uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mrocza Burmistrz Mroczy UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Burmistrz Mroczy Załącznik nr do Uchwały Nr... Rady Miejskiej w Mroczy z dnia... 25 r. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mrocza tekst Studium część pierwsza UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mrocza tekst Studium część pierwsza UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Spis treści Wstęp przedmiot, podstawa prawna oraz cel i zadania sporządzenia studium...3 Uwarunkowania wynikające z dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu...3 Uwarunkowania wynikające ze stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony...8 Uwarunkowania wynikające ze stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego 3 Uwarunkowania wynikające z rekomendacji i wniosków zawartych w audycie krajobrazowym lub określenia przez audyt krajobrazowy granic krajobrazów priorytetowych...27 Uwarunkowania wynikające z warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia...27 Uwarunkowania wynikające z zagrożenia bezpieczeństwa ludności i mienia...32 Uwarunkowania wynikające z potrzeb i możliwości rozwoju gminy...33 Analizy ekonomiczne, środowiskowe i społeczne...35 Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę...53 Uwarunkowania wynikające ze stanu prawnego gruntów...59 Uwarunkowania wynikające z występowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych...59 Uwarunkowania wynikające z występowania obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych...73 Uwarunkowania wynikające z występowania udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych...73 Uwarunkowania wynikające z występowania udokumentowanych kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla...74 Uwarunkowania wynikające z występowania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odrębnych...74 Uwarunkowania wynikające ze stanu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporządkowania gospodarki wodno ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami...74 Uwarunkowania wynikające z zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych...84 Uwarunkowania wynikające z wymagań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej...85 PRACOWNIA PROJEKTOWA SIEĆ PAWEŁ ŁUKOWICZ ul. Gdańska 54/6, 852 Bydgoszcz

WSTĘP PRZEDMIOT, PODSTAWA PRAWNA ORAZ CEL I ZADANIA SPORZĄDZENIA STUDIUM Przedmiotem opracowania jest Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mrocza, zwane dalej Studium. Studium obejmuje obszar gminy miejskowiejskiej Mrocza w jej granicach administracyjnych. Podstawę prawną sporządzania Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego określa art. 9 ustawy z dnia 27 marca 23 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 22 r. poz. 647 z późn. zm.). Rada Miejska w Mroczy w dniu 3 sierpnia 23 r. podjęła uchwalę Nr XXXIX/36/23 w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mrocza. Dotychczas obowiązujące Studium zostało uchwalone w roku 25. Podstawowym celem sporządzania Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, jest zgodnie z ww. ustawą określenie polityki przestrzennej gminy, w tym lo kalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. Studium jest podstawowym dokumentem planistycznym który kształtuje politykę gospodarowania przestrzenią na obszarze gminy i jest komplementarne wobec innych branżowych i ogólnych strategii, planów i programów rozwoju. Zadaniami Studium są: rozpoznanie aktualnej sytuacji gminy, istniejących uwarunkowań oraz problemów związanych z jej dotychczasowym rozwojem, sformułowanie optymalnych kierunków rozwoju przestrzennego gminy, stworzenie podstawy prawnej do sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, promocja rozwoju gminy. Część I dotycząca charakterystyki stanu i analizy uwarunkowań zagospodarowania i rozwoju gminy została wykonana w roku 24 na podstawie najbardziej aktualnych dostępnych danych i informacji (dane z zasobu GUS z lat 23, dane pochodzące z Urzędu Miasta i Gminy lub BIP Gminy Mrocza aktualne na dzień pozyskania). UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY Gmina Mrocza położona jest w środkowozachodniej części województwa kujawskopomorskiego, w powiecie nakielskim. Sąsiaduje z gminami: Nakło i Sadki w powiecie nakielskim Sośno i Więcbork w powiecie sępoleńskim Sicienko w powiecie bydgoskim Łobżenica w powiecie pilskim w województwie wielkopolskim Gmina jest jedną z pięciu gmin powiatu nakielskiego, w tym jedną z czterech gmin miejskowiejskich powiatu. Mrocza jest najmniejszym miastem powiatu. Ponieważ w skład powiatu nakielskiego wchodzą gminy cechujące się nie tylko dużą liczbą mieszkańców, ale także dużą powierzchnią, rzeczywiste znaczenie gminy w strukturze powiatu jest znacznie mniejsze, niż wskazywałaby na to pozycja jednej z pięciu jednostek samorządowych. Udział gminy w ogólnym potencjale powiatu może być szacowany w zależności od zagadnienia na 5%. 3

Odległość (komunikacyjna) do centrum Bydgoszczy z większości gminy wynosi 445 km (z siedziby gminy 38 km) natomiast odległość do centrum Nakła (siedziby powiatu) z większości gminy nie przekracza 2 km (z siedziby gminy wynosi ok. 5 km). Gmina należy do jednostek dosyć dużych pod względem zajmowanej powierzchni (5,7 km 2 ), tym bardziej, jeśli uwzględni się fakt niskiej lesistości (tylko 5%), która powoduje, że tereny osiedleńcze i rolnicze są stosunkowo rozległe. Gmina należy także do jednostek dużych pod względem liczby ludności (w roku 23 9322). Jednak pod względem liczby ludności wiejskiej (4,9 tys.) gmina zalicza się do małych jednostek, a siedziba gminy należy do grupy kilkunastu najmniejszych miast województwa kujawskopomorskiego. Miasto Mrocza jest typowym ośrodkiem usługowogospodarczym o znaczeniu lokalnym. Gmina ma zwarty kształt, a jej siedziba jest położona stosunkowo centralnie, wskutek czego odległość z miasta do najdalej położonych miejscowości nie przekracza 2 km, a większość jest dostępna w zasięgu 57 km. Gęstość zaludnienia na obszarach wiejskich gminy wynosi 34 os/km 2, a w odniesieniu do obszaru bez lasów, łąk i pastwisk 43 osoby/km2. Obydwie wartości należą do niskich i nie są korzystnym uwarunkowaniem rozwoju gminy. UŻYTKOWANIE GRUNTÓW Najnowsze dane dotyczące całościowej struktury użytkowania gruntów w gminach, publikowane przez Główny Urząd Statystyczny, pochodzą z roku 25. Są więc obecnie w pewnym stopniu zdezaktualizowane, ale wciąż są przydatne dla dokonywania ogólnych porównań charakteru zagospodarowania różnych jednostek. Zmiany w generalnej strukturze użytkowania gruntów nawet w okresie kilkuletnim nie zachodzą na tyle dynamicznie, by wpływać na ogólny charakter gminy. Tab. Struktury użytkowania gruntów Obszar Miasto Mrocza Obszary wiejskie gminy Mrocza Miasto Mrocza Obszary wiejskie gminy Mrocza Użytki rolne Grunty orne* Sady* Łąki* Pastwiska* Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieużytki ( ha ) 38 276 9 28 5 4 (ha) 824 9867 3 73 24 2288 527 (%) 73,6 63,9 2, 6,5,2,9 25,5 (%) 73,9 67,4,2 4,9,5 5,6,4 województwo ( % ) kujawskopomorskie 64,5 56,,7 5,2 2,5 22,9 2,6 *% powierzchni ogólnej gminy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W roku 25 na ogólną powierzchnię 7946 ha składały się użytki rolne, zajmujące prawie 2,9 tys. ha, lasy i grunty leśne 3,6 tys. ha, pozostałe grunty i nieużytki zajmujące razem prawie,8 tys. ha. Dane te przedstawiono poniżej w tabeli w porównaniu ze strukturą użytkowania gruntów dla powiatu bydgoskiego i dla województwa. Różnią się one od danych we władaniu GUGiK (wykorzystanych w dalszej części studium dla przedstawienia szczegółowej struktury), co częściowo wynika z nieco innej metodologii da 4

nych. Dane z GUGiK należy traktować jako bliższe rzeczywistej strukturze. Dane GUS są jednak powszechnie używane do wszelkich analiz i to właśnie na ich podstawie dokonuje się porównań statystycznych różnych jednostek. W strukturze użytkowania gruntów zaznacza się stosunkowo mały udział lasów (stanowią one tylko 5% powierzchni ogólnej, co jest wskaźnikiem znacznie niższym od średniej wojewódzkiej), czego konsekwencją jest duży udział użytków rolnych. Użytki rolne zajmują 74% ogółu powierzchni gminy i składają się na nie w dominującej mierze grunty orne, które stanowią 9% użytków rolnych. Niespełna,5% użytków rolnych stanowią sady. Łąki stanowią prawie 7%, a pastwiska 2% powierzchni użyt ków rolnych w gminie, a więc 6,4% powierzchni ogólnej gminy. Bezwzględna powierzchnia łąk (,74 tys. ha) oraz łączna powierzchnia łąk i pastwisk (prawie,96 tys. ha) jest dosyć duża na tle gmin województwa. Na uwagę zasługuje fakt, że miasto Mrocza, które zajmuje stosunkowo niewielką powierzchnię, aż w 3/4 zajmowane jest przez użytki rolne. Oznacza to, że rzeczywiste zainwestowanie o miejskim charakterze zajmuje wyjątkowo małą powierzchnię. Pomimo różnic struktury użytkowania gruntów w stosunku do wartości przeciętnych dla województwa, gmina nie wykazuje nietypowych uwarunkowań. Strukturę użytkowania gruntu można uznać za uwarunkowanie neutralne dla rozwoju. Podgórz; 37 Orzelski Młyn; 2 Zdrogowo; 7 Jeziorki Zabartowskie; 57 Chwałka; 88 Dąbrowice; 5 Jadwigowo; 6 Orlinek; 9 Słupówko; 98 Witosław; 628 Drażonek; 98 Kozia Góra Krajeńska; 9 Izabela; 36 Wyrza; 37 Białowieża; 37 Rajgród; 42 Konstantowo; 46 Wiele; 364 Orle; 5 Kaźmierzewo; 52 Drzewianowo; 35 Modrakowo; 67 Kosowo; 73 Matyldzin; 28 Ostrowo; 95 Drążno; 264 Samsieczynek; 2 Rościmin; 259 Krukówko; 224 Rys. Liczba ludności miejscowości w roku 24 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy w Mroczy 5

SIEĆ OSADNICZA. IDENTYFIKACJA OBSZARÓW O W PEŁNI WYKSZTAŁCONEJ ZWARTEJ STRUKTURZE FUNKCJONALNOPRZESTRZENNEJ Na terenie gminy znajduje się 29 miejscowości, skupionych w 5 sołectwach. Największa miejscowość wiejska Witosław liczy 628 mieszkańców, co jak na największą miejscowość wiejską w gminie jest wartością niezbyt dużą. Kolejne miejscowości Wyrza i Wiele liczą po około 37 osób, a Drzewiano wo 35. Te cztery miejscowości skupiają ponad /3 całej ludności wiejskiej gminy. Kolejne miejsco wości są już wyraźnie mniejsze aż liczy poniżej mieszkańców, a kolejne od do 2. W strukturze osadnictwa wyróżniają się także trzy bardzo blisko położone miejscowości Kosowo, Modrakowo i Kozia Góra Krajeńska, liczące łącznie ponad 45 mieszkańców skupionych na obszarze na tyle niedużym, że mogą być obsługiwani przez te same usługi publiczne, skupione w centralnie położonej miejscowości Kosowo. Sieć osadnicza cechuje się więc z jednej strony rozproszeniem, o czym świadczy duża liczba miejscowości, ale z drugiej znaczącą koncentracją zaludnienia w największych wsiach. Taki charakter osadnictwa ma konsekwencje pozytywne jaką jest łatwość zapewnienia obsługi dużej części mieszkańców poprzez dokonanie inwestycji w zaledwie kilku miejscowościach i negatywne jaką są wysokie koszty infrastruktury w mniejszych wsiach, w których koszt realizacji i utrzymania infrastruktury społecznej i technicznej jest niewspółmiernie duży w stosunku do liczby ludności. Małe miejscowości nie mają charakteru rozwojowego w praktyce nie jest możliwe by znacząco zwiększyły zaludnienie, a więc zawsze pozostaną miejscowościami o niekorzystnych warunkach rozwoju usług oraz braku efektywności ekonomicznej rozwoju infrastruktury technicznej. Ogólnie sieć osadniczą gminy należy ocenić jako niezbyt korzystne uwarunkowanie rozwoju. Tab. Liczba ludności miejscowości wiejskich oraz podział na sołectwa (24 r.) sołectwo Białowieża Drążno Drzewianowo Izabela miejscowość Kosowo Krukówko Kaźmierzewo % ludności wiejskiej gminy (sołectwo) Białowieża 37 2,8 Jadwigowo 6,2 Orlinek 9,8 Drążno 264 5,3 98 2, Drzewianowo 35 6,3 Izabela 36 2,7 Podgórz 37,7 7, 57, Rajgród 42 2,9 Kosowo 73 3,5 Kozia Góra Krajeńska 9 2,4 Modrakowo 67 3,4 Krukówko 224 4,5 Kaźmierzewo 52 3, Orzelski Młyn 2,2 28 5,6 5,6 95 3,9 7,7 Drażonek Zdrogowo Jeziorki Zabartowskie % ludności wiejskiej gminy (miejscowość) ludność Jeziorki Zabartowskie Matyldzin Matyldzin Ostrowo Ostrowo 6 5,8 7,3 6,3 3,6 4, 9,2 4,5 3,3

Słupówko 98 2, Chwałka 88,8 Rościmin Rościmin 259 5,2 5,2 Samsieczynek Samsieczynek 2 4, 4, Wiele Wiele 364 7,3,3 Konstantowo 46 2,9 5, Witosław 628 2,6 Orle 5 3, Wyrza 37 7,4 7,4 4977,, Dąbrowice Witosław Wyrza razem 5,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy w Mroczy Cechą charakterystyczną gminy Mrocza jest znacząca liczba zabudowy mieszkaniowej (częściowo pełniącej wciąż funkcje zabudowy zagrodowej) zlokalizowanej w ramach struktur stosunkowo silnie rozproszonych zabudowa rozmieszczona jest wzdłuż dróg, przy czym poszczególne zabudowania są oddalone o co najmniej kilkadziesiąt metrów (a często o ponad sto metrów), przy czym w takim układzie zabudowa realizowana jest po jednej lub po obydwu stronach drogi. Powoduje to znaczne rozciąganie w przestrzeni jednostek osadniczych, które pozbawione są funkcjonalnego centrum (a więc także brak usług, często nawet podstawowych z zakresu handlu). Tego typu zabudowa wykazuje potencjalnie bardzo duże rezerwy terenowe pozwalające na jej zagęszczanie bez dalszego zwiększania zasięgu zabudowy (poprzez realizację nowej zabudowy pomiędzy już istniejącą). Innego rodzaju cechą charakterystyczna jest stosunkowo duża liczba zabudowy zrealizowanej w postaci niewielkich budynków wielorodzinnych przy byłych gospodarstwach uspołecznionych. Często jest to zabudowa izolowana od zabudowy jednorodzinnej tego typu miejscowości liczą stosunkowo dużo mieszkańców, skupionych na stosunkowo niewielkiej powierzchni, ale noszą charakter typowych miejscowości wiejskich. W obydwu przypadkach brak historycznego lub nawet współcześnie wykształconego centrum pełniącego powszechnie akceptowaną rolę miejsca lokalnej integracji, utrudnia rozwój usług mających na celu poprawę jakości życia. Z powyższego powodu stosunkowo małą powierzchnię zajmują obszary o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalnoprzestrzennej. Pojęcie to nie jest prawnie zdefiniowane, stąd na potrzeby Studium przyjęto autorską klasyfikację przestrzeni uwzględniającą kryteria urbanistyczne, geograficzne i funkcjonalne i pod pojęciem tym rozumie się zabudowę o przewadze funkcji mieszkaniowej (także w zabudowie zagrodowej), dostępną w sieci drogowej, gdzie obserwuje się wyraźną przewagę gruntów zabudowanych lub zurbanizowanych nad terenami rolnymi, leśnymi, zadrzewionymi lub terenami zajętymi przez wody. Do terenów zabudowanych lub zurbanizowanych zalicza się oprócz zabudowy służącej celom mieszkaniowym, także tereny zajęte przez budynki służące gospodarce rolnej, tereny zajęte przez działalności usługowe, produkcyjne, magazynowoskładowe, rekreacyjne, sportowe, zagospodarowanie turystyczne, tereny urządzonych parków (jeśli są ogólnodostępne i w większości otoczone przez tereny zabudowane), tereny cmentarzy (jeśli są w większości otoczone przez tereny zabudowane), tereny dworców pod warunkiem zachowania integralności przestrzennej czyli położenia w bezpośrednim lub bardzo bliskim sąsiedztwie pozostałego zagospodarowania. Do obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalnoprzestrzennej, zaliczono także niektóre tereny objęte miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego na cele mieszkaniowe lub mieszkaniowousługowe (nawet, jeśli proces inwestycyjny nie został rozpoczęty lub znajduje się w fazie inicjalnej), położone w bezpośrednim lub bliskim sąsiedztwie innych terenów 7

spełniających kryterium zaliczenia. Dokonano tu indywidualnej oceny i kwalifikacji na podstawie wielkości, charakteru i struktury funkcjonalnoprzestrzennej danej miejscowości. Niezbędnym warunkiem uznania takiej struktury za w pełni wykształconą jest obecność w jej granicach co najmniej budynków mieszkalnych (względnie kilku budynków mieszkalnych wielorodzinnych przy byłych uspołecznionych gospodarstwach rolnych, w zależności od charakteru zagospodarowania w ich sąsiedztwie) oraz możliwość obsługi w zakresie funkcji usługowych na jej terenie lub w jej bliskim sąsiedztwie. Tego typu obszary o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalnoprzestrzennej wyznaczono na Rysunku Studium w miejscowościach: Mrocza, Białowieża, Drążono, Drzewianowo, Izabela, Jeziorki Zabartowskie, Konstantowo, Kosowo, Kozia Góra Krajeńska, Krukówko, Matyldzin, Modrakowo, Orle, Ostrowo, Rajgród, Rościmin (w 2 częściach miejscowości), Samsieczynek, Wiele, Witosław, Wyrza. UZBROJENIE TERENU Zagadnienia stanu rozwoju infrastruktury technicznej zostały przedstawione w rozdziale pt. Uwarunkowania wynikające ze stanu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporządkowania gospodarki wodno ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY STRUKTURA FUNKCJONALNOPRZESTRZENNA GMINY Gmina nie wykazuje zróżnicowań struktury funkcjonalnoprzestrzennej będących pochodną czynników fizycznogeograficnzych. Aczkolwiek obszar gminy cechuje się urozmaiconą rzeźbą i lokalnymi specyficznymi warunkami fizycznogeograficznymi, to jednak morfogenetycznie cały obszar gminy jest jednorodny stanowi wysoczyznę polodowcową. Nie jest ona zróżnicowana w aż tak silnym stopniu, by te zróżnicowania determinowały kierunki rozwoju przestrzennego. W związku z powyższym, czynniki kształtujące strukturę funkcjonalnoprzestrzenną są bardziej złożone. Pierwszą płaszczyzną podziału jest zróżnicowanie intensywności i charakteru zagospodarowania pomiędzy miastem i terenami wiejskimi. Drugą płaszczyzną jest objęcie części terenów wiejskich granicami parku krajobrazowego, gdzie warunki zagospodarowania są określane przez przepisy regulujące funkcjonowanie parku. Z kolei część nie leżąca w parku dzieli się na zachodnią wykazującą większą przydatność rolniczą i wschodnią, gdzie dostrzega się dużo większy potencjał ekologiczny (związany np. z większym udziałem terenów leśnych, podmokłych, jezior, itp) W najbardziej ogólnym ujęciu gmina dzieli się więc na następujące jednostki struktury funkcjonalnoprzestrzennej: wielofunkcyjny ośrodek miejski wielofunkcyjną jednostkę, w której ogół procesów rozwojowych podporządkowany jest położeniu w granicach Krajeńskiego Parku Krajobrazowego rolniczoosadniczą jednostkę zachodnią rolniczoekologicznoosadniczą jednostkę wschodnią 8

