Glicyna przedstawiciel aminokwasów 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń zna: pojęcia: aminokwas, jon obojnaczy (sól wewnętrzna, jon dwubiegunowy), punkt izoelektryczny (punkt izojonowy), nazwy grup funkcyjnych wchodzących w skład aminokwasu, właściwości fizyczne glicyny. Uczeń wie: jak zbudowane są aminokwasy, jak otrzymać kwas aminoetanowy, z czego wynika amfoteryczny charakter aminokwasów, co to jest jon obojnaczy (sól wewnętrzna). b) Umiejętności Uczeń potrafi: zapisać równania reakcji otrzymywania kwasu aminoetanowego, zbadać właściwości chemiczne glicyny i zapisać równania odpowiednich reakcji chemicznych, udowodnić charakter chemiczny aminokwasów, wykonywać proste doświadczenia, postrzegać wynik reakcji, c) Postawy Uczeń współpracuje w grupie. 2. Metoda i forma pracy Metody: eksperyment, pogadanka, karta kołowa, dyskusja. Formy pracy: praca z całym zespołem,
praca w grupach, praca indywidualna. 3. Środki dydaktyczne Zestawy dla grup - glicyna, woda destylowana, probówki, papierek uniwersalny, bagietka, palnik, roztwór kwasu solnego, zasada sodowa, oranż metylowy, fenoloftaleina. 4. Przebieg lekcji a) Faza przygotowawcza 1. Przypomnienie wzorów ogólnych i charakteru chemicznego amin pierwszorzędowych i kwasów monokarboksylowych. 2. Powtórzenie wiadomości o wpływie grupy funkcyjnej na właściwości związków organicznych (właściwości kwasów organicznych na przykładzie kwasu octowego oraz właściwości amin na przykładzie metanoaminy). 3. Zapisanie przez uczniów na tablicy wzoru ogólnego amin pierwszorzędowych. 4. Wyjaśnienie charakteru grupy NH 2. 5. Zapisanie przez uczniów wzoru metanoaminy i jej równania reakcji z wodą oraz wzoru ogólnego kwasów karboksylowych i równania reakcji dysocjacji kwasu octowego. 6. Zapis równania reakcji kwasu octowego z chlorem. 7. Pogadanka na temat kwasów chloroctowych, ich mocy i wykorzystania. 8. Zapis równania reakcji kwasu chlorooctowego z amoniakiem. 9. Określenie liczby grup funkcyjnych powstałego produktu reakcji i ustalenie jego nazwy. 10. Podanie tematu lekcji. b) Faza realizacyjna 1. Podział uczniów na grupy. 2. Badanie właściwości kwasu aminoetanowego. Wypełnienie przez uczniów w grupach kart pracy (załącznik 1). Omówienie właściwości glicyny. 3. Wyjaśnienie prawie obojętnego odczynu roztworu wodnego glicyny. 4. Wprowadzenie pojęcia jon obojnaczy (sól wewnętrzna). 5. Omówienie form występowania glicyny w zależności od środowiska reakcji. 6. Wprowadzenie pojęcia punkt izoelektryczny. 7. Stworzenie sytuacji problemowej jakie właściwości chemiczne będą charakteryzowały aminokwasy - można wykorzystać metodę karty kołowej (załącznik 2). 8. Projektowanie przez uczniów w grupach doświadczeń, które ich zdaniem pozwolą na ustalenie właściwości chemicznych kwasu aminoetanowego. 9. Weryfikacja hipotez uczniów. 10. Wybór doświadczeń możliwych do realizacji.
11. Badanie właściwości chemicznych glicyny. Przeprowadzenie przez uczniów w grupach reakcji glicyny z roztworem kwasu solnego w obecności oranżu metylowego oraz z zasadą sodową w obecności fenoloftaleiny. 12. Prezentacja efektów pracy przez liderów grup. 13. Zapisanie przez uczniów obserwacji i formułowanie wniosków. 14. Zapis odpowiednich równań reakcji. 15. Przypomnienie pojęcia amfoteryczność. c) Faza podsumowująca Wypowiadanie przez każdego ucznia kolejno jednego zdania, związanego z tematem lekcji, np.: Glicyna należy do aminokwasów. Roztwór wodny glicyny ma odczyn obojętny. 5. Bibliografia A. Czerwiński, A. Czerwińska, M. Jelińska-Kazimierczuk, K. Kuśmierczyk, Chemia 2, WSiP, Warszawa 2003. 6. Załączniki a) Karta pracy ucznia załącznik 1 Zbadajcie właściwości glicyny i na podstawie obserwacji wypełnijcie tabelę. KWAS AMINOOCTOWY Stan skupienia Barwa Zapach Rozpuszczalność w wodzie zimnej Rozpuszczalność w wodzie gorącej Odczyn wodnego roztworu Zachowanie podczas ogrzewania załącznik 2 Jakimi właściwościami charakteryzują się aminokwasy?
b) Zadanie domowe Podaj nazwę systematyczną związku, zapisanego za pomocą poniższego wzoru. NH 2 CH COOH Zapisując odpowiednie równania reakcji chemicznych, wyjaśnij właściwości chemiczne podanego związku. 7. Czas trwania lekcji 45 minut CH 3 8. Uwagi do scenariusza Uważam, że zastosowanie metody aktywizującej, jaką jest karta kołowa w znacznej mierze uatrakcyjni proces uczenia się uczniów, a późniejsze doświadczenia wpłyną na ugruntowanie wiadomości o tym aminokwasie, ponieważ jak głosi stare chińskie przysłowie: Powiedz mi zapomnę, pokaż mi a zapamiętam, pozwól mi wziąć a zrozumiem.