Bezpieczeństwo przeciwwybuchowe wybrane zagadnienia. Praca zbiorowa. 2013, (s. 130-139) Bronisława Zegarlińska Dariusz Stefaniak Metoda oceny kompetencji personelu związanego z dyrektywą ATEX The method of personnel assessment associated with Directive ATEX Streszczenie Artykuł opisuje opracowaną w Głównym Instytucie Górnictwa metodę oceny kompetencji personelu, zajmującego się projektowaniem, produkcją i użytkowaniem urządzeń przeciwwybuchowych, podlegających przepisom ujętych w dyrektywach ATEX. Przedstawiono również oparty na tej metodzie system certyfikacji osób. Zaproponowany system certyfikacji, oparty o wymagania normy PN-EN ISO/IEC 17024:2012 Ocena zgodności. Ogólne wymagania dotyczące jednostek prowadzących certyfikację osób zawiera szczegółowe wymagania, jakie musi spełniać kandydat ubiegający się o wydanie certyfikatu kompetencji w zakresie poziomu wykształcenia, ukończonych szkoleń, oraz posiadanego doświadczenia zawodowego. System certyfikacji umożliwia również okresową weryfikację poziomu wiedzy i doświadczenia osoby posiadającej certyfikat. Przedstawiona metoda stanowić może obiektywne narzędzie oceny kompetencji personelu, a tym samym przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa stosowania urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Abstract The article describes developed in the Central Mining Institute method of assessing the competence of personnel involved in design, production and exploitation of explosion-proof equipment which is taken into consideration of regulations included in Directives ATEX. There is also presented the system of personnel certification. Proposed system of certification based on demands of standard PN-EN ISO/IEC 17024:2012 Conformity assessment. General requirements for bodies operating certification of persons includes detailed requirements which should be fulfilled by the candidate applying for release of certificate of competence in terms of education, completed training and work experience. Certification system also allows periodical verification of knowledge and work experience level of the person who owns the certificate. Presented method could be independent tool for the assessment of personnel competences and also be the reason of security improvement of usage of the equipment and protection systems used in the explosion risk places. 1. WPROWADZENIE W związku z postępującą automatyzacją procesów przemysłowych rośnie potrzeba szerokiego stosowania urządzeń elektrycznych w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Powoduje to konieczność zapewnienia, że wszystkie urządzenia i systemy ochronne stosowane w obszarach, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa, muszą spełniać obowiązujące w tym zakresie przepisy i wymogi prawne [5], [6], [7]. Podstawowym dokumentem określającym wymagania bezpieczeństwa dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem jest dyrektywa 94/9/WE (ATEX) [1]. Natomiast przepisy w zakresie użytkowania tych urządzeń określa głównie dyrektywa 1999/92/WE (ATEX USERS) [2] oraz Prawo geologiczne i górnicze [3]. Podstawowym celem ww. dyrektyw jest całkowita eliminacja lub maksymalne zmniejszenie ryzyka, jakie wiąże się ze stosowaniem urządzeń w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Niezwykle ważnym czynnikiem, od którego zależy bezpieczeństwo stosowania urządzeń w przestrzeniach zagrożonych wybuchem, jest przeszkolony i kompetentny personel. Dlatego wiele firm prowadzi systematyczne szkolenia podstawowe i doskonalące w tym obszarze. Liderem na rynku usług szkoleniowych w tym zakresie jest Główny Instytut Górnictwa, posiadający wykwalifikowaną kadrę specjalistów i ekspertów z Zakładu Bezpieczeństwa Przeciwwybuchowego i Jednostki Certyfikującej. Szkolenia te adresowane są do następujących grup personelu zainteresowanego poszerzeniem wiedzy z zakresu dyrektywy ATEX: osób nadzorujących pracę urządzeń i systemów ochronnych w podziemnych zakładach górniczych, osób nadzorujących eksploatację urządzeń i systemów ochronnych w zakładach pozagórniczych,
