DKOW-WWPB.5012.7.2015.MK Warszawa, 25 września 2015 r. Stowarzyszenie Ostra Zieleń mateusz.gucwa1997@gmail.com Szanowni Państwo, odpowiadając na Państwa list-apel skierowany do Ministra Edukacji Narodowej w związku z tragiczną śmiercią ucznia Dominika uprzejmie informuję, że Ministerstwo Edukacji Narodowej przyjęło rozwiązania prawne, które w połączeniu z działaniami profilaktycznymi umożliwiają eliminowanie czynników sprzyjających powstawaniu negatywnych zjawisk w zachowaniu uczniów i przeciwdziałanie im, a także mają na celu wzmacnianie czynników chroniących dzieci i młodzież. a) Podstawa programowa kształcenia ogólnego 1 Treści kształcenia zawarte w podstawie programowej na wszystkich etapach edukacyjnych odnoszą się do zagadnień edukacji zdrowotnej. Treści te dotyczą m.in. kształtowania odpowiednich postaw oraz pożądanych zachowań uczniów, także w przypadku sytuacji problemowych czy konfliktowych. Celem wychowania przedszkolnego jest m.in. takie wychowywanie dzieci, aby lepiej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe. Dziecko kończące przedszkole jest przygotowane do właściwych zachowań w sytuacji zagrożenia, wie, gdzie może otrzymać pomoc, powinno umieć o nią poprosić. W szkole podstawowej uczniowie zapoznają się z problematyką przemocy, uczą się zasad wynikających z przynależności do rodziny, poznają prawidłowe relacje między najbliższymi oraz możliwe zagrożenia ze strony innych ludzi, wiedzą do kogo i w jaki sposób należy się zwrócić o pomoc. 1 określona w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r., poz. 977)
W gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej problematyka dotycząca agresji i przemocy, w tym kwestie związane z trudnościami wieku dorastania i dojrzewania realizowane są na m.in. na zajęciach: wiedza o społeczeństwie, wychowanie do życia w rodzinie, etyka, edukacja dla bezpieczeństwa. Uczniowie rozpoznają problemy najbliższego otoczenia i szukają ich rozwiązań, wyjaśniają na przykładach, jak można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań grupy lub jak im się przeciwstawić. Omawiają takie zagadnienia jak: okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie postawy szacunku wobec siebie, relacje międzyosobowe i ich znaczenie, zachowania asertywne. Zapoznają się z zasadami postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia życia, udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w różnych sytuacjach zagrażających życiu i zdrowiu. b) Zintegrowanie procesów kształcenia i wychowania realizowanych w szkole Szkoły na wszystkich etapach edukacyjnych są zobowiązane do opracowania programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki, dostosowanego do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska. Programy te powstają przy udziale rodziców. Szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz program profilaktyki tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Szkoła ma obowiązek okresowego diagnozowania problemów, podejmowania działań profilaktycznych i korekcyjnych w celu zapewnienia bezpiecznych warunków do rozwoju psychospołecznego uczniów. c) Pomoc psychologiczno-pedagogiczna 2 Uczniowie objęci są różnymi formami pomocy psychologiczno pedagogicznej. Udzielanie pomocy uczniom należy do podstawowych zadań nauczycieli, wychowawców i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, ale także do osób, które na co dzień stykają się z dzieckiem i jego problemami, m.in. dyrektora, pomocy nauczyciela czy kuratora sądowego. Do zadań pedagoga i psychologa w szkole należy m. in.: diagnozowanie sytuacji wychowawczych, podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień oraz innych problemów dzieci i młodzieży, zapobieganie zaburzeniom zachowania, udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb a także inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych. Rozpoznanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz jego indywidualnych możliwości psychofizycznych (wynikających np. z niedostosowania społecznego, z sytuacji kryzysowych lub 2 Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 532).
