Forum 2012, wydanie polskie, Instytut Psychiatrii i Neurologii FORUM POZYTYWNE ZDROWIE PSYCHICZNE: MODELE I IMPLIKACJE KLINICZNE FORUM - POSITIVE MENTAL HEALTH: MODELS AND CLINICAL IMPLICATIONS Pozytywne zdrowie psychiczne: czy istnieje definicja międzykulturowa? 1 Positive mental health: is there a cross-cultural definition? GEORGE E. VAILLANT Department of Psychiatry, Harvard Medical School, Massachusetts General Hospital, 151 Merrimac Street, Boston, MA 02114, USA Przedstawiono siedem modeli konceptualizacji pozytywnego zdrowia psychicznego: zdrowie psychiczne powyżej normy, o czym świadczy wynik powyżej 80 punktów w skali Globalnej oceny funkcjonowania (GAF) z DSM-IV; zdrowie psychiczne rozumiane jako obecność wielu mocnych stron człowieka a nie jako brak słabości, zdrowie psychiczne jako dojrzałość, zdrowie psychiczne jako przewaga emocji pozytywnych, zdrowie psychiczne jako wysoki poziom inteligencji społeczno-emocjonalnej, zdrowie psychiczne jako subiektywny dobrostan, zdrowie psychiczne jako sprężystość psychiczna. Zaproponowano środki bezpieczeństwa w badaniach nad zdrowiem psychicznym, m.in. wskazano na potrzebę zdefiniowania zdrowia psychicznego kategoriach równocześnie wrażliwych kulturowo i nie powodujących wykluczenia, a także na potrzebę empirycznej walidacji kryteriów zdrowia psychicznego w badaniach podłużnych. Seven models for conceptualizing positive mental health are reviewed: mental health as above normal, epitomized by a DSM-IV s Global Assessment of Functioning (GAF) score of over 80; mental health as the presence of multiple human strengths rather than the absence of weaknesses; mental health conceptualized as maturity; mental health as the dominance of positive emotions; mental health as high socio-emotional intelligence; mental health as subjective well-being; mental health as resilience. Safeguards for the study of mental health are suggested, including the need to define mental health in terms that are culturally sensitive and inclusive, and the need to empirically and longitudinally validate criteria for mental health. Słowa kluczowe: pozytywne zdrowie psychiczne / dojrzałość / sprężystość psychiczna / mechanizmy radzenia sobie / subiektywny dobrostan / inteligencja emocjonalna / emocje pozytywne Key words: Positive mental health / maturity / resilience / coping mechanisms / subjective well-being / emotional intelligence / positive emotions Artykuł redakcyjny Editorial Psychiatryczne leczenie stacjonarne zadania i koszty, ze szczególnym uwzględnieniem pacjentów chorych somatycznie i psychicznie Psychiatric inpatient treatment tasks and costs, in particular regarding patients with comorbid somatic and mental disorders MARIA ZAŁUSKA 1, ELŻBIETA KOBRZYŃSKA ŻOCHOWSKA 2, AGNIESZKA DYDUCH 3, MAREK BALICKI 4, URSZULA ZANIEWSKA-CHŁOPIK 3, MAJA KSZCZOTEK 3, BERTRAND JANOTA 3, RENATA ŻURKO 3, STANISŁAWA KALUŻNA 3 1. IV Klinika Psychiatrii, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 1 Polskie wydanie artykułu z World Psychiatry 2012;11:93-99 za życzliwą zgodą redakcji i wydawcy. World Psychiatry jest organem Światowego Stowarzyszenia Psychiatrycznego (World Psychiatric Association). Tłumaczenie: dr Barbara Mroziak.
