom zdrowotnym. Dodatkowo całoroczna baza hotelowa z ofertą związaną z zabiegami pielęgnacyjnymi, masażami i basenami powoduje wzmożony zakres nadzoru przez cały rok. Jednym z podstawowych zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. zachodniopomorskiego w 2010 r. było monitorowanie zagrożeń epidemiologicznych, w tym związanych z dziennym raportowaniem zachorowań na grypę A/H1N1 przez cały sezon epidemiczny 2009/2010 oraz początek sezonu 2010/2011. Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie wraz z państwowymi powiatowymi inspektorami woj. zachodniopomorskiego brał aktywny udział w nadzorze nad wycofywaniem z obrotu środków zastępczych, zamykaniem sklepów z tzw. dopalaczami oraz zabezpieczaniem i wysyłaniem próbek do badań specjalistycznych. W tym zakresie podjęto aktywną współpracę z centrami zarządzania kryzysowego, Policją, służbami celnymi i ośrodkami wykonującymi badania substancji niedozwolonych w środkach zastępczych. W 2010 r. utrzymywała się tendencja wzrostowa ognisk zakażeń przenoszonych drogą pokarmową stąd też podejmowano dynamiczne działania zmierzające do ograniczania skutków zatruć pokarmowych poprzez prowadzenie dochodzeń epidemiologicznych w ogniskach popartych badaniami laboratoryjnymi. Nadal w obszarze szczególnych zainteresowań znajdowały się tzw. nowe zagrożenia dla zdrowia tj. narażenie na działania bioterrorystyczne, ryzyko transmisji chorób zakaźnych z innych stref klimatycznych, czy też zapewnienie bezpieczeństwa żywności, a także przeciwdziałanie zagrożeniom środowiskowym i chemicznym, w tym radioaktywnym. 1

10 Nieodzownym elementem działań było także kreowanie prozdrowotnego stylu życia będącego integralną częścią wszystkich działań nadzorowych. W 2010 r. w woj. zachodniopomorskim zlokalizowanych było ogółem 113 kąpielisk(41 kąpielisk morskich i 72 śródlądowe), w tym 63 raportowane do Komisji Europejskiej, które przez cały sezon nadzorowane były przez właściwych państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych. Zakazy kąpieli w sezonie letnim obowiązywały w 13 kąpieliskach śródlądowych i 8 kąpieliskach morskich, w większości z powodu skażeń mikrobiologicznych. Zadania ustawowe realizowane były w 2010 roku przez 20 państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych, 2 granicznych inspektorów sanitarnych oraz 970 ( 935,58 et.tj. o mniej niż w 2009roku ) pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej stanowią grupę specjalistów w większości z wyższym wykształceniem, rozwijającą swoje kwalifikacje zawodowe poprzez różne formy kształcenia tj. studia specjalizacyjne, podyplomowe, doktoranckie oraz udział w konferencjach naukowych i szkoleniach specjalistycznych. W 2010 roku w październiku w ramach Dni Zdrowia Publicznego zorganizowano Dzień Otwarty Państwowej Inspekcji Sanitarnej, którego celem było upowszechnienie wiedzy nt. zakresu działania i kompetencji służb sanitarno- epidemiologicznych dla zapewnienia bezpieczeństwa zdrowia publicznego, a także cykl szkoleń dla młodzieży dot. kluczowych zagadnień prozdrowotnych tj. przeciwdziałanie skutkom palenia tytoniu czy też otyłości. Ponadto część pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w tym Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie zostali uhonorowani wysokimi odznaczeniami państwowymi za zasługi dla zdrowia publicznego. W 2010 r. podczas bieżącego nadzoru sanitarnego przeprowadzono kontroli tj. o 2315 kontroli mniej niż w 2009 roku. Najwyższy odsetek wśród kontroli prowadzonych w ramach nadzoru sanitarnego