Zdzisław Krzemiński Adwokat jako pełnomocnik w świetle przepisów nowego k. p. c. Palestra 9/7-8(91-92), 29-36

Zdzisław Krzemiński Adwokat jako pełnomocnik w świetle przepisów nowego k. p. c. Palestra 9/7-8(91-92), 29-36 1965

Z D Z I S Ł A W K R Z E M IŃ S K I Adwokat jako pełnomocnik w świetle przepisów nowego k. p. c. W art. 36 k.p.c. (pow tórzony tekst daw nego art. 32 z.minimalną zm ianą redakcyjną) utrzym ana została daw na zasada, że iproces o zapłatę n ależności za prow a dzenie spraw y m oże być w ytoczony przed Sąd m iejsca, gdzie pełnom ocnik procesow y spraw ę prow adził. N iestety, ustaw odaw ca utrzym ał poprzednie sform ułow anie, które n ie u w zględ nia now ych form w yk onyw ania zaw odu adw okackiego. A rtykuł 36 m ów i ibowiem w dalszym ciągu o pełnom ocniku zam iast o zespole adw okackim 1, z którym obecnie.klient zaw iera u m ow ę zlecenia. Faktycznie zaś zespół adw okacki, posiadający obecnie osobow ość praw ną, będzie stroną w procesie o w ynagrodzenie, a nie adw okat, który w ystęp ow ał w sprawie. Ta zasadnicza zm iana w sytuacji praw nej adw okatury m usi w płynąć na zm ian ę redakcyjną art. 36 k.p.c. w tym sensie, że pow ództw o o zapłatę należności za prow adzenie spraw y pow inno być w ytaczane przed sąd n ie w edług m iejsca prow adzenia spraw y, lecz w zależności od siedziby zespołu adw okackiego, który zaw ierał um ow ę z klientem. D ostosow anie tekstu k.p.c. do przepisów u staw y o ustroju adw okatury w yd aje się być czym ś niezbędnym i pow inno nastąpić w jak n a j szybszym czasie. Om awiana now elizacja jest celow a, m im o że art. 36 m ów i o w łaściw ości, przem iennej, w skutek czego strona dochodząca należności m o ż e, a le n ie musi korzystać z tego przepisu. Typowo adw okackie są przepisy art. 86 97 k.p.c., odnoszące się do instytucji pełnom ocników procesow ych. P rzepisy te w ym agają szczegółow ego om ów ienia. Art. 86 (odpow iednik daw nego art. 78 z drobną zm ianą redakcyjną) stanow i, i e strony, ich organy i p rzedstaw iciele ustaw ow i m ogą działać przed sądem osob iście lub przez pełnom ocników. W art. 87 1 czytam y, że pełnom ocnikiem procesow ym m oże być adw okat, a ponadto w spółuczestnik sporu osoba spraw ująca zarząd m ajątku lub interesów strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jak rów nież rodzice, m ałżonek, rodzeństw o lub zstępni strony tudzież osoby pozostające w stosunku przysposobienia ze stroną (n ovu m nie znane daw nem u tekstow i;. Paragraf 2 tego artykułu reguluje kw estię zw iązaną z pełnom ocnikam i jednostek gospodarki uspołecznionej lub organizacji społecznych ludu pracującego. W reszcie 3 odnosi się do pełnom ocnictw a w spraw ach o ustalenie ojcostw a i o roszczenia alim entacyjne (poprzedni tekst m ów ił tylko o spraw ach o roszczenia alim entacyjne); w spraw ach.tych mogą być pełnom ocnikam i: przedstaw iciel organizacji społecznej ludu pracującego m ającej na celu udzielanie pom ocy rodzinie i A rt. 3 u.o u.a. m ów i co p ra w d a o zespołach a d w o k ackic h i społecznych b iu ra c h pom ocy p ra w n e j, lecz ja k w iadom o społeczne b iu ra nie zostały doty ch czas pow ołane do życia. P o d o b n ie p rzed staw ia się sp ra w a z p ra k ty k ą in d y w id u a ln ą. Ta fo rm a w y k o n y w an ia zaw odu Jest w y jątk o w o dopuszczalna, lecz jak o zjaw isko,,szczątkow e zostaje w niniejszych rozw a żaniach pom inięta.

