Paweł Kwiecień Co TY możesz zrobić dla tolerancji? Scenariusz zajęć Adresat zajęć Zajęcia skierowane są do młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej (licea, technika, zasadnicze szkoły zawodowe). Czas zajęć Dwie godziny lekcyjne. Warsztat będzie podzielony na części: 1. Równość w różności lekcja pierwsza. 2. Tolerancja i ja lekcja druga. Cele 1.Uczestnicy warsztatu zdefiniują podstawowe pojęcia, takie jak: tolerancja, wielokulturowość (polikulturowość), dyskryminacja, mowa nienawiści, rasizm, ksenofobia, antysemityzm, społeczne wykluczenie. 2. Młodzież biorąca udział w lekcji poczuje się pewnie w międzynarodowym gronie, do swoich znajomych przedstawicieli innych kultur i religii będzie odnosiła się bez uprzedzeń, nie kierując się stereotypami ani resentymentami. 3.Uczestnicy warsztatu wskażą grupy, które bywają dyskryminowane w Polsce. 4.Uczestnicy warsztatu zwrócą uwagę na problem nietolerancji i braku zrozumienia jako przyczynę konfliktów społecznych i międzypaństwowych. 5.Uczniowie poznają mechanizmy powstawania uprzedzeń, a także zrozumieją, dlaczego
uprzedzenia mogą prowadzić do powstania nienawistnej ideologii. 6.Młodzież pozna ważne fragmenty najnowszej historii Polski omówione zostaną wybrane zagadnienia z okresu II wojny światowej i wydarzeń powojennych (pogrom kielecki, marzec 68 ). Metoda prowadzenia warsztatów Główna część zajęć prowadzona jest metodą dyskusji między prowadzącymi a uczestnikami warsztatu, a także między samymi uczestnikami. Sporadycznie wykorzystywana jest również technika prowadzenia wykładu. Wyświetlane będą fragmenty filmów oraz prezentacja multimedialna. Materiały pomocnicze: Dla prowadzącego: głośniki, projektor multimedialny i komputer. Dla uczestników: kartki i długopisy, ołówki. Część pierwsza równość w różnorodności Pierwsza część zajęć zaczyna się od przedstawienia uczestnikom warsztatu krótkiego filmu (3-4 minuty), przedstawiającego problemy mowy nienawiści i nietolerancji w publicznym dyskursie. Pytania dla nauczyciela: Czym jest mowa nienawiści? Z jakimi przejawami mowy nienawiści spotkaliście się na tym filmie? Jakie grupy były przedmiotem mowy nienawiści w tym filmie? Uczestnicy rozmawiają o narodowości, o tym czym ona jest i co odróżnia ją od obywatelstwa. Wymieniane są definicje narodowości: co to znaczy być Polakiem. Prowadzący zwraca uwagę na problem podwójnej narodowości. Omówione zostają grupy będące przedmiotem mowy nienawiści/dyskryminacji w Polsce. 1. Żydzi. Pytania dla nauczyciela Jak kojarzy się Wam słowo «Żyd»?
