Studium wykonalności dla projektu pn.: Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej

Studium wykonalności dla projektu pn.: Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej Wersjonowanie: Lp. Data Wersja Osoba opracowująca 1. 17.05.2010 1.1 Zespół projektowy 2. 24.05.2010 1.2. Zespół projektowy 3. 31.05.2010 1.3. Zespół projektowy 4. 21.06.2010 1.4. Zespół projektowy 5. 22.07.2010 1.5 Zespół projektowy 6 22.09.2010 2.0 Zespół projektowy 7. 26.04.2011 3.0 Zespół projektowy Osoba sprawdzająca Marzena Wistuba- Wesołek Marzena Wistuba- Wesołek Marzena Wistuba- Wesołek Marzena Wistuba- Wesołek Marzena Wistuba- Wesołek Dariusz Bogucki Dariusz Bogucki Osoba akceptująca pod kątem formalnym i merytorycznym Maksymilian Hałas Maksymilian Hałas Maksymilian Hałas Maksymilian Hałas Maksymilian Hałas Maksymilian Hałas Maksymilian Hałas Wrocław, kwiecień 2011

Strona 2 z 470 Studium wykonalności Spis treści SPIS TREŚCI 1 PRZEDMIOT STUDIUM... 7 1.1 GENEZA I ISTOTA PROJEKTU. POTENCJAŁ I MOśLIWOŚCI... 7 1.2 NAZWA I CEL PROJEKTU... 9 1.3 PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE ZA REALIZACJĘ PROJEKTU... 9 2 PODSUMOWANIE I WNIOSKI... 13 2.1 WPROWADZENIE DO PROJEKTU... 13 2.3 PODSUMOWANIE WYNIKÓW ANALIZ I FINANSOWANIE... 16 2.4 GŁÓWNE UWARUNKOWANIA INWESTYCJI (PRAWNE, ADMINISTRACYJNE) WRAZ Z ZALECENIAMI I REKOMENDACJAMI... 28 3 OTOCZENIE MAKROEKONOMICZNE I TRENDY... 31 3.1 POTENCJAŁ POŁOśENIA GEOGRAFICZNEGO... 31 3.2 POTENCJAŁ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY... 32 3.2.1 Demografia... 32 3.2.2 Rynek pracy... 35 3.2.3 Gospodarstwa domowe... 36 3.2.4 Gospodarka... 37 3.2.5 Szkolnictwo... 39 3.3 ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY... 41 3.3.1 Rynek szerokopasmowy w Polsce stan obecny i problemy sektora... 41 3.3.2 Uwarunkowania województwa dolnośląskiego... 48 3.3.3 Wnioski z inwentaryzacji sieci teleinformatycznej w województwie dolnośląskim... 56 3.3.4 Problem kluczowy... 60 3.4 UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNE REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA... 60 4 LOGIKA INTERWENCJI... 63 4.1 ŹRÓDŁA IDENTYFIKACJI PROJEKTU... 63 4.2 CELE PROJEKTU... 64 4.3 ODNIESIENIE DO POLITYK HORYZONTALNYCH UE... 65 4.3.1 Polityka ochrony środowiska... 65 4.3.2 Polityka równych szans... 66 4.3.3 Polityka rozwoju społeczeństwa informacyjnego... 67 4.4 POWIĄZANIE PROJEKTU Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI... 68 4.4.1 Powiązanie z dokumentami strategicznymi UE... 68 4.4.2 Powiązanie z krajowymi dokumentami strategicznymi... 69 4.4.3 Powiązanie z regionalnymi dokumentami strategicznymi... 75 4.5 SPÓJNOŚĆ Z CELAMI RPO I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z INNYMI PROGRAMAMI... 76 4.6 ANALIZA SWOT... 79 4.7 KORZYŚCI I ODDZIAŁYWANIE... 80 4.8 REZULTATY... 82 4.9 PRODUKTY... 82 5 ANALIZA RYNKU... 85

Strona 3 z 470 Studium wykonalności Spis treści 5.1 DEFINICJA RYNKU USŁUG... 85 5.1.1 Wprowadzenie... 85 5.1.2 Technologie szerokopasmowego dostępu do Internetu... 85 5.1.3 Trendy rynkowe... 87 5.2 WIELKOŚĆ RYNKU I JEGO PODZIAŁ (ANALIZA POPYTU I PODAśY)... 97 5.2.1 Przyjęta metodyka analizy podaŝy szerokopasmowego dostępu do Internetu... 97 5.2.2 Metodyka szacowania podaŝy... 98 5.2.3 Analiza podaŝy szerokopasmowego dostępu do Internetu w województwie dolnośląskim 99 5.3 WPŁYW PRZEDSIĘWZIĘCIA NA RYNEK... 105 5.4 ANALIZA KONKURENCJI W SEKTORZE... 106 5.4.1 Wpływ realizacji projektu na konkurencyjność w zakresie infrastruktury telekomunikacyjnej w województwie dolnośląskim... 106 5.4.2 Rodzaje interwencji... 107 5.4.3 Zasady interwencji... 109 5.4.4 Metodyka analizy konkurencyjności w warunkach interwencji publicznej... 110 5.5 ANALIZA POPYTU OBECNEGO I PRZYSZŁEGO... 115 PoniŜsza tabela zawiera dane nt. prognozy ludności i przedsiębiorców gmin i powiatów województwa dolnośląskiego, jako oszacowanie wzrostu/spadku popytu na Internet szerokopasmowy w regionie.... 116 5.6 ANALIZY SPECYFICZNE DLA SEKTORA... 120 5.6.1 Bezpieczeństwo transmisji... 120 5.6.2 Przetwarzanie oraz przechowywanie danych... 122 5.6.3 Normy, zalecenia i wymagania techniczne dla urządzeń infrastruktury teleinformatycznej 124 5.6.4 Otwarty dostęp... 124 5.6.5 Neutralność technologiczna... 125 5.6.6 Wymogi formalne w zakresie usług teleinformatycznych... 126 5.6.7 Przydział numeracji lub przestrzeni adresowych... 135 5.6.8 Aspekty organizacyjno-prawne korzystania przez Beneficjenta z istniejących zasobów sieci światłowodowych... 136 5.6.9 Dopuszczalność budowy wewnętrznej sieci samorządowej... 142 6 ANALIZA INSTYTUCJONALNA I PRAWNA... 145 6.1 ANALIZA BENEFICJENTA... 145 6.1.1 Status prawny Beneficjenta... 145 6.1.2 Analiza instytucjonalna Beneficjenta... 146 6.2 ANALIZA OPERATORA INFRASTRUKTURY... 158 6.2.1 Model funkcjonowania Operatora Infrastruktury... 158 6.2.2 Zasady wyboru Operatora Infrastruktury... 179 6.3 POWIĄZANIA PRAWNO WŁASNOŚCIOWE MIĘDZY UCZESTNIKAMI PROJEKTU... 185 6.4 PRZYGOTOWANIE FORMALNO ADMINISTRACYJNE PRZEDSIĘWZIĘCIA... 185 6.4.1 Wydane decyzje i zezwolenia... 186 6.4.2 Wymagane decyzje i zezwolenia do wydania i harmonogram ich wydania... 186 6.4.3 Warunki trwałości instytucjonalnej inwestycji... 193