30 Zdzisław Krzemiński Nr 7-8 (91 92> oraz przedstaw iciel organu prezydium rady narodowej zajm ującego się opieką społeczną (n ovu m w stosunku do daw nego tekstu). W ykaz tych organizacji poda M inister Spraw iedliw ości. Tekst art. 87 nie zaw iera dyspozycji dotyczącej sporów ze stosunku pracy, a to z tej przyczyny, że zagadnienie to zostało przeniesione do osobnego działu. Tak w ięc art. 466 k.p.c. stanow i, że pełnom ocnikiem pracow nika w sporach o roszczenia pracow nicze może być rów nież przedstaw iciel zw iązku zaw odow ego. W tym że artykule w 2 znajdujem y zupełnie now y przepis, obow iązujący także adw okatów, że do odbioru należności zasądzonej n a rzecz pracow nika w ym agane jest pełnom ocnictw o szczególne, udzielone już po pow staniu tytułu egzekucyjnego. A rtykuł 88 (odpowiednik daw nego art. 80 z niew ielką tylko zm ianą redakcyjną) m ów i o form ach pełnom ocnictw a procesow ego, które m oże być bądź ogólne, bądź szczególne. N iew ielk ie zm iany w prow adził też następny przepis, tzn. art. 89 k.p.c. (odpo- w ied nik daw nego 81). Przepis ten m ów i o konieczności złożenia przez pełnom ocnika pełnom ocnictw a przy pierw szej czynności procesow ej. A dw okat i radca praw n y (poprzedni (tekst m ów ił tylk o o adw okacie) mogą sami u w ierzytelniać odpis pełnom ocnictw a. Sąd w razie w ątpliw ości m oże zażądać urzędow ego pośw iadczenia autentyczności podpisu na p ełnom ocnictw ie (dawny tekst m ów ił o pośw iadczeniu sądow ym lub notarialnym ). D opuszczalna jest (tak jak poprzednio) możliwość: ustnego udzielenia pełnom ocnictw a do protokołu. A rtykuł 90 k.p.c. to odpow iednik daw nego przepisu art. 82. Głosi on,,że za stronę, która n ie m oże się podpisać (daw ny tek st u żyw ał nieco innego sform ułow a nia, a m ianow icie: kto nie u m ie lub n ie m oże ) podpisuje osoba przez nią upow ażniona z podaniem przyczyny niem ożności podpisania. A rtykuł 91 k.p.c. (odpow iednik daw nego art. 83) określa upraw nienia w yn ik a jące z m ocy ustaw y z udzielonego pełnom ocnictw a. N ow y tekst w śród upraw nień procesow ych pełnom ocnika w ym ienia także um ocow anie do podania o złożenie rew izji nadzw yczajnej i czynności w yw ołanej jej w niesieniem. D aw ny tekst nic nie w spom inał o tych dwóch ostatnich upraw nieniach, chociaż praktyka i doktryn a nigdy tych upraw nień n ie kw estionow ały. W artyku e 92 k.p.c. (odpow iednik daw nego art. 85) zaw arta jest zasada,, w m yśl której zakres, czas trw ania i skutki um ocow ania szerszego niż pełnom ocnictw o procesow e, jak rów nież um ocow anie do poszczególnych czynności procesow ych ocenia się w edług treści pełnom ocnictw a oraz przepisów praw a cyw ilnego. A rtykuł 93 kjp.c. (odpow iednik daw nego art. 86 k.p.c.) m ów i o praw ie strony staw ającej jednocześnie z pełnom ocnikiem do prostow ania lub odw oływ ania ośw iadczeń pełnom ocnika. Poprzednio obow iązujący tekst m ów ił o przyznaniu lub innych ośw iadczeniach faktycznych. Bardzo w ażny przepis zaw arty jest w następnym artykule, m ianow icie w art. 94 k.p.c. (zm ieniony daw ny art. 87). M ówi on o tym, że w ypow iedzenie ipełnomocn ictw a przez m ocodaw cę odnosi skutek w stosunku do sądu z chw ilą zaw iadom ienia, w stosunku zaś do przeciw nika i innych uczestników z chw ilą doręczenia im tego zaw iadom ienia. Zm iana obecna polega na tym, że daw ny tekst nie zaw ierał dyspozycji o natychm iastow ej skuteczności w stosunku do sądu. Paragraf drugi tego artykułu odnosi się do sytu acji, gdy adw okat w ypow iada pełnom ocnictw o. W tym w ypadku adw okat m usi działać jeszcze za stronę przez 14 dni, chyba że zostanie od tego obow iązku zw olniony przez m ocodawcę. K ażdy inny pełnom ocnik, a w ięc nieadw okat, m usi działać za m ocodaw cę przez ten sam czas, jeśli jest to konieczne do uchronienia m ocodaw cy od niekorzystnych skutków praw nych.