2. II Klinika Psychiatrii, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa 3. Kliniczny Oddział Psychiatrii, Szpital Bielański, Warszawa 4. Szpital Wolski, Warszawa Cel. Ocena częstości współwystępowania chorób somatycznych i psychicznych oraz udziału kosztów ich leczenie w kosztach świadczeń oddziału psychiatrii w szpitalu ogólnym. Metoda. W 3 szpitalach warszawskich: Bielańskim, Wolskim i Bródnowskim obliczono na podstawie dokumentacji medycznej w okresie 12 miesięcy (roku 2008) liczbę osób leczonych z powodu chorób somatycznych i psychicznych, oraz chorych leczonych tylko psychiatrycznie. Wzrost kosztów medycznych w związku z leczeniem choroby somatycznej wyrażony w procentach wyliczono dla oddziału psychiatrii w Szpitalu Bielańskim. Na jego podstawie oszacowana wzrost kosztów osobowych leczenia tych chorych. Na podstawie stawki za 1 osobodzień z kontraktu w 2008 roku oraz odsetka osób z chorobami somatycznymi w oddziale obliczono niedoszacowanie uśrednionych kosztów 1 osobodnia w oddziale wyrażone jako procent stawki kontraktu. Wyniki. W badanych oddziałach przebywało od 46,9% do 53,3 % pacjentów z towarzyszącą choroba somatyczną. Najczęstszymi były choroby układu sercowo naczyniowego, metaboliczne i endokrynologiczne, przewodu pokarmowego oraz układu oddechowego. Średni koszt medyczny 1 osobodnia u pacjenta z choroba somatyczną był o 23,6% wyższy niż u pacjenta z choroba tylko psychiczną. Średnio na 1 pacjenta w oddziale niedoszacowanie kosztów tylko medycznych i osobowych w stosunku do stawki oferowanej w kontrakcie z NFZ wynosiło 36,98%. Wnioski. Ogólne niedoszacowanie świadczeń psychiatrycznych oddziałów szpitalnych 3 % 93-99 wymaga zmiany 08 zasad ich kontraktowania. U około 47%-53% chorych leczonych w oddziałach psychiatrii w szpitalach ogólnych występują choroby somatyczne zwiększając koszty leczenia o 23,6 %.Tworzenie nowych oddziałów psychiatrii w szpitalach wielospecjalistycznych, jak i utrzymanie oddziałów już istniejących wymaga uwzględnienia w kontraktach zwiększonych kosztów ich świadczeń. Objectives. To estimate the prevalence of comorbid physical and mental disorders as well as their treatment costs in the total cost of services provided on a psychiatric ward of a general hospital. Method. On the grounds of medical records the number of patients treated for comorbid physical and mental disorders and of those receiving only psychiatric treatment over the period of 12 months (in the year 2008) was calculated in three general hospitals in Warsaw (Bielański, Wolski & Bródnowski). An increase in medical costs incurred by treatment of physical disorders in patients of the psychiatric ward at the Bielański Hospital was calculated as a percentage of the purely psychiatric treatment cost. On these grounds the increase in personal costs of treatment of patients with comorbidities was estimated. Using the person-day cost for delivery of services contracted in the year 2008 and the percentage of psychiatric patients with comorbidities treated on the ward, the amount of underestimation of the actual person-day cost of treatment on the ward was calculated as a percent of the contracted person-day cost. Results. Between 46.9% and 53.3% of patients treated on the wards under study had a comorbid physical disease. The most frequent conditions included cardiovascular, metabolic and endocrine diseases, alimentary tract and pulmonary disorders. The average medical cost of one person-day for the patient with a comorbid physical illness was by 23.6% higher than that for the patient receiving psychiatric treatment only. The average underestimation of only medical and personal costs per one patient treated on the ward amounted to 36.98% of the person-day cost offered in the contract by the National Health Fund (NFZ). Conclusions. Since the costs of services delivered on psychiatric wards of general hospitals are underestimated, it is necessary