traumatycznych, niepowodzeń edukacyjnych, czy zaniedbań środowiskowych) stanowi podstawę do podjęcia przez szkołę działań interwencyjnych. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna polega również na wspieraniu rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych. W celu zapewnienia adekwatnej do potrzeb uczniów danej szkoły pomocy psychologiczno-pedagogicznej dyrektor szkoły podejmuje współpracę z rodzicami, z innymi szkołami i placówkami, placówkami doskonalenia nauczycieli, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny oraz z poradniami psychologicznopedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi. Zadania profilaktyczne wyspecjalizowanych placówek 3 oraz zadania wspierające wychowawczą i edukacyjną funkcję szkoły, w tym wspieranie nauczycieli w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych polegają nie tylko na podejmowaniu działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, ale w szczególności na prowadzeniu edukacji dotyczącej ochrony zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli. Przepisy określają także formy udzielania pomocy, np.: zajęcia terapeutyczne dla dzieci i młodzieży, terapię rodziny, grupy wsparcia, prowadzenie mediacji, interwencję kryzysową oraz warsztaty, porady i konsultacje. Publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne udzielają pomocy dzieciom i młodzieży na wniosek rodzica dziecka (opiekuna prawnego) lub pełnoletniego ucznia. W przypadku rozpoznania indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych dziecka, nauczyciele, wychowawcy oraz specjaliści wykonujący zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej mogą zasugerować podjęcie kontaktu ze specjalistami poradni. Korzystanie z pomocy udzielanej przez publiczne poradnie jest dobrowolne i nieodpłatne. W przypadku każdego niepokoju związanego z funkcjonowaniem dziecka lub pełnoletniego ucznia, rodzic (opiekun prawny) lub uczeń może zgłosić się do poradni. d) Promocja zdrowia psychicznego i doskonalenie nauczycieli W ramach Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Problemów Dzieci i Młodzieży na lata 2013-2016 Ośrodek Rozwoju Edukacji (ORE), jednostka podlega Ministerstwa Edukacji Narodowej, zrealizował w 2014 r. szereg działań w postaci szkoleń dla dyrektorów szkół i nauczycieli, seminariów, konferencji, a także publikacji i innych materiałów metodyczno-dydaktycznych służących realizacji m.in. niżej wymienionych celów: 3 Zadania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych określają przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologicznopedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. poz. 199).
1) zmniejszenie liczby uczniów z zaburzeniami zdrowia psychicznego poprzez promocję zdrowia psychicznego; 2) zwiększenie rozpoznawania zjawiska przemocy w rodzinie wobec dziecka i objęcie ucznia doświadczającego przemocy w rodzinie oraz jego rodziców/opiekunów prawnych/osób najbliższych pomocą psychologiczno-pedagogiczną; 3) zmniejszenie popytu na substancje psychoaktywne wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Program ten w sposób kompleksowy odnosi się do zagadnień ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego dzieci i młodzieży, w tym także zapobiegania depresji i samobójstwom. ORE przygotował także poradnik internetowy dla szkół pt. Zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży. Poradnik omawia objawy depresji młodzieńczej, czynniki ryzyka i czynniki chroniące przed samobójstwami, wczesne sygnały ostrzegawcze i sygnały alarmujące, wskazujące na bardzo wysokie ryzyko samobójstwa. Zawarte są w nim również wskazania dotyczące działań zapobiegawczych prowadzonych w ramach szkolnego programu profilaktyki, a także podstawowe zasady zachowania się nauczyciela i prowadzenia rozmowy z dzieckiem ujawniającym zamiary samobójcze. Opracowane programy, poradniki, standardy programów profilaktycznych i banki dobrych praktyk są upowszechniane na stronach internetowych Ośrodka Rozwoju Edukacji (www.ore.edu.pl). e) Wspieranie szkół w ramach programów rządowych Program rządowy na lata 2014-2016 Bezpieczna i przyjazna szkoła jest przykładem dodatkowego wsparcia szkół w działaniach na rzecz podniesienia bezpieczeństwa uczniów. Program jest kontynuacją programu o tej samej nazwie realizowanego w latach 2008-2013, a także działań podjętych w 2013 r. w ramach kierunku polityki oświatowej państwa pn. Wzmacnianie bezpieczeństwa w szkołach i placówkach oświatowych oraz priorytetu Ministra Edukacji Narodowej z roku 2013 pn. Rok Bezpiecznej Szkoły. Celem głównym ww. Programu rządowego jest zwiększenie skuteczności działań wychowawczych i profilaktycznych na rzecz bezpieczeństwa i tworzenia przyjaznego środowiska w szkołach i placówkach, poprzez: kreowanie zdrowego, bezpiecznego i przyjaznego środowiska szkoły; zapobieganie problemom i zachowaniom problemowym dzieci i młodzieży; promowanie zdrowego stylu życia wśród dzieci i młodzieży. Także przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 23 czerwca br. Rządowy program wspomagania w latach 2015 2018 organów prowadzących szkoły w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach
Bezpieczna+ za jeden ze swoich głównych celów stawia kształtowanie otwartości i budowanie pozytywnego klimatu szkoły poprzez działania ułatwiające współdziałanie z podmiotami, o których mowa w art. 2a ust. 1 i art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Wśród rekomendowanych działań w tym obszarze wskazane są wprost te, które służą wsparciu szkoły w realizacji działań antydyskryminacyjnych, w tym służących przeciwdziałaniu agresji rówieśniczej powodowanej stereotypami i uprzedzeniami. Kwestie dotyczące przeciwdziałania zjawiskom nietolerancji objęte są nadzorem pedagogicznym. Realizacja działań antydyskryminacyjnych podlega ewaluacji - w oparciu o przepisy dotyczące nadzoru pedagogicznego 4. Wymóg ten określony został w charakterystyce wymagania Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji na poziomie D, oznaczającym podstawowy stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Z poważaniem, Anna Wesołowska Dyrektor Departament Kształcenia Ogólnego i Wychowania / podpisany cyfrowo/ 4 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. Nr 168, poz. 1324 z późn. zm.).