APROBATA TECHNICZNA ITB AT-15-8762/2011 Zawory odpowietrzające Valvex WARSZAWA
Aprobata techniczna została opracowana w Zakładzie Aprobat Technicznych przez mgr inż. Wandę MACHOWSKĄ Projekt okładki: Ewa Kossakowska GW X Kopiowanie aprobaty technicznej jest dozwolone jedynie w całości Wykonano z oryginałów bez opracowania wydawniczego Copyright by Instytut Techniki Budowlanej Warszawa 2011 ISBN 978-83-249-5029-4 Dział Wydawniczy, 02-656 Warszawa, ul. Ksawerów 21, tel.: 22 843 35 19 Format: pdf Wydano w grudniu 2011 r. Zam. 1759/2011
Seria: APROBATY TECHNICZNE APROBATA TECHNICZNA ITB AT-15-8762/2011 Na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 8 listopada 2004 r. w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek organizacyjnych upoważnionych do ich wydawania (Dz. U. Nr 249, poz. 2497), w wyniku postępowania aprobacyjnego dokonanego w Instytucie Techniki Budowlanej w Warszawie na wniosek firmy: VALVEX S. A. ul. Nad Skawą 2 34-240 Jordanów stwierdza się przydatność do stosowania w budownictwie wyrobów pod nazwą: Zawory odpowietrzające Valvex w zakresie i na zasadach określonych w Załączniku, który stanowi integralną część niniejszej Aprobaty Technicznej ITB. Termin ważności: 29 września 2016 r. D Y R E K T O R Instytutu Techniki Budowlanej Załącznik: Postanowienia ogólne i techniczne Marek Kaproń Warszawa, 29 września 2011 r. Dokument Aprobaty Technicznej ITB AT-15-8762/2011 zawiera 14 stron. Tekst tego dokumentu można kopiować tylko w całości. Publikowanie lub upowszechnianie w każdej innej formie fragmentów tekstu Aprobaty Technicznej wymaga pisemnego uzgodnienia z Instytutem Techniki Budowlanej.
AT-15-8762/2011 2/14 Z A Ł Ą C Z N I K POSTANOWIENIA OGÓLNE I TECHNICZNE SPIS TREŚCI 1. PRZEDMIOT APROBATY... 3 1.1. Postanowienia ogólne... 3 1.2. Zawory odpowietrzające automatyczne... 3 1.3. Zawory odpowietrzające ręczne... 4 2. PRZEZNACZENIE, ZAKRES I WARUNKI STOSOWANIA... 4 3. WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE. WYMAGANIA... 5 3.1. Materiały... 5 3.2. Właściwości techniczne... 5 3.3. Znakowanie... 6 4. PAKOWANIE, PRZECHOWYWANIE I TRANSPORT... 6 4.1. Pakowanie... 6 4.2. Przechowywanie... 7 4.3 Transport... 7 5. OCENA ZGODNOŚCI... 7 5.1. Zasady ogólne... 7 5.2. Wstępne badanie typu... 8 5.3. Zakładowa kontrola produkcji... 8 5.4. Badania gotowych wyrobów... 9 5.5. Częstotliwość badań... 9 5.6. Metody badań... 9 5.7. Pobieranie próbek do badań... 10 5.8. Ocena wyników badań... 10 6. USTALENIA FORMALNO-PRAWNE... 10 7. TERMIN WAŻNOŚCI... 11 INFORMACJE DODATKOWE... 11 RYSUNKI.. 12