Strona 4 z 470 Studium wykonalności Spis treści 6.5 OCENA ZGODNOŚCI Z PRAWEM POLSKIM I UE... 194 6.5.1 Pomoc publiczna w prawie UE... 194 6.5.2 Zasady dopuszczalnej interwencji w projektach sieci szerokopasmowych... 198 6.5.3 Zgodność z innymi przepisami krajowymi i UE... 206 6.5.4 Zgodność z wytycznymi Komisji Europejskiej dotyczącymi partnerstwa publicznoprywatnego... 212 6.5.5 Przepisy prawa krajowego związane z realizacją inwestycji... 216 7 ANALIZA TECHNICZNA I TECHNOLOGICZNA PRZEDSIĘWZIĘCIA... 219 7.1 OPIS STANU ISTNIEJĄCEGO... 219 7.2 ANALIZA WARIANTÓW REALIZACYJNYCH SIECI... 221 7.2.1 Metodyka wyznaczania obszarów interwencji... 221 7.2.2 Wariant idealny i zerowy DSS... 229 7.2.3 Wariant A TK Telekom... 235 7.2.4 Wariant B - DSDiK... 237 7.2.5 Wariant C - Energia Pro... 239 7.2.6 Wybór wariantu rekomendowanego... 241 7.3 ANALIZA OPCJI TECHNOLOGICZNYCH... 242 7.3.1 MoŜliwe technologie w warstwie szkieletowej... 242 7.4 LOKALIZACJA... 251 7.5 OPIS PROJEKTOWANEGO ZAKRESU PRZEDSIĘWZIĘCIA... 262 7.5.1 Architektura logiczna... 262 7.5.2 Topologia... 263 7.5.3 Medium transmisyjne... 265 7.5.4 Technologie transmisji... 266 7.5.5 Protokół transmisyjny... 267 7.5.6 Analiza wybranych technologii pod kątem neutralności technologicznej.... 268 7.6 PRZYGOTOWANIE INWESTYCJI... 271 7.6.1 ZałoŜenia dla projektowanej infrastruktury pasywnej DSS... 271 7.6.2 ZałoŜenia i standardy techniczne dla projektowanej infrastruktury aktywnej DSS... 290 7.6.3 ZałoŜenia dla Data Center i Centrum Zarządzania Siecią... 311 8 PLAN WDROśENIA I FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA... 331 8.1 STRUKTURA ORGANIZACYJNA WDRAśANIA I EKSPLOATACJI... 331 8.2 STRATEGIA CENOWA... 332 8.3 PROCEDURY PRZETARGOWE... 350 8.4 HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA... 351 8.5 UMOWY Z ODBIORCAMI I INNE... 354 9 ANALIZA FINANSOWA PROJEKTU... 355 9.1 ZAŁOśENIA DO ANALIZY FINANSOWEJ... 355 9.2 PLAN INWESTYCYJNY... 356 9.3 FINANSOWANIE... 357 9.4 PROGNOZA PRZYCHODÓW I KOSZTÓW OPERACYJNYCH... 357 9.4.1 Przychody operacyjne... 357

Strona 5 z 470 Studium wykonalności Spis treści 9.4.2 Koszty operacyjne... 359 9.5 ZAPOTRZEBOWANIE NA KAPITAŁ OBROTOWY... 361 9.6 POZIOM DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE. METODA LUKI W FINANSOWANIU... 361 9.7 PRO FORMA SPRAWOZDANIA FINANSOWE... 362 9.8 PRZEPŁYWY PIENIĘśNE PROJEKTU. WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI FINANSOWEJ PROJEKTU.... 362 9.9 WERYFIKACJA TRWAŁOŚCI FINANSOWEJ... 362 9.10 PODSUMOWANIE I WNIOSKI... 363 10 ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH... 364 10.1 ZAŁOśENIA DO ANALIZY KOSZTÓW I KORZYŚCI... 364 10.2 ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI... 365 10.2.1 Korekta o efekty fiskalne... 365 10.2.2 Rachunek kosztów i korzyści społecznych... 365 10.2.3 Odchylenia cenowe... 375 10.2.4 Wskaźniki ekonomicznej efektywności projektu... 375 10.2.5 Koszty i korzyści o charakterze niefinansowym... 376 10.3 ANALIZA EFEKTYWNOŚCI KOSZTOWEJ... 379 10.4 PODSUMOWANIE I WNIOSKI... 379 11 ANALIZA WRAśLIWOŚCI I RYZYKA... 380 11.1 ANALIZA WRAśLIWOŚCI... 380 11.2 ANALIZA RYZYKA... 382 11.2.1 Ryzyka strategiczne... 385 11.2.2 Ryzyka ekonomiczne, finansowe, rynkowe... 387 11.2.3 Ryzyka prawne... 389 11.2.4 Ryzyka techniczne... 390 11.2.5 Ryzyka organizacyjne... 391 11.2.6 Ocena ryzyk w projekcie... 393 12 ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO... 402 12.1 OPIS ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO... 403 12.2 PODSTAWOWE INFORMACJE O PLANOWANYM PRZEDSIĘWZIĘCIU... 405 12.3 OCENA STOPNIA ODDZIAŁYWANIA DSS NA ŚRODOWISKO W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM... 415 12.4 PODSUMOWANIE... 419 13 KONCEPCJA PRZEPROWADZENIA SZKOLEŃ... 420 13.1 ROLA DZIAŁAŃ SZKOLENIOWO-EDUKACYJNYCH W PROJEKCIE DSS... 420 13.2 RAMOWA KONCEPCJA DZIAŁAŃ EDUKACYJNYCH NAKIEROWANYCH NA PRZYSZŁYCH UśYTKOWNIKÓW DSS421 13.2.1 Opis stanu aktualnego (analiza problemów w kontekście działań informacyjnoedukacyjnych)... 421 13.2.2 Analiza celów... 427 13.2.3 Komplementarność komponentu szkoleniowego z innymi programami i działaniami 428 13.2.4 Planowanie komponentu szkoleniowego... 429 13.2.5 Określenie grup odbiorców komponentu szkoleniowego (beneficjentów projektu).. 430

Strona 6 z 470 Studium wykonalności Spis treści 13.2.6 Propozycja form realizowanych działań informacyjno-edukacyjnych (w tym promocyjnych)... 432 13.3 KONCEPCJA SZKOLEŃ PRACOWNIKÓW ZWIĄZANYCH BEZPOŚREDNIO Z REALIZACJĄ PROJEKTU DSS... 433 14 STRATEGIA PROMOCJI PROJEKTU... 434 14.1 CEL DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH... 434 14.2 GŁÓWNE OBOWIĄZKI INFORMACYJNE BENEFICJENTÓW... 435 14.3 SUGEROWANE DZIAŁANIA INFORMACYJNO-PROMOCYJNE... 436 15 PODSTAWOWE POJĘCIA... 440 15.1 POJĘCIA TECHNICZNE... 440 15.2 POJĘCIA EKONOMICZNE... 447 15.3 POJĘCIA TELEKOMUNIKACYJNE... 450 15.4 POJĘCIA PRAWNICZE I POZOSTAŁE... 455 16 ZESTAWIENIE WYKORZYSTANYCH ŹRÓDEŁ... 460 16.1 PUBLIKACJE... 460 16.2 AKTY PRAWNE... 464 16.3 STRONY INTERNETOWE:... 466 17 SPIS TABEL... 467 18 SPIS RYSUNKÓW... 470