podobnie jak w roku ubiegłym, stanowiły kontrole z zakresu higieny żywności i żywienia (41,04 % ogółu kontroli),19,98 % to kontrole z zakresu higieny komunalnej, a 18,23 % kontrole epidemiologiczne. W 2010 r. Państwowa Inspekcja Sanitarna wydała merytorycznych decyzji administracyjnych (o 232 więcej niż w 2009 r.), 1680 postanowień (o 258 mniej niż w 2009 r.), uzgodnień i opinii sanitarnych (o 1612 mniej niż w 2009r.). Nałożonych zostało 1174 mandaty (o 160 mniej niż w 2009 r.) na łączną sumę ,00 zł. Szczegółową analizę działalności kontrolno - represyjnej prowadzonej przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w latach przedstawiają ryciny 1 i 2. Ryc.1. Liczba kontroli przeprowadzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną w woj. zachodniopomorskim w latach kontrole badania ogółem 2

11 Ryc. 2. Postępowanie administracyjne, represyjne i opiniodawcze przeprowadzone przez Państwową Inspekcję Sanitarną w woj. zachodniopomorskim w latach decyzje postanowienia mandaty opinie Pion nadzoru sanitarnego aktywnie współpracuje z pionem laboratoryjnym. Laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej w sposób ciągły doskonaliły i doskonalą swój system zarządzania poprzez odbywające się przeglądy zarządzania, audity wewnętrzne, szkolenia wewnętrzne i zewnętrzne, sterowanie jakością badań, międzylaboratoryjne badania porównawcze/ badania biegłości oraz wprowadzanie nowych metod badawczych zgodnie z życzeniami swoich klientów. W 2010r. Państwowa Inspekcja Sanitarna posiadała 12 akredytowanych laboratoriów, które cyklicznie poddają się ocenie Polskiego Centrum Akredytacji w Warszawie m.in. w Laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Szczecinie 6 grudnia 2010r. odbył się audit rozszerzający zakres akredytacji. W 2010 r. laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej wykonały badania tj. o 135 więcej niż w 2009 r., wśród których przeprowadzono łącznie oznaczeń. Najwyższy odsetek, podobnie jak w roku ubiegłym stanowiły oznaczenia mikrobiologiczne (aż 45,74 %), następnie chemiczne ( 28,14%) i fizyczne ( 26,12%). Działania prowadzone przez służby sanitarno - epidemiologiczne w woj. zachodniopomorskim ściśle związane były ze współpracą z innymi inspekcjami, w tym: Inspekcją Weterynaryjną, Państwową Inspekcją Pracy, Inspekcją Ochrony Środowiska, Państwową Strażą Pożarną, a także Policją i służbami celnymi. Ponadto w 2010 r. kontynuowano współpracę polsko- niemiecką związana m.in. z profilaktyką HIV/AIDS i innych chorób zakaźnych, a także wieloma instytucjami i organizacjami pozarządowymi działającymi w obszarze zdrowia publicznego, z którymi podejmowano wspólne inicjatywy na rzecz bezpieczeństwa zdrowotnego regionu. Na uwagę zasługuje współpraca z Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Krakowie w ramach polsko- niemieckiego projektu GENESIS dot. prognozowania ryzyka wystąpienia zagrożenia chorobotwórczego dla kąpielisk w Zalewie Szczecińskim wraz z wypracowaniem systemu informowania o jakości wód adresowanego do władz lokalnych oraz użytkowników plaż. Podjęta została również współpraca niemiecko-polsko-szwedzka w zakresie realizacji projektu Higiena i bezpieczeństwo żywności w regionie Morza Bałtyckiego. Projekt po stronie polskiej realizowany jest przez Zachodniopomorski Inspektorat Weterynaryjny i Wojewódzką Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Szczecinie. Zakłada on m.in. zagwarantowanie bezpieczeństwa żywności w obszarze jego realizacji, intensywną wymianę doświadczeń oraz poprawę wizerunku kontrolujących w oczach przedsiębiorców. 3