AT-15-8762/2011 3/14 1. PRZEDMIOT APROBATY 1.1. Postanowienia ogólne Przedmiotem niniejszej Aprobaty Technicznej ITB są zawory odpowietrzające VALVEX, przeznaczone do stosowania w instalacjach grzewczych, produkowane przez firmę VALVEX S. A. w Jordanowie. Aprobatą objęte są dwa typy zaworów odpowietrzających: - automatyczne zawory odpowietrzające - do samoczynnego odpowietrzania (rys. 1), - zawory do odpowietrzania ręcznego (rys. 2). 1.2. Zawory odpowietrzające automatyczne Podstawowe elementy składowe zaworów automatycznych to: - korpus mosiężny, pokryty zewnętrznie warstwą niklu lub śrutowany, z przyłączem z zewnętrznym gwintem rurowym G⅜ wg PN-EN ISO 228-1:2005, - pływak z polipropylenu (PP), umieszczony wewnątrz korpusu, - stalowa sprężyna z płytką z poliacetalu (POM), połączona z pływakiem, - dysza z zaślepką z poliacetalu (POM) osadzona na korpusie, - mosiężna nakrętka M30x1, - uszczelki z gumy EPDM lub NBR, oraz zawór odcinający mosiężny z przyłączem z gwintem zewnętrznym rurowym R½ wg PN- EN 10226-1:2006. Zawór odcinający umożliwia demontaż automatycznego zaworu odpowietrzającego na instalacji będącej pod ciśnieniem. Automatyczny zawór odpowietrzający montowany jest na najwyższych punktach instalacji, na pionach i przy grzejnikach. Zbierające się w tych punktach powietrze wypiera czynnik grzewczy (wodę). Obniżenie poziomu wody powoduje opadanie pływaka umieszczonego wewnątrz korpusu odpowietrznika. Opadający pływak, odciągając sprężynę z płytką, otwiera wylot powietrza przez dyszę. Podwyższenie poziomu czynnika grzewczego powoduje podnoszenie pływaka i płytki zamykającej dyszę. Zaślepka, która znajduje się na końcu wylotu dyszy umożliwia odcięcie strumienia powietrza wydostającego się z zaworu.
AT-15-8762/2011 4/14 1.3. Zawory odpowietrzające ręczne Podstawowe elementy składowe zaworów do odpowietrzania ręcznego to: - korpus mosiężny pokryty zewnętrznie warstwą niklu, z zewnętrznym gwintem rurowym G½ wg PN-EN ISO 228-1:2005, - śruba (grzybek) z mosiądzu, element zamykający przelot, - kierownica z dyszą wylotową, wykonana z polietylenu, osadzona na korpusie, - uszczelka z gumy EPDM lub NBR. Zawór otwierany/zamykany jest ręcznie poprzez odkręcenie/zakręcenie śruby. Właściwe położenie strugi wylotowej powietrza uzyskuje się obracając polietylenową kierownicę wokół osi korpusu. 2. PRZEZNACZENIE, ZAKRES I WARUNKI STOSOWANIA Zawory odpowietrzające VALVEX, objęte niniejszą Aprobatą Techniczną przeznaczone są do stosowania w instalacjach grzewczych jako armatura służąca do samoczynnego w przypadku zaworów odpowietrzających automatycznych lub ręcznego w przypadku zaworów odpowietrzających ręcznych zabezpieczenia instalacji przed nadmiernym gromadzeniem się powietrza. Deklarowane parametry pracy zaworów odpowietrzających VALVEX to: - maksymalne ciśnienie: 1,0 MPa. - maksymalna temperatura: - 100 o C w przypadku zaworów ręcznych, - 110 o C w przypadku zaworów automatycznych. Zawory odpowietrzające VALVEX mogą być stosowane w instalacjach, w których czynnikiem grzewczym jest roztwór wody z glikolem. Montaż zaworów odpowietrzających VALVEX powinien być wykonywany zgodnie z instrukcją montażu, opracowaną przez producenta. Woda w instalacji centralnego ogrzewania powinna spełniać wymagania normy PN-C- 04607:1993.