j^ r 7 8 (91 92) A d w o k a t ja k o p ełn o m o cn ik w św ie tle k.p.c. W stosunku w ięc do poprzednio obow iązujących przepisów zm iana polega na tym, że klient może zw olnić adw okata od opisanego w yżej obow iązku. W gruncie rzeczy jest to jednak tylko pozorna zm iana, bo rów nież i poprzednio takie rozw iązan ie było m ożliw e, tyle tylko że na podstaw ie przepisów n ie k.p.c., lecz ustaw y o ustroju adw okatury. Słusznie zatem zdecydow ał się ustaw odaw ca na uzgodnienie tych dw óch tekstów. Istnieje jednak pew na rozbieżność redakcyjna m iędzy tym i dw om a ustaw am i. Różnica polega na tym, że w edług brzm ienia art. 23 u.o.u.a. adw okat zw olniony jest od obow iązku w ykonyw ania czynności zaw odow ych przez dw a tygodnie n ie tylko w tedy, gdy zw olni go od tego klient, ale także wówczas, gdy nastąpiło w cześniejsze objęcie spraw y przez innego adwokata. U zupełnieniem do tych zasad jest przepis art. 95 k.p.c., stanow iący, że o m ó w io ne w yżej zasady zaw arte w art. 4 stosuje się odpow iednio do adw okatów w y stępujących z urzędu. A rtykuł 96 k.ip.c. (odpow iednik daw nego art. 88) m ów i o w ygaśnięciu pełnom ocnictw a w razie śm ierci strony albo utraty przez nią zdolności sądow ej. Jednakże pełnom ocnik działa aż do czasu zaw ieszenia 'postępow ania. Poprzedni tekst zaw ierał praw ie że identyczną treść; brak b yło tylko zdania traktującego o tym, że pełnom ocnictw o w ygasa w razie śm ierci. Art. 97 k.p.c. n ie w nosi nic now ego do poprzednio obow iązujących zasad: identycznie jak przedtem czynił to art. 89, pozw ala na tym czasow e dopuszczenie w charakterze pełnom ocnika (po w niesieniu pozwu) osoby, która na razie nie m oże przedstaw ić pełnom ocnictw a. N astępna grupa przepisów odnoszących się do pracy adw okata to przepisy o kosztach procesu. A rtykuł 98 k.p.c. zaw iera dyspozycje, które poprzednio zaw arte b yły w dwóch artykułach: 97 i 100. U trzym uje on generalnie dawną zasadę, że przegryw ający p łaci koszty procesu na żądanie w ygryw ającego proces. Żądaniem m ogą być jed nak objęte tylk o koszty niezbędne do celow ego dochodzenia praw i celow ej obrony. W paragrafie drugim znajdujem y w yjaśnienie pojęcia niezbędne koszty. Zalicza się do nich, jeżeli strona w ystępuje sam a lub przez pełnom ocnika, który n ie jest adw okatem : poniesione koszty sądow e, koszty przejazdów oraz rów now artość zarobku utraconego w skutek staw iennictw a w sądzie. Razem jednak nie może to w ynosić w ięcej n iż w ynosi w ynagrodzenie jednego adw okata wykonującego* zawód w siedzibie sądu. D o niezbędnych kosztów procesu strony reprezentow anej przez adw okata ( 3) zalicza się w ynagrodzenie i w ydatki jednego adw okata, k oszty sądow e oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego staw ien nictw a strony. N ależy stw ierdzić, że art. 98 w sposób przejrzysty precyzuje obow iązki i upraw nienia stron w zakresie zw rotu kosztów procesu. D otychczasow e przepisy nie czyn iły tego w sposób doskonały (poza w ym ienionym i już artykułam i 97 i 100 w1 grę w chodziły jeszcze 98 i 99), m im o to jednak orzecznictw o reprezentow ało na ogół pogląd odpow iadający now em u tekstow i. A rtykuł 99 k.p.c. to odpow iednik daw nego art. 98 2 k.p.c., z dość istotnym i jednak zm ianam i. Obecnie jednostki gospodarki uspołecznionej m ają prawo do zw rotu kosztów w ed łu g przepisów o w ynagrodzeniu adw okatów tylko w ów czas, gdy reprezentow ane są przez radcę prawnego. Poprzednio prawo to przysługiw ało jednostkom gospodarki uspołecznionej także w ów czas, gdy b yły one reprezentow ane przez pracow nika, niekoniecznie przy tym radcę prawnego. D aw ny tekst nie znał także określenia: jednostki gospodarki uspołecznionej, natom iast w ym ien iał: banki, w ładze, urzędy, państw ow e instytucje, przedsiębiorstw a państw ow e i przedsiębiorstw a pozostające pod zarządem państw ow ym.

