Analiza relacji funkcjonalnoprzestrzennych między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem Robert Guzik, Arkadiusz Kołoś Centrum Studiów Regionalnych UNIREGIO, Kraków Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
Plan prezentacji Wprowadzenie cel badania, źródła danych i metody badawcze Diagnoza: wyzwania stojące przed rozwojem województwa Podsumowanie: dostępność - mobilność - powiązania
Prezentowane badanie jest efektem zleconych przez Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego projektów badawczych: 2011 2014 Analiza relacji funkcjonalno-przestrzennych między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem (aktualizacja opracowania, monitoring zmian) Projekt realizowany przez : Centrum Studiów Regionalnych UNIREGIO, w Krakowie październik 2014 maj 2015
Cel badań CEL GŁÓWNY CELE SZCZEGÓŁOWE Celem badania jest: zdiagnozowanie czynników i ograniczeń rozwoju miast województwa pomorskiego w świetle relacji i powiązań przestrzennych w sieci miast a także zachodzących między miastami i ich bezpośrednim zapleczem Rozpoznanie skali i kierunków powiązań miast w zakresie codziennych dojazdów do szkół i dojazdów do pracy Ocena dostępności komunikacyjnej miast w transporcie publicznym Określenie poziomu dostępności miast w układzie drogowym Rozpoznanie skali zjawiska i kierunków suburbanizacji rezydencjonalnej Przeprowadzenie delimitacji funkcjonalnych obszarów miejskich Diagnoza i ocena sytuacji obecnej Trendy rozwojowe Rekomendacje Dane GUS Dokumenty programowe miast Ankiety Wywiady Rozkłady jazdy Mapy topograficzne Bazy teleadresowe Raporty i publikacje
Schemat procedury badawczej Opracowanie koncepcji badania Studia literatury Analiza danych zastanych Badania ankietowe - szkoły Badania ankietowe - migracje Kwerenda rozkładów jazdy Badania terenowe komunikacja publiczna Budowa baz danych Konsultacje Urząd Marszałkowski Woj. Pomorskiego Analiza GIS Analiza ilościowa Panel ekspertów Opracowanie Raportu Końcowego Opracowanie Prezentacji Wyników (PowerPoint )
Źródła danych Źródła danych dojazdy do pracy BADANIA 2006, 2011 Dane GUS Bank Danych Lokalnych badanie GUS z 2006 roku pt.: Przepływy ludności związane z zatrudnieniem w 2006 r. +(2011) dane systemu Poltax powiększone koszty uzyskania przychodu wynikające z różnicy między miejscem zamieszkania, a miejscem zatrudnienia bez samozatrudnionych w części obejmuje nie tylko dojazdy, ale także migracje uwzględnia tylko dojazdy przekraczające granice gmin
Źródła danych Źródła danych dojazdy do szkół Ankieta wykaz miejscowości zamieszkania uczniów szkół ponadgimnazjalnych 2014 (listopad) dane z 255 szkół o miejscu zamieszkania 74 365 uczniów (13 835 relacji przestrzennych)
Źródła danych Źródła danych dostępność komunikacyjna Rozkłady jazdy transportu publicznego (PKP, PKS, MPK-MZK, inni przewoźnicy) Liczba połączeń (bezpośrednich) i czas przejazdu z każdej miejscowości do: a. najbliższego miasta b. do miasta powiatowego c. do Gdańska d. wszystkich miast w obrębie powiatu e. innych miast poza powiatem (spełniających kryteria ograniczające) odrębnie dla a. połączeń kolejowych b. połączeń autobusowych c. komunikacji miejskiej (kursy wychodzące poza miasta) 1753 miejscowości woj. pomorskiego + 65 miejscowości gminnych w powiatach wokół woj. pomorskiego obejmuje ponad 200 000 połączeń według przedziałów 4:00-6:00 6:00-8:00 8:00-10:00 cała doba niedziela Ponad 7 000 stron tabel rozkładów jazdy
Źródła danych Źródła danych migracje/suburbanizacja Dane BDL GUS Macierz migracji międzygminnych zakupiona od GUS (dane za 2013 rok)