12 I. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH 1.1. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA WYBRANYCH CHORÓB ZAKAŹNYCH Monitorowanie sytuacji epidemiologicznej poparte jest rzetelnym nadzorem epidemiologicznym prowadzonym poprzez analizę zgłoszonych zachorowań na choroby zakaźne, zakażenia i zatrucia. Rejestracja zgłoszonych zachorowań na choroby zakaźne odbywała się w oparciu o aktualne definicje przypadków chorób zakaźnych opracowane na potrzeby nadzoru epidemiologicznego. Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim jest od kilku lat stabilna przede wszystkim w grupie chorób, którym można zapobiegać poprzez szczepienia np. wirusowe zapalenie wątroby typu B, gdzie wskaźnik zapadalności jest od lat niższy niż w Polsce. Należy pamiętać, że nowopojawiające się i utrzymujące zagrożenia jak chociażby grypa, w tym grypa A/H1N1 czy zagrożenie powodziowe wymagają stałej gotowości i czujności nadzoru epidemiologicznego oraz wprowadzania działań przeciwepidemicznych. Ponadto utrzymujące się choroby zakaźne i zakażenia tj. ogniska zatruć pokarmowych, inwazyjna choroba meningokokowa czy choroby zawlekane z innych stref klimatycznych stanowią zagrożenie epidemiologiczne wymagające od pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej dynamicznych metod postępowania celem ustalenia źródła zakażenia, czy też ograniczenia ich transmisji. W 2010 r. zgłoszono chorób podlegających rejestracji w meldunkach dwutygodniowych zachorowań na choroby zakaźne, zakażenia i zatrucia (MZ-56) tj. o 3051 więcej niż w 2009r. Zdecydowaną większość stanowiły choroby zakaźne i zakażenia przypadków. W 2010 roku zgłoszono tylko 9 zatruć naturalnie toksycznymi substancjami spożytymi jako pokarm, wśród których wszystkie były wywołane przez grzyby. Spośród wszystkich zgłoszonych chorób 23,72% tj osób hospitalizowano. Na zwiększenie zgłaszalności chorób w 2010r. w porównaniu do 2009r. niewątpliwy wpływ miało wzmożenie nadzoru pracowników epidemiologii PIS nad poprawą zgłaszalności chorób przez lekarzy i aktywne wyszukiwanie zachorowań oraz zmiany zasad zgłaszalności, w tym zmiany definicji niektórych jednostek chorobowych. Należy zauważyć, że w 2010r. odnotowano znaczny wzrost zachorowań w grupie innych wirusowych zakażeń jelitowych nieokreślonych z 3 w 2009r. do 244 w 2010r., a także wirusowych zakażeń pokarmowych u dzieci do lat 2 z 488 w 2009r. do 585 w 2010r. Odnotowano również znaczny wzrost tzw. zakaźnych chorób wieku dziecięcego tj. płonicy (szkarlatyny) - wzrost zarejestrowanych przypadków prawie o połowę z 355 w 2009r. do 639 w 2010r. (współczynnik zapadalności 37,73/100 tys.) oraz ospy wietrznej z 4108 zachorowań w 2009r. do 6347 w 2010r. (współczynnik zapadalności 374,78/ 100tys.) Zbiorcze dane wybranych chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim podlegających zgłaszalności w latach przedstawia tabela 1. Tab.1. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim w latach Lp. Jednostka chorobowa 2008 r r r. Liczba Liczba Liczba Zapadalność Zapadalność Zapadalność zachorowań zachorowań zachorowań 1 Salmonellozy zatrucia pokarmowe , , ,97 2 Salmonellozy zakażenia pozajelitowe 9 0,53 3 0,18 6 0,35 3 Czerwonka bakteryjna (szigeloza) 3 0,17 1 0,06 0 0,00 4 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe , , ,44 4