32 Zdzisław Krzemiński N - 7-8 (9 1 92) Bardzo w ażnym przepisem dla adw okata jest przepis art. 109 k.p.c. (odpow iednik daw nego art. 110 k.p.c. z dość istotnym i zm ianam i), z którego w ynika, że strona zastępow ana przez adw okata pow inna najpóźniej przed zam knięciem rozpraw y bezpośrednio poprzedzającej w yd an :e orzeczenia złożyć spis kosztów bądź też żądać przyznania kosztów w ed ług norm przepisanych. W razie niespełnienia tego w arunku roszczenie o zw rot kosztów w ygasa. O kosztach należnych stronie działającej bez adw okata sąd orzeka z urzędu. W reszcie art. 110 k.p.c., k tóry ~ tak jak poprzednio art. 104 stanow i, że sąd m oże zasądzić od św iadka, biegłego, pełnom ocnika lub przedstaw iciela ustaw ow ego zw rot kosztów w yw ołanych ich rażącą w iną. Interesujące nas przepisy k.p.c. dotyczące adw okata znajdziem y tak że w dziale dotyczącym zw olnienia od kasztów. Art. 114 (odpow iednik daw nego art. 112-go) określa, -gdzie pow inien być złożony w niosek o zw olnienie. Przepis dotyczący przyznaw ania zw olnienia przez sąd rew i zyjn y przeniesiony został obecnie do osobnego przepisu, tzn. do art. 115. Art.,117 ' 1 (odpow iednik daw nego art. 115 1 pkt 2) zaw iera pew ne n ow e elem enty. W myśil tego przepisu strona zw olniona przez sąd od kosztów (daw ny tek st nie zaw ierał słów : przez sąd, co było nieraz źródłem sporów nie tylk o teoretycznych) w całości lub części m a praw o zgłosić w niosek o ustanow ien ie dla niej adw okata. Sąd uw zględni w niosek, jeśli udział adw okata jest potrzebny. Im iennie w yznacza adw okata rada adw okacka lub zespół adw okacki (novum, gdyż poprzedni tekst m ów ił tylko o radzie). Jeśli ten adw okat m a w ykonać czynności poza siedzibą sądu, w łaściw a rada lub zespół w yznaczy w razie potrzeby adw okata z innej m iejscow ości. A rt. 117 2 rozproszył w ątpliw ości, które pow staw ały na tle daw nego n ieprecyzyjnego tekstu. O becnie rozstrzygnięta została sporna kw estia, czy strona korzystająca z ustaw ow ego zw olnienia od kosztów ma praw o do autom atycznego przyznania jej adw okata z urzędu. N ow y tek st w yraźnie m ów i, że m oże to nastąpić tylko w ów czas, gdy strona odpow iednim i dokum entam i udowodni, że n ie może bez uszczerbku dla utrzym ania sw ojego i rodziny ponieść kosztów wynagrodzenia, e d - w okata. Sąd odm ów i stronie ustanow ienia adw okata w razie oczyw istej bezzasadności jej pow ództw a lub obrony. Art. 118 to pow tórzony tekst (niew ielkie zm iany typu redakcyjnego) daw nego art. 116. G łosi on, że ustanow ienie adw okata z urzędu jest rów noznaczne z udzieleniem pełnom ocnictw a procesowego. W art. 119 znajdujem y daw ny tekst art. 117 (zm iana redakcyjna). Z w olnienie od kosztów sądow ych oraz ustanow ienie adw okata w ygasa ze śm iercią strony, k tóra je uzyskała. A dw okat jednak podejm uje czynności procesow e nie cierpiące zw łoki. Z w ażnych pow odów adw okat z urzędu m oże ubiegać się o zw olnienie go od tego obow iązku. Z w olnień udzielają rada adw okacka lub zespół. Jednocześnie następuje w yznaczen ie innego adw okata. P raktyka będzie m usiała pokonać trudności przy w ykładni pojęcia w ażnych przyczyn uzasadniających zw oln ienie. Art. 129 to przeredagow any tekst daw nego art. 118 1. Sąd m a praw o cofnąć zw olnienie od kosztów sądow ych, jeśli okaże się, że okoliczności, na podstaw ie k tórych je przyznano, nie istn iały lub przestały istnieć. N ovu m polega na tym, że now y tekst poza zw olnieniem od kosztów obejm uje także ustanow ienie adw okata. Strona po cofnięciu zw olnienia od kosztów lub ustanow ienia adw o kata pow inna u iścić opłaty lub w yn?grodzenie adw okata dla niei ustanow ionego. M oże to m ieć charakter uiszczenia częściow ego, jeśli zm iana w stosunkach strony