Dariusz Bogucki Eficom S.A. Strona 7 z 470 Studium wykonalności Rozdział 1 Przedmiot studium 1 Przedmiot studium 1.1 Geneza i istota projektu. Potencjał i moŝliwości Przedmiotem projektu Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej (który w dalszej części dokumentu będzie określany równieŝ skrótem DSS), jest budowa sieci optycznej z punktami dostępu na obszarach wykluczenia informacyjnego w województwie dolnośląskim. Realizacja projektu będzie podstawą dalszej informatyzacji regionu i jednym z kluczowych elementów jego zrównowaŝonego rozwoju. Projekt ma charakter regionalny - obejmuje swoim zasięgiem obszar całego województwa dolnośląskiego. Strategiczny charakter projektu dla rozwoju województwa dolnośląskiego był powodem umieszczenia go w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013, gdzie znajduje się pod pozycją nr 2. Szacowany łączny koszt projektu wynosi 160 546 448,00 PLN, przy czym maksymalny poziom dofinansowania ze środków UE wynosi 135 672 578,00 PLN. Realizacja fazy inwestycyjnej projektu przewidywana jest na lata 2011-2014. W fazie przygotowawczej projektu przeprowadzona została szczegółowa inwentaryzacja stanu infrastruktury szerokopasmowej województwa dolnośląskiego. Wykonawca (Zespół Konsultantów ITTI Sp. z o.o.) przekazał Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Dolnośląskiego wyniki inwentaryzacji w postaci opracowań: INWENTARYZACJA I ANALIZA ISTNIEJĄCEJ I PLANOWANEJ INFRASTRUKTURY SZEROKOPASMOWEJ DLA POTRZEB PROJEKTU LIKWIDACJA OBSZARÓW WYKLUCZENIA INFORMACYJNEGO I BUDOWA DOLNOŚLĄSKIEJ SIECI SZEROKOPASMOWEJ, kwiecień 2009r.; INWENTARYZACJA STANU INFRASTRUKTURY SZEROKOPASMOWEJ WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO, Aktualizacja danych inwentaryzacyjnych, listopad 2009r. Przeprowadzone działania inwentaryzacyjne wśród przedsiębiorców telekomunikacyjnych oraz jednostek samorządowych doprowadziły do uzyskania informacji na temat posiadanych zasobów infrastruktury w zakresie sieci szkieletowej i dystrybucyjnej na terenie województwa dolnośląskiego. Tego typu działanie było wymagane ze względu na potrzebę zbadania, w jakich miejscach występuje dostateczny poziom świadczenia usług szerokopasmowych, a gdzie wymagane byłyby działania mające na celu polepszenie dostępu do szerokopasmowego Internetu. Z analizy wynika w szczególności, Ŝe: centralna część województwa oraz część wschodnia obejmująca pas miast od Jeleniej Góry poprzez Legnicę do Wrocławia i dalej na wschód pokryta jest gęstą siatką połączeń międzywęzłowych głównie w technologii światłowodowej; najsłabiej wyposaŝona w światłowodowe łącza szkieletowe i dystrybucyjne jest zachodnia część województwa (na zachód od miejscowości Legnica i na północny-zachód od miejscowości Jelenia Góra);

Strona 8 z 470 Studium wykonalności Rozdział 1 Przedmiot studium Dariusz Bogucki Eficom S.A. największe skupisko połączeń w technologiach radiowych występuje w powiecie górowskim i północnej części powiatu wołowskiego; analizując technologie wykorzystywane w warstwie szkieletowej i dystrybucyjnej sieci moŝna stwierdzić, Ŝe na terenie województwa dolnośląskiego zdecydowanie dominują rozwiązania oparte na łączach światłowodowych. W kolejnej fazie Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego uruchomił prace związane z przejściem do zasadniczej fazy projektu. Pierwszym krokiem realizacji projektu jest opracowanie koncepcji technicznej budowy i eksploatacji sieci szerokopasmowej na terenie województwa dolnośląskiego w trzech wariantach. Jego istotą było przeprowadzenie szczegółowych analiz otoczenia społeczno-gospodarczego, prawnego (w tym UE), trendów rynkowych i technologicznych, które zostały rozwinięte w równowaŝnych wariantach technicznych oraz organizacyjnych, podsumowanych finalnie w analizie porównawczej zakończonej wnioskami i rekomendacją wykonawcy. Biorąc pod uwagę kierunki polityk rozwojowych UE, w Koncepcji wskazano na silną konwergencję charakteru regionu z nowymi kierunkami rozwoju infrastruktury szerokopasmowej w UE. Innymi słowy, województwo dolnośląskie jest regionem, który ma szanse stać się kołem zamachowym rozwoju gospodarczego nie tylko Polski ale całej UE. W takim regionie szerokopasmowy dostęp do Internetu jest jednym z kluczowych elementów zarówno Ŝycia społecznego, jak i gospodarczego. Zakłada się, Ŝe projekt DSS będzie finansowany ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 oraz budŝetu Województwa Dolnośląskiego zgodnie z przyjętą Strategią Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020r., Indykatywnym Wykazem Indywidualnych Projektów Kluczowych, Dolnośląską Strategią Innowacji oraz umieszczony w Wieloletnim Programie Inwestycyjnym dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013. Ze względu na zaangaŝowanie środków UE do realizacji projektu, Koncepcja opiera się na następujących fundamentalnych załoŝeniach: projekt DSS swym zakresem obejmuje budowę sieci regionalnej o charakterze szkieletowo-dystrybucyjnym, a nie powszechnej sieci dostępowej doprowadzonej do kaŝdej miejscowości. Jest to stanowisko zgodne z dokumentem Komisji Europejskiej Wytyczne wspólnotowe w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego wdraŝania sieci szerokopasmowych i wyraŝoną w nim opinią co do stosowalności pomocy publicznej w projektach szerokopasmowych. Komisja jednoznacznie stwierdza w nim, Ŝe w przypadku inwestycji w powszechną sieć dostępową na poziomie ponadlokalnym pomoc państwa dla sektora usług szerokopasmowych mogłaby przynieść istotne zaburzenie konkurencji i w opinii Komisji spełniałaby wszelkie znamiona pomocy publicznej zakazanej. Dlatego podstawowym celem stymulacji pomocy państwa w sektorze usług szerokopasmowych musi być stworzenie takich rozwiązań, aby dzięki zastosowaniu środków pomocy osiągnięty został szerszy zasięg sieci szerokopasmowej i jej penetracji lub aby nastąpiło to szybciej niŝ bez pomocy, oraz aby pozytywne skutki pomocy przewaŝały nad skutkami negatywnymi, a mianowicie zakłóceniem konkurencji.

Dariusz Bogucki Eficom S.A. Strona 9 z 470 Studium wykonalności Rozdział 1 Przedmiot studium Stworzona w ramach projektu infrastruktura teleinformatyczna musi być otwarta i dostępna dla wszystkich operatorów telekomunikacyjnych działających na rynku. Jest to zgodne ze stanowiskiem Komisji Europejskiej przedstawionym w dokumencie Wytyczne wspólnotowe w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego wdraŝania sieci szerokopasmowych. W związku z takim załoŝeniem wszystkie warianty DSS zostały zaplanowane w sposób niezaleŝny od zasobów operatorów juŝ działających. Zgodnie z opinią Komisji Europejskiej wyraŝoną we wspomnianych Wytycznych i wizją nakreśloną w Komunikacie Komisji Europejskiej w sprawie przyszłości sieci i Internetu dolnośląska sieć szkieletowa będzie spełniać wymogi stawiane Sieciom Nowej Generacji (NGN). 1.2 Nazwa i cel projektu Niniejsze Studium Wykonalności dotyczy projektu Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej. Cel projektu to: Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego na terenie Dolnego Śląska - głównie na obszarach wiejskich i małych miast, natomiast przedmiotem projektu jest budowa sieci optycznej z punktami dostępu na obszarach wykluczenia informacyjnego w województwie dolnośląskim. Oznacza to wybudowanie na terenie województwa dolnośląskiego szerokopasmowej sieci hurtowej, umoŝliwiającej mieszkańcom, podmiotom publicznym oraz gospodarczym z terenu województwa korzystanie z konkurencyjnych usług teleinformatycznych oraz z multimedialnych zasobów informacji i usług świadczonych elektronicznie. Zakłada się, Ŝe projekt będzie realizowany przede wszystkim na tych obszarach województwa dolnośląskiego, które są szczególnie zagroŝone wykluczeniem cyfrowym. Sieć powstała w ramach projektu będzie otwarta dla wszystkich zainteresowanych przedsiębiorców telekomunikacyjnych dostarczających dostępowe usługi szerokopasmowe bezpośrednio odbiorcom końcowym, tj. mieszkańcom, firmom i instytucjom z terenu Dolnego Śląska. W ten sposób podmioty komercyjne będą mogły budować własne sieci dostępowe na terenach dotychczas dla nich nieatrakcyjnych inwestycyjnie. Takie podejście jest zgodne ze wspomnianymi wytycznymi unijnymi w zakresie stymulacji rozwoju infrastruktury Internetu szerokopasmowego. Realizacja projektu DSS umoŝliwi aktywny i szybki rozwój Społeczeństwa Informacyjnego w Regionie Dolnośląskim, a przez to stworzy nowe moŝliwości dla rozwoju społecznego, ekonomicznego i technicznego mieszkańców Dolnego Śląska. 1.3 Podmioty odpowiedzialne za realizację projektu Beneficjentem niniejszego projektu jest Samorząd Województwa Dolnośląskiego reprezentowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, 50-411 Wrocław WybrzeŜe Słowackiego 12-14, NIP: 899-22-33-911, REGON: 931950382. Osobami, które mają prawo do podejmowania zobowiązań ze strony Beneficjenta są:

Strona 10 z 470 Studium wykonalności Rozdział 1 Przedmiot studium Dariusz Bogucki Eficom S.A. Lp. Imię i Nazwisko Stanowisko 1 Rafał Jurkowlaniec Marszałek Województwa Dolnośląskiego 2 Marek Łapiński Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego 3 Radosław Mołoń Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego 4 Jerzy ŁuŜniak Członek Zarządu Województwa Dolnośląskiego 5 Włodzimierz Chlebosz Członek Zarządu Województwa Dolnośląskiego Osobą kontaktowa w sprawie projektu jest: p. Adam Okniński, Dyrektor Wydziału WdraŜania Technologii Informatycznych, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. Realizacja projektu wymagać będzie po stronie Beneficjenta zaangaŝowania zespołu osób posiadających specjalistyczną wiedzę i doświadczenie w zakresie wdraŝania projektów teleinformatycznych współfinansowanych w ramach funduszy europejskich. Dlatego teŝ zakłada się, Ŝe zgodnie z Beneficjent będzie wspierany przez podmiot zewnętrzny posiadający merytoryczną wiedzę dotyczącą wdraŝania projektów z zakresu budowy infrastruktury telekomunikacyjnej InŜyniera Kontraktu. InŜynier Kontraktu będzie pracował na rzecz województwa - beneficjenta i realizował jego decyzje. W ramach realizacji projektu przewiduje się następujące zadania: przygotowanie dokumentacji przetargowej do przetargów na wykonawstwo infrastruktury pasywnej i wsparcie (asysta) przeprowadzenia tych przetargów; przygotowanie dokumentacji przetargowej i realizacja przetargów wojewódzkich na dostawę i instalację infrastruktury aktywnej (sprzętu sieciowego); prowadzenie prac inwestycyjnych, oddawanie wykonanych części sieci; prowadzenie szkoleń i działań promocyjnych. Beneficjent, jako podmiot bezpośrednio odpowiedzialny za realizację, powinien prowadzić nadzór inwestycji z punktu widzenia realizacji warunków umowy o dofinansowanie i podejmować kluczowe decyzje dotyczące jej realizacji (InŜynier Kontraktu jest jedynie podmiotem o charakterze doradczym). Ponadto jest zobowiązany do prowadzenia szeregu działań związanych z rozliczeniem, sprawozdawczością, nadzorem, obowiązkami informacyjnymi względem Instytucji Zarządzającej - równieŝ po zakończeniu rzeczowej realizacji inwestycji, a zatem po zakończeniu prac InŜyniera Kontraktu. Z umowy o dofinansowanie wynika, Ŝe obowiązki te nie mogą być delegowane na podmiot trzeci. Stąd teŝ obowiązki wynikające bezpośrednio z umowy będą wykonywane bezpośrednio przez beneficjenta za pośrednictwem kierownika projektu, komórek organizacyjnych zaangaŝowanych do realizacji projektu lub bezpośrednio przez organ wykonawczy beneficjenta - Zarząd Województwa. W fazie eksploatacji Sieci bezpośrednie zarządzanie infrastrukturą zostanie zlecone Operatorowi Infrastruktury. Nadzór realizacji celów projektu i postanowień umowy będzie spoczywał po stronie beneficjenta samorządu województwa ew. wspieranego przez zespół ekspertów zewnętrznych działających na jego zlecenie. Proponowany podział zadań w zakresie zarządzania projektem i infrastrukturą przedstawia poniŝsza tabela.

Dariusz Bogucki Eficom S.A. Strona 11 z 470 Studium wykonalności Rozdział 1 Przedmiot studium

Strona 12 z 470 Studium wykonalności Rozdział 1 Przedmiot studium Dariusz Bogucki Eficom S.A. Faza Tabela 1 Proponowany podział zadań w zakresie zarządzania projektem i infrastrukturą Samorząd województwa planowanie zapewnienie finansowania; podjęcie decyzji o realizacji projektu; wybór InŜyniera Kontraktu; budowa ogłoszenie i prowadzenie postępowań przetargowych; podjęcie decyzji o wyborze wykonawców; podpisanie umowy; odbiór prac; realizacja innych obowiązków wynikających z umowy o dofinansowanie. eksploatacja wybór Operatora Infrastruktury; realizacja nadzoru właścicielskiego; zatwierdzanie proponowanych przez Operatora Infrastruktury opłat i warunków świadczenia usług. Źródło: opracowanie własne. Eksperci zewnętrzni/ InŜynier Kontraktu 1 analiza popytu i podaŝy; opracowanie koncepcji technicznej i organizacyjnej; wykonanie analizy ekonomicznej i finansowej; wykonanie analizy pomocy publicznej; przygotowanie procesu budowy. przygotowanie dokumentacji przetargowej; wspieranie zamawiającego w realizacji postępowań przetargowych na dostawy i usługi; nadzór merytoryczny i organizacyjny nad realizacją kontraktu; prowadzenie działalności promocyjnoszkoleniowej. wsparcie właściciela i rekomendowanie rozwiązań w czynnościach wymagających wiedzy specjalistycznej: - analiza kosztów przedstawianych przez OI; - analiza warunków świadczenia usług przez OI (prawna i ekonomiczna); - nadzór nad realizacją SLA. Operator Infrastruktury (OI) brak zadań brak zadań prowadzenie eksploatacji technicznej sieci; dokonywanie bieŝącej rozbudowy i rozszerzania zakresu funkcjonowania sieci; obsługa klientów, w tym prowadzenie rozliczeń; prowadzenie rachunkowości zgodnie z wymaganiami. 1 Dla przejrzystości tabela opisuje całość prac w Projekcie, uwzględniając takŝe etap przed wyborem InŜyniera Kontraktu a więc w szczególności prace związane z opracowaniem Studium Wykonalności i Programu Funkcjonalno UŜytkowego.