Powyższy podział stanowi podstawę dla wyznaczania stref polityki przestrzennej w fazie planistycznej Studium czyli dla różnicowanie ustaleń Studium warunkowanych prezentowaniem odmiennych predyspozycji. PROCESY ROZWOJU ZAGOSPODAROWANIA MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Wykaz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, obowiązujących na terenie gminy:. Uchwała Nr XIII/99/95 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 7 grudnia 995 r. w sprawie zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Mroczy 2. Uchwała Nr XIII//95 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 7 grudnia 995 r. w sprawie zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Mroczy 3. Uchwała Nr XVI/2/96 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 22 marca 996 r. w spawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w mieście Mrocza obejmującego: działkę nr ewidencji gruntów 22/ przy ulicy Polnej nr 26, część działki nr ewidencji gruntów 43/ przy ulicy Łobżenickiej nr 8, działkę nr ewidencji 7/2 i część działki nr ewidencji grun tów 252/5 przy ulicy Piotra nr 3, część działki nr ewidencji gruntów 35 przy ulicy Kościuszki i działkę nr ewidencji gruntów 982 przy ulicy XXX Lecia LWP o łącznej powierzchni,27 ha. 4. Uchwała Nr XVI/22/96 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 22 marca 996r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Mrocza dla terenu położonego we wsi Kosowo obejmującego działkę nr 76/3 i część działki nr 8 we wsi Ostrowo obejmującego działkę nr nr 89/2 we wsi Rościmin obejmującego działki nr 36, 23/ i 35, we wsi Witosław obejmującego część działki nr 27 o łącznej powierzchni 5,55 ha. 5. Uchwała Nr XXV/25/7 Rady Miejskiej w Mroczy dnia 24 kwietnia 997 w sprawie zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Mrocza dla terenów położonych przy ulicy: Okrężnej, Wodnej, Polnej, Łąkowej, 3 Lecia i przy PKP o łącznej powierzchni 3,29 ha 6. Uchwała Nr XXV/26/97 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 24.4.997 r. w sprawie zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Mrocza dla terenów położonych we wsi Drzewianowo, Krukówko, Rościmin, Wiele o łącznej pow. 2,66 ha. 7. Uchwała Nr IV/25/98 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 grudnia 998 r. w sprawie zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Mroczy obejmującej część działki nr 246/8 położonej przy ulicy Rzecznej. 8. Uchwała Nr IV/26/98 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 grudnia 998 r. w sprawie zmian miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Mrocza obejmujących tereny położone w sołectwach: Białowieża, Kosowo, krukówko, Ostrowo, Samsieczynek. 9. Uchwała Nr X/87/99 Rady miejskiej w Mroczy z dnia 29..999 r. w sprawie zmian miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Mroczy dotyczących działki nr 46 przy ulicy XXXLecia Ludowego Wojska Polskiego i cz. działki nr 432/6 przy ulicy Łobżenickiej. 9

. Uchwała Nr X/88/99 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29..99 r. w sprawie zmian miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Mrocza obejmujących tereny położone w sołectwach: Białowieża, Jeziorki Zabartowskie, Kosowo, Samsieczynek, Wiele, Witosław,Wyrza.. Uchwała Nr XIII//2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 4 lutego 2 r. w sprawie zmiany miejscowych planów ogólnych zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Mrocza. 2. Uchwała Nr XXIV/22/26/ Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 8 czerwca 2r. w sprawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego terenów w mieście Mrocza i zmian miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Mrocza. 3. Uchwała Nr XXIV/222/27/ Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 8 czerwca 2 r. w sprawie miej scowych planów zagospodarowania przestrzennego terenów w gminę Mrocza i zmian miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Mrocza we wsiach: Kosowo, Krukówko, Ostrowo, Rościmin, Wiele i Wyrza. 4. Uchwała Nr XXVII/28/2/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 22 lutego 22 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego działki nr 998/ położonej przy ulicy Dworzec w Mroczy. 5. Uchwała nr XXVIII/282/3/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 22 lutego 22 r. w sprawie uchwalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego terenów położonych we wsiach Białowieża, i Rościmin w gminie Mrocza. 6. Uchwała Nr X/6/4/3 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 5 sierpnia 23 r. w sprawie miejsco wych planów zagospodarowania przestrzennego terenów w mieście Mrocza. 7. Uchwała NrX/7/5/3 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 5 sierpnia 23 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dz. Nr 4/3 i cz.dz. Nr 4/6 we wsi Krukówko w gminie Mrocza. 8. Uchwała Nr X/8/6/3 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia sierpnia 23 r. w sprawie miejsco wych planów zagospodarowania przestrzennego terenów we wsi Ostrowo i we wsi Wiele w gminie Mrocza. 9. Uchwała NrVI//62/3 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 2 marca 23 r. w sprawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego terenów w gminie Mrocza we wsiach: Białowieża, Jadwigowo, Orlinek, Drzewianowo, Drążno, Modrakowo, Krukówko, Rościmin, Samsieczynek, Konstantowo, Wiele, Orle, Witosław, i Wyrza. 2. Uchwała Nr VI/9/6/3 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 2 marca 23 r. w sprawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego terenów w mieście Mrocza. 2. Uchwała Nr XXVI /2/244/4 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 22 października 24 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dz. Nr 4/3 i cz. nr 4/6 we wsi Krukówko, Gmina Mrocza.

22. Uchwała Nr XXVIII /5/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miej scowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 963 położonej w miejscowości Mrocza. 23. Uchwała Nr XXVIII/6/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 963 położonej w miejscowości Mrocza. 24. Uchwała Nr XXVII/7/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. sprawie miejsco wego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działek nr 342/9 i 345 położonych w miejscowości Mrocza. 25. Uchwała Nr XXVIII/8/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 392/ położonej w miejscowości Mrocza. 26. Uchwała Nr XXVIII/9/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 396/6 położonej w miejscowości Mrocza. 27. Uchwała Nr XXVIII/2/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 364/3 położonej w miejscowości Mrocza. 28. Uchwała Nr XXVIII/2/8 Rady Miejskiej vw Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miej scowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 383/2/położonej w miejscowości Mrocza. 29. Uchwała Nr XXVIII/22/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 59/3 położinej w miejscowości Rościmin 3. Uchwała Nr XXVIII/23/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 335 położonej w miejscowości Wiele. 3. Uchwała Nr XXVIII /24/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miej scowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działek nr 72/3 i 72/4 położonych w miejscowości Krukówko 32. Uchwała Nr XXVIII/25/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działek nr 2/2, 29 i 27/2 położonych w miejscowości Kosowo. 33. Uchwała Nr XXVIII/26/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr /5 położonej w miejscowości Kozia Góra.

34. Uchwała Nr XXVIII/27/8 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 28 listopada 28 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 69/2 położonej w miejscowości Drążno. 35. Uchwała Nr VI/43/24 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 25 lutego w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną i usługi działki nr 96/ przy ulicy Nakielskiej w Mroczy 36. Uchwała Nr VI/44/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 25 lutego 2 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu pod zabudowę mieszkaniową, jednorodzinną i usługi działki nr 3 przy ulicy Piotra w Mroczy 37. Uchwała Nr VI/45/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 25 lutego 2 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu pod zabudowę usługowo mieszkalną działki nr 395/4 przy ulicy Spokojnej 38. Uchwała NR Vlll/6/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 kwietnia 2 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 98/7 położonych w miejscowości Drzewianowo 39. Uchwała Nr VIII/62/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 kwietnia 2 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 25/ do 25/5 położonej w miejscowości Drzewianowo 4. Uchwała Nr VIII/63/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 kwietnia 2 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki 8/5 położonej w miejscowości Matyldzin 4. Uchwała Nr VIII/64/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 kwietnia 2 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów działki nr 59/3 położonych w miejscowości Rościmin 42. Uchwała NR VIII/65/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 kwietnia 2 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 236 i 238 położonej w miejscowości Ostrowo 43. Uchwała NR VIII/66/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 kwietnia 2 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 23 położonej w miejscowości Mrocza 44. Uchwała NR VIII/67/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 kwietnia 2r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 43/6 położonej miejscowości Mrocza 45. Uchwała NR VIII/68/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 kwietnia 2r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 35 położonej w miejscowości Mrocza 2

46. Uchwała NR VIII/69/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 kwietnia 2r. w sprawie miejscowego zagospodarowania przestrzennego terenu działki 52/ i 52/5 położonej w miejscowości Wiele 47. Uchwała NR X/93/2 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 kwietnia w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działki nr 335 położonej w miejscowości Wiele 48. Uchwała NR XLV/397/24 Rady Miejskiej w Mroczy z dnia 29 kwietnia w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu działek numer 36/, 35, 23/ we wsi Rościmin na terenie gminy Mrocza UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GEOLOGIA I UKSZTAŁTOWANIE TERENU Gmina charakteryzuje się dużym bogactwem form geomorfologicznych, co jest ściśle związane ze złożoną genezą rzeźby. Gmina położona jest w obszarze działalności lądolodu fazy poznańskiej, który osadził utwory moreny dennej, moren czołowych, kemów, ale także wydrążył rynny i pozostawił bryły martwego lodu. Uwzględniając tylko większe formy, łatwo dostrzegalne, spotykamy na terenie gminy: równinę morenową, rynny jezior, liczne pagóry pochodzenia morenowego lub będące kemami oraz liczne zagłębienia wytopiskowe. Największą część gminy zajmuje wysoczyzna morenowa, zbudowana w przewadze z glin. Pod względem fizycznogeograficznym stanowi ona mezoregion Pojezierza Krajeńskiego (34.69 wg klasyfikacji J. Kondrackiego). Zbudowana przeważnie z glin zwałowych piaszczystych, lokalnie urozmaicona pagórkami osadów piaszczystopylastych (z otoczakami) i piasków, będących skutkiem akumulacji lodowcowej. Warto zauważyć, że morena denna na terenie większości gminy jest moreną falistą, a nawet pagórkowatą z dużymi lokalnymi wyniesieniami i zagłębieniami i znaczącymi różnicami wysokości względnych. Oprócz pagórów moreny czołowej, liczne są pagóry kemów dostrzegalne mimo daleko posuniętej denudacji. Stosunkowo najbardziej równinny charakter gmina ma tylko w części leżącej na południowyzachód od Mroczy. Na terenie gminy dobrze eksponują się rynny jezior i cieków, będące miejscami podmokłymi i zajmowanymi trwale przez użytki zielone. Największe rynny obserwowane są w okolicach: Rościmina ma ona swą kontynuację w kierunku na północ, rynna zajmowana jest tu przez jeziora, w tym Rościmińskie i Czarmuńskie Witosławia także biegnie na północ, lezy w niej np. jezioro Miętus Drzewianowa jest to rynna jezior byszewskich, mająca swą kontynuację w gminie Sicienko. Prawdopodobnie bardzo rozległą rynną albo równiną zastoiskową, jest rozległe obniżenie w części centralnej gminy (w rejonie Mroczy na północ i na południe od miasta). Obecnie jest ono wypełnione przez jezioro Wieleckie i wykorzytywane jako dolina Rokitki. Są to obszary niegdyś 3

wypełnione wodami jezior, które wskutek zarastania oraz depozycji osadów mineralnych, utworzyły równiny, obecnie najczęściej silnie zawilgocone i zajmowane przez łąki i pastwiska. Na mapach geologicznych równiny wytopiskowe wykazywane są jako obszary zalegania torfów. Część z tych obniżeń zajmują oczka wodne, a nawet większe jeziora, ale najczęściej są to obszary obecnie już pozbawione wód stojących ale stale lub okresowo podmokłe (są ważne dla lokalnych systemów ekologicznych). Ich cechą charakterystyczną jest najczęściej owalny kształt i brak przydatności dla zabudowy, a nawet realizacji innego rodzaju zagospodarowania, które w takich warunkach wodnogruntowych wymaga stosowania zaawansowanych rozwiązań budowlanych. Tego typu formy są na terenie gminy bardzo powszechne często w ich osi płyną niewielkie cieki a bardzo liczne są sztuczne rowy odwodnieniowe. Fragment mapy geologicznej dla okolic gminy (oryginał w skali :5 ) Objaśnienia: piaski, mułki, iły i gytie jeziorne, 3 piaski, żwiry,,mady rzeczne oraz torfy i namuły, 5piaski eoliczne, lokalnie w wydmach, 6piaski i żwiry stożków napływowych, piaski, żwiry i mułki rzeczne, 2piaski i mułki jeziorne, 4piaski i żwiry sandrowe, 5piaski i mułki kemów, 7żwiry i piaski, głazy i gliny moren czołowych, 8gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i żwiry lodowcowe, Oceniając stopień zróżnicowania rzeźby terenu w ujęciu terytorialnym należy zauważyć, że: najmniej zróżnicowana jest część środkowopołudniowa okolice miejscowości Krukówko Kosowo, a na następnej kolejności rejon wsi Wyrza równinny charakter ma też dni rozległej rynny lub doliny wytopiskowej w części centralnej dużym zróżnicowaniem cechuje się praktycznie cała pozostała część gminy, przy czym w części są to zróżnciowania związane z depozycją materiałów na wysoczyźnie, a w części z formami wklęsłymi w ramach wysoczyzny na północ i północnywschód od Mroczy znajduje się pas wzgórz moren czołowych na południe od nich pozostał wąski pas sandrów 4

moreny czołowe na północ od Mroczy to rejon największych wysokości bezwzględnych, przekraczających nawet 4 m npm, podczas gdy wysoczyzna zalega w gminie zazwyczaj na wysokości ok. m npm najniżej położone punkty to doliny rzek Orla i Rokitka w przecięciu południowej granicy gminy w obydwu przypadkach rzędna wynosi ok. 9495 m npm. Pomimo lokalnie dużych różnic w wysokości terenu (duże wysokości względne), skrajne wartości wysokości bezwzględnych nie wykazują bardzo dużej rozpiętości. Wprawdzie najwyżej położony punkt leży na wysokości ok. 43 m npm, a najniższy poniżej 95 m npm, ale większość gminy leży na wysokości od do 25 m npm. Różnica wysokości pomiędzy wysokościami ekstremalnymi na terenie gminy wynosi prawie 5 m. KLIMAT Szczegółowe parametry charakteryzujące klimat na terenie gminy, są następujące: a) opady atmosferyczne, wynoszą ok. 556 mm, z czego ponad połowa (ok. 354 mm) przypada na półrocze letnie, b) średnie temperatury roczne wynoszą ok. 7,5 C przy czym w lipcu przekraczają 8 C a w styczniu wynoszą ok. 3 C, c) okres wegetacyjny trwa zaledwie ok. 2 dni gmina leży w strefie wykazującej jeden z najkrótszych okresów wegetacyjnych w całej nizinnej części Polski, d) termiczne lato trwa przeciętnie ok. 78 dni, e) termiczna zima trwa przeciętnie ok. 9 dni, f) średnia liczba dni mroźnych wynosi ok. 4, natomiast bardzo mroźnych (gdy temperatura maksymalna nie przekracza C wynosi 23), g) średnia liczba dni gorących wynosi 225, a dni upalnych (z temperaturą ponad 3 C) przeciętnie 2, h) liczba dni pogodnych wynosi ok. 335, i) liczba dni chmurnych wynosi ok. 4 (gmina leży w rejonie, który na Niżu Polskim wykazuje jedną z najwyższych, liczbę dni chmurnych), j) pokrywa śnieżna występuje w okresie trwającym ok. 7 dni, k) przeciętne roczne usłonecznienie wynosi 56 godzin, l) notuje się przewagę wiatrów zachodnich, w następnej kolejności południowozachodnich, w dalszej kolejności północnozachodnich. W klasyfikacji klimatycznej Polski, autorstwa W. Okołowicza i D. Martyn, gmina Mrocza znalazła się w południowej części regionu pomorskiego, dla którego wskazuje się krótkie i łagodne lato oraz krótkie i łagodne zimy. Podregion o podobnych walorach rozciąga się od Gwdy na zachodzie, po Wdę na wschodzie, Noteć na południu oraz okolic Czerska Starogardu na północy. Zróżnicowanie rzeźby terenu, a przede wszystkim znaczne powierzchnie o dużej wilgotności, powodują na terenie gminy lokalne modyfikacje klimatu. Wyróżniają się tu zwłaszcza obniżenia, w których znacznie częstsze będą mgły. Z tych samych powodów należy się spodziewać w okresie jesiennowiosennym zastoisk zimnego powietrza, a w okresie letnim nieco łagodniejszego przebiegu pogody (niższe temperatury maksymalne, wyższa wilgotność powietrza). Zróżnicowana rzeźba terenu powoduje także w zależności od kierunku ekspozycji modyfikacje klimatu (dłuższe zaleganie śniegu, gorsze/lepsze nasłonecznienie, anomalia aerosanitarne, itp.) 5