Bezpieczeństwo przeciwwybuchowe wybrane zagadnienia. Praca zbiorowa. 2013, (s. 130-139) w których występuje zagrożenie wybuchowe (np. rafinerie nafty i gazu, zakłady chemiczne, sieci gazownicze i stacje przesyłowe gazu, stacje paliw), osób odbierających urządzenia i systemy ochronne, w tym osób pełniących dotychczas funkcję inspektorów fabrycznych. Ponadto w Głównym Instytucie Górnictwa realizowane są również studia podyplomowe z zakresu bezpieczeństwa technicznego w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Niezwykle istotnym elementem mającym na celu zapewnienie odpowiedniego poziomu kompetencji personelu realizującego nadzór nad pracownikami i urządzeniami w przestrzeniach zagrożonych wybuchem jest jego dodatkowa weryfikacja (ocena kompetencji) zarówno w zakresie posiadanej wiedzy, jak i doświadczenia. Odbywa się to w ramach procesów oceny i certyfikacji osób, prowadzonych przez akredytowaną Jednostkę Certyfikującą GIG. 2. ROLA PERSONELU W ZAPEWNIENIU BEZPIECZEŃSTWA URZĄDZEŃ PRZECIWWYBUCHOWYCH Poziom doświadczenia i wyszkolenia personelu, zajmującego się urządzeniami stosowanymi w przestrzeniach zagrożonych wybuchem, jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o bezpieczeństwie jego użytkowania. Dotyczy to głównie dwóch grup osób: personelu biorącego udział w projektowaniu i produkcji urządzeń przeciwwybuchowych, personelu eksploatującego i nadzorującego eksploatację urządzeń przeciwwybuchowych. Zadaniem pierwszego rodzaju osób jest między innym zaprojektowanie i wytworzenie urządzeń przeciwwybuchowych zgodnych z obowiązującymi przepisami, w tym głównie z dyrektywą 94/9/WE. Istotną rolę pełnią w tym procesie projektanci, technolodzy, służby kontroli i zapewnienia jakości oraz tzw. inspektorzy fabryczni. Od ich głównie kompetencji zależy, czy wyprodukowane urządzenia będą bezpieczne i funkcjonalne. Szczególnie projektanci i inspektorzy fabryczni powinni posiadać, oprócz ogólnej wiedzy technicznej, również bardzo dobrą znajomość wymagań i przepisów dotyczących urządzeń przeciwwybuchowych. Nieco inny charakter muszą mieć kompetencje osób zajmujących się eksploatacją i nadzorowaniem tych urządzeń. Dla nich szczególnie ważne są przepisy w zakresie bezpieczeństwa pracy. Muszą więc dodatkowo posiadać kompetencje w zakresie: przestrzegania minimalnych wymagań dotyczących bhp na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa, stosowania maszyn zgodnie z przeznaczeniem według wskazań (instrukcji) producenta, podejmowania dodatkowych technicznych i organizacyjnych środków w zakresie bezpieczeństwa, adekwatnie do warunków użytkowania urządzeń, utrzymania poziomu bezpieczeństwa wprowadzonych do użytkowania maszyn przez np. zapewnienie ich kontroli, przeglądów, serwisu i napraw, udziału w pracach dotyczących zmniejszania ryzyka zawodowego, informowania pracodawcy, producenta urządzenia lub odpowiednich władz o nieprawidłowościach ujawnionych podczas ich użytkowania. Analiza wypadków spowodowanych przez urządzenia eksploatowane w przestrzeniach zagrożonych wybuchem wykazuje, że w wielu przypadkach to właśnie personel i jego nieodpowiednie kompetencje były najsłabszym ogniwem systemu bezpieczeństwa i przyczyną katastrofy. Ważne jest więc, aby nie tylko podnosić poziom wiedzy osób zajmujących się urządzeniami przeciwwybuchowymi, ale również aby poziom ten obiektywnie weryfikować i w sposób ciągły nadzorować. Jedną z najskuteczniejszych metod w tym zakresie jest certyfikacja personelu. 