-jjr 7 8 (91 92) A d w o k a t ja k o p ełn o m o c n ik w Św ietle k.p.c. 33 m ia ła taki w łaśnie charakter. Art. 120 2 stanow i, że w ym ienionego w yżej rygoru '«ie stosu je się, jeśli przyczyną cofnięcia jest oczyw ista bezzasadność pow ództw a lu b obrony, chyba, że strona podlega ukaraniu w trybie 3. Otóż art. 120 3 -w kład a na sąd obow iązek skazania na grzyw nę strony, która uzyskała zw olnienie od kosztów sądow ych i ustanow ienie adw okata na podstaw ie podania św iadom ie.niepraw dziw ych okoliczności. Strona poza grzyw ną m usi w ów czas uiścić także opłaty oraz w ynagrodzenie adw okackie. Art. 121 to odpow iednik daw nego art. 119 z pew nym i zm ianam i. N ow y przepis, ta k jak poprzednio, stanow i, że zw oln ienie od kosztów sądow ych i ustanow ienie ad w ok ata (w starym tekście nie było słow a adw okat ) nie zw alnia strony od ob o- -w iązku zw rotu kosztów przeciw nikow i. N atom iast now y tekst n ie zaw iera odpow ie d n ik a daw nych paragrafów 2 i 3 art. 119. B yła w nich m ow a o ściąganiu z urzęd u od przeciw nika przegryw ającego proces tych opłat, które nie zostały ściągnięte «od strony zw olnionej, oraz o ściąganiu z zasądzonego roszczenia sum y odpow iadają- «ej zw olnieniu. K w estia ta jest uregulow ana w art. 5 przepisów o kosztach sądo- 'w ych w spraw ach cyw ilnych, który w sw ej treści jest odpow iednikiem daw nych p aragrafów 2 i 3 art. 119 k.p.c. Art. 122 to odpow iednik daw nego art. 122 z m inim alnym i zm ianam i redakcyj-?nymi. Przepis ten utrzym uje zasadę, że adw okat ustanow iony z urzędu ma pra- -w o z w yłączeniem strony ściągnąć należną mu (z tytu łu w ynagrodzenia 3 w ydatków ) sum ę z kosztów zasądzonych od przeciw nika. N a eżnoćciom adwokata [przysługuje p ierw szeństw o przed roszczeniam i osób trzecich. A rt. 123 to przerobiony daw ny tekst art. 121. Tak jak poprzednio, w szelkie p ostan ow ien ia o przyznaniu i cofnięciu zw olnienia od kosztów sądow ych i ustanow ie n iu adw okata (tego określenia n ie znał daw ny tekst), jak rów nież o w łożeniu n a stronę obow iązku zapłaty kosztów sąd m oże w ydać na posiedzeniu niejaw nym. Art. 124 to odpow iednik daw nego art. 122 z pew nym i dość istotnym i zm ianam i -w tekście. N ow y przepis stanow i, że zgłoszenie w niosku o zw olnienie od kosztów Hub o w yznaczenie adw okata, jak rów nież w n iesien ie środka odw oław czego od odm o w y zw olnienia od kosztów sądow ych (daw ny tekst m ów ił tylko o środku odw o ła w czy m ) nie w strzym uje biegu toczącego się postępow ania, chyba, że chodzi <o zw olnienie pow oda od kosztów sądow ych na skutek w niosku zgłoszonego w pozw i e lub przed w ytoczeniem pow ództw a. Sąd m oże jednak w strzym ać (tego zdania m ie b yło w poprzednim tekście) rozpoznanie spraw y aż do praw om ocnego rozjstrzygnięcia w niosku i w zw iązku z tym nie w yznaczać rozpraw y, a w yznaczoną «odwołać lub odroczyć. Art. 126, który określa w arunki, jakim pow inno odpow iadać pism o procesow e, rzaw iera także część adw okacką. M ianow icie w 2 i 3 tegoj przepisu znajdujea n y uw agę, że w pierw szym piśm ie procesow ym pow inny się znajdow ać m iędzy in n y m i dane dotyczące siedziby stron, ich przedstaw icieli ustaw ow ych i pełnom ocnników. Do pism a należy dołączyć pełnom ocnictw o, jeżeli pism o w n o s i' pełnom oc- :rtik, który przedtem nie złożył pełnom ocnictw a. W ypada dodać, że w tym zakres i e pod rządem daw nych przepisów istn iały identyczne obowiązki. N atom iast dość istotne zm iany notujem y, jeśli chodzi o przepisy dotyczące dorę- - czenia pism procesow ych. Do adw okatów adresow ane są w 'tym rozdziale artykuły Vt32, 133 i 141 kjp.c. D wa pierw sze m ówią o w zajem nym doręczaniu sobie pism procesow ych przez ^pełnom ocników (forma fakultatyw na) oraz o doręczaniu pism dla pełnom ocników jed n ostek uspołecznionych. Co do tej, drugiej kw estii, należy m ieć na uw adze, ie *ncwy tekst zaw iera dość pow ażną zm ianę. Otóż obecnie pism a procesow e lub orze- 53 P alestra