13 5 Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe 104 6, , ,87 6 Lamblioza 60 3, , , Wirusowe i inne określone zakażenia jelitowe w tym nieżyt jelitowy wywołany przez rotawirusy Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u dzieci do lat , , , , , , , ,28 9 Bruceloza 3 0, ,00 10 Leptospiroza 1 0,05 3 0,18 3 0,18 11 Tężec 1 0, ,06 12 Listerioza 2 0,11 1 0,06 3 0,18 13 Krztusiec 49 2, , ,71 14 Płonica (szkarlatyna) , , ,73 15 Inwazyjna choroba meningokokowa 13 0, ,94 8 0,47 a w tym neuroinfekcje 10 0,59 8 0,47 7 0,41 16 Borelioza z Lyme , , ,06 17 Ostre porażenie wiotkie u dzieci od 0-14 lat 1 0,05 3 1,02*/ 0 0,00 18 Encefalopatie gąbczaste 2 0, ,00 19 Styczność i narażenie na wściekliznę /potrzeba szczepień/ , , ,14 20 Wirusowe zapalenie mózgu 7 0,41 9 0, ,71 21 Wirusowe zapalenie opon mózgowych 22 1,3 25 1, ,07 22 Ospa wietrzna , , ,78 23 Odra 3 0, ,00 24 Różyczka , , ,51 25 Wirusowe zapalenia wątroby (wg. definicji przypadku z 2009 i 2005 r. 84 4, , ,38 a w tym WZW typu "A" 5 0,29 9 0,53 5 0,30 b w tym WZW typu "B" ostre i przewlekłe 29 1, , ,77 c w tym WZW typu "C" (wg. definicji przypadku z 2009 i 2005 r. 47 2, , ,20 26 Choroba wywołana przez HIV 2 0,11 3 0,18 2 0,12 27 Bezobjawowy stan zakażenia wirusem HIV 50 2, , ,42 28 Świnka 167 9, , ,20 29 Zimnica (malaria) 2 0,11 3 0, ,59 30 Włośnica 1 0,05 1 0,06 0 0,00 31 Inwazyjna choroba pneumokokowa 10 0,59 7 0,41 7 0, Choroba wywołana przez Haemophilus influenzae typ B Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu 2 0, , , , ,95 34 Zapalenie mózgu inne i nie określone 3 0,17 3 0,18 2 0,12 35 Zatrucie naturalnie toksycznymi substancjami spożytymi jako pokarmowe 3 0, ,53 (grzyby) */ zapadalność obliczona na podstawie populacji dzieci 0-14 r. ż. na 100 tys. dzieci. 5

14 Zatrucia i zakażenia pokarmowe W 2010r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 590 przypadków bakteryjnych zatruć pokarmowych (współczynnik zapadalności 34,84 na 100 tys. mieszkańców), w tym, w 372 przypadkach zachorowań czynnikiem etiologicznym była Salmonella, a w 92 przypadkach zachorowań gronkowiec Staphylococcus aureus, w 4 przypadkach jad kiełbasiany. Hospitalizowano 286 chorych. W porównaniu do 2009r. zaobserwowano porównywalną liczbę zachorowań na bakteryjne zatrucia pokarmowe, bowiem w 2009 r. zarejestrowano 592 przypadki zatruć pokarmowych. w tym w 459 przypadkach zachorowań czynnikiem etiologicznym była Salmonella, w 1 przypadku czerwonka bakteryjna, w 2 przypadkach jad kiełbasiany, a w 43 przypadkach gronkowiec Staphylococcus aureus. Hospitalizowano 264 chorych. W 2010r. zarejestrowano 9 przypadków zakażenia pozajelitowego /tj. o 2 przypadki więcej niż w 2009r./ wywołane pałeczkami z grupy Salmonella, w tym 3 pod postacią posocznicy. Zakażenia wystąpiły u 4 mężczyzn w wieku 52, 61, 51 i 55 lat oraz u 4 kobiet w wieku 33, 50, 63, 67 lat i jednej 2-letniej dziewczynki. Zakażenia wystąpiły jako współistniejące przy zachorowaniach na: szpiczaka mnogiego i przewlekłą niewydolność nerek w okresie dializoterapii, nowotwór złośliwy, zespół nabytego upośledzenia odporności, chłoniaka grudkowego, stan po wszczepieniu stengraftu do aorty brzusznej, ostry zespół zapalenia nerek, przetokę ropną w bliźnie pooperacyjnej, infekcję dróg moczowych. Czynnikiem etiologicznym wywołującym postać pozajelitową zakażeń była w każdym z 9 przypadków Salmonella enteritidis. W 2010r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 143 przypadki bakteryjnych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 8,44 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 28 zachorowań mniej niż w 2009 r. Wśród w wszystkich zachorowań 82 wywołane były przez enteropatogenną Escherichię coli biegunkotwórczą i 6 