GLEBY I PRZYDATNOŚĆ ROLNICZA GRUNTÓW Gmina charakteryzuje się zróżnicowaną pokrywa glebową, związaną ściśle z typem podłoża, a pośrednio z morfologią obszaru. Na obszarach związanych genetycznie z akumulacją lodowcową (gliny) zdecydowanie dominują gleby brunatne (kwaśne i wyługowane), a w minimalnym stopniu gleby brunatne właściwe; niezbyt duże powierzchnie zajmują gleby płowe. Na tych właśnie typach gleb wykształciły się najlepsze kompleksy w gminie. Są to zajmujące minimalne powierzchnie gleby kompleksu 2 (pszenny dobry na glebach brunatnych wyługowanych) oraz zajmujące duże powierzchnie wręcz przeważające w części południowej i zachodniej gminy gleby kompleksów 4 i 5 (żytni bardzo dobry oraz żytni dobry także na brunatnych wyługowanych). Niektóre (nieliczne, niewielkie i charakteryzujące się wydłużonym kształtem) obszary morenowe (z gliną w podłożu), ze względu na ukształtowanie terenu i związaną z nim podwyższoną wilgotność, pokrywają czarne ziemie jednak nie ich bardzo urodzajne odmiany (na przykład typowe dla Kujaw), ale formy zdegradowane, które zalicza się do słabych kompleksów 6, 8 lub 9 (odpowiednio żytni słaby, zbożowopastewny mocny i zbożowopastewny słaby). Na obszarach związanych z akumulacją fluwioglacjalną (piaski sandrowe) powstały gleby piaskowe (głównie rdzawe), na których wykształcił się w przeważającej mierze kompleks 6 (żytni słaby), a w mniejszej części kompleks 7 (żytni bardzo słaby, zwany też żytniołubinowym). Kompleks 6 wykształcony na glebach rdzawych zajmuje na terenie gminy duże powierzchnie. Takie gleby występują częściej w części wschodniej i w rejonie miasta, także na północ od Mroczy są to rejony o najsłabszych glebach w gminie. Na terenach nadmiernie wilgotnych wykształciły się gleby organiczne. Spotyka się je sporadycznie w dnach niektórych podmokłych obniżeń (tam jednak często wykształcały się czarne ziemie, a nie grunty organiczne zależało to od sposobu zajęcia obniżenia grunty organiczne powstawały tu głównie jako efekt zarastania oczek wodnych). Wśród gruntów organicznych w gminie zdecydowanie przeważają gleby murszowomineralne i murszowate (oznaczane jako M). Zajmują rozległe podmokłe obniżenie pomiedzy Mroczą a jeziorem Wieleckim oraz dalej w kierunku jeziora Witosławskiego. Mniejsze powierzchnie zajmują gleby mułowotorfowe (E te są bardziej popularne w rejonie Ostrowa), a śldowe udziały gleby torfowe i torfowomurszowe (oznaczane jako T w tym przypadku są to torfy niskie). Na zdecydowanej większości gruntów organicznych wykształciły się użytki zielone zaliczane w większości kompleksu 2 (użytki zielone średnie w gminie brak użytków zielonych zaliczanych do kategorii dobrych i bardzo dobrych). Do kompleksu 2z (użytki zielone średnie) należą pastwiska zaliczane do klasy III (gdzie plon z łąk wynosi średnio ponad 3, t siana z ha, a pastwiska tej klasy dają możliwość wyżywienia 2 krów na ha w okresie wegetacyjnym) i IV (wydajność pastwisk wystarcza do wyżywienia 2 krów na ha przez 3 dni; przydatność klasy IV ograniczana jest zakrzaczeniami, obecnością większej ilości kamieni lub pni, ukształtowaniem terenu bądź złym dostępem), natomiast do kompleksu 3z (użytki zielone słabe i bardzo słabe) łąki i pastwiska zaliczane do klasy V (łąki jednokośne, tu rzycowe i trawiaste, silnie zakwaszone, dające plony około,5 t siana z ha; pastwiska na terenach nizinnych i górskich mogą w pełni wyżywić jedną krowę na ha w ciągu 2 dni) i VI (łąki mogą dać do,5 t siana z ha najgorszej jakości, a wydajność pastwisk nie wystarcza na wyżywienie jednej krowy na ha w okresie dni). Łącznie w gminie struktura gleb przedstawia się następująco (Źródło: Środowiskowe uwarunkowania zróżnicowanego rozwoju rolnictwa, ATR Bydgoszcz 998 r.): brunatne wyługowane 6% powierzchni ogólnej rdzawe 23% powierzchni ogólnej murszowomineralne (*) 7% powierzchni ogólnej 6

mułowotorfowe (*) 4% powierzchni ogólnej czarne ziemie 4% powierzchni ogólnej pozostałe śladowe udziały łącznie 2% (*) gleby zaliczane do organicznych Największe powierzchnie terenów rolnych w gminie zajmują więc kompleksy 4, 5, a następnie 2 i 6. W skład kompleksu 4 wchodzą najlepsze gleby lekkie wytworzone z piasków gliniastych lub piasków lekkich zalegających na zwięźlejszym podłożu. Gleby te są strukturalne, mają dobrze wykształcony poziom próchniczny oraz uregulowane stosunki wodne. Należą tu również lżejsze gleby pyłowe. Wiele z tych gleb wykazuje niski poziom kultury, toteż można na nich uprawiać żyto, ziemniaki oraz inne rośli ny o mniejszych wymaganiach. W wyniku intensywnego nawożenia i prawidłowej agrotechniki gleby te osiągają wyższy stopień kultury, co daje możliwość uprawy takich roślin, jak na kompleksach pszennych. Gleby te zaliczane są przeważnie do klasy bonitacyjnej lila, lllb i IVa. Kompleks 5 (żytni dobry) obejmuje gleby lżejsze i mniej urodzajne niż kompleks 4żytni bardzo dobry, na ogół wrażliwsze na suszę i mniej zasobne w składniki pokarmowe. Należy je uważać za gleby żyt nioziemniaczane, na których jednak można uprawiać również jęczmień ozimy i owies, a poza tym inne rośliny o niezbyt dużych wymaganiach glebowych. Gleby te zalicza się do klasy bonitacyjnej IVa IlVb. Do kompleksu 6 (żytni słaby) zaiicza się głównie gleby wytworzone z piasków słabo gliniastych i glinia stych podścielonych piaskiem luźnym lub żwirem. Są one zbyt przewiewne i przepuszczalne, okresowo za suche oraz ubogie w składniki pokarmowe. Dobór roślin uprawnych dla tych gleb jest bardzo ograniczony i obejmuje tylko żyto, ziemniaki, seradelę i łubin, przy czym plony ich zależą w bardzo dużym stopniu od ilości i rozkładu opadów oraz intensywności nawożenia. Gleby tego kompleksu zaliczane są do klasy bonitacyjnej IVb i V. Oceniając przydatność gleb dla rolnictwa, należy stwierdzić, że gmina charakteryzuje się zróżnicowanymi, choć generalnie na rozległych obszarach stosunkowo sprzyjającymi przyrodniczymi warunkami rozwoju rolnictwa, ale lokalnie gdzie warunki są bardziej złożone warunki mogą być niesprzyjające. Niesprzyjające warunki wynikają przede wszystkim z charakteru pokrywy glebowej, nadmiernego uwilgotnienia, lokalnie niekorzystnej rzeźby dla prac polowych, dużego udziału zadrzewień i zakrzewień w rejonach gorszych gleb, a więc obniżania przydatności dla mechanizacji. Także udział gruntów w poszczególnych klasach bonitacyjnych, wskazuje na umiarkowaną przydatność gleb. Gleby ewidentnie nieprzydatne stanowią tylko około /5 całości. Udział gruntów ornych w klasach bonitacyjnych (wg IUNG Puławy): klasa I % klasa II,6% klasa IIIa 4,6% klasa IIIb 22,6% klasa IVa 36,2% Charakterystyka przydatności rolniczej kompleksów 4, 5 i 6 przytoczona poniżej, za portalem www.wiespolska.webea.info 7

klasa Ivb 6,% klasa V 7,8% klasa VI 2,4% klasa VIz,3% Wskaźnik jakości Rolniczej Przestrzeni Produkcyjnej (WjRPP), uznawany za najbardziej wiarygodny, syntetyczny miernik uwarunkowań rozwoju rolnictwa, przyjmuje w gminie wartość 68,3. Sąsiednia gmina Więcbork notuje wartość 6,, gmina Sicienko 76,8, Sośno 67,2, Sadki 75,8, Nakło 73,9. Warunki glebowa poprawiają się więc w kierunku południowym, co obserwuje się także na terenie gminy Mrocza, gdzie południowa część notuje wartości korzystniejsze od północnej (gmina jest strefą przejściową pomiędzy pojezierną, a wysoczyznową częścią Krajny). KORYTARZE EKOLOGICZNE W latach 2425 Zakład Badania Ssaków Polskiej Akademii Nauk w Białowieży zrealizował na zle cenie Ministerstwa Środowiska projekt pod nazwą Projekt korytarzy ekologicznych łączących Europejską Sieć Natura 2 w Polsce. Gmina Mrocza na tle korytarzy ekologicznych zidentyfikowanych przez Zakład Badania Ssaków Polskiej Akademii Nauk w Białowieży w środkowozachodniej części województwa kujawskopomorskiego Efektem finalnym opracowania była delimitacja korytarzy ekologicznych na terenie całego kraju. W polskim prawie pojęcie korytarza ekologicznego definiuje ustawa z dnia 6 kwietnia 24 r. o ochro nie przyrody, wg której korytarz ekologiczny to obszar umożliwiający migrację zwierząt, roślin lub grzybów. Definicja ta oddaje w pełni funkcjonalny sens wyznaczania korytarzy ekologicznych jako systemu łączących się siedlisk służących bytowaniu i przemieszczaniu się gatunków. Dla korytarzy ekologicznych w polskim prawodawstwie nie ustala się szczególnych zasad ochrony (narzuconych prawnie obostrzeń dla zagospodarowania), ale znaczna część korytarzy biegnie przez tereny prawnie chronione, a więc są różnymi formami ochrony objęte. Teren województwa kujawskopomorskiego znalazł się w zasięgu: 8

Korytarza Północnego (KPn) łączącego Puszczę Augustowską na północnym wschodzie Polski (granica z Litwą) z Cedyńskim Parkiem Krajobrazowym na północnym zachodzie (granica z Niemcami), Korytarza PółnocnoCentralnego (KPnC) łączącego Puszczę Białowieską na wschodzie (granica z Białorusią) z Parkiem Narodowym Ujście Warty na zachodzie (granica z Niemcami). Gmina Mrocza położona jest poza przebiegiem powyższych korytarzy. Jej położenie w stosunku do korytarzy ekologicznych przedstawiono na schematycznym załączniku graficznym. Na Załącznikach nr 4 i nr 5 wskazano przebieg korytarzy (ciągów ekologicznych) o znaczeniu lokalnym. LASY Lasy i grunty leśne zajmują w gminie powierzchnię niespełna 2,3 tys. ha. Ani pod względem wartości bezwzględnych, ani pod względem wskaźnika lesistości nie są to wartości duże. Tabela. Porównanie powierzchni lasów i lesistości w gminie Mrocza i wybranych gminach sąsiednich (23 r.) powierzchnia lasów (ha) powierzchnia gruntów leśnych (ha) lesistość (w %) Sadki 2283,4 238,95 4,8 Mrocza 2257,44 2297,35 5, Sośno 2753,76 2793,9 6,9 Nakło nad Notecią 34, 3468,79 8,2 Sicienko 345,79 353,77 9,2 Kcynia 642,43 6592,9 2,6 Sępólno Krajeńskie 6469,9 6567,56 28,2 Więcbork 6764,5 6889,93 28,7 Szubin 48,48 68,76 34,3 gmina Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Lasy i grunty leśne na obszarze gminy Mrocza zajmują ok. 5 % ogólnej powierzchni. Rozmieszczenie lasów jest bardzo nierównomierne. Największy kompleks leśny znajduje się w północnowschodniej części między miastem Mrocza, Drzewianowem i Konstantowem. Ponadto, duże powierzchnie zajmują lasy w otoczeniu Jeziora Witosławskiego, Rościmińskiego Dużego i Małego, na wschód od Mroczy w rejonie Ostrowa, wzdłuż biegu Orli poniżej Orzelskiego Młyna i na zachód od Izabeli. Pod względem typów siedliskowych przeważają siedliska o wysokich walorach ekologicznych: las świeży, las mieszany świeży i bór mieszany świeży. Mniejsze powierzchnie zajmują siedliska boru wilgotnego, boru świeżego i olsu. Przeciętny wiek drzewostanu wynosi ponad 6 lat. W drzewostanach największy udział mają: sosna zwyczajna, dąb szypułkowy, brzoza brodawkowata, grab, jesion wyniosły, olsza czarna i buk. Większość lasów na terenie gminy to lasy państwowe administrowane przez Nadleśnictwo Runowo w strukturze Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu. Szczegółowe zasady gospodarki leśnej, w której obok funkcji gospodarczych duże znaczenie ma również funkcja ekologiczna lasów, określa plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Runowo. 2 Na terenie gminy istnieją przesłanki do dalszych dolesień. Niska przydatność rolnicza gruntów w połączeniu z lokalnymi uwarunkowaniami szczegółowymi, predestynują pewne obszary gminy do zalesie2 Akapit na podstawie opracownaia: Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza na lata 22 29 z perspektywą do roku 29 9

nia, jako optymalnej zarówno pod względem ekologicznym ale także gospodarczym, formy zagospodarowania terenu. SUROWCE MINERALNE Na trenie gminy zidentyfikowano jedno złoże kopaliny pospolitej kruszyw naturalnych. Biorąc pod uwagę charakterystykę geologiczną gminy, bez wątpienia dalsze prace poszukiwawcze doprowadziłyby do identyfikacji innych złóż, gdyż zarówno utwory piaszczyste, jak i torfy są na terenie gminy powszechne, ale jak dotąd presji w kierunku zwiększania wydobycie nie ma, a rozwój eksploatacji surowców na dużą skalę w niektórych częściach gminy ze względów środowiskowych nie jest wskazany lub koliduje z celami ochrony parku krajobrazowego. Zidentyfikowane złoże, to złoże Wiele I znajdujące się na części działki nr 64/6 w miejscowości Wiele. W rejestrze prowadzonym przez Państwowy Instytut Geologiczny posiada numer KN 725. Jest to złoże pod nadzorem Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu,. Złoże to nie jest eksploatowane. Wg Bilansu zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 3 XII 23 r. (aktualnie najnowszy dostępny bilans) zasoby geologiczne bilansowe wynoszą 4 tys. ton. Dla złoża nie ustanowiono terenu górniczego ani obszaru górniczego. Według Państwowego Instytutu Geologicznego na terenie gminy znajduje się także fragment złoża węgla brunatnego o nazwie Więcbork i numerze WB 728 jednak jednocześnie pokazywany zasięg przestrzenny występowania tego złoża wskazuje, że rozciąga się ono już poza granicami gminy Mrocza w niewielkiej odległości na północnyzachód od gminy. Rys. Zasięg złoża Wiele I. Źródło: zrzut ekranu z serwisu Państwowego Instytutu Geologicznego. 2

WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE Przez teren gminy biegnie dział wodny pierwszego rzędu oddzielający dorzecza Odry i Wisły. Zdecydowana większość gminy leży w dorzeczu Odry. Głównym ciekiem gminy jest Rokitka, w której zlewni leży większość gminy jej centralna część z miastem Mrocza, jeziorem Wieleckim i kilkoma mniejszymi jeziorami leżącymi w rejonie Mroczy. Zachodnia część gminy leży w zlewni Orli. Rzeka przepływa przez obydwa jeziora Rościmińskie oraz Jezioro Witosławskie. W zlewniach obydwu tych rzek można wyróżnić zlewnie cząstkowe głównie jezior, ale w zlewni Orli także dwóch dosyć dużych cieków Lubawki i Dopływu spod Kazimierzowa. Bardzo niewielka część gminy w rejonie Rajgrodu należy do zlewni cząstkowej Dopływu spod Ferdynandowa, który uchodzi do Lubczy, dopływu Łobżonki. Orla, która jest rzeką dłuższą (ok. 6 km) uchodzi do Łobżonki, natomiast Rokitka (45 km) bezpośrednio do Noteci. Część północnowschodnia, odwadniana do systemu Wisły, leży w zlewni Krówki, do której odwadniana jest za pomocą Tonińskiej Strugi z Dopływem spod Murucina. Gmina należy do obszarów o dosyć dużym, wskaźniku jeziorności choć jest on wyraźnie niższy, niż w sąsiedniej gminie Więcbork. Aż 9 jezior ma powierzchnią ponad ha, przy czym największe Witosławskie jest dostrzegalne nawet w sieci hydrologicznej województwa. Jeziora Rościmińskie Duże oraz Wielkie wyróżniają się dużą głębokością. Tabela. Podstawowe dane o największych jeziorach na terenie gminy (o pow. ponad ha) Nazwa Powierzchnia (ha) Objętość (tys. m3) Głębokość max (m) Witosławskie 25 356 9,2 Wieleckie (Wiele) 68,5 247,3, Rościmińskie Duże 43,5 4462, 23,6 Miętus / Mintarz 22,5 33,2 8, Rościmińskie Małe 2, 774,5 6,8 Dźwierzchnowskie 9, b.d. b.d. Ostrowo 8,5 b.d. b.d. Wielkie 7,5 52,9 2,7 Mroteckie, b.d. b.d. * pomiar powierzchni własny wg ortofotomapy na www.geoportal.gov.pl; wg Choińskiego jest to część Jeziora Słupowskiego Źródło: Na podstawie Adam Choiński Katalog jezior Polski Warunki występowania pierwszego poziomu wód gruntowych są zasadniczo zróżnicowane na: występujące w strefie wysoczyzny i występujące w strefie bezodpływowych obniżeń i równin wytopiskowych. W tym drugim przypadku mamy do czynienia z obszarami często zabagnionymi, lub bardzo bardzo wilgotnymi łąkami. Pierwszy poziom wód gruntowych może występować płycej niż 2 m ppt, a często nawet płycej niż m ppt i jest ściśle związany z wahaniami stanu wód, w tym także jest silnie uzależniony od występowania okresów suchych lub wilgotnych. Zmienność roczna może 2

wynosić nawet m. Wody gruntowe są tu bardzo podatne na zanieczyszczenia. Są to tereny o warunkach bardzo niesprzyjających budownictwu. Na terenie gminy obszary o takiej charakterystyce zajmują łącznie bardzo duże powierzchnie w różnych częściach gminy. Rys. Sieć hydrologiczna gminy. Fragment Mapy Podziału Hydrograficznego Polski (arkusze n337b i n338a). Mapa Podziału Hydrograficznego Polski wykonana przez Zakład Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej na zamówienie Ministra Środowiska i sfinansowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 22

Na wysoczyźnie wody gruntowe zalegają zazwyczaj na głębokości przynajmniej 2 m ppt, a często głębiej. W zależności od lokalnych warunków mogą występować wody wierzchówkowe (w przewarstwieniach piaszczystożwirowych). W zagłębieniach bezodpływowych wahania tego poziomu bywają znaczne i zależą np. od wielkości opadów, roztopów, itp. występują często na głębokości do 2 m ppt. Wody te są podatne na zanieczyszczenia i w pewnych okolicznościach mogą stanowić problem w gospodarce rolnej ze względu na zbyt duże zawilgocenie gleby. Mapa Warunki występowania wód podziemnych wskazuje, iż na terenie całej gminy mają miejsce następujące warunki: izolacja pierwszego poziomu wodonośnego średnia i dobra, stopień zagrożenia w warunkach naturalnych słabo i praktycznie nie zagrożone, miąższość utworów słaboprzepuszczalnych powyżej, a nawet powyżej 4 metrów. Czwartorzędowy poziom wodonośny występuje najczęściej na głębokości od kilkunastu do ponad 5 metrów poniżej powierzchni terenu. W dolinach rzecznych tworzy jedną warstwę wodonośną o dużej miąższości, natomiast na obszarze wysoczyzny morenowej wody czwartorzędowe występują w formie 2 3 śródglinowych warstw wodonośnych, pozostających ze sobą w więzi hydraulicznej. Średnie wydajności eksploatacyjne z pojedynczych otworów studziennych, ujmujących do eksploatacji wody poziomu czwartorzędowego osiągają wartość od kilkunastu do kilkudziesięciu m3/h3. Wschodnią część gminy niewielkim fragmentem obejmuje Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 32 o nazwie Zbiornik międzymorenowy Byszewo, związany z formą jezior rynnowych. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 2,5 tys. m³/dobę, natomiast średnia głębokość ujęć 6 m. Na terenie gminy działa Gminna Spółka Wodna, w której kompetencji leżą melioracje szczegółowe. Tereny zmeliorowane zajmują powierzchnię 8 ha, z czego grunty rolne zajmują 432 ha, a trwałe użytki zielone 368 ha. Rowy mają długość 62 km. Na terenie gminy występują publiczne wody powierzchniowe (lub ich części) stanowiące własność publiczną, w stosunku do których Marszałek Województwa KujawskoPomorskiego wykonuje prawa właścicielskie. Są to: rzeki Rokitka, Orla, Kanał Orle, Krówka, Struga Pytlica (Wymienione one zostały w Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 22 r. w sprawie śródlądowych wód powierzchniowych lub części stanowiących własność publiczną). STAN I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA. PROBLEMY EKOLOGICZNE GMINY Analiza stanu i zagrożeń środowiska na terenie gminy jest zadaniem utrudnionym ze względu na małą dostępność danych i informacji, co z kolei wynika z faktu, gmina leży w rejonie uważanym za zanieczyszczony i zdegradowany w niewielkim stopniu, co z kolei jest skutkiem jego małego uprzemysłowienia. Obszar gminy jest wolny od uciążliwych zakładów przemysłowych. Należy także podkreślić fakt, że szereg danych dotyczących wielkości emisji zanieczyszczeń jest publikowanych w ujęciu powiatowym, co jest niemiarodajne bowiem gmina Mrocza pod względem charakteru przyrodniczego i społecznogospodarczego jest bliższa sąsiedniemu powiatowi sępoleńskiemu, niż znacznie silnie zurbanizowanemu powiatowi nakielskiemu. Wśród najważniejszych problemów ekologicznych gminy oraz podstawowych uwarunkowań wpływających na stan i zagrożenia środowiska, wskazuje się:. Rolniczy charakter znaczna część gminy wykazuje umiarkowane lub sprzyjające warunki rozwoju rolnictwa i jest wykorzystywana do prowadzenia działalności rolniczych o zróżnicowanej skali są 3 Źródło: Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza na lata 22 29 z perspektywą do roku 29 23