3. STANDARDOWY SYSTEM OCENY KOMPETENCJI PERSONELU W UNII EUROPEJSKIEJ Certyfikacja personelu w jednostkach certyfikujących Unii Europejskiej prowadzona jest głównie w oparciu o wymagania międzynarodowej normy PN-EN ISO/IEC 17024:2012 Ocena zgodności Ogólne wymagania dotyczące jednostek prowadzących certyfikację osób [4]. Norma ta zawiera podstawowe wymagania jakie musi spełnić jednostka certyfikująca zajmująca się potwierdzaniem kompetencji personelu. Aby proces certyfikacji, polegający na potwierdzeniu umiejętności i wiedzy personelu, mógł być realizowany w sposób niezależny, jednostka certyfikująca powinna ustanowić kryteria, jakie musi spełniać kandydat ubiegający się o certyfikat oraz inne dodatkowe wymagania konieczne do bezstronnego i obiektywnego przeprowadzenia procesu certyfikacji. Opracowane kryteria powinny być zgodne z obowiązującymi w certyfikowanym obszarze przepisami i wymaganiami ustawowymi. Podstawowym dokumentem, określającym wymagania certyfikacyjne dla personelu, jest program certyfikacji, zawierający kryteria certyfikacji oraz metody i mechanizmy wykorzystywane do oceny kandydatów, w tym egzaminowania kandydatów. Najczęściej program certyfikacji określa:
Bezpieczeństwo przeciwwybuchowe wybrane zagadnienia. Praca zbiorowa. 2013, (s. 130-139) wymagania dotyczące ukończenia przez kandydata szkolenia specjalistycznego zaaprobowanego przez jednostkę certyfikującą, potwierdzenia zadowalającego wyniku szkolenia przez przeprowadzenie w sposób bezstronny i obiektywny egzaminu, wykazania przez kandydata odpowiedniego doświadczenia zawodowego w obszarze będącym przedmiotem oceny kompetencji. Program certyfikacji personelu podlega ocenie, zatwierdzeniu i walidacji przez komitet programowy, który powinien reprezentować interesy wszystkich zainteresowanych certyfikacją stron, bez dominacji interesów którejkolwiek. Stronami zainteresowanymi w procesie certyfikacji kompetencji personelu są przedstawiciele: jednostki certyfikującej, certyfikowanych osób, pracodawców, jednostek szkoleniowych, odbiorców, organizacji społecznych itp. Zgodnie z zasadami określonymi w normie międzynarodowej [4] jednostka certyfikująca powinna wdrożyć i utrzymywać system zarządzania zapewniający skuteczną realizację wymagań, które określa norma. System ten obejmuje nadzór na dokumentami i zapisami, system auditów wewnętrznych i przeglądów zarządzania, łącznie z postanowieniami dotyczącymi ciągłego doskonalenia, działań korygujących i zapobiegawczych. Ponadto jednostka powinna utrzymywać odpowiedni personel zaangażowany w proces certyfikacji oraz zapewnić dobór egzaminatorów posiadających właściwe kompetencje w zakresie ocenianej dziedziny oraz wolnych od konfliktu interesów. Obowiązkiem jednostki certyfikującej jest również ustalenie procesów nadzoru nad posiadaczami certyfikatów w celu monitorowania zgodności z wymaganiami określonymi w programie certyfikacji. Zasady nadzoru powinny być zaaprobowane przez komitet programowy i odpowiednie dla zapewnienia bezstronnej oceny potwierdzającej utrzymanie przez certyfikowaną osobę właściwych kompetencji. Norma PN-EN ISO/IEC 17024:2012 [4] zawierająca wymagania, jakie musi spełniać jednostka prowadząca procesy oceny kompetencji personelu, stanowi obiektywne narzędzie wykorzystywane również w procesach udzielania akredytacji. Krajową jednostką akredytującą jednostki certyfikujące w zakresie tej normy jest Polskie Centrum Akredytacji. Uzyskanie akredytacji Polskiego Centrum Akredytacji stanowi potwierdzenie kompetencji jednostki certyfikującej do prowadzenia certyfikacji i nadzoru personelu w posiadanym zakresie akredytacji. 