34 Zdzisław Krzemiński Nr 7-8(91 92> czenia dla osoby praw nej, jaik rów nież dla organizacji, która n ie ma osobow ości praw nej, doręcza się organow i upraw nionem u do reprezentow ania ich przed sądem lub do rąk pracow nika upow ażnionego do odbioru pism, ale w razie ustanow ienia: pełnom ocnika procesow ego lub osoby upow ażnionej do odbioru pism sądowych: doręczenie m usi być dokonane tym w łaśn ie osobom. Jeżeli jednak w grę w chodzi państw ow a jednostka organizacyjna, to w ów czas doręcza się pism o sądow e zawszeorganow i upraw nionem u do reprezentow ania lub do rąk pracow nika upow ażnionego do odbioru pism, choćby naw et ustanow iony był pełnom ocnik procesow y. Z tekstu art. 141 3 k.p.c. w ynika, że jeżeli jest ustanow ionych kilku pełnom ocników jednej strony, sąd doręcza pism o procesow e tylko jednem u z nich. Jak w ia domo, kw estia ta nie toyła jasno rozstrzygnięta w poprzednio obow iązującym k.p.c. W praktyce sądow ej pow staw ały w ątpliw ości, czy pism o pow inno b yć doręczanew szystkim pełnom ocpikom reprezentującym jedną stronę.3 W ażny dla adw okatów jest art. 149 2 k.p.c., który reguluje k w estię doręczania w ezw ań na posiedzenia sądow e. Jakkolw iek w tek ście tego przepisu n ie użyte* słow a adw okat, n iew ątp liw ie odnosi się on także d o adw okatów w ystępujących w charakterze pełnom ocników procesow ych. N ovum w tym tekście w yraża sięw tym, że w prow adzono generalnie jeden system zaw iadam iania o posiedzeniach» sądow ych niezależnie od tego, czy chodzi o sąd pow iatow y, czy też w ojew ódzkie Zgodnie z tym założeniem w ezw anie doręcza się co najm niej na tydzień przed? posiedzeniem. W w ypadkach pilnych term in ten m oże być skrócony przez są< do trzech dni. Szczególny tryb zaw iadam iania o term inie posiedzenia przew idziany je s t w spraw ach o roszczenia pracow nicze. M ianow icie art. 468 k.p.c. stanow i, że sątj m oże w zyw ać strony, św iadków, biegłych lu b inne osoby w sposób, który uzna za; najbardziej celow y, naw et z pom inięciem sposobów przew idzianych przez przep isy ogólne jeżeli uzna to za niezbędne dla przyspieszenia rozpoznania spraw y _ W ezw anie dokonane w pow yższy sposób w yw ołu je skutki przew idziane w kodeksie,, jeżeli jest rzeczą niew ątp liw ą, że d oszło do w iadom ości 'adresata. D la przykładu: ( m ożna b y w ięc w skazać na m ożliw ość zaw iadom ienia w skazanych w yżej osóbprzez telefon., C iekaw e novum w prow adza art. 159 k.p.c. stanow iący, że przebieg czynności protokołow anych m oże być utrw alony za pomocą aparatury dźw iękow ej lub przy pom ocy pism a stenograficznego. Istotną zm ianę wprowadza art. 160 k.p.c., regulujący postępow anie przy prostow aniu lub uzupełnianiu protokołu rozpraw y. O becnie w niosek w tym w zględziem usi być złożony nie później niż na następnym posiedzeniu, a jeśli idzie o protokół rozpraw y, po której zam knięciu nastąp iło w ydanie w yroku dopóki a k ta spraw y znajdują się jeszcze w sądzie (daw ny art. 171 k.p.c. zn ał term in siedm iodniow y do prostow ania lub uzupełnienia protokołu). D o adw okatów adresow any jest przepis art. 161 k.p.c. N a podstawie' tego przepisu przew odniczący m oże zażądać od adw okata lub radcy praw nego złożenia załącznika w w yznaczonym term inie. Załącznik pow inien zaw ierać w nioski, ośw iadczenia, uzupełnienia oraz sprostow ania w niosków i ośw iadczeń. O czyw iście w ym ienione upraw nienie przew odniczącego z art. 161 k.p.c. nie możeprzekreślać praw adw okata w ynikających z art. 162 k.p.c., które polegają na tym,. a W orzeczen iu z d n. 1.IX.1958 r. CR 744/51 (O SPiK A 3/59, poz. 76) Sąd N ajw y ższy r e p re - zen to w ał p ogląd, że jeżeli stro n a m a w ięcej n iż jed n eg o pełnom o cn ik a, d o ręczen ie p ism a je d n e m u z n ich je s t w y sta rc z a ją c e. Z te z ą tą n ie zgadzałem się (patrz. Z. K rzem iński; A dw okat w orzecznictw ie SN, P al. 11/59, s. 23).

jjr 7 8 (91 92) A d w o k a t Jako p ełn o m o c n ik w św ie tle k.p.c. 35 że adw okat m oże w toku posiedzenia a jeśli n ie był obecny, to na najbliższym posiedzeniu zw rócić uw agę sądu na uchybienie przepisom postępow ania, w n o sząc o w pisanie zastrzeżenia d o protokołu. N ależy przestrzec kolegów -adw okatów przed w ażną z punktu w idzenia procesow ego konsekw encją nieskorzystania przez adw okata z tego praw a. Bo oto ten sam art. 162 stanow i, że stronie, która zastrzeżenia do protokołu n ie zgłosiła, nie przysługuje praw o pow oływ ania się na takie uchybienie w dalszym toku postępow ania, chyba że chodzi o przepisy postępow ania, których naruszenie sąd pow inien w ziąć pod uw agę z urzędu, albo gdy strona, uprawdopodobni, że n ie zgłosiła zastrzeżeń bez sw ojej w iny. N ie w ym aga szerszego om ów ienia art. 175 k.p.c. Stan ow i on, że w razie śm ierci pełnom ocnika procesow ego postępow anie m oże się toczyć dalej dopiero po w ezw an iu strony nie stawaj ącej. Jeśli chodzi o przepisy dotyczące rozpraw y, to należy tu w skazać na trzy artyk u ły dotyczące adw okatów, a m ianow icie na art. 208 1, 212 i 216 k.p.c. P ierw szy z tych przepisów daje praw o przew odniczącem u w ydania przed rozpraw ą zarządzenia co do w ezw ania strony do staw iennictw a na rozpraw ę osobiście lub przez pełnom ocnika. Art. 212 k.p.c. daje przew odniczącem u prawo udzielania w m iarę potrzeby (jeszcze przed w szczęciem postępow ania dow odowego) pouczeń i w skazów ek stronom a stosow n ie do okoliczności zw racania im uw agi na celow ość ustanow ienia pełnom ocnika procesow ego. Trzeci z w ym ienionych przepisów, tzn. art. 216 k.p.c., daje sądow i praw o w y dania zarządzenia co do staw ienia się stron lub jednej z nich osob iście lub przez pełnom ocnika w celu dokładniejszego w yjaśnienia stanu spraw y (art. 208 k.pjc. daje to upraw nienie przew odniczącem u, a art. 216 sądowi). N ieco w ięcej uw agi należy pośw ięcić tekstow i art. 261 2 k.p.c., który zajm uje się praw em odm ow y zeznań św iadka. Przepis ten obejm uje rów nież w ypadek, gdy św iadkiem będzie adw okat, który pow oła się na tajem nicę zaw odową. Otóż z tekstu art. 261 1 k.p.c. (odpow iednik daw nego art. 275 2 k,p.c.) w y nika, że św iadek m oże odm ów ić udzielenia odpow iedzi na zadane mu przez sąd pytanie, jeżeli zeznanie m iałaby być połączone z pogw ałceniem istotnej tajem nicy zaw odow ej. Jak w iadom o, k w estię tajem nicy zaw odow ej adw okata reguluje także ustaw a o ustroju adw okatury. I ta k art. 7 u.o u.a. stanow i, że adw okat obow iązany jest zachow ać w tajem n icy wszystko, o czym dow iedział się w zw iązku z u d zielaniem porady praw nej lub prow adzeniem spraw y. Każda zatem w iadom ość objęta jest obow iązkiem dochow ania tajem nicy niezależnie od tego, czy chodzi o w iad o m ości w ażne, czy też o niew ażne. O bow iązek ten działa rów nież w tedy gdy chodzi o w iadom ość nieistotną w sw ej treści. I słusznie. Jakże bow iem często w iadom ość nieistotna w jednej spraw ie może być istotna w innej. O tw orzenie przeto choćby najm niejszej furtki m oże spraw ić, że interesy obyw atela, który pow ierza sw ą osobistą tajem nicę adw okatow i, zostaną pow ażnie zagrożone. Można w ięc kategorycznie stw ierdzić, że przy dochow yw aniu ta jem nicy decydujące znaczenie będzie m ieć nie treść uzyskanej w iadom ości, ale jej źródło. Z tekstu cytow anego przepisu w ynika także, że określony obow iązek po stronie adw okata nie ulega nigdy przedaw nieniu. N ie m oże on też być uchylony lub ograniczony uchw ałą w ładz sam orządow ych lub sądow ych. C harakterystyczne jest w reszcie i to, że ustaw a nie uzależnia istnienia obow iązku dochow ania tajem nicy od w oli k lien ta. Bez znaczenia jest fakt, czy iklient p o

36 Zdzisław Krzemiński Nr 7-8 (91 92) w ierzył w iadom ość, prosząc zarazem o dyskrecję, czy też d a ł do zrozum ienia, że n ie zależy m u na dochow aniu tajem nicy. Przechodząc do porów nania dw óch cytow anych tekstów, tzn. art. 201 i 2 k.p.c. oraz art. 7 u.ou.a., należy stw ierdzić, że różnica m iędzy nim i sprow adza się do w yrazu istotny, który określa bliżej pojęcie tajem nicy zaw odow ej adw okata. U trzym ana została różnica redakcyjna, która istn iała poprzednio, tzn. przed w prow adzeniem now ej ustaw y o ustroju adw okatury i now ego k.p.c. W ten sposób m u sim y tak jak poprzednio rozstrzygnąć teoretyczny i praktyczny problem, który z dw óch przytaczanych przepisów jest przepisem szczególnym. O sobiście od la t tw ardo reprezentuje pogląd 3, że ustaw a o ustroju adw okatury 'jest przepisem szczególnym zarów no w stosunku do k.p.k., jak i do k.p.c. Jak iekolw iek w ięc rozbieżności redakcyjne m uszą być tłum aczone z uw zględnieniem przede w szystkim tek stu u staw y o ustroju adw okatury. N ależy się liczyć z tym, że stosow anie w p raktyce sądow ej dyspozycji art. 261 k^p.c. m oże stw orzyć niejeden kłopot adw okatom zasłaniającym się instytucją ta jem n icy zaw odow ej. Pocieszający w każdym razie jest fakt, że ostatecznie w ła ś nie św iadek ^adwokat m usi sam rozstrzygnąć, czy w grę w chodzi w iadom ość istotn a czy też nieistotna, W ten sposób adw okat, który w ykazuje odpow iednie przygotow anie zaw odow e, zaw sze jest zdolny ochronić należycie interes klienta, przekazującego m u w dobrej w ierze sw e osobiste w iadom ości. Pozostałe przepisy now ego k.p.c. n ie zaw ierają w dziedzinie adw okackiej żadnej rew elacyjnej treści. Art. 394 k.pjc. określający stany faktyczne, w których stronie przysługuje zażalen ie na postanow ienie kończące postępow anie w spraw ie, w ym ienia w 1 pkt 2 odm ow ę zw olnienia od kosztów sądow ych lub cofnięcie takiego zw olnienia oraz odm ow ę ustanow ienia adw okata lub jego odw ołanie. Art. 426 i 458 k.p.c. pow tarzają daw ną zasadę, że w spraw ach m ałżeńskich oraz ze stosunku m iędzy rodzicam i a dziećm i potrzebne jest pełnom ocnictw o szczególne dla adw okata w ystępującego w tych spraw ach. Identyczne pełnomofcnictwo potrzebne jest do odbioru należności zasądzonych na rzecz pracow nika (art. 466 2 k.p.c.). P ełnom ocnictw o to m oże być udzielone po pow staniu tytu łu egzekucyjnego. Jest to przepis nie znany starem u tekstow i. Na zakończenie należy w skazać na n ovu m w ynikające z art. 1118 k.p.c. Przepis ten pozw ala pod w arunkiem w zajem ności n a dopuszczenie przed sądem polskim jaiko pełnom ocnika procesow ego adw okata obcokrajowca. 3 Sw oje stanow isko w ty m zakresie uzasadniłem obszernie w a rty k u le pt.: P roblem taje m n ic y zaw odow ej a d w o k a ta w. św ietle p rzep isó w p ra w n y c h, P al. 10/59, s. 31 i n. K w estii te j pośw ięcono w iele o p raco w ań. N ależy tu w y m ien ić: Z. Krzemiński: A dw okat ja k o pełn o m o cn ik stro n y w ed łu g p ro je k tu k o d e k su p o stępow an ia cyw ilnego, P a l. 2/56, s. 47 i n.; Z. Krzemiński: A dw o k at w p ro je k c ie k o d ek su p o stę p o w an ia cyw ilnego, P al. 10/60, s. 16 i n.; A. Włoch: U w agi n a te m a t ta je m n ic y zaw odow ej a d w o k ata. B iu lety n NRA J/5S, s. 30 i n.; J. Kobiałka: O dpow iedź p ra w n a, N P 12/59, s. 1493; E. Wengerek: p o stę p o w a n ie eg z e k u c y jn e w sp raw ac h cy w iln y ch, s. 231. R. Łyczywek: T ajem n ic a zaw odow a o bro ń cy, P ip 1/62, s. 105 i n.; A. M urzynowski: Z zag ad n ień p o stępow an ia dow odow ego na ro zp ra w ie głó w n ej, N P 3/62, s. 395 i n.; S. Kalinowski: S tan o w isk o obro ń cy w p ro cesie k a rn y m, P al. 8/62, s. 3 i n.; E. Hansen: T ajem n ic a zaw odow a a d w o k ata, i-ai. 9/62, s. 10 i n.; A. Kaftal: O n ie k tó ry c h z a g ad n ien iach p rzestrzeg an ia ta je m n ic y zaw o dow ej przez ad w o k ata podejrzanego w procesie k arn y m, P al. 4/63, s. 10 i n.; I-. Ł y c z y wek: Jeszcze o ta je m n ic y zaw odow ej ad w o k a ta, P al. 11/63, s. 49 i n.; A. Kaftal, M. Cieślak i S. Garlicki: T ró jg ło s w sp raw ie ta je m n ic y zaw odow ej a d w o k a ta, F al. 3/6', s. 1 i n.; K. Łojewski: Jeszcze o ta je m n ic y zaw odow ej a d w o k ata, P al. 12/64, s. 2 i n.