Jak wygląda Żyd? (rekwizyt uczniowie przymierzają jarmułkę) Czy w Polsce istnieje antysemityzm? punktem wyjścia do dyskusji może być informacja o wielokulturowym dziedzictwie (liczebność obywateli II RP innej narodowości: Polacy 68,9%, Ukraińcy 10,1%, Żydzi 8,6%, Rusini 3,8%, Białorusini 3,1%, Niemcy 2,3%). Prowadzący szkicują historię Holocaustu, opowiadają również o pogromach w Kielcach i Jedwabnem oraz o marcu 68. Prawdopodobne wypowiedzi dot. aktywności Żydów w UB, odpowiedzialności Żydów za zło komunizmu itd. konieczna zdecydowana reakcja prowadzącego! 2. Muzułmanie. Pytania dla nauczyciela Czy słyszeliście o planowanej budowie meczetu i o protestach? Skąd te protesty? Prowadzący powinien zaznaczyć błędne utożsamianie islamu z terroryzmem. 3. Rosjanie, Niemcy. Prowadzący powinien zwrócić uwagę na słowa nie wolno mówić Rusek i Szwab. Należy też porozmawiać z uczniami o różnicy w odpowiedzialności za historię inna należy do państwa, a inna do obywateli (np. należy mówić naziści, a nie Niemcy!) 4. Romowie zwrócenie uwagi na jednostronne i płytkie postrzeganie środowiska Romów, zachęcenie uczniów, by nie używali słowa Cygan. 5. Osoby o niskim statusie społecznym pobudzanie w uczniach wrażliwości na problemy biedy i ubóstwa, wskazanie alternatyw dla skrajnie liberalnego podejścia (myśl: sami są sobie winni zwrócenie uwagi na skomplikowane przyczyny trudnej sytuacji materialnej). 6. Niepełnosprawni zwrócenie uwagi na dyskryminację osób niepełnosprawnych, np. poprzez stawianie barier architektonicznych. 7. Osoby starsze 8. Kobiety należy omówić problem dyskryminacji w pracy (zjawisko szklanego sufitu, niższe zarobki) oraz problem dyskryminacji w kulturze (np. seksizm w reklamach). Ćwiczenie dla uczniów: dyskusja o zrównaniu zarobków kobiet i mężczyzn. Użycie metody negocjacji. Uczniowie dzielą się na pary i dyskutują. Para wyznacza swojego przedstawiciela i przedstawiciele również dyskutują w parach aż na forum klasy będą rozmawiały dwie osoby. Część druga równość w różności
Ta część zajęć jest uzupełnieniem poprzedniej. Omówiona zostaje dyskryminacja osób nieheteronormatywnych należy zwrócić uwagę na problem homofobii, związków partnerskich, etymologię słowa pedał. Możliwe przeprowadzenie badania kwestionariuszowego, badającego stopień postaw homofobicznych w poszczególnych typach szkół (wyłącznie uczniowie pełnoletni!). Pytania dla prowadzących: 1. Czy słyszeliście o paradach równości? Co o nich sądzicie? 2. Czy uważacie, że wprowadzenie związków partnerskich (jednopłciowych) to dobry pomysł? 3. Czy Polacy są pozytywnie czy negatywnie nastawieni do przedstawicieli mniejszości seksualnych? Prowadzący omawia z uczniami przyczyny nietolerancji. Zaczyna od stereotypów. Prosi uczniów, by powiedzieli, czy można opisać naród na podstawie jednej cechy; czy zawsze dominujący w innym państwie obraz sąsiedniego narodu jest prawdziwy. Prowadzący kieruje dyskusją. Uczestnicy wymieniają stereotypy o innych narodach: Żydach, Niemcach, Rosjanach, Francuzach, Polakach oraz o gejach i lesbijkach. Prowadzący zaznacza, że stereotyp nigdy nie jest i nie może być prawdziwy. Omówiona zostaje kojenia przyczyna nietolerancji różnice religijne i kulturowe. Wyświetlony zostanie krótki film z kampanii promującej wielokulturowość. Film opowiada historię Żyda i Araba. Dwóch bohaterów jedzie razem metrem i wyraża wobec siebie wrogość. Sytuacja zmienia się, gdy do wagonu wsiada grupa neonazistów. Po projekcji filmu prowadzący pyta uczestników, jak zrozumiał przesłanie filmu. Prowadzący krótko przedstawia charakterystykę religii: chrześcijaństwa, judaizmu, prawosławia, islamu, buddyzmu oraz zachęca do odwiedzenia świątyń różnych wyznań. Wyświetlone zostaną zdjęcia najbardziej znanych świątyń świata. Film wprowadzi uczniów do tematyki dotyczącej neonazizmu jako istniejącej i mającej swoich wyznawców ideologii politycznej. Pytania do uczniów: Czy słyszeliście, że w Polsce istnieją grupy neonazistowskie? Dlaczego młodzi ludzi przyłączają się do tych grup? Prowadzący wskażą uczestnikom warsztatu alternatywę dla włączania się w działania grup neonazistowskich lub skrajnie prawicowych i lewicowych skierowanie swojej aktywności
na inne pola, np. wolontariat w Stowarzyszeniu KEN. Paweł Kwiecień