to change the principles of contracting such services. Approximately 47%-53% of patients treated on psychiatric wards in general hospitals suffer from comorbid physical diseases increasing the total costs of their treatment by 23.6%. The increased costs of services delivery on psychiatric wards should be accounted for in the NFZ contracts in order both to establish new psychiatric wards in general hospitals, and to maintain the already existing ones. Słowa kluczowe: choroby somatyczne u chorych psychicznie / koszty leczenia szpitalnego, Key words: physical diseases in the mentally ill / inpatient treatment costs Praca oryginalna Original paper Czynniki powiązane z relacją terapeutyczną w ocenie chorujących psychicznie i ich terapeutów - wyniki badań w psychiatrycznej opiece środowiskowej i ambulatoryjnej 2 Therapeutic relationship factors as perceived by the mentally ill and their therapists results of a study in mental health community-based care and outpatient clinic settings 2 Badanie zostało przeprowadzone w ramach programu statutowego IPiN
MAŁGORZATA SOSNOWSKA 1, KATARZYNA PROT 1,2, AGNIESZKA CHOJNOWSKA 3, JAN KOBAYASHI 3, KRYSTYNA NUROWSKA 3, ANTONI KALINOWSKI 3, ALFREDA RUZIKOWSKA 3, BEATA KASPEREK- ZIMOWSKA 3 1. Zespół Leczenia Domowego Ursynów-Wilanów, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Anny Grzegorzewskiej, Warszawa 3. Poradnia Przykliniczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Cel. Badanie związku między relacją terapeutyczną a ciągłością opieki w pozaszpitalnej opiece psychiatrycznej. Metoda. Badaniem objęto 64 pacjentów i 10 profesjonalistów z zespołu leczenia środowiskowego oraz 25 pacjentów i 9 profesjonalistów z poradni zdrowia psychicznego. U pacjentów rozpoznawano zaburzenia z kręgu psychoz, ustalane według kryteriów ICD-10. Nasilenie objawów mierzono skalą PANSS, do oceny relacji terapeutycznej stosowano skalę STAR a ciągłość opieki oceniano za pomocą własnego kwestionariusza inspirowanego jednym z programów kanadyjskich. W analizie statystycznej wykorzystano korelację rangową Spearmana i test Kruskala-Wallisa. Wyniki. Profesjonaliści lepiej oceniają relację terapeutyczną, gdy zachowana zostaje stałość osoby prowadzącej leczenie. Profesjonaliści pracujący w warunkach opieki środowiskowej i opieki poradnianej lepiej oceniają relację terapeutyczną z pacjentami o mniej nasilonych objawach psychotycznych. Dostrzegają oni również mniej trudności emocjonalnych w pracy z pacjentami, u których rozpoznano więcej objawów psychotycznych. Starsi pacjenci lepiej oceniali relację terapeutyczną oraz takie jej wymiary, jak pozytywna współpraca i pozytywne oddziaływania. Starsi lekarze i terapeuci lepiej oceniali swoje oddziaływania wobec pacjentów. Wnioski. Stałość osoby prowadzącej leczenie jest ważna dla ogólnej oceny relacji terapeutycznej przez profesjonalistę oraz dla takich jej wymiarów jak pozytywna współpraca i pozytywne efekty oddziaływania. Objectives. To examine the relation between therapeutic relationship and continuity of extra-hospital mental health care. Method. Two groups participated in the study: 64 patients and 10 professionals from the Community Mental Health Team (CMHT), and 25 patients and 9 professionals from the Outpatient Mental Health Clinic. The patients had been diagnosed with psychotic spectrum disorders according to the ICD-10 criteria. Symptom severity was measured using the PANSS, therapeutic relationship - by means of the STAR scale, while continuity of care was assessed with a questionnaire developed by the authors and based on a Canadian program. In the statistical analysis Spearman s rank correlation and the Kruskal- Wallis test were applied. Results. Therapeutic relationship was rated higher by professionals if mental health care was provided to the patient by the same person (provider continuity). Therapeutic relationship with patients manifesting less severe psychotic symptoms was rated higher by professionals in both types of settings, i.e. in the community-based and outpatient care. Moreover, professionals perceived less emotional difficulties in their work with patients diagnosed with more numerous psychotic symptoms. Older patients tended to give higher ratings of the therapeutic relationship and some of its dimensions, such as positive co-operation and positive interventions. Higher ratings of their interventions provided to the patients were given by older psychiatrists and therapists. Conclusions. Provider continuity is important for professionals assessment of therapeutic relationship in general and of its aspects such as positive cooperation and positive effects of intervention. Słowa kluczowe: relacja terapeutyczna / schizofrenia / psychiatria środowiskowa / ambulatoryjna opieka psychiatryczna Key words: therapeutic relationship / schizophrenia / community psychiatry / outpatient psychiatric care Praca oryginalna Original paper Potrzeby pacjentów z zaburzeniami psychicznymi perspektywa pacjentów oraz ich opiekunów Needs of patients with mental health problems from perspective of the patients and their carers MAGDALENA CIAŁKOWSKA-KUŹMIŃSKA, ANDRZEJ KIEJNA Katedra Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Wrocław Cel. Porównanie potrzeb pacjentów (zaspokojonych, niezaspokojonych, ogólnych) ocenianych z perspektywy samego pacjenta oraz jego opiekuna. Metoda. 60 pacjentów leczonych na stacjonarnych oddziałach psychiatrycznych oraz 60 ich opiekunów, wskazanych przez pacjentów wzięło udział w oddzielnym badaniu, mającym na celu oszacowanie potrzeb pacjentów. Ocen potrzeb zaspokojonych, niezaspokojonych oraz ogólnych dokonano z zastosowaniem Camberwell Assessment of Need Short Appraisal Schedule (CANSAS). Wyniki. Opiekunowie dostrzegają systematycznie więcej potrzeb swych podopiecznych we wszystkich kategoriach, aniżeli oni sami. Istnieje szereg statystycznie istotnych zależności pomiędzy potrzebami
zaspokojonymi, niezaspokojonymi, ogólnymi, identyfikowanymi przez pacjentów oraz ich opiekunów. Czas trwania choroby, wiek i płeć pacjenta są powiązane z jego percepcją poszczególnych kategorii potrzeb. Opiekunowie-kobiety dostrzegają więcej niezaspokojonych potrzeb pacjentów. Wnioski. W procesie przygotowania oraz oceny indywidualnego planu terapeutycznego, poza analizami potrzeb ocenianymi z punktu widzenia pacjenta, należałoby brać pod uwagę również potrzeby pacjenta wskazane przez jego opiekuna. W psychiatrycznym procesie terapeutycznym należy, obok leczenia samych pacjentów, uwzględnić również oddziaływania ukierunkowane na ich opiekunów. Wspomniana różnica ocen potrzeb powinna stać się jednym z istotnych tematów rozmów podejmowanych w procesie leczenia a także powinna stanowić kryterium efektywności systemowych interwencji psychiatrycznych. Objectives. To compare the patients needs (met, unmet and general) seen from perspective of the patient and his/her carer. Method. Participants in the study were 60 patients receiving treatment in inpatient mental health facilities, as well as 60 key carers indicated by the patients. They all were asked to assess the patient s met, unmet and general needs using the Camberwell Assessment of Need, Short Appraisal Schedule (CANSAS). Results. Carers systematically perceived more needs of their charges in all areas than did the patients themselves. A number of statistically significant relationships were found between met, unmet and general needs identified by the patients and their carers. Illness duration as well as the patient s age and gender were related to his/her perception of particular need categories. Female carers noticed more unmet needs of their charges. Conclusions. In the process of an individual treatment plan development and evaluation not only the needs reported by the patient, but also these identified by his/her key carer should be taken into consideration. In the psychiatric therapeutic process the patients treatment should be supplemented by interventions aimed at their caregivers. The aforementioned discrepancy between the patients and their carers assessment of patient needs should be one of important topics to be discussed in the treatment process; besides, it should become an outcome criterion in the evaluation of systemic interventions in psychiatry. Słowa kluczowe: potrzeby / osoby z zaburzeniami psychicznymi / opiekunowie Key words: needs / persons with mental disorders / carers Potrzeby osób z zaburzeniami psychicznymi - perspektywa psychologiczna wobec psychiatrycznej Needs of patients with mental disorders - psychological vs. psychiatric perspectives MAGDALENA CIAŁKOWSKA-KUŹMIŃSKA, ANDRZEJ KIEJNA Katedra i Klinika Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Wrocław Cel. Celem niniejszej pracy jest zwrócenie uwagi na różnice w postrzeganiu potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi w perspektywie psychologicznej i psychiatrycznej. Poglądy. Biorąc pod uwagę perspektywę psychiatryczną należy zauważyć, że niezmiernie rzadko opiera się ona na psychologicznych koncepcjach potrzeb. Wyraźne jest to nie tylko w opisie objawów psychopatologicznych pacjentów ale i w konstrukcji narzędzi, stosowanych w ocenie potrzeb tej grupy osób. Tymczasem podejście psychologiczne może być niezwykle użyteczne w rozumieniu indywidualnej motywacji i zachowania w odniesieniu do leczenia psychiatrycznego. Wnioski. Istotna wydaje się świadomość istniejących różnic w psychiatrycznym i psychologicznym rozumieniu jednostkowych potrzeb. Tym bardziej, że systematyczna ocena potrzeb pacjentów użyteczna jest w ewaluacji procesu terapeutycznego w psychiatrii. Aim. To outline differences between psychological and psychiatric approaches to needs of persons with mental health problems.. As regards the psychiatric perspective on individual needs, it is seldom based on psychological concepts of needs and motivation. It can be clearly seen not only in the description of psychopathological symptoms, but also in the design of instruments used to measure the needs of this patient group. However, psychological approaches may be very useful helping to understand the individual s motivation and behavior with regard to psychiatric treatment.
Conclusions. Awareness of the differences between psychiatric and psychological views on individual needs seems important, the more so that a systematic assessment of patient needs may be useful in the evaluation of the therapeutic process in psychiatry. Słowa kluczowe: potrzeby / osoby z zaburzeniami psychicznymi / psychologiczne koncepcje potrzeb / psychopatologia Key words: needs / persons with mental disorders / psychological concepts of needs / psychopathology Neuropoznawcze korelaty cukrzycy typu 1 u dzieci Neurocognitive correlates of pediatric diabetes type 1 JOANNA FRYT 1, WŁADYSŁAWA PILECKA 2 Katedra Psychologii, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński, Kraków Cel. W artykule przedstawiono współczesne kierunki badań nad neuropoznawczymi korelatami cukrzycy typu 1 u dzieci. Poglądy. Omawiane są wyniki badań nad funkcjonowaniem poznawczym dzieci z cukrzycą, w tym m.in. zakłóceniami procesów pamięci, uwagi i funkcji wykonawczych oraz kontroli zachowania a także czynniki ryzyka ich wystąpienia: hipo- i hiperglikemia oraz wczesny początek choroby. Wnioski. Duże znaczenie kliniczne wydaje się mieć lepsze poznanie mechanizmów neurofizjologicznych leżących u podłoża zakłóceń poznawczych oraz określenie ich znaczenia dla codziennego funkcjonowania dzieci i uzyskania optymalnej kontroli choroby. Objective. The article presents current directions in research on neurocognitive correlates of type 1 diabetes in children.. Research findings concerning cognitive functioning in children with diabetes are presented, including impairments of memory, attention, executive functions, and behavioral control. Moreover, risk factors for such impairments of children functioning are outlined, such as hypo-, hyperglycemia and early onset of illness. Conclusions. Better understanding of neurophysiologic mechanisms underlying cognitive dysfunctions, of their impact on diabetic children daily functioning and on attaining optimal illness control seems to be of major clinical importance. Słowa kluczowe: cukrzyca typu 1 / zakłócenia poznawcze / kontrola zachowania / powikłania cukrzycy Key words: type 1 diabetes / cognitive impairments / behavioral control / diabetes complications Potraumatyczny rozwój u dzieci i młodzieży perspektywy badawcze Posttraumatic growth in children and adolescents research perspectives PAULINA KWARTA 1, JOANNA GRZELIŃSKA 2, TADEUSZ PIETRAS 3 1. Fundacja Pomocy Dzieciom Jaś i Małgosia, Łódź 2. Instytutu Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego (studentka), Łódź 3. Klinika Pneumonologii i Alergologii Instytutu Medycyny Wewnętrznej Uniwersytetu Medycznego, Łódź
Cel. Celem artykułu jest przedstawienie obecnego stanu badań nad zjawiskiem potraumatycznego rozwoju u dzieci i młodzieży. Poglądy. Jednym z obszarów badań i praktyki klinicznej prac dotyczących potraumatycznego rozwoju jest obok oceny stresu pourazowego również zwrócenie uwagi na pozytywne konsekwencje traumy. W artykule przedstawione zostały najnowsze kierunki badań w zakresie potraumatycznego rozwoju u dzieci i młodzieży. Wnioski. Przegląd piśmiennictwa wskazuje na podejmowanie nowych perspektyw badań w obszarze potraumatycznego rozwoju u dzieci i młodzieży. Objectives. To present the state-of-the-art in research on the phenomenon of posttraumatic growth in children and adolescents.. One of the areas both in research and clinical practice in the field of posttraumatic growth, besides the assessment of post-traumatic stress disorder (PTSD), are positive effects of trauma. The paper presents the most recent directions in research on posttraumatic growth in children and adolescents. Conclusions. An overview of the literature suggests new research perspectives in the field of post-traumatic growth in children and adolescents. Słowa kluczowe: potraumatyczny rozwój / PTG / dzieci i młodzież / wydarzenie traumatyczne Key words: posttraumatic growth / PTG / children and adolescents / traumatic event Wartość terapeutyczna Treningu społecznego poznania i neuropoznania dla pacjentów po udarze mózgu Therapeutic effects of the Social Cognition and Neurocognition Training (SCNT) in brain stroke patients EWELINA WILKOS, MARTA GIGUERE, MARYLA SAWICKA, KATARZYNA KUCHARSKA Klinika Rehabilitacji Psychiatrycznej, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Cel. Przedstawienie interdyscyplinarnego programu rehabilitacji neuropoznawczej i funkcjonowania społecznego Treningu społecznego poznania i neuropoznania (TSPiN). Poglądy. TSPiN bazuje na modelu terapii poznawczo-behawioralnej oraz nawiązuje strukturą do programów terapeutycznych takich jak SCIT (Social Cognition and Interaction Training), CRT (Cognitive Remediation Therapy) oraz Treningu metapoznawczego (Metacognitive Training). Jego celem jest pomoc pacjentom z uszkodzeniem mózgu w usprawnieniu procesów współodczuwania (empatii) i atrybucji, nauka skutecznych strategii myślenia oraz poprawa funkcji poznawczych tj. uwagi, pamięci, myślenia oraz metapoznawczych. Wnioski. Równoległe prowadzenie TN i TSP zakłada wystąpienie korzystnych zmian natury poznawczej, emocjonalnej i społecznej, które w następstwie warunkują poprawę jakości życia pacjentów [1]. Rozwijanie metod leczenia osób po udarach wydaje się niezwykle ważne biorąc pod uwagę częstość występowania udaru w populacji polskiej oraz współczynnik niepełnosprawności osób, które udar przeżyły. Objective. To present an interdisciplinary rehabilitation program focused on neurocognitive skills and social functioning - the Social Cognition