przez Yersinię enterocolitica lub pseudotuberculosis. Hospitalizowano 57 chorych, tj. o 54 chorych mniej niż w 2009r. W porównaniu do 2009r. zaobserwowano nieznaczny spadek zachorowań na bakteryjne zakażenia pokarmowe, bowiem w 2009r. zarejestrowano 171 przypadków bakteryjnych zakażeń pokarmowych, w tym 82 przypadki zachorowań, których czynnikiem etiologicznym była enteropatogenna Escherichia coli, a w 23 przypadkach Yersinia enterocolitica lub pseudotuberculosis. Hospitalizowano 111 chorych. W 2010r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 1233 przypadki /tj. o 428 więcej niż w 2009r./ wirusowych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 72,80 na 100 tys. mieszkańców), w tym 897 wywołanych przez rotawirusy. Hospitalizowano 969 chorych (rycina 1). W Polsce w 2010 r. natomiast zarejestrowano zachorowań wywołanych rotawirusami. Liczbę zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy w latach w Polsce przedstawia rycina 4. 6

15 Ryc. 3. Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo-jelitowy wywołany przez rotawirusy z uwzględnieniem liczby hospitalizacji w latach w woj. zachodniopomorskim Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy z uwzględnieniem liczby hospitalizacji w latach w woj. zachodniopomorskim Liczba zachorowań Liczba hospitalizacji Ryc. 4. Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy w latach w Polsce Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy w latach w Polsce

16 Ponadto znacznie zwiększyła się liczba przypadków biegunek i zapaleń żołądkowojelitowych BNO, o prawdopodobnym pochodzeniu zakaźnym z 251 w 2009r. na 438 w 2010r., (współczynnik zapadalności 25,86 na 100 tys. mieszkańców).hospitalizowano 184 chorych. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych w Polsce woj. zachodniopomorskim w 2010r. zostały przedstawione w tabela 2. Tab.2. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych przenoszonych drogą pokarmową w Polsce i woj. zachodniopomorskim w 2010r. Lp. 1. Jednostka chorobowa Salmoneloza zatrucie pokarmowe Liczba zachorowań Polska Zapadalność Województwo zachodniopomorskie Liczba Zapadalność zachorowań , ,96 2. Salmonelloza- posocznica 87 0,23 3 0,18 3. Salmoneloza zakażenia pozajelitowe 95 0,25 6 0,35 4. Czerwonka bakteryjna 12 0, E. coli biegunkotwórcza , , Yersinia enterocolitica lub pseudotuberculosis Zatrucie jadem kiełbasianym /botulizm/ Wirusowe zakażenia jelitowe wywołane przez rotawirusy Biegunka i zapalenie żołądkowo jelitowe o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u dzieci do lat ,55 6 0, ,08 4 0, , , , ,65 /na 100 tys. dzieci do lat 2/ Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2010 zgłoszono 6 przypadków zachorowań na Yersiniozę (współczynnik zapadalności 0,35 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 17 mniej niż w roku Zachorowania dotyczyły po 2 dzieci z roczników 2006,2008 i 2009., z których 5 dzieci było hospitalizowanych. Zachorowania przebiegały pod postacią jelitową z objawami: wymiotami, biegunkami, bólami brzucha i gorączką. Czynnikiem etiologicznym we wszystkich przypadkach była Yersinia enterocolitica. W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 208 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 0,55 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 80 zachorowań mniej niż w roku Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2010 zgłoszono 4 przypadki zachorowań na botulizm (współczynnik zapadalności 0,24 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 2 więcej niż w roku