Marcin Michalik Collect Consulting Sp. z o.o. oraz zespół autorów rozdziałów Strona 13 z 470 Studium wykonalności Rozdział 3 Podsumowanie i wnioski 2 Podsumowanie i wnioski 2.1 Wprowadzenie do projektu Przedmiot i zakres projektu Przedmiotem projektu Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej (który w dalszej części dokumentu będzie określany równieŝ skrótem DSS), jest budowa sieci optycznej z punktami dostępu na obszarach wykluczenia informacyjnego w województwie dolnośląskim. Oznacza to wybudowanie na terenie województwa dolnośląskiego, szerokopasmowej sieci szkieletowo-dystrybucyjnej, zapewniającej mieszkańcom, podmiotom publicznym oraz gospodarczym z terenu województwa moŝliwość korzystania z usług teleinformatycznych oraz z multimedialnych zasobów informacji i usług świadczonych elektronicznie. Zakłada się, Ŝe projekt będzie realizowany przede wszystkim na tych obszarach województwa dolnośląskiego, które są szczególnie zagroŝone wykluczeniem cyfrowym. Sieć powstała w ramach projektu będzie otwarte dla wszystkich zainteresowanych przedsiębiorców telekomunikacyjnych dostarczających usługi szerokopasmowe bezpośrednio odbiorcom końcowym, tj. mieszkańcom, firmom i instytucjom z terenu Dolnego Śląska. W ten sposób podmioty komercyjne będą mogły budować własne sieci dostępowe na terenach dotychczas dla nich nieatrakcyjnych inwestycyjnie. Takie podejście jest zgodne z wytycznymi unijnymi w zakresie stymulacji rozwoju infrastruktury Internetu szerokopasmowego. Realizacja projektu będzie podstawą dalszej informatyzacji regionu i jednym z kluczowych elementów jego zrównowaŝonego rozwoju. Projekt ma charakter regionalny - obejmuje swoim zasięgiem obszar całego województwa dolnośląskiego. Przyjęto następujące fundamentalne załoŝenia dla realizacji projektu: projekt DSS swym zakresem obejmuje budowę sieci regionalnej o charakterze szkieletowo-dystrybucyjnym, a nie powszechnej sieci dostępowej doprowadzonej do kaŝdej miejscowości. Jest to stanowisko zgodne z dokumentem Komisji Europejskiej Wytyczne wspólnotowe w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego wdraŝania sieci szerokopasmowych i wyraŝoną w nim opinią co do stosowalności pomocy publicznej w projektach szerokopasmowych (punkt 51 f Wytycznych). Komisja jednoznacznie stwierdza w nim, Ŝe w przypadku inwestycji w powszechną sieć dostępową na poziomie ponadlokalnym pomoc państwa dla sektora usług szerokopasmowych mogłaby przynieść istotne zaburzenie konkurencji i w opinii Komisji spełniałaby wszelkie znamiona pomocy publicznej zakazanej. Dlatego podstawowym celem stymulacji pomocy państwa w sektorze usług szerokopasmowych musi być stworzenie takich rozwiązań, aby dzięki zastosowaniu środków pomocy osiągnięty został szerszy zasięg sieci szerokopasmowej i jej penetracji lub aby nastąpiło to szybciej niŝ bez pomocy, oraz aby pozytywne skutki pomocy przewaŝały nad skutkami negatywnymi, a mianowicie zakłóceniem konkurencji.

Strona 14 z 470 Studium wykonalności Rozdział 2 Podsumowanie i wnioski Marcin Michalik Collect Consulting Sp. z o.o. oraz zespół autorów rozdziałów Stworzona w ramach projektu infrastruktura teleinformatyczna musi być otwarta i dostępna dla wszystkich operatorów telekomunikacyjnych działających na rynku. Jest to zgodne ze stanowiskiem Komisji Europejskiej przedstawionym w dokumencie Wytyczne wspólnotowe w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego wdraŝania sieci szerokopasmowych. W związku z takim załoŝeniem wszystkie warianty DSS zostały zaplanowane w sposób niezaleŝny od zasobów operatorów juŝ działających. Zgodnie z opinią Komisji Europejskiej wyraŝoną we wspomnianych Wytycznych i wizją nakreśloną w Komunikacie Komisji Europejskiej w sprawie przyszłości sieci i Internetu dolnośląska sieć szkieletowa będzie spełniać wymogi stawiane Sieciom Nowej Generacji (NGN). W ramach niniejszego studium zaproponowano architekturę sieci, określono jej przebieg oraz lokalizacje węzłów i punktów dystrybucyjnych, a takŝe przeanalizowano uwarunkowania organizacyjno-prawne realizacji projektu. Podstawowe parametry sieci DSS w wariancie technicznym przyjętym w studium są przedstawione są w poniŝszej tabeli. Tabela 2 Parametry sieci szkieletowo-dystrybucyjnej będącej przedmiotem projektu Parametry Wielkość Długość sieci [km], w tym: 1768,6 - sieć szkieletowa 757,3 - sieć dystrybucyjna 1011,3 Liczba węzłów sieci, w tym: 91 - węzły szkieletowe 9 - węzły dystrybucyjne 82 Źródło: opracowanie własne. Zakłada się, Ŝe dolnośląska sieć szerokopasmowa będzie słuŝyła świadczeniu następujących usług hurtowych: 1. DzierŜawa infrastruktury pasywnej sieci: dzierŝawa kanalizacji teletechnicznej; dzierŝawa ciemnych włókien światłowodowych; usługa kolokacji. 2. Usługi transmisyjne wykorzystujące platformę IP: usługa dostępu do Internetu; usługa głosowa (świadczona w technologii VoIP); usługi multimedialne, obejmujące: o Web TV, o IPTV (w standardzie zwykłym oraz wysokiej rozdzielczości (HD), o wideo na zamówienie (VoD), usługi sterowania, zarządzania i kontroli urządzeń, działające automatycznie bez bezpośredniego udziału uŝytkownika (M2M maszyna do maszyny ) (ang. Machine to Machine), takŝe róŝnego rodzaju monitoring;

Strona 15 z 470 Marcin Michalik Collect Consulting Sp. z o.o. Studium wykonalności Rozdział 3 Podsumowanie i wnioski oraz zespół autorów rozdziałów aplikacje i inne usługi o wartości dodanej (ang. VAS Value Added Services) o róŝnej specyfice, które będą się pojawiać w przyszłości w miarę rozwoju rynku. Zgodność celów projektu z dokumentami strategicznymi i politykami horyzontalnymi Celem projektu jest: Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego na terenie Dolnego Śląska - głównie na obszarach wiejskich i małych miast, natomiast pprzedmiotem projektu jest budowa sieci optycznej z punktami dostępu na obszarach wykluczenia informacyjnego w województwie dolnośląskim. Projekt Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej, jest zgodny z dokumentami strategicznymi na szczeblu UE, krajowym oraz regionalnym. Realizacja projektu będzie miała pozytywny wpływ na proces osiągania celów rozwojowych określonych w takich dokumentach jak: Strategia Lizbońska; Inicjatywa i 2010 - Europejskie Społeczeństwo Informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia, a takŝe załoŝenia nowej inicjatywy strategicznej UE na lata 2010-2020 nazywanej roboczo EUROPA 2020 COM(2010) 2010 final oraz z tzw. Europejską Agendą Cyfrową, której załoŝenia Komisja Europejska przedstawiła w komunikacie z 19 maja 2010 r Europejska Agenda Cyfrowa, COM(2010)245 final; Strategiczne Wytyczne Wspólnoty; Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015; Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego; Plan stabilności i rozwoju gospodarki Polski wobec światowego kryzysu finansowego; Diagnoza rynku usług szerokopasmowych zasadność i zakres interwencji publicznej; Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013; Krajowy Program Reform; Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013; Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego do 2020r.; Dolnośląska strategia innowacji. Projekt Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej, realizuje cel szczegółowy nr 1 RPO WD Wzrost aktywności gospodarczej opartej o wiedzę i innowacyjność oraz cel Priorytetu 2 RPO WD Wspieranie konkurencyjności regionu poprzez rozwój szeroko rozumianej regionalnej i lokalnej infrastruktury społeczeństwa informacyjnego. Projekt przyczyni się do realizacji celu sfery gospodarczej Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku Zbudowanie konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki Dolnego Śląska. Strategiczny charakter projektu dla rozwoju województwa dolnośląskiego był powodem umieszczenia go w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013, gdzie znajduje się pod pozycją nr 2. Szacowany