tu zarówno wysokotowarowe gospodarstwa wielkoobszarowe (ze stosowaną powszechnie mechanizacją, chemizacją, dążeniem do maksymalnie intensywnego wykorzystania terenu), jak i gospodarstwa indywidualne o mniejszej skali produkcji. Ze względu na scharakteryzowane wcześniej specyficzne warunki związane z ukształtowaniem powierzchni terenu oraz stosunkami wodnymi (zarówno w aspekcie wód powierzchniowych, jak i gruntowych) istnieje podwyższone ryzyko zanieczyszczenia wód wskutek działalności rolniczych. W przypadku gospodarstw wielkoobszarowych ważnym zagadnieniem jest także komasacja gruntów, która najczęściej wiąże się z ograniczaniem bioróżnorodności, poprzez likwidację naturalnych granic, typowych dla krajobrazu rolniczego o bardziej rozdrobnionej strukturze (zadrzewienia, zakrzaczenia, oczka wodne, cieki, itp.). Gospodarstwa hodowlane oprócz potencjalnego zagrożenia dla wód powierzchniowych, gruntowych i podziemnych bardzo często charakteryzują się także uciążliwością odorową, a budynki charakteryzujące się dosyć dużą kubaturą są ważną dominantą w przestrzeni. 2. Zabudowę mieszkaniową. Gmina wyróżnia się dosyć dużym rozproszeniem osadnictwa, co nie jest korzystne gdyż znacznie utrudnia obsługę ludności w zakresie infrastruktury i powoduje powstawanie bardzo licznych rozproszonych źródeł zanieczyszczeń i zagrożeń środowiska. 3. Ruch drogowy. Przez teren gminy biegną drogi wojewódzkie nie należące wprawdzie do najwyższych kategorii dróg, ale ze względu na specyficzny układ sieci drogowej w tej części województwa wykorzystywane do przewozów towarowych, w tym także tranzytu materiałów, które mogą stanowić zagrożenie dla środowiska. Brak obwodnicy Mroczy stanowi dodatkowe zagrożenie bezpieczeństwa na terenie miasta. 4. Należy podkreślić, że gmina pozbawiona jest szeregu potencjalnych zagrożeń, występujących w innych obszarach. Tym samym charakter i poziom potencjalnych zagrożeń środowiska jest znacznie niższy, niż w większości gmin. Wśród zagadnień zawsze uważanych za stwarzające zagrożenia lub wręcz degradujące środowisko, nie obecnych na terenie gminy, wymienić należy: brak infrastruktury komunikacyjnej o największym natężeniu ruchu, brak presji inwestycyjnej (typowej dla obszarów leżących w sąsiedztwie dużych miast), brak presji na rozwój zabudowy letniskowej (mimo wysokiej atrakcyjności, gmina leży zbyt daleko od dużych miast), brak intensywnego przemysłu oraz magazynów i składów na terenie gminy i w jej sąsiedztwie. Położenie gminy poza głównymi pasmami rozwojowymi, sprzyja zachowywaniu walorów środowiskowych. Z analizy ogólnodostępnych materiałów Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, wynika, że dużym problemem jest stan czystości wód zarówno cieków, jak i jezior. Jest to bez wątpienia najważniejszy problem ekologiczny gminy. Związany jest z nieuregulowaną gospodarką wodnościekową (nie tylko w gminie Mrocza, ale także w sąsiednich leżących w zlewniach Orli i Rokitki powyżej gminy zwłaszcza w gminie Więcbork), ale także z gospodarką rolną. W Raporcie o stanie środowiska województwa kujawskopomorskiego za rok 22, WIOŚ dokonał bliższej charakterystyki sytuacji obydwu głównych rzek gminy: 4 Rokitka (5,3 km) jest prawobrzeżnym dopływem Noteci, odwadniającym obszar o powierzchni 222,6 km2. W zlewni dominują grunty orne. Ujściowy odcinek położony na terenie Doliny Środkowej Noteci wchodzi w skład obszaru Natura 2. W zlewni rzeki położone jest miasto Mrocza, które odprowadza do Rokitki oczyszczone ścieki komunalne w ilości 545,2 m3/d. Rzeka badana była w profilu ujściowym zamykającym jednolitą części wód w zakresie monitoringu diagnostycznego. Stan ekologiczny wód określono jako umiarkowany ze względu na elementy biologiczne i parametr fizykochemiczny azot Kjeldahla. Wody Rokitki oceniono również po kątem zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych. Na tej podstawie stan chemiczny rzeki oceniono jako dobry. Nadal utrzymywał się niezadowalający stan sanitarny wód Rokitki. Porównanie z badaniami z 29 roku nie wykazało wyraźnych zmian w zakresie fizykochemicznym. 4 Raport o stanie środowiska województwa kujawskopomorskiego w 22 roku. WIOŚ Bydgoszcz 24

5 Orla (68,2 km) jest lewobrzeżnym dopływem Łobżonki. Odwadnia 339,5 km2, w tym południową cześć Krajeńskiego Parku Krajobrazowego. Podobnie, jak 29 roku, badania jakości wód Orli prowadzono w dwóch profilach: na 39,7 km, na stanowisku poniżej oczyszczalni ścieków w Więcborku 832,9 m3/d i,5. km biegu rzeki w profilu ujściowym w miejscowości Ruda. Badania obejmowały zakres monitoringu operacyjnego. Stan biologiczny mierzony za pomocą makrofitowego indeksu rzecznego i makrobezkręgowców bentosowych określono jako słaby (MMI) dla profilu zlokalizowanego poniżej oczyszczalni ścieków w Więcborku i dobry dla ujściowego. Klasyfikacja biologiczna wyznaczała stan ekologiczny rzeki. Badania fizykochemiczne wód w pierwszym profilu wykazały, że wody Orli nie spełniały wymogów dla dobrego stanu, ze względu na stężenie OWO. W profilu ujściowym rzeka podobnie, jak w 29 roku, utrzymała dobry stan. Wyniki badań bakteriologicznych kształtowały się na poziomie niezadowalającym w profilu poniżej oczyszczalni i zły na stanowisku ujściowym. Świadczy to o dopływie na ujściowym odcinku kolejnych zanieczyszczeń pochodzenia komunalnego. W porównaniu z badaniami z roku 29, najnowsze badania wykazały osłabienie stanu ekologicznego, z umiarkowanego do słabego, w profilu poniżej Więcborka oraz pogorszenie stanu sanitarnego w profilu ujściowym. Ocena stanu wód powierzchniowych jednolite części wód płynących. Źródło: Mapa autorstwa WIOŚ Bydgoszcz (pochodzi z opracowania Raport o stanie... w 22 roku ) 5 j.w. 25

Ocena stanu wód powierzchniowych stan ekologiczny jezior. Źródło: Mapa autorstwa WIOŚ Bydgoszcz (pochodzi z opracowania Raport o stanie... w 22 roku ) Podsumowując, należy stwierdzić, że na terenie gminy identyfikuje się następujące istniejące i potencjalne zagrożenia środowiska (co bardzo ważne o niezbyt dużym natężeniu i niezbyt dużej skali zagrożeń): związane z rolnictwem 26

związane z osadnictwem związane z funkcją komunikacyjną W kontekście potencjalnych lub rzeczywistych istotnych problemów ekologicznych, wskazań należy zwłaszcza: ryzyko zanieczyszczenia wód otwartych rzek oraz jezior, ryzyko zanieczyszczenia wód gruntowych dotyczy to głównie terenów obniżeń, zagrożenia związane z prowadzeniem gospodarki rolnej (różne aspekty oddziaływań rolnictwa) związane z uprawami polowymi (pojawia się tu zagrożenie zwiększonej erozji w obszarach o znacznym nachyleniu terenu, jak też zanieczyszczeń nawozami wód wskutek spływu powierzchniowego) oraz hodowlą, zwłaszcza w dużych gospodarstwach, zagrożenia związane z prowadzeniem pozostałych działalności gospodarczych w największych miejscowościach przede wszystkim w Mroczy, zagrożenie niską emisją z mało wydajnych urządzeń grzewczych zainstalowanych w domostwach (zwłaszcza instalacje wykorzystujące węgiel kamienny) problem jest zauważalny przy niesprzyjających uwarunkowaniach klimatycznych (zwłaszcza w okresie jesiennym), zagrożenia związane z ruchem drogowym, zagrożenia degradacji krajobrazu związane z rozwojem obiektów stanowiących dominanty wysokościowe, zwłaszcza elektrowni wiatrowych, narastające ryzyko degradacji wód oraz lasów w związku z ewentualnym narastaniem presji turystycznej i rekreacyjnej, ryzyko skażenia środowiska w związku z katastrofą komunikacyjną na biegnących przez teren gminy drogach niektóre z nich charakteryzują się dosyć dużym natężeniem ruchu. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z REKOMENDACJI I WNIOSKÓW ZAWARTYCH W AUDYCIE KRAJOBRAZOWYM LUB OKREŚLENIA PRZEZ AUDYT KRAJOBRAZOWY GRANIC KRAJOBRAZÓW PRIORYTETOWYCH Dla województwa kujawskopomorskiego nie sporządzono dotąd audytu krajobrazowego. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WARUNKÓW I JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA OBSŁUGA LUDNOŚCI W ZAKRESIE USŁUG (W TYM OCHRONA ZDROWIA). HIERARCHIA SIECI OSADNICZEJ Gmina wykazuje typowe dla gmin miejskowiejskich warunki obsługi ludności w zakresie usług. Na jej terenie dostępne są tylko usługi o znaczeniu gminnym, natomiast usługi prowadzone przez powiat (najważniejsze to lecznictwo specjalistyczne, jak i szkolnictwo ponadgimnazjalne) dostępne są zarówno w siedzibie powiatu, jak i w sąsiednim mieście Więcbork. Działający na terenie gminy klub sportowy Tarpan Mrocza znany jest z osiągnięć sekcji podnoszenia ciężarów na bazie osiąganych wyników tworzony jest specjalistyczny (nawet w skali kraju) ośrodek przygotowań sportowców w tej dyscyplinie (Ośrodek przygotowań olimpijskich) Gminne Jednostki Organizacyjne, to: Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Mroczy Miejsko Gminny Ośrodek Kultury i Rekreacji w Mroczy 27

Gminny Zespół Obsługi Oświaty w Mroczy Gimnazjum im. Jana Pawła II w Mroczy Szkoła Podstawowa im. Wojska Polskiego w Mroczy Szkoła Podstawowa im. A. Mickiewicza w Witosławiu Przedszkole Miejskie w Mroczy Gminna Biblioteka Publiczna w Mroczy Zakład Gospodarki Komunalnej z dniem 3 grudnia 2 zmienił status na spółkę Zakład Gospodarki Komunalnej Spółka z o. o. Bazę oświatową tworzą: Gimnazjum w Mroczy Szkoła Podstawowa w Mroczy Szkoła Podstawowa w Witosławiu Niepubliczna Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia KMK KOS w Kosowie Przedszkole Miejskie w Mroczy Instytucje kultury, to: MiejskoGminny Ośrodek Kultury i Rekreacji MiejskoGminna Biblioteka Publiczna w Mroczy Miejsko Gminna Biblioteka Publiczna w Mroczy Filia Witosław Świetlica Wiejska Białowieża Świetlica Wiejska Drążno Świetlica Wiejska Drzewianowo Świetlica Wiejska Izabela Świetlica Wiejska Jeziorki Zabartowskie Świetlica Wiejska Kaźmierzewo Świetlica Wiejska Rościmin Świetlica Wiejska Samsieczynek Świetlica Wiejska Wiele Świetlica Wiejska Wyrza Świetlica Wiejska Matyldzin Boiska sportowe: Mrocza przy szkole Mrocza Ośrodek Przygotowań Olimpijskich Witosław przy szkole Analiza stanu wyposażenia miejscowości w usługi pozwala na identyfikację hierarchii sieci osadniczej. Wskazuje się w niej typowy podział na: wielofunkcyjny ośrodek gminny Mrocza ośrodek usupełniający Witosław pozostałe miejscowości (wyposażone w podstawowe usługi lub pozbawione usług). 28

Poziom wyposażenia gminy w usługi sfery publicznej ocenić należy jako typowy. WARUNKI MIESZKANIOWE W 23 roku w gminie znajdowało się według danych Głównego Urzędu Statystycznego 249 mieszkań. Tabela. Stan w roku 23 i dynamika w latach 99523 rozwoju zasobów mieszkaniowych w gminie stan miasto rok ludność mieszkania obszary wiejskie izby powierzchnia użytkowa mieszkań ludność mieszkania izby powierzchnia użytkowa mieszkań 995 445 5 3957 69875 497 23 446 7683 996 44 6 46 7854 4978 27 467 7685 997 447 64 44 7354 4972 27 467 7685 998 45 68 462 79 4938 28 469 76855 999 49 69 466 726 489 28 469 76855 2 48 69 467 7298 4837 29 474 76928 2 42 73 486 7244 4858 2 478 7772 22 434 48 4579 83967 4926 234 4528 85958 23 473 52 46 84474 4955 238 4558 86762 24 48 58 463 85237 499 242 4578 8739 25 48 62 4647 85626 4954 243 4584 8745 26 429 62 4645 85646 4942 244 459 876 27 424 64 4657 85957 4996 245 4596 87689 28 437 76 47 8722 498 24 4578 87379 29 4347 82 4742 87857 4952 244 462 87937 2 4396 8 4937 922 493 282 484 93623 2 449 86 4964 92954 4922 283 4847 93828 22 439 84 4985 93586 4932 286 4865 9446 23 4393 97 522 9444 4929 293 49 9523 29

dynamika (995=) miasto rok ludność mieszkania obszary wiejskie izby powierzchnia użytkowa mieszkań ludność mieszkania izby powierzchnia użytkowa mieszkań 996 99,9,,5,4,,3,5,8 997,,2 2, 2,,,3,5,8 998,,6 2,7 2,9 99,3,4,6,9 999,,7 2,8 3, 96,7,4,6,9 2,6,7 2,8 3,2 97,3,5,7, 2,9 2, 3,3 3,7 97,7,6,8,2 22 2,2 9,2 5,7 2,2 99, 2,6 9,2 2,8 23 3,2 9,6 6,3 2,9 99,7 2,9 9,9 3,9 24 3,4,2 7, 22, 98,8 3,2,4 4,6 25 3,4,6 7,4 22,5 99,7 3,3,6 4,7 26 4,3,6 7,4 22,6 99,4 3,4,7 5, 27 3,9,8 7,7 23,,5 3,5,9 5, 28 6,5,9 9, 24,8 98,9 3,,4 4,7 29 7,5 2,5 9,8 25,7 99,6 3,4, 5,4 2 8,7 2,4 24,8 3,9 98,8 6,6 6,7 22,9 2 9,2 2,8 25,4 33, 99, 6,7 6,9 23,2 22 8,5 2,7 26, 33,9 99,2 6,9 7,3 23,6 23 8,6 3,9 26,9 35, 99,2 7,5 8,2 24,7 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS Tabela. Porównanie podstawowych wskaźników mieszkaniowych w powiecie nakielskim w 23 r. jednostka przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na osobę przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania mieszkania na mieszkańców miasta Kcynia 68,7 22, 32,2 Mrocza 78,9 2,5 272,5 Nakło nad Notecią 6, 2,3 348,3 Szubin 68,7 2,8 37,8 obszary wiejskie Kcynia 76,8 2,6 267,8 Mrocza 73,5 9,3 262,3 Nakło nad Notecią 76,9 2, 273,3 Sadki 8,4 9,8 246,7 Szubin Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS 87, 22,4 257,3 3

Także porównanie obszarów wiejskich powiatu wskazuje, że mimo dobrej dynamiki mieszkaniowej w ostatnich latach, gmina notuje wskaźniki mniej korzystne. Przeciętna wielkość mieszkania i przeciętna powierzchnia na mieszkańca są najmniejsze (i są mniejsze niż w mieście co jest ewenementem). Główny Urząd Statystyczny nie publikuje dla ostatnich lat szczegółowych struktur zasobów mieszkaniowych gminy. Dane za rok 27 (najnowsze dostępne) dotyczące struktury własnościowej, wskazują, że podobnie jak w innych niewielkich miastach i obszarach wiejskich, także w mieście Mrocza i obszarach wiejskich gminy Mrocza zdecydowanie dominuje własność prywatna. Należy pamiętać, że po roku 27 w gminie oddano do użytku 8 mieszkań, a więc zapewne udział zasobu we własności prywatnej w tym okresie wzrósł. Tabela. Struktura własnościowa mieszkań (27 r.) UWAGA STAN ZA ROK 27 parametr zasoby gmin Wartości bezwzględne 29 27, 2,2 izby 322 74 6,9,6 56 42 6,,3 24 33 2, 2,7 76 77,6,7 23 585,2,8 8 97,7 7,8 3 327,6 7, 456 5793,5 6,6 mieszkania 86 85,9 87,2 izby 4223 48 9,7 89,4 7924 7892 92,2 9, mieszkania 3 2,3,2 izby 6,,2 2 249,,3 mieszkania 64 245,, izby 4657 4596,, 85957 87689,, powierzchnia użytkowa mieszkań mieszkania zasoby pozostałych podmiotów RAZEM obszary wiejskie miasto mieszkania zasoby spółdzielni izby mieszkaniowych powierzchnia użytkowa mieszkań zasoby osób fizycznych obszary wiejskie miasto mieszkania zasoby zakładów pracy Udział w ogóle (%) izby powierzchnia użytkowa mieszkań powierzchnia użytkowa mieszkań powierzchnia użytkowa mieszkań powierzchnia użytkowa mieszkań Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS Zasoby mieszkaniowe w mieście Mrocza rosną w znacznie szybszym tempie, niż liczba mieszkańców, a na obszarach wiejskich liczba mieszkań rośnie, pomimo spadku liczby mieszkańców. Bezwzględny 3

przyrost liczby mieszkań nie jest jednak duży ruch budowlany dobrze oddaje generalnie niską dynamikę procesów rozwoju społecznogospodarczego gminy. Zarówno w mieście, jak i na obszarach wiejskich zauważa się typową prawidłowość liczba izb rośnie szybciej od liczby mieszkań, a powierzchnia mieszkań szybciej od liczby izb. Oznacza to, że nowobudowane mieszkania są coraz większe zarówno w wymiarze liczby izb, jak i tym bardziej powierzchni użytkowej. Na przykład w mieście liczba mieszkań wzrosła w okresie 99523 o niespełna 4%, ale liczba izb o prawie 27%, a powierzchnia mieszkań o ponad 35%. Na obszarach wiejskich dynamika ta kształtowała się odpowiednio: 7,5%, 8,2% i 24,7%. Porównanie podstawowych wskaźników mieszkaniowych w gminach powiatu nakielskiego prowadzi do wniosku, że wprawdzie bezwzględna przeciętna powierzchnia mieszkania w Mroczy jest zdecydowanie największa wśród miast powiatu, to już w odniesieniu do liczby mieszkańców wskaźniki wypadają znacznie gorzej (przeciętnie w mieszkaniu zamieszkuje więcej osób). Są to cechy typowe dla obszarów słabo zurbanizowanych gdzie wciąż dominuje model mieszkaniowy typowy raczej dla miejscowości wiejskich, a nie dla dużych miast to znaczy duże mieszkania zamieszkiwane są przez rodzi ny wielopokoleniowe. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I MIENIA W 23 doszło do zmian organizacyjnych Policji w powiecie nakielskim. Dotychczasowy posterunek w Mroczy został podniesiony do rangi Komisariatu, przy czym powiększono zasięg jego obsługi na teren gmin Mrocza i Sadki. Gmina nie zalicza się do obszarów wyróżniających się pod względem skali i charakteru przestępczości jest ona typowa dla jednostek o podobnej wielkości i charakterze. Zadania straży pożarnej realizowane są przez jednostki ochotnicze zlokalizowane w: Mroczy, Wtosławiu i Drążnie oraz w Drzewianowie, Kosowie, Rościminie, Samsieczynku i Wielu. Pierwsze trzy z wymienionych wchodzą w skład Krajowego Systemu RatowniczoGaśniczego. Zadania Inspekcji Sanitarnej realizowane są przez Powiatową Stację SanitarnoEpidemiologiczną w Nakle. Do najważniejszych rodzajów zagrożeń życia i mienia na terenie gminy zaliczyć należy: zagrożenia w bezpieczeństwie ruchu drogowego wiąże się to przede wszystkim z przebiegiem przez teren gminy dróg wojewódzkich; wykazują one umiarkowanie duże natężenie ruchu, a miejscowości, przez które biegną nie posiadają obejść, wskutek czego przecinają ich centra. Nieco mniejsze znaczenie ma ruch na drogach powiatowych i gminnych. zagrożenia związane z przebiegiem przez teren gminy linii kolejowej obecnie niezbyt intensywnie użytkowanej zagrożenia dotyczą przede wszystkim przejazdów i skrzyżowań z drogami ze względu na fakt, iż linia przecina gminę na dosyć znacznej długości, miejsca potencjalnych kolizji ruchu drogowego i kolejowego są dosyć liczne; zagrożenia związane z transportem przez teren gminy substancji i materiałów niebezpiecznych, w tym mogących skazić wodę, powietrze, glebę, szkodliwych dla życia i zdrowia ludności; obecność kompleksów leśnych stwarza ryzyko pożarów lasów. Przy rolniczym charakterze części gminy zwraca się także uwagę na zagrożenia pożarów stogów, upraw na pniu i budynków gospodarczych. 32

potencjalne zagrożenia (o relatywnie małym ryzyku zaistnienia) wiążą się z funkcjonowaniem na terenie gminy podmiotów gospodarczych i wykorzystywaniem przez nie w procesach technologicznych substancji chemicznych oraz z funkcjonowaniem stacji paliw i punktów napełniania gazu propanbutan, w ostatnich latach nasila się częstotliwość występowania i skala zagrożeń związanych ze zjawiskami meteorologicznymi huraganami, suszami, podtopieniami w wyniku opadów; gmina nie wykazuje w tym zakresie ponadprzeciętnych zagrożeń, w ostatnich latach wzrasta zagrożenie atakami terrorystycznymi gmina nie jest tu jednak szczególnie zagrożona. Obiektywnie ryzyko tego rodzaju ataku należy ocenić jako bardzo małe. Teren gminy położony jest poza zasięgiem zagrożeń powodziowych wyznaczanych przez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej. Zgodnie z publikowanymi przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej mapami zagrożenia powodziowego na terenie gminy nie występują zagrożenia o prawdopodobieństwie wystąpienia %. Nie można wykluczyć występowania w różnych częściach gminy w obrębie obniżeń okresowych podtopień w okresach roztopów (i stagnowania wody roztopowej przy braku możliwości odpływu i/lub infiltracji) lub w przypadku deszczy nawalnych, jednak nie jest to zagadnienie ochrony przeciwpowodziowej i w praktyce nie można mu skutecznie przeciwdziałać przez planowanie rozwoju określonego rodzaju zagospodarowania. Obszary, które w sposób naturalny są w większym stopniu zagrożone tego typu ryzykiem ze względu na warunki fizycznogeograficzne są jednak w zdecydowanej większości pozbawione zainwestowania, jak też nie służą intensywnej produkcji rolniczej a więc ewentualne straty z tego tytułu będą ograniczone. Wysokie i lokalnie strome skarpy rynien polodowcowych oraz pagórów morenowych stwarzają zagrożenie wystąpienia ruchów masowych. Zbocza w rejonie miejscowości Izabela, Witosław, Wiele i Konstantowo wskazane na Załączniku nr 4 jako strefa krawędziowa obszary znacznych wysokości względnych są przez Państwowy Instytut Geologiczny wskazywane jako predysponowane do występowania ruchów masowych. Zgodnie z informacją Państwowego Instytutu Geologicznego, na obecnym etapie prac nad identyfikacją terenów zagrożonych ruchami osuwiskowymi: są to jedynie ogólne i wstępne dane informujące o możliwej predyspozycji obszarów (wynikającej głównie z budowy geologicznej i morfologii) do rozwoju ruchów masowych w poszczególnych powiatach pozakarpackich, nie potwierdzone zwiadem terenowym, dlatego nie można ich wykorzystywać przy sporządzaniu planów zagospodarowania przestrzennego. Tereny te przedstawione na Załączniku nr 4 jako strefa krawędziowa obszary znacznych wysokości względnych powinny być przedmiotem dalszych szczegółowych badań, które określą rzeczywiste ryzyko zachodzenia tego typu procesów oraz pozwolą na identyfikację sposobów ochrony i zabezpieczeń, ale także określą, jakiego rodzaju zagospodarowanie i działalności mogą być realizowane zarówno w tych obszarach, jak i ich sąsiedztwie. Przy obec nym dosyć ogólnym poziomie wiedzy na temat rzeczywistego ryzyka, nie można ich traktować jako obszarów wykluczanych z możliwości realizacji zagospodarowania. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY Najważniejsze potrzeby rozwojowe gminy wiążą się z realizacją głównego celu rozwoju gminy, jakim jest zapewnienie mieszkańcom optymalnych warunków życia. Założenie to jest osią przewodnią całego niniejszego Studium w warstwie diagnostycznej ma na celu rozpoznanie aktualnego stanu rozwoju, w tym identyfikację uwarunkowań rozwoju, szans, zagrożeń, mocnych i słabych stron, oraz audyt stanu funkcjonowania poszczególnych aspektów gminy, a w warstwie kierunków utrwalenia aspek 33

tów prawidłowo funkcjonujących oraz zdecydowana poprawa aspektów nie funkcjonujących właściwie. W najbardziej ogólnym ujęciu, powodzenie rozwoju gminy zależne jest od uwarunkowań zewnętrznych (generowanych poza granicami gminy) oraz wewnętrznych (generowanych na terenie gminy), te drugie z kolei dzielą się na zależne od polityki i możliwości stymulacji przez władze gminy i niezależne od nich. Zadania leżące w gestii samorządu gminnego polegają przede wszystkim na: zapewnieniu mieszkańcom jak najlepszej możliwości dostępu do infrastruktury społecznej (instytucji obsługi ludności) oraz technicznej i komunikacyjnej (głównie urządzenia liniowe), zapewnieniu jak najlepszej jakości świadczenia usług publicznych oraz jak najlepszej jakości funkcjonowania infrastruktury sieciowej (właściwy stan technicznych, zachowanie parametrów normatywnych, itp.) zapewnienie ciągłości funkcjonowania infrastruktury zwłaszcza w zakresie zasilania w energię, wodę, odbiór i utylizację ścieków, odpadów, itp. Zadaniem związanym z kreowaniem rozwoju gminy jest wzmacnianie związków oraz kształtowanie relacji z miastem Bydgoszcz (które znajduje się w zasięgu kilkudziesięciominutowej podróży w komunikacji autobusowej co umożliwia kształtowanie swobodnych dojazdów i szkół pod warunkiem organizacji i zapewnienia tego transportu na terenie gminy obecnie dobrze dostępna jest właściwie tylko siedziba gminy) oraz z siedzibą powiatu miastem Nakło. Pożądany jest także wzrost dostępności do Więcborka bowiem miasto to jest dużym skupiskiem szkolnictwa ponadgimnazjalnego, a nieduża odległość umożliwia młodzieży z terenu gminy podejmowanie kształcenia w tym mieście. Istotnym zadaniem jest wzmacnianie na miarę potrzeb i planowanej roli w przyszłym systemie społecznogospodarczym gminy miejscowości na terenie gminy. Ma to duże znaczenie dla zapewnienia możliwości korzystania z infrastruktury społecznej jak najbliżej miejsca zamieszkania. Do szkół, świetlic i obiektów sportowych należy zapewniać możliwość bezpiecznego dojścia lub dojazdu rowerem. Do głównych potrzeb gminy zaliczyć należy: Uporządkowanie systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków Dokończenie realizacji obwodnicy Mroczy Modernizację lokalnego układu drogowego Dalsze wyposażanie największych miejscowości wiejskich w infrastrukturę sportoworekreacyjną Doprowadzenie do realizacji na terenie gminy sieci gazowej dla zaopatrzenia mieszkańców i przedsiębiorców Możliwości rozwoju gminy Główne możliwości rozwoju gminy wiążą się z funkcją rolniczą i stwarzaniem warunków rozwoju nowoczesnego rolnictwa. Ważną szansą gminy jest rozwój funkcji gospodarczych na bazie już wyznaczonych i wyznaczanych w przyszłości kolejnych terenów inwestycyjnych dobrze dostępnych za pomocą dróg wojewódzkich Potencjalną możliwością rozwoju gminy jest rozwój funkcji turystycznych, w tym także zabudowy o charakterze letniskowym dla mieszkańców Bydgoszczy. Nie należy się jednak spodziewać bardzo dużego zainteresowania ofertą gminy ze względu na dużą konkurencję innych atrakcyjnych gmin. Za bardzo ważną możliwość rozwoju gminy uważa się zapewnienie wysokiej jakości kształcenia w szkołach i upowszechnienie edukacji przedszkolnej. Jest to zagadnienie nie związane 34

bezpośrednio z kształtowaniem zagospodarowania (a więc z przedmiotem Studium), ale mające duże znaczenie dla sytuacji gospodarczej i ograniczania bezrobocia w gminie. ANALIZY EKONOMICZNE, ŚRODOWISKOWE I SPOŁECZNE ANALIZY SPOŁECZNE CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNA GMINY Gmina Mrocza jest obszarem o powolnie zwiększającej się liczbie mieszkańców, przy czym za wzrost ten odpowiada miasto, podczas gdy obszary wiejskie są obszarem stagnującym, a nawet zmniejszającym zaludnienie. Taka sytuacja jest typowa dla większości tradycyjnych obszarów wiejskich województwa. Tab. Zmiany liczby ludności gminy w latach 99523 rok miasto obszary wiejskie gmina razem zmiana w stosunku do poprzedniego roku 995 445 497 96 n.d. 996 44 4978 99 3 997 447 4972 99 998 45 4938 8989 3 999 49 489 89 89 2 48 4837 8945 45 2 42 4858 8978 33 22 434 4926 96 82 23 473 4955 928 68 24 48 499 99 38 25 48 4954 935 45 26 429 4942 96 26 27 424 4996 92 39 28 437 498 9225 25 29 4347 4952 9299 74 2 4396 493 939 2 449 4922 934 32 22 439 4932 9322 9 23 4393 4929 9322 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W okresie wieloletnim 99523, Miasto zanotowało wzrost aż o 348 osób, czyli o ponad 8% (ale na przykład w ujęciu krótkookresowym ostatnie dwa lata to spadek łącznie o 26 osób pomiędzy 2 a 23). Obszary wiejskie w okresie 99523 zanotowały spadek o 42 osoby, czyli zmiana wyniosła niespełna %. W ostatnich latach na wsi zaznacza się lekki trend spadkowy, ale coroczne zmiany są bardzo niewielkie. 35

Gmina w okresie wieloletnim charakteryzuje się dodatnim przyrostem naturalnym corocznie liczba urodzeń jest wyższa od liczby zgonów, a pod tym względem korzystniejsza jest sytuacja obszarów wiejskich, gdzie wskaźnik jest zazwyczaj wyraźnie wyższy. Saldo migracji jest niemal w każdym roku ujemne, a ubytek wynosi nawet kilkadziesiąt osób rocznie. Tu korzystniejsze wartości notuje miasto, gdzie zdarzają się pojedyncze lata z bilansem dodatnim, podczas gdy na obszarach wiejskich są to praktycznie zawsze duże ubytki. Podawane wartości dotyczą migracji międzygminnych, a więc nie odnoszą się do migracji z miejscowości wiejskich do miasta i od wrotnie. Jest to zobrazowanie zmian w relacjach z innymi gminami. 5 49 48 47 46 45 44 43 42 4 miasto obszary wiejskie 4 995 996 997 998 999 2 2 22 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 Rys. Zmiany liczby ludności gminy w latach 99523 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Podobnie jak w innych gminach, także w gminie Mrocza zauważa się zmiany związane ze starzeniem społeczeństwa. Polegają one na spadku liczby i udziału ludności młodej, przy wzroście liczby i udziału ludności starszej. W ujęciu grup ekonomicznych przejawia się to malejącym udziałem grupy przedprodukcyjnej a rosnącym udziałem grupy poprodukcyjnej. Procesy o takim charakterze mają zasięg powszechny (jedynie obszary podmiejskie ze względu na dużą skalę migracji wykazują inną specyfikę) i jak wskazuje prognoza demograficzna będą się pogłębiały w kolejnych latach, a udział grupy poprodukcyjnej będzie w perspektywie mniej niż dekady większy, niż przedprodukcyjnej. 36

Tab. Ruch naturalny na terenie gminy w latach 99523 rok urodzenia zgony przyrost naturalny miasto o. wiejskie razem miasto o. wiejskie razem miasto o. wiejskie razem 995 67 8 47 35 35 7 32 45 77 996 6 86 47 3 48 79 3 38 68 997 47 75 22 36 45 8 3 4 998 44 69 3 4 4 8 3 29 32 999 6 82 43 42 45 87 9 37 56 2 46 6 6 34 37 7 2 23 35 2 49 62 4 43 83 9 9 28 22 57 68 25 32 36 68 25 32 57 23 52 6 3 36 3 67 6 3 46 24 42 6 2 3 47 77 2 3 25 25 42 7 2 2 39 59 22 3 53 26 36 66 2 36 52 88 4 4 27 44 87 3 36 49 85 8 38 46 28 5 77 28 4 44 84 33 44 29 6 79 4 29 55 84 32 24 56 2 62 59 2 33 47 8 29 2 4 2 58 58 6 3 34 65 27 24 5 22 55 82 37 32 33 65 23 49 72 44 73 2 22 23 39 56 95 29 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Tab. Ruch migracyjny na terenie gminy w latach 99523 rok zameldowania miasto o. wiejskie wymeldowania saldo razem miasto o. wiejskie razem miasto o. wiejskie razem 995 53 86 39 6 94 54 7 8 5 996 64 73 37 76 5 9 2 42 54 997 59 68 27 65 93 58 6 25 3 998 53 49 2 45 86 3 8 37 29 999 57 46 3 44 58 2 3 2 2 44 43 87 48 59 7 4 6 2 2 45 32 77 5 25 76 6 7 22 43 45 88 43 5 93 5 5 23 53 39 92 39 58 97 4 9 5 24 49 46 95 39 47 86 9 25 23 68 9 5 5 28 8 26 74 73 47 49 92 4 25 9 6 27 6 69 29 59 98 57 29 28 28 9 78 69 69 6 75 22 28 6 29 38 77 5 39 78 7 2 2 4 43 83 48 79 27 8 36 44 2 58 48 6 62 63 25 4 5 9 22 32 32 64 53 68 2 2 36 57 88 45 3 28 4 23 44 6 4 57 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 37

W mieście Mrocza udział grupy przedprodukcyjnej zmniejszył się w okresie zaledwie 2 analizowa nych lat (223) z ponad 27% ludności ogółem do niespełna 2%. Na obszarach wiejskich jest to spadek z ponad 29% do niecałych 23%. Grupa poprodukcyjna zwiększyła swój udział w mieście z niespełna % do prawie 4%, a na obszarach wiejskich z nieco ponad % do 4%. Tak w mieście, jak i na obszarach wiejskich rośnie udział grupy produkcyjnej i wiąże się on z przesuwaniem środka ciężkości w kierunku starszych roczników, co będzie oznaczało coraz silniejsze zasilanie grupy poprodukcyjnej. Na terenie gminy ma miejsce przewaga liczby mężczyzn nad liczbą kobiet w mieście wynosi ona 3 osób, a na obszarach wiejskich aż 3 osób. Wskutek powyższego wskaźnik feminizacji w mieście wynosi 99 kobiet na mężczyzn, a w na obszarach wiejskich 96. O ile dla terenów wiejskich prze waga liczby mężczyzn jest typowa, to w miastach zazwyczaj notuje się niewielką przewagą liczby kobiet. Przewaga liczby kobiet uwidacznia się dopiero w starszych grupach wiekowych i jest wynikiem przeciętnie krótszego trwania życia mężczyzn. Bardzo niekorzystne są wskaźniki dla grupy wiekowej odpowiadającej za procesy odnowy pokoleniowej w grupie 539 lat ma miejsce wyraźna nierównowaga. Wskaźnik dla miasta wynosi 92, a dla wsi tylko 9. Może on zagrażać wchodzeniu w związki i skutkować mniejszą liczbą urodzeń. 7, 6, 5, 4, grupa przedprodukcyjna miasto 3, grupa przedprodukcyjna obszary wiejskie grupa produkcyjna miasto 2, grupa produkcyjna obszary wiejskie grupa poprodukcyjna miasto, 22 23 24 25 26 27 28 29 2 2 22 23 Rysunek. Zmiany liczebności grup ekonomicznych w latach 99523 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 38 grupa poprodukcyjna obszary wiejskie

Tab. Struktura płci i wieku w roku 23 grupa wiekowa mężczyźni różnica liczby kobiet i mężczyzn kobiety wskaźnik feminizacji miasto obszary wiejskie miasto obszary wiejskie miasto obszary wiejskie miasto obszary wiejskie ogółem 222 252 28 248 3 3 99 96 4 44 53 22 6 22 7 85 5 59 25 54 3 66 22 2 82 8 4 45 63 2 3 25 33 83 8 59 4 86 4 73 3 93 224 77 2 59 84 8 27 9 87 2529 29 2 66 9 43 79 95 334 92 226 2 8 8 46 4 8 3539 66 69 46 6 2 8 88 95 444 52 62 58 63 6 4 4549 28 8 24 43 4 38 97 79 554 5 76 4 5 25 93 86 5559 64 63 9 55 27 8 6 95 664 25 39 26 35 4 97 6569 84 6 94 3 3 2 97 774 4 44 6 7 2 27 49 6 7579 26 49 53 67 27 8 24 37 884 23 23 48 45 25 22 29 96 85 i więcej 2 6 29 3 8 5 38 94 grupa 539 884 992 82 888 72 4 92 9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS OGRANICZENIA I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU OSADNICTWA. PREDYSPOZYCJE DLA ROZWOJU WIELOFUNKCYJNEGO Rozwój przestrzenny gminy należy ocenić na podstawie występujących uwarunkowań, możliwości i ograniczeń rozwojowych poszczególnych jednostek osadniczych. Na terenie gminy identyfikuje się następujące istotne ograniczenia rozwoju osadnictwa oraz niektórych rodzajów funkcji: położenie części gminy w parku krajobrazowym z czym wiążą się ograniczenia w możliwościach kształtowania zagospodarowania, występowanie dosyć licznych o zróżnicowanej wielkości i kształcie podmokłych obniżeń, utrudniających realizację zabudowy (często w takich lokalizacjach może być ona także nie wskazana ze względów środowiskowych) i stanowiących barierę komunikacyjną, 39

zajęcie części gminy przez tereny leśne, zajęcie części gminy przez gleby dobrych klas, które nie powinny być przeznaczane na działalności pozarolnicze na terenie większości gminy wskazuje się ograniczenia dla rozwoju działalności wodochłonnych istnieje problem z odprowadzeniem dużej ilości ścieków, tym bardziej, że warunki wodne wskazują na ryzyko zanieczyszczenia wód na znacznych powierzchniach. Istniejąca sieć osadnicza gminy w zasadzie, poza lokalnie glebami wysokich klas, nie posiada istotnych barier które ograniczałyby ich rozwój terenowy (przestrzenny). Większość wsi posiada znaczące możliwości rozwojowe w ramach istniejącej zwartej zabudowy wsi, w formie zabudowy uzupełniającej, wypełniającej niezainwestowane przestrzenie. Rozwój tego typu zabudowy jest najbardziej pożądany ze względów ekonomicznych, ekologicznych i związanych z racjonalizacją zarządzania gminą (realizacja zadań własnych). Istniejące (ale niezbyt liczne) osadnictwo w formie zabudowy siedliskowej rozproszonej należy uznać za zjawisko niekorzystne pod względem ekonomicznym i przestrzennym. Gmina wykazuje korzystne warunki rozwoju turystyki i rekreacji, opartej na zróżnicowanych walorach. Dominować tu będą zasoby przyrodnicze, gdyż walory kulturowe wykazują mniejszą przydatność dla turystyki. Istotne znaczenie dla funkcji wypoczynkowej i rekreacyjnej mają: obecność wód przydatnych zarówno dla rekreacji codziennej jak i weekendowej, obecność lasów o dużej przydatności dla penetracji pieszej (ruch wędrówkowy), atrakcyjna rzeźba terenu obecność interesujących form chronionych (edukacja ekologiczna, ruch krajoznawczy), przydatność i duża atrakcyjność dla rozwoju coraz bardziej popularnej turystyki rowerowej, przydatność i duża atrakcyjność dla rozwoju turystyki wiejskiej i agroturystyki, przydatność dla rozwoju bazy letniskowej. Potencjalnie istnieją korzystne warunki rozwoju rekreacji i niektórych sportów wodnych. Podstawowymi rodzajami turystyki i rekreacji, które mogą być rozwijane na terenie gminy ze względu na obecne tu walory i predyspozycje przyrodnicze, są: wypoczynek pobytowy, wypoczynek weekendowy w zabudowie letniskowej, rekreacja i sporty wodne, ruch wędrówkowy, ruch krajoznawczy, agroturystyka i turystyka wiejska, turystyka rowerowa, wędkarstwo, edukacja ekologiczna. Gmina posiada pewne ograniczenia przyrodnicze rozwoju przedsiębiorczości, zwłaszcza o większych wymaganiach przestrzennych. Zaliczyć tu należy położenie części gminy w parku krajobrazowym oraz wspomniane ograniczenia fizycznogeograficzne. Potencjalnym pasmem rozwojowym jest strefa wzdłuż drogi 24 na północ od Mroczy (gdzie obowiązuje mpzp na cele rozwoju gospodarczego) oraz na południe od Mroczy gdzie jednak może nastąpić kolizja z rolniczym użytkowaniem gruntów. Pomijając powyższe ograniczenia, istnieją jednak wciąż rezerwy na wyznaczanie terenów rozwojowych w różnych częściach gminy. 4