4. OPRACOWANA PRZEZ GIG METODA OCENY PERSONELU ZWIĄZANEGO Z DYREKTYWĄ ATEX Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rynku oraz w oparciu o posiadane zaplecze szkoleniowe Jednostka Certyfikująca Głównego Instytutu Górnictwa rozpoczęła działalność związaną z certyfikacją kompetencji personelu, mającą na celu potwierdzenie, że osoba, która uzyskała certyfikat posiada niezbędną wiedzę oraz doświadczenie do wykonywania określonych działań oraz jest świadoma odpowiedzialności, jaką ponosi za swe działania u Pracodawcy. Działalność ta w obszarze certyfikacji auditorów wewnętrznych systemów zarządzania oraz próbobiorców paliw objęta jest już zakresem akredytacji nr AC 145 Polskiego Centrum Akredytacji w Warszawie. W roku 2012 Jednostka Certyfikująca rozpoczęła działalność związaną z oceną i certyfikacją personelu związanego z dyrektywą ATEX. Obecnie ocena personelu, dotycząca obszaru związanego z dyrektywą ATEX, realizowana jest w następujących kategoriach: DEx I certyfikacja osób dozoru ruchu elektrycznego nad użytkownikami urządzeń i systemów ochronnych w zakładach górniczych, w których występuje zagrożenie wybuchowe, DEx II certyfikacja osób dozoru ruchu nad użytkownikami urządzeń i systemów ochronnych w zakładach pozagórniczych, w których występuje zagrożenie wybuchowe, IEx certyfikacja inspektorów fabrycznych urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wystąpieniem atmosfer wybuchowych, MEx certyfikacja menadżerów absolwentów studiów podyplomowych z zakresu bezpieczeństwa technicznego w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Zaproponowany system certyfikacji zgodny jest z wymaganiami normy PN-EN ISO/IEC 17024:2012 [4] i gwarantuje prowadzenia procesów oceny w sposób bezstronny i niezależny. Schemat ideowy tego systemu przedstawia rysunek 1.
Bezpieczeństwo przeciwwybuchowe wybrane zagadnienia. Praca zbiorowa. 2013, (s. 130-139) Wstępny kontakt z osobą wnioskującą; Informacje o programie certyfikacji, i niezbędnej dokumentacji w odniesieniu do wybranej kategorii Złożenie wniosku o certyfikację wraz z wymaganą dokumentacją Wstępna weryfikacja wniosku. Rejestracja wniosku. Egzamin wnioskodawcy Przegląd i merytoryczna ocena zgromadzonego materiału. Podpisanie umowy o nadzorze. Decyzja Kierownika JC GIG o potrzebie zasięgnięcia opinii Komitetu Programowego, wydaniu lub odmowie wydania certyfikatu. Wydanie certyfikatu. Nadzór JC GIG nad posiadaczem certyfikatu. Nadzór nad sposobem wykorzystywania certyfikatu. Rys. 1. Schemat ideowy metody oceny (certyfikacji) personelu związanego z dyrektywą ATEX Podstawowym dokumentem jednostki certyfikującej, w oparciu o który prowadzona jest certyfikacja personelu w obszarze dyrektywy ATEX, jest Program certyfikacji pracowników górnictwa i przemysłu w tym absolwentów studiów podyplomowych nadzorujących urządzenia i systemy ochronne. W programie tym określone zostały kryteria stanowiące podstawę certyfikacji osób w przedstawionych wyżej kategoriach. Wśród wymagań stawianych kandydatom ubiegającym się o certyfikat wyodrębniono wymagania: wstępne, kwalifikujące do uzyskania certyfikatu po spełnieniu wymagań podstawowych, kwalifikujące posiadacza certyfikatu do ubiegania się o przedłużenie jego ważności. Wymagania stawiane kandydatom dotyczą posiadanego poziomu wykształcenia, ukończonych szkoleń z zakresu obszaru objętego certyfikatem, zaliczenia z wynikiem pozytywnym egzaminu oraz posiadanego doświadczenia zawodowego. Szczegółowe kryteria stanowiące podstawę certyfikacji kompetencji osób w kategoriach DEx I, DEx II, IEx oraz MEx przedstawiono w tabelach 1 9.