Strona 16 z 470 Studium wykonalności Rozdział 2 Podsumowanie i wnioski Marcin Michalik Collect Consulting Sp. z o.o. oraz zespół autorów rozdziałów łączny koszt projektu wynosi 168 474 841 PLN netto, przy czym maksymalny poziom dofinansowania ze środków UE wynosi 135 672 578 PLN. Realizacja projektu przewidywana jest na lata 2011-2014. 2.2 Podsumowanie wyników analiz i finansowanie Wnioski z analizy otoczenia społeczno-gospodarczego Województwo dolnośląskie połoŝone jest w południowo-zachodniej części Polski i obejmuje obszar 19 948 km², co stanowi 6,4% powierzchni kraju. Z punktu widzenia trendów społeczno-gospodarczych województwo dolnośląskie naleŝy uznać za region perspektywiczny cywilizacyjnie i to w skali całej UE, o czym świadczą następujące czynniki: korzystne na tle kraju trendy demograficzne, a zwłaszcza korzystne saldo migracji wewnętrznych. Struktura ludności według płci jest charakterystyczna dla terenów zurbanizowanych; struktura aktywności ekonomicznej ludności regionu charakterystyczna dla regionów z nowoczesną gospodarką rynkową; korzystna struktura rynku pracy (jeden z najniŝszych w kraju i dodatkowo malejący wskaźnik bezrobocia długotrwałego); wyŝszy niŝ w kraju odsetek ludności korzystającej z nowych technologii teleinformatycznych; wyŝszy niŝ w kraju dochód rozporządzalny i wyŝsze wydatki na usługi gospodarstw domowych; relatywnie duŝa aktywność gospodarcza regionu na tle kraju (wysoki udział w krajowym PKB); wysoki wskaźnik młodzieŝy uczącej się, względna nowoczesność infrastruktury edukacyjnej (wysoki stopień komputeryzacji szkół); wysoki na tle kraju potencjał naukowo-badawczy regionu. W takim regionie, szerokopasmowy dostęp do nowych technologii komunikacyjnych a zwłaszcza do Internetu, jest jednym z kluczowych elementów zarówno Ŝycia społecznego, jak i gospodarczego. Analizy zaprezentowane w niniejszym Studium wskazują na powaŝny rozmiar problem wykluczenia cyfrowego w regionie zwłaszcza w obszarach wiejskich i w małych miastach. Badania, takie jak Diagnoza Społeczna 2009, pokazują, Ŝe jest to rezultat tzw. samoograniczenia popytu: w regionie na skutek ograniczonej podaŝy (dostępność, ceny itd.) nastąpiło ograniczenie popytu na szerokopasmowy dostęp do Internetu, co objawia się brakiem zainteresowania z korzystania z dostępu do Internetu szerokopasmowego (przekaz o braku potrzeby posiadania dostępu do Internetu ). Zjawisko to ma charakter sprzęŝenia zwrotnego, co ilustruje poniŝszy schemat: brak dostępu do infrastruktury szerokopasmowej i brak umiejętności korzystania z nowoczesnych technik wpływa negatywnie na podaŝ umysłu i treści cyfrowych. To z kolei ogranicza popyt na dostęp do sprawnej infrastruktury teleinformatycznej i nie stymuluje nabywania e-umiejętności.

Marcin Michalik Collect Consulting Sp. z o.o. oraz zespół autorów rozdziałów Strona 17 z 470 Studium wykonalności Rozdział 3 Podsumowanie i wnioski Rysunek 1 Koło wykluczenia cyfrowego Infrastruktura Umiejętności PodaŜ Usługi / treści popyt Usługi / treści PodaŜ Infrastruktura Umiejętności Popyt Źródło: opracowanie własne. Jest to zjawisko groźne, albowiem w bezpośredni sposób upośledza szanse rozwojowe regionu. Doświadczenia innych krajów UE (zwłaszcza Hiszpanii) wskazują, Ŝe bez podjęcia działań interwencyjnych problem wykluczenia cyfrowego będzie miał tendencję trwałą. Takie zagroŝenie potwierdzają teŝ analizy infrastruktury teleinformatycznej regionu wykonane w pierwszej fazie projektu. Dlatego teŝ, doceniając wagę problemu, Samorząd Województwa Dolnośląskiego zdecydował o umieszczeniu projektu Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej na liście projektów kluczowych dla Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013, gdzie znajduje się pod pozycją nr 2 w Priorytecie II Rozwój społeczeństwa informacyjnego na Dolnym Śląsku RPO WD. Identyfikacja kluczowych problemów Rynek szerokopasmowy w Polsce stan obecny i problemy sektora Szerokopasmowy dostęp do Internetu stał się absolutnym standardem w krajach wysokorozwiniętych. Wśród członków OECD stopień penetracji tą usługą w połowie 2008 roku osiągnął średni poziom 21,3%. W Polsce coraz więcej ludzi korzysta z szerokopasmowego dostępu do Internetu. JednakŜe wskaźniki dostępu do szerokopasmowego Internetu odbiegają zdecydowanie od średniej krajów OECD i niestety dystans ten się z roku na rok zwiększa. Słaba pozycja Polski w tego rodzaju rankingach międzynarodowych jest konsekwencją kilku czynników, które moŝna pogrupować w trzy kategorie: ograniczona znajomość komputerów i Internetu; wysoki koszt dla konsumenta; brak lub ograniczenie szerokopasmowego dostępu do Internetu. W Polsce istnieje bardzo wiele miejsc (nawet w obrębie duŝych aglomeracji), gdzie nie jest technicznie moŝliwe uzyskanie szerokopasmowego dostępu do Internetu. Inni operatorzy, jako potencjalni