PODSTAWOWE DANE O GOSPODARCE NA TERENIE GMINY Gmina Mrocza jest obszarem o dominacji funkcji rolniczej, a tylko uzupełniającym znaczeniu usług, mieszkalnictwa i drobnej wytwórczości. Zakłada się, że w kolejnych latach profil ten w zasadniczym ujęciu zostanie zachowany, choć działania samorządu na rzecz poprawy atrakcyjności gminy dla inwestowania mogą nieco zwiększyć znaczenie funkcji związanej z przedsiębiorczością pozarolniczą. W zakresie pełnionych funkcji społecznogospodarczych należy przede wszystkim wskazać na działalności rolnicze, opierające się na korzystnych warunkach glebowych i dobrej strukturze wielkościowej. Gmina położona jest w części województwa zaliczanej do ważnych producentów żywności. Tereny rolne w gminie mają swoje kontynuacje w gminach: Nakło, Sadki, Sicienko, Koronowo, Więcbork wszędzie tu obserwowane są podobne warunki i podobny profil produkcji (choć tereny leżące bliżej Bydgoszczy mają nieco lepiej rozwinięte sadownictwo). Gmina należy do dostrzegalnych producentów żywności. Dostępność danych i informacji na temat produkcji rolniczej jest bardzo ograniczona, niemniej jednak dostępne dane oraz inne przesłanki, sytuują gminę wśród obszarów cechujących się dużą efektywnością i towarowością produkcji. Pod względem powierzchni użytków rolnych, w 25 roku gmina lokowała się na 3 pozycji wśród 44 gmin województwa (pow. 42 ha), a pod względem powierzchni gruntów ornych na 28. pozycji (43 ha). Potencjał gminy w zakresie powierzchni najważniejszych zasiewów wynosi około % sumy wojewódzkiej (np. powierzchnia zasiewów ogółem,%, 23. pozycja w województwie). Tab. Podstawowe informacje o potencjale rolniczym gminy wg PSR2 część I gospodarstwa rolne ogółem gospodarstwa prowadzące działalność rolniczą gospodarstwa ogółem gmina ogółem do ha włącznie gospodarstwa indywidualne gospodarstwa prowadzące działalność rolniczą gospodarstwa ogółem powyżej powyżej powyżej powyżej do ha do ha do ha ha ogółem ha ogółem ha ogółem ha włącznie włącznie włącznie razem razem razem razem Kcynia 925 3 794 89 97 794 92 3 79 887 97 79 Mrocza 43 293 33 293 397 287 297 287 Nakło nad Notecią 66 4 52 5 22 488 597 4 493 5 22 479 Sadki 59 38 452 589 38 45 587 38 449 586 38 448 Szubin 822 64 758 777 4 737 87 64 753 772 4 732 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Tab. Podstawowe informacje o potencjale rolniczym gminy wg PSR2 część II liczba gospodarstw prowadzących uprawy zboża razem uprawy przemysłowe ziemniaki buraki cukrowe rzepak i rzepik razem warzywa gruntowe Kcynia 765 365 33 6 23 8 Mrocza 272 29 6 53 47 3 Nakło nad Notecią 36 82 88 59 2 Sadki 454 273 93 9 57 5 Szubin 645 276 42 86 9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 4

Tab. Podstawowe informacje o potencjale rolniczym gminy wg PSR2 część III liczba gospodarstw posiadających zwierzęta gmina bydło razem trzoda chlewna razem liczba zwierząt w gospodarstwach drób ogółem trzoda chlewna bydło razem razem razem konie drób ogółem razem konie Kcynia 4 428 47 453 8839 286 34 9936 Mrocza 5 54 2 46 34 473 63 932 Nakło n.not. 56 43 2 28 525 8454 85 3289 Sadki 99 26 8 36 5598 445 59 382 Szubin 273 235 45 33 7365 58 99 2587 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wg danych Powszechnego Spisu Rolnego z roku 2: na terenie gminy jest 43 gospodarstw rolnych, w tym 397 gospodarstw indywidualnych, wśród których 297 prowadzi działalność rolniczą spośród gospodarstw indywidualnych prowadzących działalność rolniczą, tylko ma do ha powierzchni użytków rolnych, a 287 powyżej ha powierzchni użytków rolnych w 2 roku 272 gospodarstwa uprawiały zboża, 29 ziemniaki, 6 rośliny przemysłowe, 47 rzepak i rzepik, 53 buraki cukrowe w 2 roku w gospodarstwach rolnych zanotowano następującą powierzchnię zasiewów (ha): ogółem 9396,9 zboża razem 59,7 zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi 53,58 pszenica ozima 896,8 pszenica jara 65,2 żyto 73,92 jęczmień ozimy 33,4 jęczmień jary 668,59 owies 9,5 pszenżyto ozime 65,39 pszenżyto jare 88,7 mieszanki zbożowe ozime mieszanki zbożowe jare 9,4 kukurydza na ziarno 77,24 ziemniaki 82,56 uprawy przemysłowe 3247,79 buraki cukrowe 37,72 rzepak i rzepik razem 293,7 warzywa gruntowe 69,82 w 2 roku łącznie 2 gospodarstw hodowało zwierzęta gospodarskie, z czego 46 gospodarstw hodowało drób, 54 trzodę chlewną, 5 bydło w 2 roku pogłowie bydła wynosiło nieco ponad 3 tys. sztuk, trzody ponad 4 tys, a drobiu ponad 9 tys. łącznie pogłowie zwierząt gospodarskich wyrażone w sztukach dużych wynosiło 656 co jest wartością niewielką potencjał gminy w zakresie produkcji zwierzęcej jest znacznie mniejszy, niż w produkcji roślinnej. Według danych Urzędu Miejskiego w roku 24 w gminie funkcjono 42

wało jedno duże gospodarstwo hodowlane w Konstantowie, które miało około 3,5 tys. DJP (trzoda chlewna) Wg danych Powszechnego Spisu Rolnego z roku 2, aż 89% użytków rolnych gospodarstw prowadzących działalność rolniczą znajdowało się w gospodarstwach liczących ponad 5 ha powierzchni. Tab. Porównanie stanu przedsiębiorczości w powiecie nakielskim w roku 23 liczba gmina gmina Kcynia ogółem wskaźnik na mieszkańców rolnictwo, przemysł i leśnictwo, pozostała budownict łowiectwo i działalność wo rybactwo ogółem rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictw o pozostała działalność 776 56 88 532 57,2 4, 3,8 39,2 miasto Kcynia 383 6 89 288 8,8,3 8,8 6,8 obszary wiejskie gminy Kcynia 393 5 99 244 44,5 5,7,2 27,6 593 35 84 374 63,6 3,8 9,7 4, miasto Mrocza 375 22 242 85,4 2,5 27,8 55, obszary wiejskie gminy Mrocza 28 24 62 32 44,2 4,9 2,6 26,8 265 63 658 929 8,6,9 2,3 59,4 69 23 366 3 88,,2 9, 67,8 obszary wiejskie gminy Nakło 96 4 292 628 72,3 3, 22, 47,3 gmina Sadki 353 2 93 239 48,2 2,9 2,7 32,6 78 58 429 293 73,3 2,4 7,7 53,2 miasto Szubin 87 8 57 642 84,2,8 6,4 67, obszary wiejskie gminy Szubin 973 5 272 65 66,2 3,4 8,5 44,3 w tym: gmina Mrocza w tym: gmina Nakło w tym: miasto Nakło gmina Szubin w tym: Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS Gmina charakteryzuje się niezbyt dobrze rozwiniętą przedsiębiorczością, mierzoną liczbą zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na mk. W roku 23 na terenie gminy zarejestrowane były 593 podmioty gospodarcze, co daje wskaźnik 63,6/. Jest to wskaźnik niższy nie tylko od przeciętnego dla całego województwa, ale nawet od przeciętnego na obszarach wiejskich województwa. W mieście Mrocza wskaźnik wynosi 85,4, natomiast na obszarach wiejskich tylko 44,2 (średnia wojewódzka dla obszarów wiejskich wynosi 69/ osób). Sytuacja gminy na tle powiatu nie kształtuje się niekorzystnie tylko dlatego, że część gmin ma silniej zurbanizowany charakter i nie mogą być wiarygodnym punktem odniesienia dla gminy Mrocza (jak gminy Szubin i Nakło) a pozostałe zwyczajnie są słabo rozwinięte gospodarczo (Sadki i Kcynia) i na ich tle sytuacja w gminie wydaje się typowa. Ponad połowa firm zarejestrowanych na obszarach wiejskich gminy funkcjonuje w zaledwie 5 miejscowościach Drzewianowie, Wielu, Witosławiu, Ostrowie i Kosowie. Struktura zarejestrowanych podmiotów w gminie jest typowa, więc głównym problemem jest zbyt mała liczba działających firm. 43

Przebieg trasy rowerowej R oraz szlaku pieszego Witosław Więcbork wg portalu WirtualneSzlaki.pl Turystycznej mapy kujawskopomorskiego (źródło: http://mapa.wirtualneszlaki.pl; włączony podkład mapowy OpenStreet Map) Gmina posiada predyspozycje dla rozwoju działalności turystycznych i rekreacyjnych (głównie związanych z turystyką pobytową, rekreacją wodną, agroturystyką, turystyką rowerową i wędrówkową), ale na jej terenie nie funkcjonują miejsca noclegowe identyfikowane zgodnie z metodologią urzędu statystycznego. W Rościminie realizowana jest harcerska stanica wodna, która może znacznie zwiększyć zainteresowanie gminą wśród młodzieży zainteresowanej sportami i rekreacją wodną. Na terenie gminy wyznaczono jeden szlak pieszy z Witosławia do Więcborka, a przez teren gminy biegnie międzynarodowa trasa rowerowa EuroRoute R. W mieście Mrocza znajdują się miejsca noclegowe przy Ośrodku Przygotowań Olimpijskich (kilkanaście miejsc w pokojach różnej wielkości). Na terenie gminy nie funkcjonują kąpieliska (w rozumieniu ustawy Prawo Wodne). Tabela. Struktura branżowa podmiotów w gminie w roku 23 Sekcja miasto obszary wiejskie liczba Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo miasto obszary wiejskie udział (% ogółu) 24 2,9,,, 35 6 9,3 7,3 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych,, Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 3,8,5 84 45 22,4 2,6 22 57 32,5 26, Górnictwo i wydobywanie Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów 44

samochodowych, włączając motocykle Transport i gospodarka magazynowa 4 3 3,7 6, Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 5 4,3,8 Informacja i komunikacja 4 4,,8 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 2,7,5 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 2 3 3,2,4 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 6 8 4,3 3,7 Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 4 2,7,8 Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 3 8,8 3,7 Edukacja 3 8,8 3,7 6 8 4,3 3,7 6,6,5 2 3 5,6 6,,, Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa Organizacje i zespoły eksterytorialne Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS Tabela. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wg miejscowości statystycznych (23 r.) miejscowość rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo ogółem przemysł i budownictwo pozostała działalność Drzewianowo 28 9 8 Wiele 27 4 22 Witosław 23 4 8 Ostrowo 22 Kosowo 2 7 3 Krukówko 7 5 2 Wyrza 7 4 6 7 Drążno 3 2 7 4 Samsieczynek 2 5 4 Białowieża 7 5 Izabela 7 5 Rościmin 7 4 2 Kaźmierzewo 5 4 Orle 5 3 Matyldzin 3 2 Rajgród 3 2 Jeziorki Zabartowskie 2 2 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS 45

ANALIZY EKONOMICZNE PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWYCH TENDENCJI RUCHU BUDOWLANEGO Analiza stanu rozwoju i charakterystyka struktur zasobów mieszkaniowych na terenie gminy (szczegółowe dane zawarte w rozdziale Uwarunkowania wynikające z warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia ), wskazuje że: a) w mieście Mrocza Wskaźniki przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania lokuje Mroczę wśród najlepszych miast województwa co oznacza, że mieszkania w mieście są relatywnie duże. Wskaźnik przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania przypadającej na mieszkańca, należy do najniższych co oznacza, że przeciętnie każde z mieszkań zamieszkiwane jest przez stosunkowo dużą liczbę ludności. Wskaźnik liczby mieszkań na mieszkańców jest w mieście najniższy wśród miast województwa co oznacza, że mieszkań jest relatywnie mało. Obliczanie wartości średnich dla tak zróżnicowanej grupy miast powodowałoby duże przekłamania, ale na przykład w mieście Nakło wskaźnik liczby mieszkań na mieszkańców jest wyższy o 78, w mieście Sępólno Krajeńskie o 42, w mieście Więcbork o 6. Mediana wskaźnika dla miast województwa jest wyższa o 75. Oznacza to, że osiągnięcie wskaźnika mediany wymagałoby zwiększenia liczby mieszkań w mieście o 33, a osiągnięcie wskaźnika typowego dla najlepszych pod tym względem miast (ale poza ścisłą czołówką) wymagałoby zwiększenia liczby mieszkań o ponad 4. b) na obszarach wiejskich gminy Mrocza Wskaźniki przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania oraz przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania przypadającej przeciętnie na mieszkańca, należą do najniższych na obszarach wiejskich województwa. Z powyższego wynika, że mieszkania w gminie są małe, w porównaniu z innymi obszarami wiejskimi. Bardzo niekorzystny jest też wskaźnik liczby mieszkań na mieszkańców wynosi on 264, przy średniej dla obszarów wiejskich wynoszącej 28 i dosyć częstych przypadkach przekraczania wartości 29, a nawet 3. Z powyższego wynika, że liczba mieszkań w miejscowościach wiejskich jest mała. Gdyby przyjąć za cel osiągnięcie średniej wartości wojewódzkiej, liczba mieszkań na obszarach wiejskich powinna wzrosnąć o 84, a chcąc osiągnąć relatywnie wysoki wskaźnik na poziomie 3 (co lokowałoby obszary wiejskie gminy około 2 pozycji w województwie) liczba mieszkań na obszarach wiejskich powinna wzrosnąć o ponad 75. Powyższe wyliczenia pozwalają szacować zapotrzebowanie na mieszkania, pozwalające na osiągnięcie standardów zamieszkania związanych z zagęszczeniem ludności w mieszkaniach, porównywalnych z przeciętnymi wartościami wojewódzkimi, na około 4245, z czego większość (co najmniej 758%) powinna przypaść na miasto lub miejscowości bezpośrednio z miastem sąsiadujące. ANALIZY EKONOMICZNE PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z OBECNEJ STRUKTURY UŻYTKOWANIA GRUNTÓW Analiza powierzchni zajmowanych przez tereny mieszkaniowe i tereny przemysłowe nie daje jednoznacznych wniosków. W mieście Mrocza tereny mieszkaniowe zajmują 53 ha, czyli prawie % powierzchni ogólnej. Jest to wskaźnik porównywalny z innymi miastami, choć w niektórych jest on znacznie niższy, a w innych znacznie wyższy. Nie można więc stwierdzić, że powierzchnia miasta jest nieefektywnie wykorzystywana, o czym świadczyłby wskaźnik niski. Jednocześnie jednak gęstość zaludnienia odniesiona do powierzchni zabudowy mieszkaniowej, jest niski nie tylko na tle innych miast, ale nawet na tle niektórych obszarów wiejskich. Może to wskazywać, że na terenie miasta Mrocza w ramach terenów zajmowanych przez zabudowę możliwe jest zwiększenie jej gęstości, ale 46

może też być (i prawdopodobnie jest) wynikiem dominacji zabudowy jednorodzinnej w której liczba ludności w odniesieniu do zajmowanej powierzchni jest niska. Tabela. Powierzchnia i udział terenów zurbanizowanych (mieszkaniowych i przemysłowych) w powierzchni bez lasów, zadrzewień i wód w powiatach: nakielskim i sępoleńskim w roku 24 Tereny mieszkaniowe Jednostka terytorialna Kcynia Mrocza Więcbork Kamień Krajeński Nakło nad Notecią Szubin Sępólno Krajeńskie Kcynia Kamień Krajeński Sadki Więcbork Sośno Sępólno Krajeńskie Mrocza Szubin Nakło nad Notecią Tereny przemysłowe Tereny Tereny mieszkaniowe przemysłowe % powierzchni ogólnej ha miasta 4 5 53 5 62 8 22 8 24 37 86 26 3 5 Gminy wiejskie i wiejskie części gmin miejskowiejskich 9 9 35 7 87 9 45 2 29 56 6 65 3 25 26 52 95 6,,82 5,5 7,4 2,5,9 9,48,73,2,94 2,6 3,6 3,6 8,79,4,29,68,3,22,37,55,6,,4,6,7,8,8,,,3,69 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Banku Danych Lokalnych Tabela. Liczba ludności przypadająca na ha terenów mieszkaniowych w powiatach: nakielskim i sępoleńskim w roku 24 Jednostka Miasta Wartość Mrocza 82,6 Sępólno Krajeńskie 82,8 Więcbork 96,7 Kamień Krajeński 9, Szubin, Kcynia 5,5 Nakło nad Notecią 53,7 Gminy wiejskie i wiejskie części gmin miejskowiejskich Szubin 68,7 Mrocza 76, Sadki 84, Nakło nad Notecią 88, Kcynia 96,8 Sępólno Krajeńskie 2, Kamień Krajeński 3,6 Więcbork 64, Sośno 75, Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Banku Danych Lokalnych Udział zabudowy mieszkaniowej na obszarach wiejskich należy do niskich być może jest skutkiem stosunkowo dużego udziału ludności zamieszkującej w budynkach wielorodzinnych przy byłych 47