AT-15-8762/2011 5/14 3. WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE. WYMAGANIA 3.1. Materiały Poszczególne elementy zaworów odpowietrzających VALVEX powinny być wykonane z materiałów podanych w tablicy 1. Korpus Element zaworu odpowietrzającego Materiał Zawory odpowietrzające ręczne Tablica 1 Mosiądz o symbolu CW617N (CuZn40Pb2) lub CW614N (CuZn39Pb3) wg PN-EN 12164:2002 Śruba (grzybek) Mosiądz o symbolu CW614N (CuZn39Pb3) wg PN-EN 12164:2002 Kierownica Polietylen Uszczelki Guma NBR 70 lub EPDM 80 Zawory odpowietrzające automatyczne Korpus Nakrętka Pływak Dysza, zaślepka, płytka Mosiądz o symbolu CW617N (CuZn40Pb2) wg PN-EN 12165:2001 Mosiądz o symbolu CW617N (CuZn40Pb2) wg PN-EN 12165:2001 lub mosiądz o symbolu CW612N (CuZn39Pb2) wg PN-EN 12168:2002 Polipropylen (PP) Poliacetal (POM) Sprężyna Stal odporna na korozję 1.4310 wg PN-EN 10088-1:2007 (1H18N9) Uszczelki Guma NBR 70 lub EPDM 80 Zawory odcinające Tłoczek Mosiądz o symbolu CW614N (CuZn39Pb3) wg PN-EN 12164:2002 Sprężyna Stal odporna na korozję 1.4310 wg PN-EN 10088-1:2007 (1H18N9) Uszczelnienie Guma NBR 70 Właściwości surowców stosowanych do produkcji zaworów odpowietrzających oraz sposób ich sprawdzania i odbioru nie są objęte niniejszą Aprobatą Techniczną ITB i powinny być zapewnione w systemie kontroli jakości producenta.
AT-15-8762/2011 6/14 3.2. Właściwości techniczne 3.2.1. Właściwości techniczne zaworów odpowietrzających VALVEX. Właściwości techniczne zaworów odpowietrzających VALVEX podano w tablicy 2. Lp. Właściwości techniczne Wymagania Metoda badania 1 Wymiary Wymiary główne i przyłączeniowe powinny być zgodne z podanymi na rysunkach 1 i 2. Gwinty przyłączeniowe powinny być zgodne z wymaganiami norm: PN-EN ISO 228-1:2005 i PN-EN 10226-1:2006. 2 Szczelność zewnętrzna 1) nie powinny występować wzrokowo wykrywalne przecieki zewnętrzne ani żadna inna oznaka uszkodzenia 3 Szczelność wewnętrzna (zamknięcia) zawór w położeniu całkowitego zamknięcia nie powinien wykazywać przecieków wykrywalnych wzrokowo 4 Trwałość 1) po wykonaniu badania wg p. 5.6.1. zawory odpowietrzające powinny prawidłowo działać, zachować szczelność i nie wykazywać uszkodzeń 5 Zdolność odpowietrzania 1) wartości objętościowego strumienia powietrza Q(l/min) w funkcji ciśnienia p(mpa) nie powinny być mniejsze niż 90% wartości zadeklarowanych przez producenta, podanych na wykresie 1 1) dotyczy zaworów automatycznych Tablica 2 przyrządami mierniczymi z wymaganą dokładnością PN-EN 1074-4:2002 p.5.2.1.1 (badanie może być wykonane wg PN-M-75003:1990 p. 5.3.10) PN-EN 1074-4:2002 p.5.2.2.1 (badanie może być wykonane wg PN-M-75003:1990 p. 5.3.10) p. 5.6.1 PN-EN 1074-4:2002 Zał. A 3.3. Znakowanie Automatyczne zawory odpowietrzające VALVEX objęte Aprobatą Techniczną powinny być trwale i czytelnie oznakowane napisami umieszczonymi na korpusie, zawierającymi co najmniej następujące dane: - znak producenta, - maksymalne ciśnienie pracy, - maksymalną temperaturę pracy.
AT-15-8762/2011 7/14 4. PAKOWANIE, PRZECHOWYWANIE I TRANSPORT 4.1. Pakowanie Zawory odpowietrzające VALVEX powinny być pakowane w pudła tekturowe lub inne opakowania (np. torebki z folii tworzywowej) zapewniające zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem i uszkodzeniami mechanicznymi. Do każdego opakowania powinna być dołączona etykieta zawierająca co najmniej następujące dane: nazwę wyrobu, nazwę i adres zakładu produkcyjnego, numer Aprobaty Technicznej ITB AT-15-8762/2011, numer i datę wystawienia krajowej deklaracji zgodności, znak budowlany. Sposób oznakowania wyrobów znakiem budowlanym powinien być zgodny z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. nr 198/2004, poz. 2041 z późniejszymi zmianami). 4.2. Przechowywanie Wyroby, opakowane według p. 4.1, powinny być przechowywane w pomieszczeniach suchych, zabezpieczonych przed wpływami atmosferycznymi. 4.3. Transport Wyroby, opakowane według p. 4.1, powinny być przewożone krytymi środkami transportu, zabezpieczone przed uszkodzeniem. 5. OCENA ZGODNOŚCI 5.1. Zasady ogólne Zgodnie z art. 4, art. 5 ust. 1 p. 3 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92/2004, poz. 881) wyroby, których dotyczy niniejsza Aprobata Techniczna, mogą być wprowadzane do obrotu i stosowane przy wykonywaniu robót budowlanych w zakresie odpowiadającym ich właściwościom użytkowym i przeznaczeniu, jeżeli producent dokonał oceny zgodności, wydał krajową deklarację zgodności z Aprobatą
AT-15-8762/2011 8/14 Techniczną ITB AT-15-8762/2011 i oznakował wyroby znakiem budowlanym, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. Nr 198/2004, poz. 2041 z późniejszymi zmianami) oceny zgodności zaworów odpowietrzających VALVEX z Aprobatą Techniczną ITB AT-15-8762/2011 dokonuje Producent (lub jego upoważniony przedstawiciel) mający siedzibę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, stosując system 4. W przypadku systemu 4 oceny zgodności, Producent może wystawić krajową deklarację zgodności z Aprobatą Techniczną na podstawie: a) wstępnego badania typu przeprowadzonego przez producenta lub na jego zlecenie, b) zakładowej kontroli produkcji. 5.2. Wstępne badanie typu Wstępne badanie typu jest badaniem potwierdzającym wymagane właściwości techniczno użytkowe, wykonywanym przed wprowadzeniem wyrobów do obrotu. Wstępne badanie typu zaworów odpowietrzających automatycznych VALVEX objętych Aprobatą obejmuje: - wymiary, - szczelność zewnętrzną, - szczelność zamknięcia, - trwałość, - zdolność odpowietrzania. Wstępne badanie typu ręcznych zaworów odpowietrzających VALVEX objętych Aprobatą obejmuje: - wymiary, - szczelność zamknięcia. Badania, które w postępowaniu aprobacyjnym były podstawą do ustalenia właściwości techniczno użytkowych wyrobów objętych aprobatą, stanowią wstępne badanie typu w ocenie zgodności. 5.3. Zakładowa kontrola produkcji Zakładowa kontrola produkcji obejmuje: 1) specyfikację i sprawdzanie surowców i materiałów, 2) kontrolę i badania w procesie wytwarzania oraz badania gotowych wyrobów (p. 5.4), prowadzone przez Producenta zgodnie z ustalonym planem badań oraz według
AT-15-8762/2011 9/14 zasad i procedur określonych w dokumentacji zakładowej kontroli produkcji, dostosowanych do technologii produkcji i zmierzających do uzyskania wyrobów o wymaganych właściwościach. Kontrola produkcji powinna zapewniać, że wyroby są zgodne z Aprobatą Techniczną ITB AT-15-8762/2011. Wyniki kontroli produkcji powinny być systematycznie rejestrowane. Zapisy rejestru powinny potwierdzać, że wyroby spełniają kryteria oceny zgodności. Każda partia wyrobu powinna być jednoznacznie zidentyfikowana w rejestrze badań i dokumentach handlowych. 5.4. Badania gotowych wyrobów 5.4.1. Program badań. Program badań obejmuje: a) badania bieżące, b) badania okresowe. 5.4.2. Badania bieżące. Badania bieżące obejmują sprawdzenie: a) wymiarów przyłączeniowych, b) znakowania, c) szczelności zamknięcia (parametry badania: ciśnienie 0,6 MPa, czas badania 15 s). 5.4.3. Badania okresowe. Badania okresowe obejmują sprawdzenie: a) szczelności zamknięcia, b) szczelności zewnętrznej w przypadku zaworów automatycznych, c) zdolności odpowietrzania w przypadku zaworów automatycznych. 5.5. Częstotliwość badań Badania bieżące powinny być wykonywane zgodnie z ustalonym planem badań, ale nie rzadziej niż dla każdej partii wyrobów. Wielkość partii wyrobów powinna być określona w dokumentacji zakładowej kontroli produkcji. Badania okresowe należy wykonywać nie rzadziej niż raz na 5 lat. 5.6. Metody badań Badania powinny być wykonywane zgodnie z metodyką i normami podanymi w tablicy 2 i p. 5.6.1.
AT-15-8762/2011 10/14 5.6.1. Trwałość. Badanie trwałości automatycznych zaworów odpowietrzających należy wykonać wg normy PN-EN 1074-4:2002 Zał.C, przy następujących parametrach badania: - ciśnienie wody 0,4 MPa, temperatura 15 ± 10 C, 1000 cykli pracy, - ciśnienie wody 1,0 MPa, temperatura 90 ± 5 C, 20 cykli pracy. Po wykonaniu badana należy przeprowadzić próbę szczelności zamknięcia zaworu odpowietrzającego. Sprawdzenie trwałości zaworu odcinającego polega na wykonaniu 200 operacji całkowitego odkręcenia i dokręcenia zaworu. Po rozłączeniu zaworów należy sprawdzić szczelność zamknięcia zaworu odcinającego. 5.7. Pobieranie próbek do badań Próbki wyrobów do badań należy pobierać losowo zgodnie z wymaganiami normy PN-N-03010:1983. 5.8. Ocena wyników badań Wyprodukowane wyroby należy uznać za zgodne z wymaganiami niniejszej Aprobaty Technicznej ITB, jeżeli wyniki wszystkich badań są pozytywne. 6. USTALENIA FORMALNO PRAWNE 6.1. Aprobata Techniczna ITB AT-15-8762/2011 jest dokumentem stwierdzającym przydatność zaworów odpowietrzających VALVEX do stosowania w budownictwie w zakresie wynikającym z postanowień Aprobaty. Zgodnie z art. 4, art. 5 ust. 1, pkt 3 oraz art. 8, ust. 1 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92/2004, poz. 881) wyroby, których dotyczy niniejsza Aprobata Techniczna, mogą być wprowadzane do obrotu i stosowane przy wykonywaniu robót budowlanych w zakresie odpowiadającym ich właściwościom użytkowym i przeznaczeniu, jeżeli producent dokonał oceny zgodności, wydał krajową deklarację zgodności z Aprobata Techniczną ITB AT-15-8762/2011 i oznakował wyroby znakiem budowlanym, zgodnie z obowiązującymi przepisami. 6.2. Aprobata Techniczna ITB nie narusza uprawnień wynikających z przepisów o ochronie własności przemysłowej, a w szczególności obwieszczenia Marszałka Sejmu RP z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy z dnia 30 czerwca
AT-15-8762/2011 11/14 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz. U. Nr 119, poz. 1117). Zapewnienie tych uprawnień należy do obowiązków korzystających z niniejszej Aprobaty Technicznej ITB. 6.3. ITB wydając Aprobatę Techniczną nie bierze odpowiedzialności za ewentualne naruszenie praw wyłącznych i nabytych. 6.4. Aprobata Techniczna ITB nie zwalnia producentów od odpowiedzialności za właściwą jakość gotowych wyrobów, a także nie zwalnia wykonawców robót budowlanych od odpowiedzialności za właściwe zastosowanie tych wyrobów i prawidłowe wykonanie robót montażowych. 6.5. W treści wydawanych prospektów i ogłoszeń oraz innych dokumentów związanych z wprowadzaniem do obrotu i stosowaniem w budownictwie zaworów odpowietrzających VALVEX należy zamieszczać informację o udzielonej tym wyrobom Aprobacie Technicznej ITB AT-15-8762/2011. 