Zarejestrowano 1 ognisko zatrucia jadem kiełbasianym. W ognisku zachorowały 2 kobiety w wieku 55 i 77 lat po spożyciu ryby w occie z cebulą, która po przygotowaniu była przechowywana w zawekowanym słoiku w piwnicy przez 7 dni i transportowana do miejsca spożycia przez ponad 200 kilometrów. Objawy zatrucia, które wystąpiły to: ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka, suchość w ustach, podwójne widzenie, chrypka, trudności w przełykaniu, osłabienie. Potrawa podejrzana nie została zbadana z powodu spożycia jej w całości. 8

17 Pozostałe dwa pojedyncze zachorowania dotyczyły: 45-letniego mężczyzny, który spożył zawekowany pasztet domowej produkcji i u którego dodatkowo wystąpiły takie objawy jak: opadanie powiek, trudności w mówieniu, bezgłos, obrzęk oczu. Pasztet nie był badany z powodu jego braku; 39-letniego mężczyzny, który spożył konserwę paprykarz szczeciński kupiony w handlu uspołecznionym. Chory miał następujące objawy: ból w nadbrzuszu, chlustające wymioty, podwójne widzenie i niemożność połykania. Próbki konserw paprykarza szczecińskiego z tej samej partii co produkt nabyty i skonsumowany przez osobę, u której stwierdzono zatrucie zostały zbadane przez Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach w kierunku obecności Clostridium botulinum i toksyny botulinowej, których ostatecznie nie stwierdzono. Wszyscy pacjenci byli hospitalizowani. Czynnikiem etiologicznym we wszystkich 4 przypadkach była Clostridium botulinum typ B. W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 30 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 0,08 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 1 zachorowanie mniej niż w roku Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2010 zarejestrowano 9 przypadków zatruć grzybami (współczynnik zapadalności 0,53 na 100 tys. mieszkańców). Zgłoszono 1 ognisko zatrucia grzybami, w którym uległo zatruciu muchomorem sromotnikowym małżeństwo w wieku 58 i 59 lat, które spożyło własnoręcznie zebrane i w domu usmażone grzyby. Obie osoby wymagały hospitalizacji. Potrawa nie była badana. Diagnoza została postawiona na podstawie wywiadów, objawów i przeprowadzonych wyników dodatkowych. W roku 2009 w woj. zachodniopomorskim zatruć grzybami nie zarejestrowano. W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 92 przypadki zatruć (współczynnik zapadalności 0,24 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 62 zachorowania mniej niż w roku W woj. zachodniopomorskim pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 11 powiatach jest łącznie 26 nosicieli pałeczek schorzeń jelitowych S. typhi i paratyphi w tym : 17 nosicieli stałych Salmonella typhi, 7 nosicieli Salmonella paratyphi B oraz 2 nosicieli Salmonella paratyphi C. Na nadzorowanym terenie nie ma zarejestrowanych nosicieli Salmonella paratyphi A (tabela 3 i 4). W 2010 roku na terenie woj. zachodniopomorskiego zarejestrowano 1 nosiciela Salmonella paratyphi B. Jest to 54-letni mężczyzna zamieszkały na terenie nadzorowanym przez PSSE w Kamieniu Pomorskim. Nosicielstwo zostało wykryte przy okazji badań do książeczki zdrowia dla celów sanitarno epidemiologicznych. Z rejestru nosicieli Salmonella Typhi i Salmonella paratyphi A, B, C został wykreślony 1 nosiciel Salmonella paratyphi B z powodu zgonu. Tab.3. Liczba nosicieli Salmonella typhi i paratyphi w 2010 roku na terenie woj. zachodniopomorskiego Powiat Typ bakterii Liczba nosicieli Liczba osób ogółem Gryfino Salmonella paratyphi B 1 1 Kamień Pomorski Salmonella typhi 2 Salmonella paratyphi B 1 3 Kołobrzeg Salmonella typhi 1 1 Koszalin Salmonella typhi 1 Salmonella paratyphi B 1 2 Police Salmonella paratyphi B 1 1 Pyrzyce Salmonella typhi 2 2 Sławno Salmonella typhi 2 2 Stargard Szczeciński Salmonella typhi Salmonella paratyphi C

18 Szczecin Salmonella typhi Salmonella paratyphi B Salmonella paratyphi C Szczecinek Salmonella typhi 2 2 Salmonella typhi 1 Wałcz 2 Salmonella paratyphi B Razem: 26 Tab.4. Liczba nosicieli Salmonella Typhi i paratyphi w roku 2010 wg grup wiekowych na terenie woj. zachodniopomorskiego Liczba nosicieli grupa wiekowa Wyszczególnienie Razem lat i 0-4 lat 5-19 lat lat lat więcej Typhi A Salmonella paratyphi B C Ogniska zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową W roku 2010 na terenie woj. zachodniopomorskiego wystąpiło 38 ognisk zbiorowych zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową tj. o 21 ognisk więcej niż w roku Na zachorowanie ogółem narażone były 4372 osoby (o 2547 więcej niż w 2009 r.), zachorowały 602 osoby (o 202 więcej niż w 2009 r.), w tym 146 dzieci do 14 r. ż. (tyle samo co w 2009 r.). Hospitalizowano 116 osób, w tym 39 dzieci do 14 r. ż. Zgonów nie odnotowano. Ogniska zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową wystąpiły w: 5 ośrodkach uzdrowiskowych 4 ośrodkach wczasowych 3 ośrodkach zdrowia lub sportu i rekreacji 2 hotelach 2 restauracjach 1 bursie integracyjnej 1 polu namiotowym 1 zespole szkół publicznych 19 mieszkaniach prywatnych ( o 15 więcej niż w 2009 r.) Czynnikami etiologicznymi w ogniskach były: Salmonella enteritidis - w 12 ogniskach, Rotawirusy - w 5 ogniskach, Staphylococcus aureus - w 5 ogniskach, Escherichia coli - w 2 ogniskach, Norowirusy i Staphylococcus aureus - w 2 ogniskach, Norowirusy - w 1 ognisku, Salmonella enteritidis i Staphylococcus aureus w 1 ognisku, Clostridium botulinum - w 1 ognisku, Muchomor sromotnikowy - w 1 ognisku, w 8 ogniskach czynnika etiologicznego nie wyizolowano ( o 1 więcej niż w 2009 r.). 10

19 Z analizy nośników zakażenia w 38 zgłoszonych ogniskach zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową wynika, że większość zachorowań spowodowanych było spożyciem potraw z dodatkiem jaj (pasta jajeczna, jajecznica, potrawy w panierce), drobiu, mięsa, ryb lub warzyw, a także złym stanem sanitarnym kuchni lub stołówek. Analiza występowania ognisk chorób przenoszonych drogą pokarmową w latach wykazała tendencję spadkową w latach , w których zarejestrowano po kilkanaście ognisk i w 2010 roku ponowny znaczny wzrost występowania ognisk tj. 38 (tabela 5). Zarejestrowano aż 5 ognisk zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową w ośrodkach zajmujących się leczeniem uzdrowiskowym (2 w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, 2 w sanatoriach, 1 w NZOZ Centrum Medyczno-Uzdrowiskowym) i 4 ogniska w ośrodkach wczasowych (1 ośrodek wczasowo-kolonijny, 1 ośrodek wczasoworehabilitacyjny, 2 ośrodki wczasowe) stąd też liczba chorych wzrosła o ponad 50% w stosunku do 2009 r. Największy zasięg miało ognisko zatrucia pokarmowego, które wystąpiło w Szpitalu Uzdrowiskowym "Willa Fortuna", przy ul. Rafińskiego 3, Szpitalu Uzdrowiskowym "Muszelka" Kołobrzeg, ul. Słowackiego 6-8 i Zespole Szkół Morskich ul. Arciszewskiego 21 w Kołobrzegu w okresie r. gdzie liczba osób chorych wynosiła 81, a narażonych na zachorowanie było 391 osób. Przebieg zachorowań był w 77 przypadkach lekki, natomiast w 4 przypadkach średni pod postacią nieżytu żołądkowo- jelitowego. Czynnikiem etiologicznym zachorowań był Staphylococcus aureus. W