gospodarstwach rolnych. Jednak założeniu temu przeczy bardzo niski wskaźnik gęstości zaludnienia odniesiony do powierzchni zabudowanej podczas gdy przy dużym znaczeniu zabudowy wielorodzinnej powinien on być relatywnie wyższy. Rozkład terenów przemysłowych jest zależny od bardzo wielu czynników tym bardziej, że specyfika różnych rodzajów działalności powoduje bardzo zróżnicowane zapotrzebowanie na przestrzeń. W tym kontekście trudno mówić o wartościach typowych lub miarodajnych wartościach przeciętnych. Rozpiętość pomiędzy wartościami skrajnymi w grupie analizowanych zaledwie kilku miast jest ponad 4krotna. Bardzo wiele obszarów wiejskich w ogóle nie wykazuje terenów przemysłowych. Wskaźnik notowany w gminie Mrocza (3 ha czyli,% powierzchni ogólnej), nie jest więc niski. Podstawowe wnioski: struktury użytkowania gruntów nie dają jednoznacznych przesłanek do prognozowania zapotrzebowania na tereny rozwojowe. Brak tu w pełni wiarygodnych danych porównawczych, ale jednocześnie w przypadku terenów rozwoju gospodarczego pozyskanie inwestora rozwijającego działalność o dużym zapotrzebowaniu terenu, może doprowadzić do znacznego zwiększenia powierzchni terenów wykorzystywanych na te cele. Wysokie wskaźniki udziału powierzchni zurbanizowanych (mieszkaniowych) przy jednocześnie niskich wskaźnikach gęstości zaludnienia wskazują na rozproszenie osadnictwa. Jest to problem diagnozowany także na podstawie innych przesłanek (np. analizy zagospodarowania poszczególnych miejscowości). Charakter osadnictwa jest uwarunkowaniem historycznym w praktyce nie podlegającym sterowaniu z poziomu samorządu lokalnego. Duże rozproszenie zabudowy nie świadczy o braku potrzeb rozwojowych, jest jedynie wyznacznikiem charakteru zagospodarowania przestrzeni w gminie. ANALIZY ŚRODOWISKOWE PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z OGRANICZEŃ PRZYRODNICZYCH ROZWOJU ZAGOSPODAROWANIA Pomimo iż lokalnie czynniki środowiskowe mogą stanowić ograniczenia dla rozwoju zagospodarowania (są to najczęściej: położenie w parku krajobrazowym oraz obecność obniżeń lub terenów występowania dobrych gleb, lokalnie terenów o niekorzystnej rzeźbie), to w praktyce na terenie każdej z miejscowości istnieją możliwości rozwoju zagospodarowania na dużą skalę przestrzenną znacznie przekraczającą realne zapotrzebowanie. Względy środowiskowe nie mogą być więc postrzegane jako czynnik ograniczający rozwój zagospodarowania w gminie. Bardzo obszerne analizy uwarunkowań środowiskowych rozwoju zagospodarowania zawarto w części poświęconej Uwarunkowaniom wynikającym ze stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego. PROGNOZY DEMOGRAFICZNE, W TYM UWZGLĘDNIAJĄCE, TAM GDZIE TO UZASADNIONE, MIGRACJE W RAMACH MIEJSKICH OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH OŚRODKA WOJEWÓDZKIEGO Gmina Mrocza położona jest poza miejskim obszarem funkcjonalnym ośrodków stołecznych województwa kujawskopomorskiego. Nie przewiduje się, by podlegała istotnym migracjom w relacjach z Bydgoszczą (a zwłaszcza zauważalnemu napływowi ludności z Bydgoszczy). Główny Urząd Statystyczny nie publikuje prognoz dla obszarów mniejszych, niż powiat. Nie jest więc możliwe wykorzystanie prognozy dedykowanej gminie Mrocza. Prognozę zmian liczby mieszkańców gminy wykonano bazując na prognozach GUS dla powiatów nakielskiego i sępoleńskiego. Gmina Mrocza jest wprawdzie położona w powiecie nakielskim, ale charakter społecznogospodarczy gmin Nakło i Szubin, tak odmienny od tego w gminie Mrocza, ma dominujący wpływ na prognozę 48

(zwłaszcza wynikającą z silnego zurbanizowania i relacji tych bardzo dużych gmin z Bydgoszczą). Jednocześnie gmina Mrocza wykazuje dużo podobieństw do profilu społecznogospodarczego powiatu sępoleńskiego, stąd uznano, że prognoza dla tego obszaru będzie bardziej miarodajna dla gminy Mrocza, niż prognoza dla powiatu nakielskiego. Mieszkańcy gminy Mrocza wykazują podobne struktury oraz zbliżony profil społeczny, a więc powołanie się na analogie z kierunkami i natężeniem zmian liczby ludności, prognozowanymi dla tego powiatu, jest uprawnione. Z opisanych powyżej powodów, opracowując model prognozy rozwoju ludności bazujący na prognozie GUS dla powiatów, dokonano korekty i nadano powiatowi sępoleńskiemu dwukrotnie wyższą rangę, niż powiatowi nakielskiemu. Prognoza wskazuje więc na realne ryzyko istotnego zmniejszenia liczby mieszkańców ale w perspektywie dłuższej, niż dekada. Znacznie większa skala zmian będzie miała miejsce w mieście, natomiast na obszarach wiejskich jeszcze w roku 23 liczba ludności będzie zaledwie o kilkadziesiąt mniejsza, niż obecnie. W przypadku miasta w roku 23 możliwa jest liczba mieszkańców mniejsza aż o około 37 osób, a w kolejnej dekadzie zajdą dalsze spadki (w 24 w stosunku do stanu obecnego o ponad 55 osób, czyli ponad 2%. Przyjmuje się, że ruchy migracyjne nie będą miały zbyt dużego wpływu na kształtowanie liczby ludności, ponieważ bezwzględne saldo będzie raczej małe należy się spodziewać, że w okresie wieloletnim będzie ujemne. Zakłada się niewielki wzrost liczby urodzeń, a w dłuższej perspektywie także zgonów. Za ubytek liczby mieszkańców odpowiadać będzie przede wszystkim niekorzystne saldo migracji, ale w mieście także niekorzystne wartości przyrostu naturalnego. Istotne zmiany zajdą w zakresie struktur wieku. Dla grupy poprodukcyjnej prognozuje się sukcesywny wzrost, po roku 22 w szybkim tempie. Należy dążyć do rozwoju usług skierowanych do starszych grup wiekowych oraz rozwoju działalności z zakresu opieki zdrowotnej i socjalnej ukierunkowanej do tej grupy. Niezbędna jest likwidacja barier architektonicznych oraz tworzenie łatwo dostępnej komunikacji publicznej. Tabela. Uśredniona i skorygowana prognoza zmian liczby ludności dla powiatów nakielskiego i sępoleńskiego zmiana wyrażona jako procent stanu liczby ludności z roku 24 prognoza na rok 22 ogółem miasto liczba ludności w stosunku do stanu z roku 24 (%) 99,2* 97,7 wieś,3 prognoza na rok 23 ogółem miasto 96,8* 93,5 wieś 99,4 prognoza na rok 24 ogółem 92,8* miasto 87,8 wieś 96,5 * rzeczywista prognoza ludności ogółem wykonana jako suma prognozowanej ludności dla miast i obszarów wiejskich Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Banku Danych Lokalnych Tabela. Prognoza zmian liczby ludności dla gminy Mrocza na podstawie uśrednionej i skorygowanej prognozy dla powiatów nakielskiego i sępoleńskiego. prognoza na rok 22 ogółem miasto liczba ludności w stosunku do stanu z roku 24 (%) 9234 4277 wieś 4957 prognoza na rok 23 ogółem miasto 8999 49 wieś 498 prognoza na rok 24 ogółem 86 miasto 3843 wieś 4767 Źródło: Obliczenia własne W ujęciu poszczególnych miejscowości należy zwrócić uwagę, że w przypadku kilku miejscowości prognozuje się wzrost liczby mieszkańców. Są to miejscowości największe oraz położone w bliskim sąsiedztwie miasta. W szczególności prognozuje się wzrost liczby mieszkańców (o natężeniu kilku procent w okresie dwóch dekad) w miejscowościach: Witosław, Wiele, Wyrza, Ostrowo, rejon Kosowo Kozia Góra Krajeńska Modrakowo, Drzewianowo. 49

Tabela. Przykłady obszarów o notowanym wzroście liczby mieszkań, pomimo spadku liczby mieszkańców. Gmina / jednostka zmiana w okresie 99524 (%) liczby mieszkań liczby mieszkańców Nieszawa gmina miejska 2,4 7, Bydgoszcz gmina miejska 8,7 7,4 Inowrocław gmina miejska 7, 5,9 Chełmno gmina miejska 6, 7,3 Grudziądz gmina miejska 5,3 5,7 Włocławek gmina miejska 4,8 7,5 Nakło nad Notecią miasto 2,5 5,2 Kruszwica miasto miasto, 7,8 Rogowo gmina wiejska 9,5 5,9 Bądkowo gmina wiejska 9,2,9 Jeziora Wielkie gmina wiejska 6,8 6,3 Kowal gmina wiejska 6,7 5,2 Boniewo gmina wiejska 6,6 9,7 Brzuze gmina wiejska 6,6 5,4 Kcynia obszar wiejski 5,7 7,2 Janikowo obszar wiejski 5,2 5,8 Barcin miasto 5,, Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Banku Danych Lokalnych Podkreślić należy, że tereny rozwojowe na cele mieszkalnictwa są niezbędne także wówczas gdy nie prognozuje się wzrostu liczby mieszkańców, a nawet jeśli prognozuje się spadek. Polska wykazuje wciąż znaczącą przewagę liczby gospodarstw domowych nad liczbą mieszkań, co skutkuje dążeniem do usamodzielniania części gospodarstw. Konsekwencją tego jest wzrost liczby mieszkań przy zmniejszaniu przeciętnej liczby osób w mieszkaniach i przy wzroście przeciętnej powierzchni przypadającej na jednego mieszkańca (poprawiają się więc warunki zamieszkania). Na terenie województwa kujawskopomorskiego znaleźć można bardzo liczne przykłady gmin, w których pomimo spadku liczby mieszkańców (nawet znaczącego) zanotowano wyraźny wzrost liczby mieszkań. Przykłady przedstawiono w tabeli. Warto zauważyć, że posłużono się stosunkowo długim okresem 2 lat, co eliminuje możliwość zaistnienia przypadkowych wahań koniunkturalnych. Uwzględniając powyższe przykłady można zakładać, że w perspektywie najbliższych 2 lat, także na terenie gminy Mrocza liczba mieszkań powinna wzrosnąć o co najmniej 35%. Przy obecnej liczbie mieszkań oznaczałoby to wzrost rzędu 83 mieszkań. Ta symulacja nie uwzględnia bardzo dużego deficytu mieszkań wynikającego z ich małej liczby w odniesieniu do liczby mieszkańców. Jak wykazano wcześniej, ten deficyt szacować można na 4245 mieszkań. PROGNOZA ROZWOJU GOSPODARCZEGO GMINY ORAZ PRZESŁANKI ZAPOTRZEBOWANIA NA TERENY ROZWOJOWE WYNIKAJĄCE Z PROGNOZ ROZWOJU GOSPODARCZEGO Analiza stanu rozwoju przedsiębiorczości pozarolniczej (przeprowadzona w rozdziale dotyczącym analiz ekonomicznych) prowadzi do wniosku, że ogólny stan przedsiębiorczości tak w mieście, jak i na obszarach wiejskich jest wyraźnie niższy, niż przeciętnie w województwie. W obydwu przypadkach różnica wynosi ponad 2 podmiotów na tys. mieszkańców, co oznacza, że osiągnięcie wartości przeciętnych musiałoby się wiązać z funkcjonowaniem w gminie dodatkowych około 2 podmiotów. 5

Nie tylko w sekcji G, ale szczególnie w przypadku sekcji G, obejmującej jeden z najważniejszych aspektów rozwoju gospodarczego i kształtowania jakości życia mieszkańców (jest to handel i naprawy), która w miastach stanowi najczęściej około /4 a na obszarach wiejskich około /5 ogółu podmiotów, wskaźnik na obszarach wiejskich gminy Mrocza jest znacznie niższy od średniej (,6/ mieszkańców wobec 8,/ średnio w województwie). Notuje się tu więc duży deficyt rzędu ponad 3 podmiotów. W mieście Mrocza sytuacja jest nieznacznie gorsza od średniej. Stan rozwoju przedsiębiorczości w niektórych ważnych aspektach wyraźnie słabiej rozwiniętej niż przeciętnie w województwie wskazuje się na potrzebę wyznaczania terenów rozwojowych, w tym przestrzeni na rozwój usług komercyjnych. Tereny te są niezbędne nie tylko dla zapewnienia dalszego harmonijnego rozwoju gospodarczego gminy, ale już dla nadrobienia zaległości rozwojowych w stosunku do innych gmin (w celu wyrównania wskaźników, czyli osiągnięcia wskaźników przeciętnych). Istotny jest też aspekt konieczności tworzenia dużej liczby miejsc pracy gmina Mrocza od początku transformacji systemowej należy do obszarów o relatywnie bardzo wysokim poziomie bezrobocia najczęściej najwyższym w całej północnozachodniej części województwa. Analizując dotychczasowy stan rozwoju gminy oraz procesy rozwojowe zachodzące w sąsiednich gminach, a także w wykazujących podobne uwarunkowania i charakter rozwoju, gminach położonych w innych częściach województwa kujawskopomorskiego, jak również uwzględniając szczegółowe uwarunkowania przyrodnicze, ludnościowe, infrastrukturalne i komunikacyjne, można prognozować kierunki rozwoju gospodarczego gminy. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na następujące czynniki, mające decydujące znaczenie dla Prognozy: peryferyjne położenie wobec głównych ośrodków miejskich dobra dostępność w sieci drogowej oraz co jest przewagą w stosunku do wielu gmin dostępność w sieci kolejowej duża konkurencja ze strony gmin o zróżnicowanym charakterze funkcjonalnym i zróżnicowanym charakterze przestrzeni o równie korzystnych lub korzystniejszych predyspozycjach dla rozwoju różnych form przedsiębiorczości podstawowe znaczenie rolnictwa w rynku pracy gminy brak tradycji przemysłowych na terenie gminy duża dostępność siły roboczej (wysokie wskaźniki bezrobocia, a więc duże zapotrzebowanie na pracę i łatwość pozyskania siły roboczej) choć należy przypuszczać, że o stosunkowo niskich kwalifikacjach; stwarza to jednak możliwości rozwoju stosunkowo szerokiego zakresu działalności gospodarczych wysoki potencjał rolnictwa umożliwiający rozwój przetwórstwa na bazie lokalnych płodów rolnych łatwość zaopatrzenia energochłonnych) gmina posiada pewne ograniczenia przyrodnicze rozwoju przedsiębiorczości, zwłaszcza o większych wymaganiach przestrzennych. Zaliczyć tu należy położenie części gminy w parku krajobrazowym oraz wspomniane ograniczenia fizycznogeograficzne. Potencjalnym pasmem rozwojowym jest strefa wzdłuż drogi 24 na północ od Mroczy (gdzie obowiązuje mpzp na cele rozwoju gospodarczego) oraz na południe od Mroczy gdzie jednak może nastąpić kolizja z rolniczym użytkowaniem gruntów. Pomijając powyższe ograniczenia, istnieją jednak wciąż rezerwy na wyznaczanie terenów rozwojowych w różnych częściach gminy. w energię elektryczną 5 (możliwość rozwoju działalności

Predyspozycja dla rozwoju przedsiębiorczości na terenie gminy są więc umiarkowanie korzystne. Chłonność terenów w zakresie funkcji gospodarczych jest bardzo duża. W zakresie tego typu działalności brak jest możliwości określenia wielkości docelowej lub optymalnej terenów inwestycyjnych. W praktyce lokowanie dużych inwestycji jest procesem bardzo złożonym i bardzo często jest poprzedzone przygotowaniem oferty, której dostępność jest czynnikiem decydującym o atrakcyjności danej lokalizacji. Gminy, w których istnieją realne przesłanki pozyskania inwestora powinny więc wyprzedzająco przygotowywać (pod względem planistycznym i infrastrukturalnym) tereny inwestycyjne o dużej skali. Każdorazowo ponosi się tu pewne ryzyko, iż inwestor nie zostanie pozyskany, a dokonany proces planistyczny będzie nieefektywny jednak jeśli tego typu działania nie zostaną podjęte, szansa rozwoju działalności o dużej skali przestrzennej, gwarantującej utworzenie dużej liczby miejsc pracy, zdecydowanie maleje. Prognozując rozwój gospodarczy gminy należy zakładać pozyskiwania inwestorów rozwijających działalności nie wymagające wysoko wykwalifikowanej siły roboczej. Na terenie gminy dostępny jest teren inwestycyjny objęty mpzp umożliwiający rozwój działalności gospodarczych w średniej skali (ponad 4 ha). Niezbędne jest wyznaczanie kolejnych terenów rozwojowych o dużej skali, co może być problematyczne uwzględniając strukturę przestrzeni gminy oraz o średniej skali. Analogia z innymi gminami z terenu województwa, które wyznaczyły w drodze mpzp tereny o przeznaczeniu P/U wskazuje, że powinny być to tereny o powierzchni minimum ha, a optymalnie ponad 2 ha. W przypadku gminy Mrocza lokalizacja terenów rozwojowych w sąsiedztwie drogi nr 24 w południowej części gminy, pozwoli wykorzystać walor dobrej dostępności drogi nr. MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PRZEZ GMINĘ WYKONANIA SIECI KOMUNIKACYJNEJ I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, A TAKŻE INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ, SŁUŻĄCYCH REALIZACJI ZADAŃ WŁASNYCH GMINY Istotnym uwarunkowaniem rozwoju zagospodarowania, jest istniejąca lub potencjalna możliwość jego obsługi poprzez infrastrukturę. Kluczowe znaczenie ma więc zdolność samorządu do realizacji zadań własnych wobec terenów nowej zabudowy, w tym zwłaszcza finansowania rozwoju i utrzymania infrastruktury społecznej i technicznej oraz budowy dróg. W przypadku terenów rozwoju gospodarczego kluczowe znaczenie ma infrastruktura techniczna i dostępności drogowa (przy czym do zadań własnych samorządu lokalnego zalicza się dostawę wody, odprowadzenie i oczyszczenie ścieków oraz zagospodarowanie odpadów) a dla terenów zabudowy mieszkaniowej, oprócz infrastruktury technicznej i dróg, także infrastruktura społeczna (z której znaczna część należy do zadań własnych samorządów są to zwłaszcza placówki oświaty, instytucje kultury oraz instytucje opieki społecznej). Zagadnienia obsługi w zakresie infrastruktury społecznej przedstawiono w rozdziale pt. Uwarunkowania wynikające z warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia. Na uwagę zasługuje fakt, że prognozowana niewielka skala zmian liczby ludności (prognozowane zmiany rzędu kilku procent w kilku miejscowościach) nie będzie wymuszać żadnych inwestycji w zakresie infrastruktury społecznej. Baza usług publicznych wykazuje wystarczający potencjał dla obsługi zwiększonej liczby mieszkańców. Odrębną istotną kwestią jest jakość prowadzonej działalności, która powinna być sukcesywnie poprawiana ale to zagadnienie nie jest przedmiotem Studium. Dotychczasowe tempo rozwoju infrastruktury zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków wskazuje, że możliwy jest przeciętny rozwój nawet 3 km sieci rocznie. Przy prognozowanym tempie rozwoju nowej zabudowy mieszkaniowej oznacza to pełną zdolność budżetu gminy do podłączania nowo realizowanej zabudowy. Znacznie trudniej przewidywalna jest potrzeba ewentualnego rozwoju infrastruktury na potrzeby rozwoju terenów gospodarczych gdyż będzie to zależne od skali i lokalizacji ewentualnej inwestycji. Aczkolwiek gmina będzie prowadzić działania na rzecz pozyskania 52