Strona 18 z 470 Studium wykonalności Rozdział 2 Podsumowanie i wnioski Marcin Michalik Collect Consulting Sp. z o.o. oraz zespół autorów rozdziałów inwestorzy, nie są w stanie pokonać barier inwestycyjnych, między innymi wynikających z dominującej pozycji TP S.A. Rynek szerokopasmowy w województwie dolnośląskim Województwo dolnośląskie jest niewątpliwie jednym z liderów pod kątem dostępu do Internetu. Dowodzą tego chociaŝby dane na temat korzystania z Internetu w poszczególnych regionach, jakie przedstawia Raport Diagnoza Społeczna 2009 czy Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego autorstwa UKE. Tym niemniej badania wykorzystania technologii ICT przez gospodarstwa domowe (zwłaszcza prowadzone przez GUS) wskazują jednak na istotne problemy: charakterystyczne dla całego makroregionu południowo-zachodniego (w tym województwa dolnośląskiego) jest zjawisko, Ŝe gospodarstwa domowe nieposiadające dostępu do Internetu częściej niŝ średnio w kraju wskazują na brak potrzeby korzystania z Internetu ; podobnie gospodarstwa domowe nieposiadające dostępu szerokopasmowego do Internetu, częściej niŝ średnio w kraju wskazują na brak potrzeby korzystania z tej usługi, ale teŝ na zbyt wysoki jej koszt; wydatki na usługi związane z dostępem do Internetu (a takŝe na szeroko pojęte ICT) są w makroregionie wyŝsze niŝ przeciętne w kraju. Na podstawie doświadczeń innych krajów UE, powyŝsze zjawisko moŝna zdiagnozować następująco: w regionie na skutek ograniczonej podaŝy nastąpiło ograniczenie popytu na szerokopasmowy dostęp do Internetu, co objawia się przekazem o braku potrzeby posiadania Internetu. Wspomniana wyŝej Diagnoza Społeczna 2009 nazywa to zjawiskiem samoograniczenia popytu. Podobne wnioski wysnuć moŝna analizując wykorzystanie dostępu do Internetu przez przedsiębiorstwa województwa dolnośląskiego: mimo, Ŝe przedsiębiorcy województwa częściej wykorzystują nowoczesne formy zatrudnienia oparte na wykorzystaniu technologii ICT jak telepraca, to procent pracowników wykorzystujących Internet w codziennej pracy jest niŝszy niŝ w kraju; więcej przedsiębiorców niŝ średnio w kraju deklaruje posiadanie szerokopasmowego dostępu do Internetu poprzez stałe łącze kablowe, ale więcej teŝ wykorzystuje do tego celu technologię przez łącze bezprzewodowe (UMTS, GSM/GPRS); ta substytucja jest kolejnym dowodem na występowanie ograniczonej podaŝy innych technologii dostępu do szerokopasmowego Internetu. Korelują z tą obserwacją wyniki inwentaryzacji sieci teleinformatycznych w województwie dolnośląskim przeprowadzonej w ramach projektu Identyfikacja i analiza istniejącej oraz planowanej infrastruktury szerokopasmowej dla potrzeb projektu Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej. Przeprowadzone badania wśród przedsiębiorców telekomunikacyjnych oraz jednostek samorządowych doprowadziły do uzyskania informacji na temat posiadanych zasobów infrastruktury w zakresie sieci szkieletowej i dystrybucyjnej wskazały na następujące prawidłowości: centralna część województwa oraz część wschodnia obejmująca pas miast od Jeleniej Góry poprzez Legnicę do Wrocławia i dalej na wschód pokryta jest stosunkowo gęstą siatką połączeń międzywęzłowych, głównie w technologii światłowodowej;

Strona 19 z 470 Marcin Michalik Collect Consulting Sp. z o.o. Studium wykonalności Rozdział 3 Podsumowanie i wnioski oraz zespół autorów rozdziałów najsłabiej wyposaŝona w światłowodowe łącza szkieletowe i dystrybucyjne jest zachodnia część województwa (na zachód od miejscowości Legnica i na północny-zachód od miejscowości Jelenia Góra); największe skupisko połączeń w technologiach radiowych występuje w powiecie górowskim i północnej części powiatu wołowskiego; analizując technologie wykorzystywane w warstwie szkieletowej i dystrybucyjnej sieci moŝna stwierdzić, Ŝe na terenie województwa dolnośląskiego w warstwie hurtowej sieci zdecydowanie dominują rozwiązania oparte na łączach światłowodowych. Problem kluczowy Problem kluczowy, którego rozwiązanie ma na celu projekt Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej, to: niski poziom korzystania z szerokopasmowego dostępu do Internetu, szczególnie na obszarach wiejskich oraz pogłębiające się poprzez to rozwarstwienie regionu. Wśród przyczyn występowania problemu kluczowego naleŝy wymienić: brak konkurencyjnej, technicznej infrastruktury telekomunikacyjnej kanalizacji telekomunikacyjnej oraz kabli światłowodowych, które mogłyby utworzyć kompletną warstwę fizyczną sieci szerokopasmowej; brak finansowej rentowności inwestycji polegających na przyłączaniu nowych uŝytkowników do sieci w obszarach występowania problemu wykluczenia cyfrowego ; ograniczenie dostępności świadczonych usług dostępu do szerokopasmowego Internetu poprzez stosowanie wysokich opłat przez operatorów; brak na rynku lokalnym usług telekomunikacyjnych dostępnej usługi dzierŝawienia włókien światłowodowych oraz kanalizacji telekomunikacyjnej; znaczna niestabilność podmiotów niepublicznych dysponujących infrastrukturą telekomunikacyjną, co uniemoŝliwia planowanie kosztów, utrzymanie jakości usług oraz bytu przedsięwzięcia w dziedzinie organizowania usług dostępu do szerokopasmowego Internetu. Podstawowymi skutkami występowania problemu kluczowego są: niski stopień wykorzystania nowoczesnych ICT przez część mieszkańców regionu pogłębiające się rozwarstwienie społeczne w regionie uznanym przez UE za perspektywiczny; gorszy start Ŝyciowy dzieci i młodzieŝy z terenów objętych wykluczeniem cyfrowym ; niŝsza jakość Ŝycia na obszarach objętych wykluczeniem cyfrowym ; gorsze uwarunkowania dla rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej; relatywnie uboga oferta usług świadczonych drogą elektroniczną przez jednostki samorządów terytorialnych i im podległe instytucje; w przyszłości malejąca konkurencyjność województwa w skali kraju i Europy.

Strona 20 z 470 Studium wykonalności Rozdział 2 Podsumowanie i wnioski Marcin Michalik Collect Consulting Sp. z o.o. oraz zespół autorów rozdziałów Wnioski z analizy rynku NaleŜy zaznaczyć, Ŝe nie ma jednolitej, powszechnie stosowanej definicji dostępu szerokopasmowego. Biorąc pod uwagę szybką ewolucję wymagań i postęp techniczny, obecnie najbardziej odpowiednim wydaje się podejście funkcjonalne zaproponowane m.in. przez organizatorów Forum Usług Szerokopasmowych Computerworld i Instytut MikroMakro, przyjmujące, Ŝe dostęp moŝna określić jako szerokopasmowy, jeŝeli wydajność łącza nie jest czynnikiem ograniczającym moŝliwość uruchamiania i korzystania z aplikacji dostępnych w sieci. W praktyce oznacza to dziś moŝliwość korzystania z aplikacji multimedialnych. Taka neutralna technologicznie definicja funkcjonalna została w 2003 roku przyjęta przez OECD 2 i przytoczona w zamówionym przez Komisję Europejską raporcie na temat wpływu usług szerokopasmowych na wzrost i produktywność 3. Dalszy komentarz do tej definicji stwierdza, Ŝe przy określaniu wskaźników, istotny jest wpływ dostępu szerokopasmowego na innowacyjność, co powinno prowadzić do wniosku, Ŝe usługi szerokopasmowe powinny być oferowane nie tylko wystarczająco wydajnym łączem, ale Ŝe dopiero ich powszechna dostępność będzie stanowić skuteczną zachętę do powstawania nowych aplikacji. Na bazie aktualnych trendów, UKE szacuje, Ŝe całkowity wzrost popytu na stacjonarne usługi szerokopasmowe w latach 2010-2012 wyniesie od 1,1 miliona do 1,5 miliona dostępów. UKE wskazuje, Ŝe najszybszy wzrost popytu będzie następował w regionach najszybciej rozwijających się w tym w województwie dolnośląskim. Realizacja projektu Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej przyczyni się do znaczącej poprawy stanu infrastruktury telekomunikacyjnej na poziomie sieci szkieletowej, spełniającej funkcje szkieletu dla województwa i dystrybucyjnej na poziomie powiatowym. UmoŜliwi to zapewnienie dobrego dostępu do usług szerokopasmowych, jak równieŝ poprawi konkurencyjność na rynku tych usług poprzez zapewnienie konkurencji na rynku hurtowej transmisji danych oraz otwartego dostępu do infrastruktury pasywnej. Dodatkowo realizacja projektu DSS powinna mieć pozytywny wpływ na zwiększenie poziomu wiedzy, kompetencji oraz świadomości zakresu wykorzystania nowoczesnych usług szerokopasmowych w znacznie szerszym zakresie niŝ tylko dostęp do Internetu, a przez to przeciwdziałać wykluczeniu cyfrowemu wśród mieszkańców województwa dolnośląskiego. Z drugiej jednak strony, projekt DSS w ewidentny sposób będzie oddziaływał na rynek docierając nie tylko do tych obszarów województwa gdzie występują miejscowości białe i szare albowiem OI będzie działał na zasadach komercyjnych (niezaleŝnie od reguł prawnych, jakie będzie narzucać umowa z właścicielem infrastruktury). Będzie współpracował z operatorami ostatniej mili działającymi w miejscowościach czarnych. Początkowy wpływ oddziaływania projektu, czyli zakres oddziaływania DSS w pierwszym roku po uruchomieniu (2015), oszacowano w sposób następujący: dokonano prognozy liczby ludności (gospodarstw domowych) na podstawie prognoz GUS w perspektywie roku 2015; wzorem innych projektów broadbandowych załoŝono, Ŝe prognoza gęstości liczby podmiotów gospodarczych ma rozkład podobny do ludności; 2 OECD - Working Party on Telecommunication and Information Services Policies.2003.DSTI/ICCP/TISP(2002)4/FINAL. 3 The impact of broadband on growth and productivity, A study on behalf of the European Commission, (DG Information Society and Media), Micus Management Consulting, 2008.