dochodzeniu epidemiologicznym ustalono, że źródłem zakażenia była surówka z białej kapusty przygotowywana przez pracowników kuchni będących nosicielami Staphylococcus aureus. Zaniedbania w pionie kuchennym spowodowały, iż w działaniach przeciwepidemicznych uwzględnione zostało także unieruchomienie bloku żywienia oraz odsunięcie od pracy nosicieli wśród pracowników pionu kuchni. Tab.5. Zestawienie liczby ognisk zbiorowych zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową oraz liczby narażonych i chorych, w tym dzieci do 14 roku życia na terenie woj. zachodniopomorskiego. rok liczba ognisk liczba narażonych ogółem liczba chorych w tym dzieci do 14 r.ż Wirusowe zapalenia wątroby Wirusowe zapalenia wątroby zostały uznane przez WHO za jeden z wiodących problemów epidemiologicznych w zakresie chorób zakaźnych oraz zdrowia publicznego na świecie. Do tej pory wykryto szereg wirusów odpowiedzialnych za powstawanie wirusowego zapalenia wątroby (hepatitis virusalis) - A (HAV), B (HBV), C (HCV), D (HDV), E (HEV), G (HGV). W Polsce najczęściej zachorowania wywołują wirusy A, B, C, rzadziej dochodzi do skojarzonego zapalenia wątroby zarówno wirusem B i C. W 2010 roku w Polsce zarejestrowano 6009 (współczynnik zapadalności 15,75 na 100 tys. mieszkańców) 11

20 zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby, podczas gdy w roku 2009 zgłoszono 6075 zachorowania (współczynnik zapadalności 15,92 na 100 tys. mieszkańców). Również w woj. zachodniopomorskim zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby utrzymują się na poziomie podobnym do ubiegłego roku: 125 zachorowań w roku 2010 (współczynnik zapadalności 7,38 na 100 tys. mieszkańców) do 140 w roku 2009 (współczynnik zapadalności 8,27 na 100 tys. mieszkańców). Ogólne zestawienie zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby w Polsce i województwie zachodniopomorskim w latach przedstawia tabela 6. Zauważalny wzrost zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby w latach związany jest przede wszystkim ze zmianą definicji zapalenia wątroby typu C na potrzeby nadzoru epidemiologicznego oraz wprowadzeniem drugiej definicji, która szerzej definiuje zagadnienie wzw C niż w latach ubiegłych. W chwili obecnej definicję wirusowego zapalenia wątroby typu C (wg definicji z 2009r.) spełniają także osoby będące nosicielami wirusowego zapalenia wątroby, którzy w latach ubiegłych byli zgłaszani osobno. Ponadto istnieje możliwość zgłoszenia jednego zachorowania zarówno według definicji z 2005r. jak i 2009r. Tab.6. Liczba zachorowań i współczynniki zapadalności na wirusowe zapalenia wątroby ogółem w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba Zachorowań zapadalność na 100 tys. Polska , , , * 15, * 15,75 województwo zachodniopomorskie 139 8, , ,96 140* 8,27 125* 7,38 * - suma zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby z uwzględnieniem obu definicji zapalenia wątroby typu C W tabeli 7 przedstawiono zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C z uwzględnieniem obu definicji zachorowania. Tab.7. Liczba zachorowań i współczynniki zapadalności na wirusowe zapalenia wątroby C ogółem w Polsce i woj. zachodniopomorskim w 2009 i 2010r. w oparciu o istniejące definicje zachorowania będące podstawą do zagłoszenia przypadku. 2009r. wg definicji z 2009r. 2009r. w definicji z 2005r. 2010r. w definicji z 2009r. 2010r. w definicji z 2005r. liczba zachorowań liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. Polska , , , ,09 Województwo zachodniopomorskie 56 3, , , ,30 12