inwestorów, trudno prognozować szanse powodzenia tych działań. Na terenie gminy wciąż notuje się potrzeby rozwoju sieci wodociągowej co wskazuje, że projekty o takim charakterze będą realizowane w kolejnych latach na dużą skalę, a więc ewentualna obsługa terenów rozwojowych może być powiązana z uzupełnianiem sieci w gminie. Sieć wodociągowa jest rozbudowana i rozgałęziona, a więc może stanowić podstawę do łatwej rozbudowy, w przypadku zwiększania liczby zabudowań. Należy podkreślić, że docelowo zagadnienia gospodarki ściekowej będą realizowane przez aglomerację kanalizacyjną. Planuje się objąć aglomeracją stosunkowo dużą część miejscowości, w tym niemal wszystkie średnie i duże miejscowości. Poza granicami aglomeracji nie będzie zobowiązania do rozwoju sieci a więc koszty realizacji infrastruktury przydomowej nie będą obciążały budżetu gminy. Istniejąca gminna oczyszczalnia posiada rezerwy i może obsłużyć ewentualny przyrost podłączanej zabudowy. Pod względem wydatków (tak ogółem, jak i inwestycyjnych) w z budżetu gminy w dziale transport i łączność, w ciągu ostatnich 3 lat (wg GUS), gmina Mrocza na tle wszystkich gmin powiatów nakielskiego i sępoleńskiego notowała 23 najwyższą wartość bezwzględną co wskazuje na duże możliwości budżetu w tej dziedzinie. Nie przewiduje się więc, by możliwości budżetu gminy ograniczały możliwości rozwoju przestrzennego zagospodarowania. BILANS TERENÓW PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOWĘ OCENA CHŁONNOŚCI ISTNIEJĄCEGO ZAGOSPODAROWANIA A. W zakresie zabudowy mieszkaniowej a) gmina posiada rezerwy terenowe na cele rozwoju zabudowy mieszkaniowej w ramach obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w następujących miejscowościach (szacuje się następującą liczbę zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, która może być zrealizowana w ramach obowiązujących mpzp): Mrocza około 8 Drzewianowo około 5 Wiele około 2 Kosowo około 3 Drążno około 5 Witosław około 5 pozostałe miejscowości łącznie około b) szacuje się następującą maksymalną liczbę zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, która może być zrealizowana w ramach obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalnoprzestrzennej (poza terenami objętymi mpzp): Mrocza około 556 Matyldzin około 89 Drzewianowo około 79 Samsieczynek około 79 Wiele około 79 Białowieża około 57 Krukówko około 56 Kosowo około 56 Rościmin około 45 Konstantowo około 45 Wyrza około 34 Jeziorki Zabartowskie około 34 Kozia Góra Krajeńska około 23 53

Modrakowo około 23 Izabela około 2 Rajgród, Witosław, Orle, Ostrowo, Drążno c) szacuje się następującą liczbę zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, która może być zrealizowana w ramach zabudowy rozproszonej miejscowości: brak możliwości dokonana szacunku przy braku istotnych ograniczeń terenowych w przypadku każdej z miejscowości jest to od kilkunastu do kilkudziesięciu zabudowań (wartości te są zależne od skali dalszego rozpraszania lub koncentracji zabudowy; są w pełni wystarczające dla zaspokojenia ewentualnych potrzeb rozwojowych) B. W zakresie zabudowy usługowej a) gmina posiada rezerwy terenowe na cele rozwoju usług w ramach obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Podkreślić jednak należy, że szacowanie dostępności tych terenów jest bardzo niejednoznaczne, ponieważ: na obszarach wiejskich niemal wszystkie tereny, a w mieście w dominującej części wyznaczane w mpzp na cele usług, są wyznaczane w ramach łączonego przeznaczenia np. jako MN/U albo P/U dla tak określonego przeznaczenia nie można jednoznacznie stwierdzić, że powstanie tu zagospodarowanie o charakterze usługowym ta funkcja jest tylko dopuszczalną opcją, ale nie jest jedynym możliwym rodzajem przeznaczenia terenu (wszystkie tereny określane jako MN/U zostały także w poprzednim punkcie uwzględnione jako tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej) na terenie gminy pewna część mpzp o przeznaczeniu usługowym została wskazana jako tereny rozwoju sportu lub tereny rozwoju zagospodarowania turystycznego zajmują one stosunkowo duże powierzchnie, ale nie mogą one być traktowane jako tereny realizacji typowych usług komercyjnych, mających duże znaczenie dla zaspokajania codziennych potrzeb mieszkańców w miejscowości Wiele obowiązuje mpzp, w którym 4 ha zostało określone jako P/U a prawie 4 ha jako U/P na potrzeby niniejszego studium przyjmuje się tereny P/U za przeznaczone na cele rozwoju gospodarczego (przemysłu, składów, magazynów), ale należy być świadomym, że możliwa jest tu realizacja także typowych działalności usługowych istotnych dla zaspokajania potrzeb mieszkańców w ramach terenów P/U nie dokonano dalszych podziałów, ale ich wielkość i kształt wskazuje, że możliwe byłoby wydzielenie nawet około 5 działek budowlanych o przeznaczeniu usługowym. Mpzp w Wielu pozornie prezentuje więc bardzo duży potencjał, ale jego realna przydatność dla rozwoju działalności usługowych, istotnych dla realizacji potrzeb mieszkańców, jest relatywnie bardzo mały. Uwzględniając powyższe uwarunkowania, szacuje się następującą liczbę działek budowlanych na cele działalności usługowych, która są dostępne w ramach obowiązujących mpzp: Mrocza około 45 Drzewianowo około 2 Kosowo około 56 Krukówko około 4 Wiele około 2 w terenach, dla których dokonano podziałów oraz około 3 ha terenów P/U Drążno około 5 b) szacuje się następującą liczbę zabudowy usługowej, która może być zrealizowana w ramach obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalnoprzestrzennej: w zakresie podstawowych działalności handlowych i innych usług nieuciążliwych są to 54

wartości nie większe, niż wskazane potencjalne możliwości rozwoju zabudowy mieszkaniowej gdyż działalności te mogą być realizowane w ramach zabudowy jednorodzinnej z towarzyszącymi nieuciążliwymi usługami c) szacuje się następującą liczbę zabudowy usługowej, która może być zrealizowana w ramach zabudowy rozproszonej miejscowości: w zakresie podstawowych działalności handlowych i innych usług nieuciążliwych są to wartości nie większe, niż wskazane potencjalne możliwości rozwoju zabudowy mieszkaniowej gdyż działalności te mogą być realizowane w ramach zabudowy jednorodzinnej z towarzyszącymi nieuciążliwymi usługami C. W zakresie zabudowy służącej celom gospodarczym a) gmina posiada rezerwy terenowe na cele rozwoju gospodarczego w ramach obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Plany o takim przeznaczeniu sporządzono w kilku miejscowościach, ale zdecydowana większość z nich to plany obejmujące bardzo niewielkie tereny z łączonym przeznaczeniem P oraz U lub R a nawet MN. Te niewielkie tereny w praktyce nie spełniają kryteriów prowadzenia wielu rodzajów działalności gospodarczych nie tylko ze względu na wielkość, ale także ze względu na sąsiedztwo terenów mieszkaniowych. W praktyce znaczenie dla rozwoju gospodarczego mają dwa mpzp: w miejscowości Wiele gdzie obowiązuje plan w ramach którego 4 ha zostało przeznaczonych na cele P/U a niespełna 4 ha na U/P w miejscowości Ostrowo gdzie obowiązuje plan, wktórym 7,5 ha jest przeznaczone na cele P/RU b) szacuje się następującą skalę możliwej zabudowy służącej celom rozwoju gospodarczego, która może być zrealizowana w ramach obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalnoprzestrzennej: brak rezerw terenowych na cele rozwoju gospodarczego c) szacuje się następującą skalę możliwej zabudowy służącej celom rozwoju gospodarczego, która może być zrealizowana w ramach zabudowy rozproszonej miejscowości: za względu na konieczność ograniczania uciążliwości działalności gospodarczych w stosunku do zabudowy mieszkaniowej, działalności tego rodzaju powinny być rozwijane w oddaleniu od zabudowy mieszkaniowej w lokalizacjach możliwie izolowanych w praktyce brak rezerw terenowych dla rozwoju gospodarczego o średniej lub dużej skali Podkreślić należy, że dokonane powyżej szacunki wynikają wyłącznie z analiz stanu zagospodarowania przestrzennego i nie uwzględniają kwestii własnościowych, skłonności do zbycia posiadanych terenów na cele rozwoju nowej zabudowy oraz szczegółowej atrakcyjności lokalizacyjnej poszczególnych terenów, która jest zróżnicowana i bez wątpienia część zostałaby uznana za mało atrakcyjną dla zabudowy. Podane wartości należy więc traktować jako potencjalnie maksymalne, a skala realnie dostępnych lub atrakcyjnych przestrzeni rozwojowych będzie bez wątpienia o kilkanaście do kilkudziesięciu procent niższa. 55

OKREŚLENIE ZAPOTRZEBOWANIA NA NOWĄ ZABUDOWĘ Uwzględniając analizy ekonomiczne, środowiskowe, społeczne oraz prognozę demograficzną i ocenę możliwości finansowych realizacji zadań własnych, szacuje się następujące zapotrzebowanie na nową zabudowę: A. W zakresie zabudowy mieszkaniowej Miejscowość Minimalne niezbędne zapotrzebowanie wyrażone w możliwości wyrażone w powierzchni realizacji nowej użytkowej (m kw) zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej Mrocza Maksymalne niezbędne zapotrzebowanie wyrażone w możliwości realizacji nowej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej wyrażone w powierzchni użytkowej (m kw) 35 52,5 tys. 45 67,5 tys. Witosław 8,2 tys. 5 2,25 tys. Kosowo Kozia Góra Krajeńska Modrakowo 6,9 tys. 2,8 tys. Wyrza 5,75 tys. 8,2 tys. Wiele 5,75 tys. 8,2 tys. Drzewianowo 4,6 tys. 8,2 tys. Matyldzin 4,6 tys. 6,9 tys. Drążno 4,6 tys. 6,9 tys. Rościmin 2,3 tys. 4,6 tys. Krukówko 2,3 tys. 4,6 tys. Samsieczynek 2,3 tys. 4,6 tys. Ostrowo 5,75 tys. 2 3, tys. Kaźmierzewo,5 tys. Orle,5 tys. Konstantowo,5 tys. Rajgród,5 tys. Białowieża,5 tys. Izabela,5 tys. Drążonek,5 tys. Słupówko,5 tys. Orlinek,5 tys. Chwałka,5 tys. Jadwigowo Jeziorki Zabartowskie Podgórz Orzelski Młyn Zdrogowo Dąbrowice 56

B. W zakresie zabudowy usługowej na terenie miasta zapotrzebowanie na podmioty świadczące działalność w zakresie handlu i usług szacuje się na 68 w miejscowościach wiejskich zapotrzebowanie na podmioty świadczące działalność w zakresie handlu i usług szacuje się na 46, przy czym w każdej z największych miejscowości należy przewidzieć możliwość rozwoju co najmniej 5 tego typu podmiotów W przypadku wyznaczania terenów skoncentrowanej lokalizacji działalności handlowych i usługowych (w postaci pawilonów, hal, itp.) skala niezbędnego zapotrzebowania terenu jest odpowiednio mniejsza. C. W zakresie zabudowy służącej celom gospodarczym na terenie gminy należy wyznaczyć tereny o powierzchni minimum ha, optymalne jest wyznaczenie 23 ha, zwłaszcza w rejonach dobrze dostępnych z drogi 24 BILANS TERENÓW Zestawienie chłonności istniejącego zagospodarowania z szacunkiem zapotrzebowania na nową zabudowę, prowadzi do następujących wniosków: A. W zakresie zabudowy mieszkaniowej Poza miastem, gdzie istnieje potrzeba wyznaczenia terenów rozwojowych w skali umożliwiającej realizację co najmniej 27 budynków mieszkaniowych jednorodzinnych (pow. użytkowa 4,5 tys. m kw), potrzebę wyznaczania nowych terenów rozwojowych, poza wskazanymi na Załączniku nr 4 terenami istniejącej zabudowy miejscowości oraz ewentualnego rozwoju zabudowy, identyfikuje się w Ostrowie w liczbie około 2 budynków mieszkaniowych jednorodzinnych. Potrzeba Możliwość wyznaczenie nowych Możliwość zaspokojenia zaspokojenia terenów zapotrzebowania w zapotrzebowania rozwojowych na obszarach o w pełni poprzez uzupełnianie wykształconej zwartej istniejącej zabudowy terenie miejscowości (szacowana liczba strukturze poza obszarami o w budynków pełni wykształconej funkcjonalnojednorodzinnych lub zwartej strukturze przestrzennej (poza mieszkań w funkcjonalnompzp) budynkach przestrzennej wielorodzinnych) Szacowane maksymalne zapotrzebowanie Możliwość zaspokojenia zapotrzebowania w ramach obowiązujących mpzp (*) Mrocza 45 8 55 6 Nie dotyczy ok. 2 Witosław 5 5 Jest Brak Kosowo 2 3 9 2 Jest Brak Wyrza 8 34 Jest Brak Wiele 8 2 79 Jest Brak Drzewianowo 8 5 79 Jest Brak Matyldzin 6 89 Jest Brak Drążno 6 5 Jest Brak Miejscowość Kozia Góra Krajeńska Modrakowo 57

Rościmin 4 4 Brak Brak Krukówko 4 56 Jest Brak Samsieczynek 4 79 Jest Brak Ostrowo 2 Brak ok. 2 Kaźmierzewo Nie dotyczy (***) (**) Orle Jest Brak Konstantowo 45 Brak Brak Rajgród Jest Brak Białowieża 57 Jest Brak Izabela 2 Jest Brak Drążonek Jest Brak Słupówko Jest Brak Orlinek Nie dotyczy (***) Brak Chwałka Jest Brak Jadwigowo Jest Brak Jeziorki Zabartowskie 34 Jest Brak Podgórz Nie dotyczy (***) Brak Orzelski Młyn Nie dotyczy (***) Brak Zdrogowo Nie dotyczy (***) Brak Dąbrowice Nie dotyczy (***) Brak (*) pominięto miejscowości o liczbie dostępnych działek poniżej 5 (**) przyjęto założenie nie wyznaczania dla zapobiegania rozpraszaniu osadnictwa przy małej liczbie mieszkańców (***) miejscowości, w których ze względu na rozproszenie zabudowy na rysunku Studium nie określono zasięgu zabudowy B. W zakresie zabudowy usługowej Na terenie gminy nie istnieje potrzeba wyznaczania nowych terenów rozwojowych, poza wskazanymi na Załączniku nr 4 terenami istniejącej zabudowy miejscowości oraz ewentualnego rozwoju zabudowy. Niezbędne potrzeby w zakresie rozwoju nieuciążliwych usług mogą być realizowane w ramach tych terenów. Sugeruje się, by na obszarach wiejskich co najmniej połowę wskazanego zapotrzebowania na działalności z zakresu handlu i usług wyznaczać w ramach zabudowy MN/U. Ponadto na rysunku Studium wskazano tereny, które ze względu na szczególnie korzystne predyspozycje przeznaczyć do realizacji zagospodarowania o funkcjach rekreacyjnowypoczynkowych. C. W zakresie zabudowy służącej celom gospodarczym Na terenie gminy niezbędne jest wyznaczenie minimum ha przestrzeni inwestycyjnej służącej celom gospodarczym, przy czym jej część powinna być wyznaczona w granicach miasta, a większość w południowej części gminy w rejonie/rejonach dobrze dostępnych z drogi nr 24. 58

UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU PRAWNEGO GRUNTÓW Struktura gruntów wg głównych własności, przedstawia się następująco (ha): Grunty osób fizycznych, w tym: Grunty osób fizycznych wchodzące w skład gospodarstw rolnych Grunty osób fizycznych nie wchodzące w skład gospodarstw rolnych Grunty Skarbu Państwa z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste, w tym, między innymi: Grunty wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa Grunty w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Grunty Skarbu Państwa w wieczystym użytkowaniu osób fizycznych Gr. wchodzące w skład gminnego zasobu nieruchomości z wyłączeniem gruntów przekazanych w trwały zarząd Grunty gmin i związków międzygminnych (z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie) Grunty spółdzielni Grunty kościołów i związków wyznaniowych Grunty powiatów z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie Grunty spółek prawa handlowego 54446 5946 35 4564 7866 2477 4 268 267 336 969 75 536 UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH OCHRONA PRZYRODY Gmina należy do obszarów umiarkowanie cennych przyrodniczo. Zróżnicowane walory o dużej wartości stanowiły podstawę do objęcia jej części różnymi formami ochrony. Zajmują one zauważalną część gminy, ale warto zauważyć, że w tej części województwa obecność różnego rodzaju terenów chronionych jest typowa, stąd gmina nie wyróżnia się w sposób szczególny na tle otoczenia. Na terenie gminy ochronie podlegają: rezerwat przyrody Jezioro Wieleckie, tereny leżące w Krajeńskim Parku Krajobrazowym, tereny leżące w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Rynny Jezior Byszewskich, użytki ekologiczne, pomniki przyrody. Najwyższą formą ochrony obecną na ternie gminy jest rezerwat przyrody Jezioro Wieleckie. Zajmuje powierzchnię 2,76 ha (w tym 52,9 ha to powierzchnia jeziora). Jest to rezerwat wodny, został utworzony Rozporządzeniem Nr 7 z 25r. Wojewody KujawskoPomorskiego, a celem ochrony są zabezpieczenia i zachowania ze względów przyrodniczych, naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych cennych środowisk wodnych, bagiennych oraz leśnych stanowiących miejsca lęgów i występowania licznych gatunków ptaków w tym gatunków rzadkich w skali kraju i Europy. Rezerwat chroni stanowisko lęgowe dla ok. 4 gatunków ptaków, objętych ochroną prawną. W miejscowości Wiele w północnej części rezerwatu, zrealizowano wieżę widokową służącą funkcjom obserwacyjnym i edukacyjnym. Rezerwat posiada plan ochrony ustanowiony Zarządzeniem nr 8/2/2 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 5 grudnia 2 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Jezioro Wieleckie. 59

Rys. System obszarów chronionych pogranicza województw kujawskopomorskiego i wielkopolskiego. Kolorem żółtym oznaczono Krajeński Park Krajobrazowy, kolorem pomarańczowym obszary chronionego krajobrazu, kolorem czerwonym i niebieskim obszary w sieci Natura 2. (źródło: geoportal.gov.pl z warstwami GDOŚ) Północna część gminy objęta jest granicami Krajeńskiego Parku Krajobrazowego. Park został utworzony w roku 998. Celem powołania Parku jest ochrona centralnej części regionu Pojezierza Krajeńskiego ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Siedziba mieści się w Więcborku. Pierwotnie zajmował powierzchnię 497,3 km2 ale w roku 24 został powiększony (powiększenie parku objęło także gminę Mrocza powierzchnia parku w gminie zwiększyła się z 3286 ha na 488 ha) i obecnie powierzchnia Krajeńskiego PK wynosi 738,5 km2, co oznacza iż jest najwięk szym parkiem krajobrazowym województwa i trzecim co do wielkości w kraju. Organem prowadzącym dla Krajeńskiego Parku Krajobrazowego jest Samorząd Województwa KujawskoPomorskiego. Część Krajeńskiego Parku Krajobrazowego leżąca w gminie Mrocza stanowi zaledwie 6,6% całej powierzchni Parku. 6