Strona 21 z 470 Marcin Michalik Collect Consulting Sp. z o.o. Studium wykonalności Rozdział 3 Podsumowanie i wnioski oraz zespół autorów rozdziałów w pierwszym rzędzie uwzględniono miejscowości białe i szare znajdujące się w 3 km promieniu oddziaływania węzła dystrybucyjnego DSS, niezaleŝnie od kategorii obszaru interwencji; w drugim rzędzie uwzględniono miejscowości czarne znajdujące się w 3 km promieniu oddziaływania węzła dystrybucyjnego DSS, niezaleŝnie od kategorii obszaru interwencji. PoniŜsza tabela prezentuje wyniki dla ludności i gospodarstw domowych: Tabela 3 Oszacowanie zakresu oddziaływania DSS na ludność województwa dolnośląskiego Ludność zamieszkała w miejscowościach Dostęp szerokopasmowy Ogółem Obszary białe Obszary szare Obszary czarne Bez realizacji DSS 2 923 186 147 257 704 283 2 071 646 [%] 100% 5,0% 24,1% 70,9% Zasięg DSS w proponowanym wariancie 752 308 57 145 392 212 302 951 [%] 25,7% 2,0% 13,4% 10,4% Po realizacji DSS 2 923 186 90 112 312 193 2 520 890 [%] 100% 3,1% 10,7% 86,2% Źródło: opracowanie własne. Model zarządzania siecią Zakłada się, Ŝe eksploatacja wybudowanej sieci powierzona będzie podmiotowi zewnętrznemu, tzw. Operatorowi Infrastruktury (OI). Jest to model tzw. operatora operatorów (ang. Carrier s Carrier), gdzie administracja województwa buduje i jest właścicielem infrastruktury, natomiast zarządzanie siecią (obsługa sprzętu i dzierŝawa łącza internetowego) oraz świadczenie usługi uŝytkownikom hurtowym końcowym powierzone jest podmiotowi zewnętrznemu posiadającemu odpowiednie kompetencje i doświadczenie poprzez udostępnienie mu całości infrastruktury na mocy umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym. Proponowany model nie wymaga od administracji zaangaŝowania technicznego w utrzymanie i zarządzanie siecią, pozwala jednak na kontrolę właścicielską w celu takiego wykorzystywania sieci, aby uzyskane zostały oczekiwane skutki społeczne podejmowanej interwencji. Tego typu rozwiązanie uwolni Urząd Marszałkowski od prowadzenia działań o charakterze inŝynierskim czy komercyjnym, do czego nie jest i nie musi być przygotowany. Rekomendowaną formą prawną współpracy sektora finansów publicznych z partnerem prywatnym w celu realizacji wspólnego przedsięwzięcia jest partnerstwo publiczno-prywatne, gdyŝ pozwala ono na w miarę swobodne ukształtowanie wzajemnych relacji pomiędzy j.s.t. i partnerem prywatnym, zachowując moŝliwość kontroli samorządu nad prawidłowym zarządzaniem i wykorzystaniem powierzonego majątku przez partnera prywatnego oraz gwarantując wpływ na świadczone przez niego usługi zarówno innym operatorom, jak i odbiorcom końcowym. Przedsięwzięcie będzie realizowane poprzez powierzenie przez samorząd województwa operatorowi infrastruktury, jako partnerowi prywatnemu, do uŝywania zespołu składników majątkowych składających się na infrastrukturę teleinformatyczną stanowiącą własność województwa w zamian za czynsz i świadczenie nieprzerwanie, przez cały okres obowiązywania umowy, usług polegających na dostarczaniu

Strona 22 z 470 Studium wykonalności Rozdział 2 Podsumowanie i wnioski Marcin Michalik Collect Consulting Sp. z o.o. oraz zespół autorów rozdziałów sieci telekomunikacyjnej lub zapewnianiu dostępu do infrastruktury telekomunikacyjnej innym operatorom oraz świadczeniu, z wykorzystaniem posiadanej infrastruktury telekomunikacyjnej i sieci telekomunikacyjnej usług na rzecz przedsiębiorców telekomunikacyjnych, na warunkach ustawy z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu usług i sieci telekomunikacyjnych, na zasadach przejrzystych i nie zakłócających rozwoju równoprawnej i skutecznej konkurencji na rynku, oraz zagwarantowaniu przedsiębiorcom telekomunikacyjnym na zasadach równego traktowania współkorzystania z infrastruktury i sieci telekomunikacyjnych oraz dostępu do nich, zachowując kompatybilność i połączalność z innymi sieciami publicznymi lub finansowanymi ze środków publicznych. Rekomendowany model eksploatacji infrastruktury uwzględnia wytyczne wspólnotowe w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego wdraŝania sieci szerokopasmowych zawartych w komunikacie Komisji 2009/C 235/04. W szczególności: 1) w zakresie dostępu hurtowego; operator infrastruktury nie moŝe dostarczać usług (detalicznych) uŝytkownikom końcowym na obszarze Województwa; dotyczy to zarówno usług detalicznych świadczonych z wykorzystaniem infrastruktury teleinformatycznej stanowiącej wkład własny podmiotu publicznego, jak równieŝ w oparciu o infrastrukturę własną lub innych operatorów telekomunikacyjnych, 2) w zakresie analizy porównawczej cen i ograniczenia stosowania nadmiernie wysokich cen; operator infrastruktury obowiązany jest określać opłaty za dostęp telekomunikacyjny w granicach korytarzy cenowych określonych przez województwo; metoda określania opłat rozliczeniowych oparta jest na ekonomicznie uzasadnionych porównaniach ze stawkami rozliczeniowymi stosowanymi przez innych operatorów (tzw. Benchmarking), 3) w zakresie równego dostępu do infrastruktury; operator infrastruktury obowiązany jest świadczyć innym operatorom usługi na równych, przejrzystych i niedyskryminujących zasadach na podstawie wzorów umów określanych przez województwo; kaŝde odstępstwo od wzoru umowy wymaga zatwierdzenia przez województwo, 4) w zakresie mechanizmu wycofania; operator infrastruktury obowiązany jest do dopłaty czynszu dzierŝawnego; wielkością porównawczą w tym przypadku jest procentowy wskaźnik EBITDA obliczony dla spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych ujętych w subindeksie sektorowym WIG-telekomunikacja dla tego samego okresu czasu; wskaźnik ten jest dobrą metodą porównawczą, gdyŝ umoŝliwia porównywanie wyników finansowych róŝnych przedsiębiorstw bez względu na stopień i sposób korzystania przez nie z dźwigni finansowej, obciąŝenia podatkowe etc.