Bezpieczeństwo przeciwwybuchowe wybrane zagadnienia. Praca zbiorowa. 2013, (s. 130-139) Wykształcenie Szkolenie Tabela 1. Wymagania wstępne dla DEx I/II Wyższe lub średnie techniczne o specjalności elektryk, elektronik, elektromechanik lub podobnej. Ukończenie szkolenia w ilości 42 godzin dla DEx I lub DEx II. Tabela 2. Wymagania wstępne dla IEx Wyższe lub średnie techniczne o specjalności elektryk, Wykształcenie elektronik, elektromechanik lub podobnej. Ukończenie szkoleń: PREx z ogólnych zasad konstrukcji urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wystąpieniem atmosfer wybuchowych dla konstruktorów, w wymiarze Szkolenie 24 godzin, oraz IEx z ogólnych zasad konstrukcji urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wystąpieniem atmosfer wybuchowych dla osób pełniących dotychczas funkcję inspektora fabrycznego w wymiarze 16 godz. Tabela 3. Wymagania wstępne MEx Wykształcenie Wyższe. Ukończenie studiów podyplomowych z zakresu bezpieczeństwa technicznego w wymiarze minimum 160 godz. Szkolenie poświadczone zaświadczeniem. Tabela 4. Wymagania kwalifikujące kandydata do uzyskania certyfikatu po spełnieniu wymagań wstępnych dla DEx I lub DEx II Ukończenie szkolenia DEx I lub DEx II potwierdzone zaświadczeniem ze szkolenia o zdaniu egzaminu pisemnego po zakończeniu szkolenia. Wiedza teoretyczna i warunek Od czasu ukończenia szkolenia i zdania egzaminu nie zaliczenia zdanego egzaminu mogło minąć więcej niż 3 lata, oraz pod warunkiem, że zatrudnienie w charakterze DEx I lub DEx II wynosiło nie mniej niż podano poniżej. Minimum rok (wykształcenie wyższe) lub 3 lata (wykształcenie średnie) pracy w charakterze osoby nadzorującej prace w zakładach górniczych DEx I lub w przemyśle DEx II, w zależności od wykształcenia, potwier- Staż pracy dzone wystawieniem stosownego zaświadczenia przez pracodawcę wnioskującego.
Bezpieczeństwo przeciwwybuchowe wybrane zagadnienia. Praca zbiorowa. 2013, (s. 130-139) Tabela 5. Wymagania kwalifikujące kandydata do uzyskania certyfikatu po spełnieniu wymagań wstępnych dla IEx Ukończenie szkoleń PREx z ogólnych zasad konstrukcji urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wystąpieniem atmosfer wybuchowych dla konstruktorów, w wymiarze 24 godzin, oraz IEx z ogólnych zasad konstrukcji urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wystąpieniem atmosfer wybuchowych dla osób pełniących dotychczas funkcję inspektora fabrycznego w wymiarze 16 godz. Wiedza teoretyczna i warunek potwierdzone zaświadczeniami ze szkolenia o zdaniu zaliczenia zdanego egzaminu egzaminów pisemnych po zakończeniu szkoleń. Od czasu ukończenia szkolenia IEx z ogólnych zasad konstrukcji urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wystąpieniem atmosfer wybuchowych dla osób pełniących dotychczas funkcję inspektora fabrycznego w wymiarze 16 godz. i zdania egzaminu nie mogło minąć więcej niż 3 lata, oraz pod warunkiem, że zatrudnienie w charakterze IEx wynosiło nie mniej niż podano poniżej. Minimum roczna (wykształcenie wyższe) lub trzyletnia (wykształcenie średnie) praktyka w nadzorze nad produkcją lub eksploatacją urządzeń, potwierdzona wysta- Staż pracy wieniem stosownego zaświadczenia przez pracodawcę wnioskującego. Tabela 6. Wymagania kwalifikujące kandydata do uzyskania certyfikatu po spełnieniu wymagań wstępnych dla MEx Zaliczenie studiów podyplomowych dla menadżera odpowiedzialnego za sprawy bezpieczeństwa przeciwwybuchowego i ubieganie się o certyfikat w okresie nie Wiedza teoretyczna i warunek później niż 1 rok od uzyskania dyplomu ze studiów jw. i zaliczenia zdanego egzaminu pod warunkiem, że w zatrudnienie w charakterze nadzorującego prace w strefach zagrożonych wybuchem wynosi minimum 1 rok. Staż pracy Minimum roczny staż pracy potwierdzony wystawieniem stosownego zaświadczenia przez Pracodawcę wnioskującego. przez Pracodawcę wnioskującego. Tabela 7. Wymagania kwalifikujące posiadacza certyfikatu do uzyskania przedłużenia ważności certyfikatu (po 5 latach) dla DEx I lub DEx II Utrzymanie zatrudnienia w Dopuszczalny 6-miesięczny brak ciągłości pracy na stanowisku dozoru w certyfikowanym obszarze. charakterze osoby posiadającej certyfikat DEx I lub DEx II Utrzymanie i doskonalenie kompetencji posiadacza certyfikatu Ukończenie szkolenia doskonalącego DEx I lub DEx II w wymiarze 18 godz.
Bezpieczeństwo przeciwwybuchowe wybrane zagadnienia. Praca zbiorowa. 2013, (s. 130-139) Tabela 8. Wymagania kwalifikujące posiadacza certyfikatu do uzyskania przedłużenia ważności certyfikatu (po 5 latach) dla IEx Utrzymanie zatrudnienia w Dopuszczalny 6-miesięczny brak ciągłości pracy na stanowisku odbiorcy urządzeń. charakterze osoby posiadającej certyfikat PREx Utrzymanie i doskonalenie kompetencji posiadacza certyfikatu Ukończenie szkolenia doskonalącego IEx w wymiarze 16 godz. Tabela 9. Wymagania kwalifikujące posiadacza certyfikatu do uzyskania przedłużenia ważności certyfikatu (po 5 latach) dla MEx Utrzymanie zatrudnienia w Dopuszczalny 6 miesięczny brak ciągłości pracy na stanowisku menadżera odpowiedzialnego za sprawy bezpie- charakterze osoby posiadającej certyfikat MEx czeństwa przeciwwybuchowego. Utrzymanie i doskonalenie kompetencji posiadacza certyfikatu Ukończenie szkolenia doskonalącego MEx w wymiarze 16 godz. Wymagania stawiane kandydatom dotyczące odbytych szkoleń opracowane zostały na podstawie doświadczeń jednostki szkoleniowej GIG. Dla potrzeb obiektywnej oceny w jednostce certyfikującej opracowany został ramowy program szkolenia, obejmujący zagadnienia z zakresu wiedzy, jaką musi posiadać kandydat ubiegający się o certyfikat. Jednostka dopuszcza odbycie przez kandydata szkolenia w innej jednostce szkoleniowej jedynie w przypadku, gdy zakres tematyczny szkolenia obejmuje wszystkie zagadnienia wymagane przez jednostkę certyfikującą. Wymagania kwalifikujące kandydata do uzyskania certyfikatu potwierdzającego kompetencje dotyczą zarówno posiadanej wiedzy, doświadczenia zawodowego, jak i umiejętności praktycznych. Stopień posiadanej przez kandydata wiedzy weryfikowany jest na podstawie egzaminu przeprowadzanego przez egzaminatorów wyznaczonych przez jednostkę certyfikującą. Jednostka certyfikująca stosuje ujednolicone zasady postępowania w procesie wyboru, współpracy i monitorowania egzaminatorów przeprowadzających egzamin właściwy programowi certyfikacji kompetencji osób, przy zachowaniu poufności, bezstronności egzaminu i niedyskryminującej oceny. Osoby deklarujące chęć współpracy z jednostką w charakterze egzaminatora w danym procesie certyfikacji kompetencji osób podlegają weryfikacji w zakresie spełnienia wymagań stawianych egzaminatorom w programie certyfikacji. Egzamin dotyczy wiedzy potrzebnej do prowadzenia nadzoru nad pracownikami użytkującymi urządzenia w strefach zagrożonych wybuchem w górnictwie i innych gałęziach przemysłu, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem i wymaganiami odpowiednich norm. Tematyka objęta egzaminem została podzielona na zbiory pytań. Przed każdym egzaminem, ze zbioru losowany jest zestaw pytań. Egzaminator w oparciu o odpowiednio zaznaczone odpowiedzi podejmuje decyzję o zaliczeniu egzaminu. Praca egzaminatora podlega monitorowaniu przez personel jednostki certyfikującej, zgodnie z wewnętrzną procedurą jednostki, która reguluje zasady sterowania przemiennością egzaminów oraz określa zasady wyboru pytań egzaminacyjnych w celu utrzymania obiektywności, i poufności procesu egzaminowania. Pozytywny wynik egzaminu stanowi warunek konieczny do ubiegania się kandydata o certyfikat. Oprócz właściwego poziomu wiedzy kandydat musi udokumentować odpowiedni staż pracy oraz posiadane umiejętności. Potwierdzenie dotyczące stażu pracy oraz posiadanych umiejętności wydaje pracodawca wnioskującego, według zasad określonych przez jednostkę certyfikującą. Po spełnieniu przez kandydata wszystkich wymagań związanych z ubieganiem się o certyfikat, Kierownik Jednostki Certyfikującej GIG podejmuje decyzję o przyznaniu certyfikatu. Jeśli nie są spełnione wymagania procesu certyfikacji, następuje odmowa wydania certyfikatu wraz z pisemnym uzasadnieniem. Certyfikat dla wyspecyfikowanej kategorii osób wydawany jest na
Bezpieczeństwo przeciwwybuchowe wybrane zagadnienia. Praca zbiorowa. 2013, (s. 130-139) 5 lat. Od dnia otrzymania certyfikatu, posiadaczowi wydanego przez GIG-JC certyfikatu potwierdzającego, że spełnia on wymagania w obszarze działalności wyspecyfikowanej certyfikatem, przysługuje prawo powoływania się na udzieloną certyfikację. Przedłużenie ważności certyfikatu, na następne 5 lat następuje na wniosek zainteresowanego, po spełnieniu odpowiednich wymagań, właściwych wnioskowanej kategorii, określonych w Programie Certyfikacji. Jednostka Certyfikująca Głównego Instytutu Górnictwa gwarantuje wszystkim swoim Klientom zachowanie całkowitej poufności wszystkich informacji uzyskanych od nich w procesie postępowania certyfikacyjnego i w okresie nadzoru nad posiadaczami certyfikatów, a także ochronę ich praw własności. Kompetentny, wykwalifikowany i odpowiednio przeszkolony personel jednostki zobowiązany jest do wykonywania powierzonych zadań rzetelnie i obiektywnie oraz do przestrzegania prawa własności i poufności informacji, uzyskanych w trakcie działań związanych z procesem certyfikacji. Działalność Jednostki Certyfikującej podlega okresowo weryfikacji w trakcie auditów zewnętrznych jednostki akredytującej, mających na celu potwierdzenie kompetencji jednostki do działań w obszarze udzielonej akredytacji. 5. METODA NADZORU NAD CERTYFIKOWANYM PERSONELEM kompetencji może trwać do 12 miesięcy. W tym czasie Klient nie może powoływać się na certyfikat. Cofnięcie certyfikatu powoduje wykreślenie Klienta z wykazu certyfikowanych osób oraz podanie tego faktu do publicznej wiadomości. Szczegółowy tryb postępowania w przypadku wystąpienia spraw spornych reklamacji, skarg i odwołań od decyzji jednostki został ustalony w procedurze wewnętrznej jednostki. Procedura udostępniana jest na życzenie klientów. Zgodnie z tą procedurą Wnioskodawca lub posiadacz certyfikatu ma prawo odwołać się od decyzji GIG lub złożyć skargę na każdym etapie procedury certyfikacyjnej lub w okresie ważności certyfikatu. Klient zostaje poinformowany o wynikach postępowania odwoławczego. 6. WNIOSKI Wzrost zapotrzebowania na wysoko wykwalifikowaną kadrę specjalistów zatrudnionych w obszarze związanym z eksploatacją urządzeń i systemów ochronnych w przestrzeniach zagrożonych wybuchem stwarza konieczność poszerzania wiedzy i umiejętności personelu nadzorującego pracę tych urządzeń oraz odpowiedzialnego za zapewnienie ich bezpieczeństwa. Zdobyta wiedza oraz nabyte kwalifikacje i doświadczenie zawodowe specjalistów powinny podlegać okresowej weryfikacji z uwagi na zmieniające się przepisy i wymogi prawne. W okresie ważności certyfikatu jednostka certyfikująca prowadzi nadzór nad jego posiadaczem. Niewłaściwe powoływanie się posiadacza certyfikatu na udzieloną przez Jednostkę Certyfikującą GIG certyfikację lub wprowadzające w błąd wykorzystywanie certyfikatu, może skutkować zawieszeniem lub cofnięciem certyfikatu. Zasady nadzoru nad wydanym certyfikatem reguluje umowa zawarta między Jednostką Certyfikującą GIG oraz posiadaczem certyfikatu wraz z przystąpieniem kandydata do procesu certyfikacji. W ramach tego nadzoru posiadacz certyfikatu zobowiązany jest zgłaszać do Jednostki Certyfikującej wszelkie zmiany adresu, okresy przerw w zatrudnieniu, których okres jest dłuższy od dopuszczalnego, określonego właściwym programem certyfikacji, a także ewentualne zgłaszane na posiadacza certyfikatu skargi bądź zażalenia, jeśli dotyczą prac, dla których jednostka potwierdziła posiadaczowi certyfikatu spełnienie wymaganych kompetencji. W przypadku stwierdzenia, w okresie ważności certyfikatu, że dana osoba posiadacz certyfikatu nie spełnia wymagań dotyczących kompetencji osób określonych certyfikatem, Jednostka Certyfikująca ma prawo zawiesić, cofnąć lub zmienić zakres wydanego certyfikatu kompetencji osób. Zawieszenie ważności certyfikatu Narzędziem służącym do tego celu jest opracowana w GIG metoda oceny kompetencji personelu. Na bazie tej metody prowadzona jest zgodnie z wymaganiami normy międzynarodowej PN-EN ISO/IEC 17024:2012 [4] certyfikacja osób. Procedura certyfikacji prowadzona przez niezależną, akredytowaną Jednostkę Certyfikującą, pozwala obiektywnie ocenić wymagane kompetencje personelu. Umożliwia również okresową weryfikację poziomu jego wiedzy i doświadczenia oraz dostarcza pracodawcy obiektywnego na to dowodu w postaci certyfikatu kompetencji. Ocena i certyfikacja personelu, obok certyfikacji wyrobów przeciwwybuchowych i certyfikacji systemów zarządzania jakością, jest dodatkowym bardzo ważnym elementem podnoszącym ich jakość i bezpieczeństwo stosowania. Literatura [1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 marca 1994 w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich, dotyczących urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem (Dz. Urz. WE L 100 z 19.04.1994), wdrożona Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005
Bezpieczeństwo przeciwwybuchowe wybrane zagadnienia. Praca zbiorowa. 2013, (s. 130-139) r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. [2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie wymagań minimalnych dotyczących poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników potencjalnie narażonych na zagrożenie atmosfer wybuchowych (15 dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG), wdrożona Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia atmosfery wybuchowej. Dz. U. z 2010 r. Nr 138, poz. 931. [3] Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze. DZ. U. Nr 163, poz. 981. [4] PN-EN ISO/IEC 17024:2012 Ocena zgodności Ogólne wymagania dotyczące jednostek prowadzących certyfikację osób. [5] Dubiński J., Stefaniak D. (2006): Działalność Głównego Instytutu Górnictwa jako jednostki notyfikowanej Unii Europejskiej. Prace Naukowe GIG. Górnictwo i Środowisko. Wydanie specjalne. [6] Stefaniak D. (2009): Certyfikacja wyrobów w świetle obowiązującego prawa. Prace Naukowe GIG. Górnictwo i Środowisko nr 2/1. [7] Stefaniak D. (2005): System oceny zgodności Unii Europejskiej. Materiały z Konferencji Napędy i sterowania hydrauliczne i pneumatyczne, Katowice. Informacje dodatkowe o autorach dr inż. Dariusz Stefaniak, Kierownik Jednostki Certyfikującej GIG d.stefaniak@gig.eu mgr inż. Bronisława Zegarlińska, kierownik Zespołu Certyfikacji Osób i Rozwoju Systemów Jednostki Certyfikującej GIG b.zegarlińska@gig.eu * K O N I E C *