and Neurocognition Training (SCNT).. The SCNT is based on the cognitive-behavioral therapy model. Its structure is similar to that of such therapeutic programs as the Social Cognition and Interaction Training (SCIT), Cognitive Remediation Therapy (CRT) and Metacognitive Training. The aim of the SCNT is to help brain-damaged patients in restoration of empathy and attribution processes, and to improve their neurocognitive functions, i.e. attention, memory, thinking and meta-cognitive skills. Conclusions. Provision of parallel training in neurocognitive and social cognitive skills is assumed to produce positive changes of cognitive, emotional and social nature that may subsequently lead to an improvement in the patients quality of life [1]. Development and refinement of therapeutic methods in the management of post-
stroke patients seems of crucial importance considering the high rates of both stroke incidence in the Polish population and disability among stroke survivors. Słowa kluczowe: udar mózgu / rehabilitacja / trening społecznego poznania / trening neuropoznania / funkcje poznawcze / umiejętności społeczne / teoria umysłu Key words: cerebral stroke / brain damage / rehabilitation / social cognitive training / neurocognitive training / cognitive functions / social skills / theory of mind Praca kazuistyczna Case report Oponiak w otworze potylicznym wielkim Foramen magnum meningioma TADEUSZ MENDEL 1, TERESA WIERZBA-BOBROWICZ 2, TOMASZ STĘPIEŃ 2, RADOSŁAW MICHALIK 3, RENATA PONIATOWSKA 4 1. Oddział Rehabilitacji Neurologicznej, II Kliniki Neurologicznej, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2. Zakład Neuropatologii, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 3. Klinika Neurochirurgii, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 4. Zakład Radiologii, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Cel. Opis przypadku pacjentki z bardzo rzadką lokalizacją oponiaka w otworze potylicznym wielkim. Przypadek. U 66-letniej kobiety z powodu bólów i zawrotów głowy wykonano badanie NMR mózgu stwierdzając obecność oponiaka w otworze potylicznym wielkim. Początkowo zdecydowano o odstąpieniu od zabiegu operacyjnego i kontynuowaniu obserwacji. Jednak objawy neurologiczne narastały. Po 4 latach zdecydowano się na wykonanie częściowego usunięcie guza. Badanie neuropatologiczne potwierdziło obecność oponiaka przejściowego. Komentarz. Z oponiakami mózgu neurolodzy i neurochirurdzy spotykają się w praktyce klinicznej stosunkowo często, jednak niejednokrotnie powstają wątpliwości, jak - zachowawczo czy operacyjnie - leczyć pacjentów bezobjawowych lub skąpo-objawowych? Niekiedy brak pewności, czy namawiać pacjentów na natychmiastowy zabieg operacyjny, czy odwlec go do czasu, gdy pojawią się niepokojące objawy kliniczne i neurologiczne. Aim. A case of a very rare meningioma localization in the posterior fossa (at the foramen magnum) is presented. Case report. The patient, a 66-year-old woman suffering from headaches and vertigo, was submitted to MRI examination which revealed a meningioma localized at the foramen magnum. Further observation was recommended. However, since the patient s neurological symptoms were aggravating, a subtotal resection of the meningioma was performed 4 years later. The diagnosis of transitional meningioma was confirmed by neuropathological examination. Comment. Neurologists and neurosurgeons relatively often see patients with meningiomas in their clinical practice. However, doubts frequently arise whether asymptomatic or oligosymptomatic patients should receive conservative or rather surgical treatment. Sometimes it is difficult to decide whether such patients should be persuaded to submit to a surgery immediately, or the surgery should be postponed until they develop disquieting clinical and neurological symptoms. Słowa kluczowe: oponiak / otwór potyliczny wielki Key words: meningioma / foramen magnum