7. TERMIN WAŻNOŚCI Aprobata Techniczna ITB AT-15-8762/2011 jest ważna do 29 września 2016 r. Ważność Aprobaty Technicznej ITB może być przedłużona na kolejne okresy, jeżeli jej Wnioskodawca, lub formalny następca, wystąpi w tej sprawie do Instytutu Techniki Budowlanej z odpowiednim wnioskiem nie później niż 3 miesiące przed upływem terminu ważności tego dokumentu. KONIEC INFORMACJE DODATKOWE Normy i dokumenty związane PN-N-03010:1983 Statystyczna kontrola jakości. Losowy wybór jednostek produktu do próbki PN-C-04607:1993 Woda w instalacjach ogrzewania. Wymagania i badania dotyczące jakości wody
AT-15-8762/2011 12/14 PN-M-75003:1990 Armatura instalacji centralnego ogrzewania. Ogólne wymagania i badania PN-EN 1074-4:2002 Armatura wodociągowa. Wymagania użytkowe i badania sprawdzające. Część 4: Zawory napowietrzająco-odpowietrzające PN-EN 12164:2002 Miedź i stopy miedzi. Pręty do obróbki skrawaniem na automatach PN-EN 12165:2001 Miedź i stopy miedzi. Materiał wstępny obrobiony i nie obrobiony plastycznie na odkuwki PN-EN 12168:2002 Miedź i stopy miedzi. Pręty z otworem do obróbki skrawaniem na automatach PN-EN 10088-1:2007 Stale odporne na korozję. Część 1: Gatunki stali odpornych na korozję PN-EN 10226-1:2006 Gwinty rurowe połączeń ze szczelnością uzyskiwaną na gwincie. Część 1: Gwinty stożkowe zewnętrzne i gwinty walcowe wewnętrzne. Wymiary, tolerancje i oznaczenie PN-EN ISO 228-1:2005 Gwinty rurowe połączeń ze szczelnością nie uzyskiwaną na gwincie. Część 1: Wymiary, tolerancje i oznaczenie Sprawozdania z badań, oceny 1. 051.2/09/LA. Sprawozdanie z badań armatury prod. VALVEX. Laboratorium Badawcze Grzejników i Armatury Instytutu Energetyki, Radom, listopad 2009 r. 2. 5P/2011. Raport z badania trwałości i szczelności dla automatycznych zaworów odpowietrzających. Zakładowe Laboratorium Badawczo-Pomiarowe, Jordanów, 27.09.2011 r. 3. Opinia na temat wyrobów firmy Valvex S. A. Biuro Ekspertyz Specjalistycznych, dr Jacek Biskupski Sp. z o. o., Kraków, maj 2011 r RYSUNKI i WYKRESY Rys. 1. Automatyczny zawór odpowietrzający z zaworem odcinającym... 13 Rys. 2. Zawór odpowietrzający ręczny... 14 Wykres 1. Charakterystyka przepływu powietrza... 14
AT-15-8762/2011 13/14 Poz. Element zaworu 1 Zaślepka 2 Dysza 3 Nakrętka 4 Sprężyna z płytką 5 Pływak 6 Korpus 7 Uszczelnienie 8 Sprężyna zaworu odcinającego 9 Tłoczek Rys. 1. Automatyczny zawór odpowietrzający z zaworem odcinającym
AT-15-8762/2011 14/14 Poz Element zaworu 1 Śruba z grzybkiem 2 Kierownica 3 Korpus 4 Uszczelnienie Rys. 2. Zawór odpowietrzający ręczny Zdolność odpowietrzania 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 l/m in bar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Wykres 1. Charakterystyka przepływu powietrza
ISBN 978-83-249-5029-4