Źródła danych Źródła danych dostępność drogowa Dane o infrastrukturze drogowej Własny model prędkości i swobody ruchu Dostępność w minutach Dostępność do średnia dla wszystkich gmin wartość maksymalna Gdańska 74 149 Trójmiasta 71 149 Miasta >100 tys. mieszkańców 49 123 Miasta >50 tys. mieszkańców 32 88 Miasta powiatowe 22 50 Najbliższego miasta 15 50 Węzła autostrady 52 131 Lotniska Gdańsk Rębiechowo 69 140 Terminalu promowego 81 159 Przejścia granicznego z Niemcami 260 358 Przejścia granicznego z Rosją 126 214 Warszawy 249 354 Poznania 237 326 Indeks syntetyczny perspektywa poziomu życia 53 92 Indeks syntetyczny perspektywa atrakcyjności inwestycyjnej 79 128
Wnioski Dylematy - Wyzwania
Silna polaryzacja
Funkcjonalne obszary miejskie w województwie pomorskim źródło: opracowanie własne
Syntetyczny indeks dostępności źródło: opracowanie własne
Zmiana powiązań międzymiastowych transportem publicznym źródło: opracowanie własne
Słaba dostępność komunikacyjna
Dostępność drogowa do średnich miast źródło: opracowanie własne
Czas dojścia pieszego z miejscowości wiejskich do najbliższego przystanku komunikacji publicznej źródło: opracowanie własne 429 miejscowości (24%) brak transportu publicznego; średnio 2 km do przystanku TP
Czas dotarcia komunikacją publiczną do Gdańska źródło: opracowanie własne
Czas dotarcia komunikacją publiczną do własnego miasta powiatowego źródło: opracowanie własne
źródło: opracowanie własne
Dostępność komunikacyjna natężenie ruchu kolejowego źródło: opracowanie własne
Obszary peryferyjne cechują się: Słabą dostępnością drogowa z perspektywy inwestora Słabą dostępnością z perspektywy mieszkańców Słabą dostępnością w systemie transportu publicznego Ograniczoną dostępnością do szkolnictwa Niskim potencjałem gospodarczym miast, które mają małą szansę na zostanie znaczącymi ośrodkami wzrostu Niższym poziomem życia Niskim poziomem kapitału ludzkiego Wymywanie kapitału ludzkiego w procesach migracji wzmaganych słabą dostępnością i niższym poziomem życia
Niska mobilność pracownicza i edukacyjna
Intensywność przyjazdów do pracy w Trójmieście źródło: opracowanie własne
Dojazdy do pracy ponad 2/3 przyjazdów do pracy koncentruje się w Trójmiejskim Obszarze Metropolitalnym źródło: opracowanie własne
Dojazdy do szkół źródło: opracowanie własne
Niska spójność terytorialna
Powiązania międzymiastowe w woj. pomorskim mapa syntetyczna źródło: opracowanie własne
Ciążenia w transporcie publicznym źródło: opracowanie własne
Hipotetyczne obszary obsługi na poziomie subregionalnym źródło: opracowanie własne
Dostępność drogowa do ukształtowanych ośrodków subregionalnych źródło: opracowanie własne
Dojazdy do pracy Nazwa obszaru dojazdów Liczba dojeżdżając ych w skali całego obszaru Liczba pracując ych w całym obszarze Metropolitalna strefa dojazdów 94 917 314 672 Obszar Słupska 12 147 41 792 Obszar Starogardu Gd. 4 730 17 323 Obszar Chojnic 4 047 18 920 Obszar Kwidzyna 3 849 20 128 Obszar Bytowa 2 788 8 970 Obszar Lęborka 2 348 9 201 Obszar Człuchowa 1 937 6 302 Obszar Malborka 1 573 9 985 Obszar Sztumu 1 408 3 951 Obszar Łeby 1 054 1 906 Obszar Miastka 849 3 319 Obszar Czarnego 293 1 353 Obszar Dzierzgonia 169 1 161 Delimitacja obszarów dojazdów do pracy w woj. pomorskim źródło: opracowanie własne
Podsumowanie Dostępność MOBILNOŚĆ SPÓJNOŚĆ Transport publiczny Rozwój ZRÓWNO- WAŻONY ROZWÓJ Uwaga: relacje dwustronne
Podsumowanie rewitalizacja transportu publicznego Wnioski i rekomendacje dla woj. pomorskiego: integracja standard obsługi informacja konkurencja Uwaga: efekty dopiero w dłuższym horyzoncie czasu wspieranie mobilności pracowniczej finansowanie organizacja informacja Uwaga: efekty szybciej widoczne, problem trwałości
Podsumowanie Wzorce dobrych praktyk: SZWAJCARIA CZECHY minimalny poziom obsługi planowanie dostępności taktowy rozkład jazdy priorytet zintegrowany transport publiczny konkurencja o rynek zamiast na rynku
Analiza relacji funkcjonalnoprzestrzennych między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem Robert Guzik, Arkadiusz Kołoś Centrum Studiów Regionalnych UNIREGIO, Kraków Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński