KRYTERIA STOSOWANIA TERMINÓW WIEY, CZYSTY, NATURALNY ITP. W ZNAKOWANIU YWNOCI Wydnie poprawione, grudzie 2002
KRYTERIA STOSOWANIA TERMINÓW WIEY, CZYSTY, NATURALNY ITP. W ZNAKOWANIU YWNOCI SPIS TRECI: WPROWADZENIE INFORMACJE OGÓLNE: ODNONE PRZEPISY UWAGI OGÓLNE ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU WIEY ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU NATURALNY ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU CZYSTY ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU TRADYCYJNY ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU ORYGINALNY ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU AUTENTYCZNY ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU DOMOWY ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU WIEJSKI Wydnie poprawione, grudzie 2002
WPROWADZENIE 1. Brytyjska Agencja ds. Standardów ywnoci FSA (Food Standards Agency) jest zaangaowana w promocj wiadomego wyboru. Jednym z gównych zada FSA jest poprawa standardów znakowania ywnoci. 2. Konsumenci s zaniepokojeni tym, e niektóre opisy umieszczane na etykietach utraciy swoje prawdziwe znaczenie. Do takiego wniosku prowadz wyniki badania zachowa konsumentów, konsultacje publiczne i korespondencja. 3. Niniejsze uwagi dotyczce stosowania tych terminów zostay opracowane z myl o udzieleniu pomocy: wytwórcom, producentom, detalistom i podmiotom wiadczcym usugi gastronomiczne w rozstrzyganiu, kiedy terminy te mog by stosowane, a kiedy nie; organom cigania w walce z nieodpowiednim stosowaniem tych terminów; konsumentom poprzez zachcanie do stosowania konsekwentnych i przejrzystych sposobów znakowania. 4. Uwag tych nie naley traktowa jako autorytatywnych stwierdze czy te wykadni prawa, poniewa jedynie sdy dysponuj kompetencjami w tym zakresie. Ostatecznie wycznie sdy mog orzeka, czy w danych okolicznociach doszo do popenienia przestpstwa lub wykroczenia. INFORMACJE OGÓLNE: 5. FSA zwrócia si do Komitetu Doradczego ds. ywnoci FAC (Food Advisory Committee) o przeprowadzenie badania dotyczcego stosowania szeregu terminów oraz o sformuowanie uwag na temat moliwoci uniknicia ich niewaciwego stosowania. Do terminów tych nale: wiey (fresh) oryginalny (original) naturalny (natural) autentyczny (authentic) czysty (pure) domowy (home-made) tradycyjny (traditional) wiejski (farmhouse) 6. FAC stwierdzi 1, e podstawowe wymogi okrelone w Ustawie o bezpieczestwie ywnoci z 1990r., Ustawie o opisach handlowych z 1968r. oraz Regulacjach dotyczcych znakowania ywnoci z 1996 zapewniaj konsumentom dostateczn 1 FAC Review of the use of the terms Fresh, Pure, Natural etc in Food Labelling 2001 [Opracowany przez Komitet Doradczy ds. ywnoci Przegld stosowania terminów: wiey, czysty, naturalny itp. w znakowaniu ywnoci] FSA/0334/0701. Wydnie poprawione, grudzie 2002
ochron przed wprowadzeniem w bd w tym zakresie. 7. FAC stwierdzi jednak równie, e terminy te s w niektórych przypadkach niewaciwie stosowane, a take, e w oczywisty sposób w tym zakresie pozostaje wiele do poprawienia. Zdaniem FAC w niektórych przypadkach zastosowanie tych terminów znacznie odeszo od ich powszechnie akceptowanego znaczenia i moe wprowadza konsumentów w bd, nawet biorc pod uwag fakt, e znajdujce si w uyciu znaczenia tych sów mog z czasem ulec zmianie. FAC sformuowa szereg zalece, na których oparto uwagi zawarte w niniejszym dokumencie. Wydnie poprawione, grudzie 2002
ODNONE PRZEPISY 8. Uwagi te dotycz i powinny by interpretowane w wietle postanowie: Art. 16 rozporzdzenia (WE) nr 178/2002 (ustanawiajcego ogólne zasady i wymagania prawa ywnociowego) zgodnie z którym znakowanie, reklama i prezentacja ywnoci oraz informacji udostpnionych na ich temat w jakikolwiek sposób, nie moe wprowadzi konsumentów w bd. Art. 2 dyrektywy 2000/13/WE (w sprawie znakowania rodków spoywczych) zgodnie z którym znakowanie, reklama i prezentacja ywnoci nie mog wprowadza nabywcy w bd, w szczególnoci: - co do waciwoci rodka spoywczego, a w szczególnoci co do jego charakteru, tosamoci, waciwoci, skadu, iloci, trwaoci, róda lub pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji; - poprzez przypisywanie rodkowi spoywczemu dziaania lub waciwoci, których on nie posiada; - poprzez sugerowanie, e rodek spoywczy posiada szczególne waciwoci, gdy w rzeczywistoci wszystkie podobne rodki spoywcze posiadaj takie waciwoci. Ustawa o bezpieczestwie ywnoci z 1990r. zgodnie z któr zakazuje si sprzeday jakiejkolwiek ywnoci, której charakter, istota lub jako nie odpowiadaj nabywcy, a opisywanie, prezentacja lub reklama ywnoci w sposób niezgodny z prawd lub mogca wprowadza konsumenta w bd jest przestpstwem. Ustawa o opisach handlowych z 1968r. zgodnie z któr doczanie nieprawdziwych opisów handlowych do jakichkolwiek produktów, w tym szczegóowych informacji dotyczcych jakoci, rozmiaru i skadu, zastosowanej metody produkcji oraz producenta. Postanowienia ogólne Regulacji dotyczcych znakowania ywnoci z 1996r. UWAGI OGÓLNE 9. Uwagi dotycz w równym stopniu wszystkich rodków spoywczych, bez wzgldu na to czy jest to ywno paczkowana czy te nie, a take bez wzgldu na jej punkt Wydnie poprawione, grudzie 2002
sprzeday. 10. Ogólne zasady dotyczce znakowania odnosz si do stosowania wszystkich terminów ujtych w niniejszych uwagach. Jak w przypadku wszystkich innych aspektów opisów produktów, sprzeda ywnoci nie moe opiera si na oszustwie, a jej znakowanie i reklama powinny umoliwia potencjalnemu nabywcy dokonanie waciwego i wiadomego wyboru na podstawie przejrzystej i bogatej w informacje etykiety. ywno musi by zgodna z dotyczcym jej opisem, musz te zosta udostpnione waciwe informacje potwierdzajce zasadno takiego opisu; W przypadku, gdy dany opis jest dwuznaczny lub nieprecyzyjny, decydujce znaczenie powinien mie sposób, w jaki zrozumiaby go przecitny konsument; Zarówno konsumentom, jak i uczciwym sprzedawcom naley zapewni ochron poprzez przeprowadzanie kontroli; Kontrole powinny pozwala na dokonanie porównania produktów, sektorów i sprzedawców oraz umoliwia konkurencj midzy nimi; W przypadku konfliktu interesów konsumenta i producenta, pierwszestwo maj interesy konsumenta. 11. Ilustracje na etykietach i w reklamach silnie oddziauj na potencjalnego nabywc, a w niektórych sektorach mog odgrywa wiksz rol ni nazwy czy inne informacje opisowe. Prezentacja graficzna powinna podlega takiemu samemu nadzorowi i kontroli, jak sowa, których uywa si do przedstawiania podobnych obrazów i poj. Naley zadba o to, aby znajdujce si w tle ilustracje i materia graficzny nie wprowadzay konsumenta w bd co do rodzaju, jakoci i pochodzenia produktu. Na przykad: Prezentowanie scen z ycia wsi moe prowadzi konsumenta do wniosku, e produkty pochodzenia zwierzcego zostay otrzymane ze zwierzt z hodowli ekstensywnej prowadzonej w warunkach naturalnych; Prezentowanie scen rozgrywajcych si w kuchni moe prowadzi konsumenta do wniosku, e dany produkt zosta wytworzony rcznie lub przynajmniej wyprodukowany w ramach przedsiwzicia o maej skali. 12. Znakowanie i prezentacja ywnoci powinny by wykorzystywane do oceny czy dana etykieta lub opis mog zosta uznane za wprowadzajce w bd. W przypadku, gdy prezentacje graficzne mog wprowadza konsumenta w bd, wszelkie potencjalne niejednoznacznoci musz zosta wyjanione za pomoc odpowiednio przejrzystej i widocznej etykiety. 13. Wszelkie stosowanie terminów objtych niniejszymi uwagami musi by technicznie uzasadnione. W przypadku jakichkolwiek wtpliwoci co do interpretacji stosowanego wyraenia lub opisu decydujce znaczenie powinien mie sposób, w jaki zinterpretowaby je typowy konsument. 14. Bez wzgldu na rónorakie moliwe znaczenia tych terminów w rónych kontekstach, w których s stosowane, w kadym przypadku powinno zawsze by jasne, jaka cecha produktu jest opisywana. Wydnie poprawione, grudzie 2002
15. Ucilania terminów objtych niniejszymi uwagami za pomoc sów styl (style) lub typ (type), np. w tradycyjnym stylu, nie uwaa si za uyteczne. Wydnie poprawione, grudzie 2002
ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU WIEY x1) 16. Opis wiey (fresh) moe by dla konsumentów uyteczny w przypadku, gdy wyrónia artykuy sprzedawane krótko po ich produkcji lub zbiorze. Jednak nowoczesne metody dystrybucji i przechowywania mog znacznie opóni efekty upywu czasu, przez co stwierdzenie czy zastosowanie tego terminu jest uzasadnione staje si coraz trudniejsze. 17. Termin ten moe by równie uyteczny, gdy stosuje si go w odniesieniu do produktów, które nie zostay przetworzone. W takim przypadku, naley jasno okreli co jest rozumiane pod pojciem przetwarzania: nadmiernie restrykcyjne wydaje si tutaj wykluczenie moliwoci stosowania temperatury chodniczej i innego rodzaju kontrolowanych warunków atmosferycznych w celu opónienia procesu dojrzewania i/lub wyduenia czasu przechowywania warzyw i owoców lub mycia i oczyszczania. 18. Termin wiey (fresh) pojawia si w wielu angielskich wyraeniach, które mog odwoywa si do emocji, ale by pozbawione rzeczywistego znaczenia, np. wieo z pieca (oven fresh), prosto z ogrodu (garden fresh), wieo z oceanu (ocean fresh), wieo z kuchni (kitchen fresh) itp. Uwagi ogólne: 19. Stosowanie terminu wiey (fresh) podlega w pewnych okolicznociach sankcjom prawnym: np. tradycyjny indyk wieo z fermy (Traditional Farmfresh Turkey) 2, ekstra wiee jaja (extra fresh eggs) 3 i wiey drób (fresh poultry) 4. 20. Poza tym termin wiey powinien by stosowany jedynie w kontekcie, w którym jego znaczenie jest zrozumiae. Opis taki pomaga konsumentom odróni od siebie podobne produkty, np: wiea saatka owocowa przygotowywana jedynie ze wieych owoców; wiee produkty mleczarskie, takie jak mietana, przechowywane w miejscu sprzeday w warunkach chodniczych i majce ograniczony okres przydatnoci do spoycia, nawet w przypadku poddania ich minimalnej, agodnej obróbce cieplnej, takiej jak konwencjonalna pasteryzacja, ze wzgldów bezpieczestwa. 21. Znaczenie terminów wiey (fresh) lub wieo (freshly) musi by zrozumiae, za kadym razem, kiedy s one stosowane, zarówno pojedynczo, jak i cznie z innymi sowami. Naley unika stosowania terminów odwoujcych si do emocji, ale pozbawionych znaczenia, takich jak wieo z oceanu, wieo z kuchni, wieo z ogrodu. 22. Wyraenia takie jak: wieo ugotowane (freshly cooked), wieo przyrzdzone (freshly prepared), wieo upieczone (freshly baked), wieo zebrane (freshly picked) nie mog sugerowa nic innego ni to, e opisywana czynno zostaa wanie wykonana. W przypadku stosowania takich sformuowa zaleca si doprecyzowanie ich poprzez okrelenie czasu, kiedy dana czynno zostaa wykonana: np. przyrzdzone 2 Rozporzdzenie Rady (EWG) nr 2082/92 oraz rozporzdzenie Komisji (WE) nr 1482/2000 w sprawie wiadectw o szczególnym charakterze dla produktów rolnych i rodków spoywczych 3 Rozporzdzenie Rady (EWG) nr 2771/75 w sprawie wspólnej organizacji rynku jaj, z póniejszymi zmianami 4 Rozporzdzenie Komisji (EWG) No 1538/91 w sprawie niektórych norm handlowych w odniesieniu do drobiu, z póniejszymi zmianami Wydnie poprawione, grudzie 2002
wieo dzisiaj rano (freshly prepared this morning). 23. Pakowanie, przechowywanie oraz inne procesy w ramach acucha dostaw, które zapewniaj wieo nie powinny by opisywane w sposób sugerujcy, e czas sprzeday dzieli od momentu zbioru lub przygotowania jedynie krótki okres, jeeli nie jest to prawda. Na przykad: ywno pakowana próniowo w celu utrzymania jej wieoci nie powinna by opisywana jako wieo pakowana (freshly packed). Owoce i warzywa: 24. Termin wiey (fresh) jest obecnie powszechnie stosowany nie w celu zasygnalizowania, e dane owoce i warzywa zostay zebrane w ostatnim czasie, lecz jako informacja, e nie zostay przetworzone, co jest do przyjcia, o ile sowo to nie jest stosowane w sposób sugerujcy, e dany produkt zosta zebrany w ostatnim czasie, np. wieo z farmy (fresh from the farm), wieo zebrane (freshly picked), jeeli nie jest to prawda (zob. pkt. 22 powyej). 25. Termin wiey moe by stosowany w odniesieniu do owoców i warzyw, które zostay umyte lub oczyszczone, pod warunkiem, e zostanie równie podana informacja o tym, e zostay one tym czynnociom poddane. Miso i ryby: 26. Po uboju prawie wszystkie tusze podlegaj chodzeniu w temperaturze bliskiej 0 C lub nieco niszej, co wynika gównie z zasad higieny. Termin wiey jest tradycyjnie stosowany w celu odrónienia misa surowego od misa konserwowanego (chemicznie). Niedopuszczenie do stosowania terminu wiey w odniesieniu do chodzonego misa byoby bezcelowe. W takich okolicznociach stosowanie terminu wiey jest dopuszczalne. 27. Dopuszcza si stosowanie terminu wiey w odniesieniu do ryb, które poddano chodzeniu lodem, ale nie poddano mroeniu. 28. Przecitny konsument nie uznaby za wiee misa lub ryb, które zostay zamroone, a nastpnie rozmroone przed sprzeda. W takich okolicznociach termin wiey nie powinien by stosowany. X2) Sok owocowy: 29. Termin wiey nie powinien by stosowany bezporednio lub sugerowany na opakowaniach soków przygotowanych poprzez rozcieczenie koncentratu. 30. Termin wieo wycinity powinien by stosowany tylko w odniesieniu do soku otrzymanego bezporednio z owoców (tzn. nie przygotowanego z koncentratu), w przypadku którego czas dzielcy otrzymanie soku od jego pakowania jest krótki, a data przydatnoci do spoycia podana na opakowaniu nie jest póniejsza ni dwa tygodnie od daty otrzymania soku. 31. W przypadku, gdy sok owocowy opisany jako wieo wycinity zosta poddany pasteryzacji, naley to zaznaczy w opisie produktu: np. freshly squeezed pasteurised orange juice (wieo wycinity pasteryzowany sok pomaraczowy). X3) Wydnie poprawione, grudzie 2002
X 1, 2, 3) Naley pamita, e opisane rozwaania zostay poprzedzone badaniami konsumentów w Wielkiej Brytanii. W jzyku angielskim sowo fresh - wiey oraz unfresh niewiey by moe jest traktowanenieco inaczej ni w przypadku polskich konsumentów, dla których termin niewiey kojarzy si bezporednio z okresleniem zepsuty. Std te naley si kierowa przy rozwaaniu uycia tego wyraenia wskazówkami przedstawionymi we wstpie. Zdaniem MRiRW na przykad uycie wyraenia podanego w pkt. 31 wobec wyej przedstawionych kryteriów te budzi wtpliwoci. Ponadto w przypadku terminu wiey w odniesieniu do misa naley pamita, e w zaczniku nr. 1 do Rozporzdzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiajcego szczególne przepisy dotyczce higieny w odniesieniu do zywnoci pochodzenia zwierzcego okrelono definicj wieego misa jako misa niepodanego adnemu procesowi poza chodzeniem, mroeniem,lub szybkim mroenie, w tymmisa pakowanego próniowo lub pakowanego w atmosferze regulowane.(kom.mrirw) wiey makaron: 32. Za wiey makaron tradycyjnie uznaje si produkt o krótkim okresie przydatnoci do spoycia i jest mao prawdopodobne aby termin wiey stosowany w odniesieniu do produktów o dugim okresie przydatnoci do spoycia móg by utosamiany z tym, co przecitny konsument rozumie pod tym pojciem 5. wiee pieczywo: 33. Terminy takie jak wieo upieczony (freshly baked), pieczony na miejscu (baked in store) oraz wieo z pieca (oven fresh) mog wprowadza konsumentów w bd pozwalajc im wierzy, e oferuje si im produkty wytworzone wieo, na miejscu i z podstawowych surowców. W niektórych sklepach sprzedaje si pieczywo otrzymywane z produktów wstpnie upieczonych i pakowanych w atmosferze obojtnej lub mroonych poza sklepem, a nastpnie dopiekanych w przysklepowych piekarniach. Stosowanie terminów wieo upieczony (freshly baked), pieczony na miejscu (baked in store) oraz wieo z pieca (oven fresh) w odniesieniu do takich produktów moe stanowi potencjalne naruszenie przepisów ogólnych opisanych w pkt. 8 powyej 6. Mroonki/skadniki: 34. Termin wiey (fresh) powinien by stosowany w odniesieniu do mroonek, jedynie jeeli jego znaczenie jasno wynika z kontekstu. Na przykad: sformuowanie zamroony na wieo (frozen from fresh) powinno by stosowane 5 Okólnik LACORS LAC 14 96 7: Fresh pasta [wiey makaron] 6 Zob. równie: okólnik LACORS LAC 9 98 9: Labelling and description of bread [Etykietowanie i opisywanie chleba] Wydnie poprawione, grudzie 2002
jedynie w celu zaznaczenia, e dany produkt by wiey (tzn. ostatnio wyprodukowany lub zebrany) w momencie zamroenia go. sformuowanie wyprodukowany ze wieych skadników (made with fresh ingredients) powinno by stosowane jedynie w przypadku, gdy ma ono oznacza, e w procesie produkcji nie wykorzystano adnych skadników przetworzonych, tzn. skadników, które zostay poddane procesowi suszenia, liofilizacji, mroenia, koncentracji, sproszkowania, puszkowania; sformuowanie wyprodukowany ze wieego X (made with fresh X), powinno by stosowane jedynie w przypadku, gdy X odpowiada nazwie skadnika, który nie zosta przetworzony, a dany produkt spoywczy nie zawiera ponadto jego przetworzonych odpowiedników, np. produkt opisywany jako otrzymany ze wieych pomidorów nie powinien oprócz wieych pomidorów zawiera pomidorów z puszki. wiey smak: 35. Sformuowanie wiey smak (fresh taste) nie powinno by stosowane w przypadku, gdy moe wprowadza konsumenta w bd, np. sugerujc, e dany produkt jest wieo wycinity, o ile z kontekstu jasno nie wynika, e sformuowanie to odnosi si do wyrazistoci smaku lub nie zostay spenione odpowiednie kryteria wieoci. Naley rozway moliwo stosowania odpowiedników tego sformuowania, takich jak: czysty smak (clean taste) odwieajcy smak (refreshig taste). 36. Okrelenia takie jak o smaku wieego X (with the taste of fresh X) powinny by stosowane jedynie w przypadku, gdy dany produkt zawiera wiey X, a opisywany smak pochodzi cakowicie lub gównie z tego wanie wieego X. ywno schodzona: 37. W wyniku wzrostu sprzeday chodzonych da gotowych termin wiey zaczto stosowa w celu zaznaczenia, e dany produkt by przechowywany w chodni przez umiarkowanie dugi okres, a take, aby podkreli rónic dzielc taki produkt od konwencjonalnego produktu o przeduonej trwaoci. Za przykad mog suy chodzone zupy i sosy o smaku i konsystencji produktów poddanych mniej intensywnemu przetworzeniu, produkty w puszkach lub butelkach, a take sok owocowy otrzymywany bezporednio z owoców, ewentualnie pasteryzowany. W takich przypadkach, produkty takie maj krótki okres przydatnoci do spoycia, nawet pomimo przechowywania w chodni, a termin ten jest rzekomo stosowany w celu zasygnalizowania tego Wydnie poprawione, grudzie 2002
konsumentowi. 38. Warunki przechowywania mona okreli duo precyzyjniej. Termin wiey nie powinien by stosowany w taki sposób, o ile dany produkt nie spenia odpowiednich kryteriów stosowania tego terminu okrelonych w niniejszych uwagach. ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU NATURALNY 39. Termin naturalny (natural) oznacza, e dany produkt zosta wytworzony ze skadników naturalnych, np. skadników pochodzenia naturalnego, a nie ze skadników wyprodukowanych przez czowieka lub takich, w których powstanie czowiek ingerowa. Przez wprowadzanie w bd rozumie si stosowanie tego terminu w odniesieniu do ywnoci lub jej skadników, których skad zosta zmieniony za pomoc substancji chemicznych lub takich, które skadaj si z produktów nowych technologii, w tym dodatków do ywnoci oraz aromatów stanowicych produkt przemysu chemicznego lub otrzymywanych w wyniku procesów chemicznych. Produkty mleczarskie: 40. Termin naturalny jest od wielu lat umieszczany na opakowaniach niektórych produktów mleczarskich w celu zasygnalizowania, e s one wytwarzane z mleka, z wykorzystaniem jedynie koniecznych kultur bakterii fermentacji mlekowej i s wolne od innych skadników i dodatków, takich jak konserwanty, aromaty, barwniki, tzn. s zwykymi, niearomatyzowanymi produktami (np. jogurt naturalny, naturalny ser fromage, twaróg naturalny ). Zastosowanie takie jest atwo zrozumiae, a zatem i dopuszczalne, o ile jest jasne, e uycie tego terminu oznacza, e aromat produktu pochodzi wycznie ze skadników koniecznych do jego wytworzenia i e nie zosta zmodyfikowany za pomoc jakichkolwiek innych metod. Wykorzystane skadniki musz spenia wymogi zawarte w pkt. 44 i pkt. 45. Woda butelkowana: 41. Termin naturalny (natural) moe by stosowany w odniesieniu do wody mineralnej zgodnie z przepisami w sprawie naturalnej wody mineralnej, wody ródlanej i butelkowanej wody pitnej z 1999 r. 7 W przypadku wody butelkowanej innymi nazwami produktów s woda ródlana (spring water) i butelkowana woda pitna (bottled drinking water). Uwagi ogólne: 42. Termin naturalny nie wymaga doprecyzowania jedynie, gdy jest stosowany w nastpujcych celach: a) do opisania pojedynczych rodków spoywczych o tradycyjnym charakterze, do których nic nie zostao dodane i które zostay poddane jedynie takiemu przetworzeniu, dziki któremu nadaj si do spoycia przez ludzi: 7 Dyrektywa wdraajca 80/777/EWG, z póniejszymi zmianami oraz 80/778/EWG Wydnie poprawione, grudzie 2002
wdzenie (bez uycia rodków chemicznych), tradycyjne procedury przygotowywania ywnoci na ciepo, takie jak: pieczenie, blanszowanie oraz tradycyjne metody liofilizacji, s przykadami procesów dopuszczalnych, podobnie jak przesiewanie mechaniczne oraz mycie wod. sama fermentacja jest procesem naturalnym, ale procesy póniejsze mog wyklucza moliwo zastosowania terminu naturalny w odniesieniu do produktu kocowego, o ile nie jest on odpowiednio sprecyzowany. Procesy takie jak mroenie, koncentracja, pasteryzacja i sterylizacja, chocia w oczywisty sposób odgrywaj istotn rol zarówno w zapewnianiu bezpieczestwa ywnoci jak i jego konserwacji le w sprzecznoci z obecnymi oczekiwaniami konsumentów wzgldem ywnoci "naturalnej". mona jednak za pomoc tych terminów opisywa proces, któremu zosta poddany produkt naturalny, np. pasteryzowany naturalny sok cytrynowy (pasteurised natural lemon juice), mroony naturalny sok owocowy (frozen natural orange juice). w przypadku jednoskadnikowych produktów spoywczych, takich jak ser, jogurt i maso, dopuszczalne jest takie przetwarzanie, którego zastosowanie jest niezbdne, aby otrzyma produkt kocowy (zgodnie z opisem zawartym w pkt. 40 powyej i 44 oraz 45 poniej. Wybielanie, utlenianie, wdzenie (z zastosowaniem rodków chemicznych), zmikczanie (z zastosowaniem rodków chemicznych), uwodornianie i podobne procesy nie le w tym zakresie. Ograniczenie do ywnoci o naturalnym charakterze wyklucza ywno otrzyman w wyniku procesów nowatorskich z zakresu pojcia naturalnoci. b) w celu opisania skadników ywnoci otrzymanych z uznanych róde ywnoci, które speniaj kryteria wymienione w punkcie a). w celu opisania dozwolonych dodatków do ywnoci pochodzcych z innych uznanych róde ywnoci i otrzymanych w wyniku odpowiedniego przetwarzania mechanicznego, w tym destylacji oraz usuwania rozpuszczalników, lub tradycyjnych procedur przygotowywania ywnoci. d) w celu opisania aromatów zgodnych z brytyjskimi Regulacjami dotyczcymi aromatów w ywnoci z 1992 r., z póniejszymi zmianami, oraz dyrektyw WE 91/71/EWG i dyrektyw 2000/13/WE (zacznik III 8 ). d) w celu opisania konserwowanego tuczyka i bonito zgodnych z rozporzdzeniem WE nr 1536/92. 43. Wieloskadnikowe produkty spoywcze nie powinny by okrelane bezporednio, ani poprzez sugesti, jako naturalne ; jest jednak dopuszczalne opisywanie takiej 8 Europejskie prawo dotyczce aromatów nakada na producentów i dostawców aromatów wymóg stosowania terminów: naturalny (natural), identyczny z naturalnym (identical to nature) i sztuczny komercyjnym handlu swoimi produktami. Konsumenci mog jednak nie rozumie rónicy pomidzy pojciami sztuczny i identyczny z naturalnym (identical to nature lub nature-identical) stosowanymi w opisach aromatów w odniesieniu do kocowego produktu spoywczego. Wydnie poprawione, grudzie 2002
ywnoci jako wyprodukowanej z naturalnych skadników, o ile wszystkie skadniki speniaj kryteria zawarte odpowiednio w pkt. 42 lit. b), lit. c) oraz lit. d). 44. ywnoci niespeniajcej kryteriów zawartych w pkt. 42 lit. a) oraz pkt. 43 nie naley opisywa jako charakteryzujcej si naturalnym smakiem, aromatem lub kolorem. 45. Sowo naturalny oznaczajce jedynie, e produkt jest zwyky i niearomatyzowany, nie powinno by stosowane, o ile dana ywno nie spenia kryteriów zawartych w pkt. 42 lit. a) lub pkt. 43, bd nie jest zgodna z Kodeksem postpowania Federacji Przemysu Mleczarskiego dotyczcym skadu i znakowania jogurtu. 46. Sowo naturalny, ani jego pochodne nie powinny wchodzi w skad marek, nazw marketingowych lub wyrae w sposób sugerujcy, e ywno niespeniajca kryteriów zawartych w pkt. 42 lit. a) oraz pkt. 43 jest naturalna lub zostaa wyprodukowana z naturalnych skadników. 47. W przypadku, gdy sowo "naturalny stanowi cz nazwy firmowej, sowa tego nie naley nadmiernie podkrela na opakowaniu adnego z poszczególnych produktów, o ile produkt taki nie spenia wymogów powyszych kryteriów. 48. Opisy takie jak naturalna warto (natural goodness), naturalnie lepszy (naturally better) lub z natury (nature s way) s w przewaajcym stopniu pozbawione znaczenia i nie powinny by stosowane. 49. Przedstawione powyej zasady dotycz równie stosowania innych sów i sformuowa, takich jak prawdziwy (real), rzeczywisty (genuine), czysty (pure) itp. majcymi wasne odrbne i charakterystyczne znaczenia, w przypadku stosowania ich w miejscu sowa natural w sposób sugerujcy konsumentowi podobne korzyci. Wskazówki dotyczce takich terminów zostay zawarte w innych punktach niniejszych uwag. 50. Inne opisy (mona je nazwa "opisami negatywnymi"), które nie zawieraj terminu "naturalny" lub jego bezporednich pochodnych, ale maj za zadanie sugerowa konsumentowi naturalno produktu, s opisami mogcymi wprowadza konsumenta w bd lub dezorientowa. Nastpujce sformuowania nie powinny by stosowane: opis, z którego wynika, e dana ywno jest "wolna od X" (jeeli wszystkie rodki spoywcze nalece do tej grupy lub kategorii s wolne od X ); owiadczenia lub sugestie kadce nadmierny nacisk na fakt, e dany produkt jest "wolny od pewnego nienaturalnego dodatku do ywnoci lub dodatków nalecych do pewnej kategorii" (jeeli dany produkt zawiera inne nienaturalne dodatki); opis, zgodnie z którym dana ywno jest wolna od dodatków do ywnoci jednej kategorii (free from one category of additive), jeeli zosta w jej przypadku zastosowany skadnik lub dodatek nalecy do innej kategorii, ale zasadniczo dajcy ten sam efekt. Powysze kryteria pozostaj bez wpywu na opisy negatywne, które nie sugeruj konsumentowi "naturalnoci", takie jak: wolny od X (free from X), gdzie X jest konkretnym dodatkiem do ywnoci, a take takie, w przypadku których dane owiadczenie moe stanowi dla konsumentów dokadn i uyteczn informacj. Wydnie poprawione, grudzie 2002
ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU CZYSTY X) 51. Termin czysty (pure) jest zazwyczaj stosowany w odniesieniu do jednoskadnikowych produktów spoywczych, np. do oznaczenia pojedynczej wymienianej odmiany ryu, lub w celu podkrelenia jakoci skadników ywnoci, np. kruche ciastko z dodatkiem czystego masa (pure butter shortbread), aby zaznaczy, e uyte maso nie zostao zmieszane z innymi tuszczami. 52. Zasadno stosowania terminu czysty powinna by uzaleniona od waciwoci samej ywnoci, a nie od warunków, w jakich jest ona przechowywana. 53. Na ogó termin czysty powinien by stosowany jedynie w nastpujcych okolicznociach: a) w celu opisania jednoskadnikowego produktu spoywczego: do którego nic nie zostao dodane, który jest wolny od przypadkowych zanieczyszcze podobn ywnoci (tzn. nie powinna to by ywno z tolerancj na zanieczyszczenia, tak, jak w przypadku ryu basmati, makaronu z pszenicy durum, progu zawartoci organizmów modyfikowanych genetycznie); b) wieloskadnikowe produkty spoywcze nie powinny by opisywane bezporednio, ani poprzez sugesti, jako produkty czyste. Jest jednak dopuszczalne opisywanie takiej ywnoci jako wyprodukowanej z czystych skadników (, o ile wszystkie skadniki speniaj kryteria wymienione powyej lub o ile zawarty i wymieniony w opisie skadnik spenia powysze kryteria i stanowi jedyne ródo tego skadnika. Od tej ogólnej zasady istniej dwa wyjtki: Sok owocowy: sowo czysty jest stosowane jedynie w odniesieniu do niesodzonego soku owocowego, ale moe by stosowane w odniesieniu do koncentratu soku rozcieczanego wod. W wietle przepisów prawa dozwolone jest dodawanie cukru lub kwasu cytrynowego w celu poprawienia smaku oraz stosowanie kwasu askorbinowego w charakterze antyutleniacza w cyklu przetwarzania soków owocowych. Termin czysty nie powinien by stosowany w odniesieniu do produktów zawierajcych dodatek cukru, kwasu cytrynowego lub kwasu askorbinowego. X) Sowo czysty w jzyku polskim te moe by inaczej interpretowane przez polskich konsumentów, std te naley ze szczególn uwag przyjrze si wyjanieniom FSA i raczej wykorzysta je jako klucz do przemyle nad takim oznaczaniem produktów, które nie bdzie wprowadzao w bad konsumenta.(kom. MRiRW) Wydnie poprawione, grudzie 2002
Demy i marmolady: termin czyste owoce jest stosowany w celu zaznaczenia, e przed uyciem do produkcji demu lub marmolady owoce nie byy konserwowane z uyciem dwutlenku siarki. Takie zastosowanie tego terminu jest dopuszczalne. Europejski Trybuna Sprawiedliwoci orzek, e sformuowanie naturalnie czysty ( jest uzasadnione i e jest mao prawdopodobne, aby wprowadzao konsumentów w bd, w przypadku umieszczania go na opakowaniach demu truskawkowego z dodatkiem pektyny oraz z nisk zawartoci oowiu, kadmu i dwóch okrelonych pestycydów) W skrócie: Europejski Trybuna Sprawiedliwoci uzna, e obecno pektyny jest dla przecitnego konsumenta oczywista z uwagi na ujcie jej na licie skadników; obecno naturalnie wystpujcych zanieczyszcze wystpujcych w niewielkiej iloci jest nieunikniona, a poziom zawartoci pozostaoci pestycydów jest szczególnie niski w porównaniu do poziomu, na który zezwala prawodawstwo Wspólnoty. 54. Sowo "czysty nie powinno by stosowane w nazwach marek, nazwach marketingowych lub wyraeniach w sposób sugerujcy, e ywno niespeniajca powyszych kryteriów jest czysta i wyprodukowana z czystych skadników. 55. Sowo czysty" oznaczajce jedynie, e produkt jest zwyky i niearomatyzowany, nie powinno by stosowane, o ile dana ywno nie spenia powyszych kryteriów. ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU TRADYCYJNY 56. Termin tradycyjny (traditional) jest powszechnie stosowany do opisywania produktów lub sposobów ich przygotowania w przypadku, gdy na rynku istniej ich nowsze odpowiedniki. Termin ten sugeruje co wicej ni sowa oryginalny (original) lub zwyky (plain). 57. O ile termin tradycyjny nie stanowi czci nazwy zarejestrowanej zgodnie z zasadami UE (np. Traditional Farmfresh Turkey 9 ), powinien on by w sposób oczywisty zastosowany w celu opisania receptury, podstawowej metody przygotowania lub przetwarzania produktu, która jest stosowana przez pewien duszy czas 10. Wykorzystane skadniki i zastosowany proces 11 powinny zatem pozostawa w tym okresie dostpne i zasadniczo niezmienione. 58. W bd wprowadza stosowanie terminu tradycyjny bez dodatkowych okrele w celu rozrónienia pomidzy receptur oryginaln a jej kolejnymi wariantami. Wytwórcy i sprzedawcy detaliczni powinni ze szczególn uwag traktowa przypadki stosowania skadników, w szczególnoci dodatków do ywnoci, a take procesów, które nie byy wykorzystywane w produkcji ywnoci w okresie okrelonym powyej. Musz oni 9 Rozporzdzenie Rady (EWG) nr 2082/92 oraz rozporzdzenie Komisji (WE) nr 1482/2000 w sprawie wiadectw o szczególnym charakterze dla produktów rolnych i rodków spoywczych (aktualnie s to rozporzdzenia : 509/2006 oraz 510/2006 (kom. MRiRW)) 10 Z reguy jest to okres odpowiadajcy dwóm pokoleniom lub okres 50 lat 11 Proces produkcji chleba z Chorleywood (Chorleywood Bread Process) jest stosowany w Wielkiej Brytanii od niemal 40 lat. Polega jedynie na wymieszaniu ciasta pod cinieniem/próniowo, a korzystanie z niego nie powinno uniemoliwia piekarzom nazywania chleba tradycyjnym, o ile pod innymi wzgldami pozostaje on niezmieniony. Wydnie poprawione, grudzie 2002
zagwarantowa, e termin ten nie odnosi si do skadu lub metody produkcji, której przecitny konsument nie uznaby za tradycyjn, a take rozway, czy okrelenie oryginalna receptura lub podobne nie byoby stosowniejsze. Zastosowanie sowa tradycyjny w odniesieniu do danego produktu powinno by poparte odpowiednimi dowodami. 59. Receptury produktów, które mog zosta opisane jako tradycyjne mog z upywem czasu ulega zmianom w kierunku dostosowania do wymaga i oczekiwa konsumentów, np. pudding boonarodzeniowy i babeczki boonarodzeniowe, do których wyrobu zastosowano tuszcze rolinne, a nie zwierzce, a take inne produkty tradycyjnie spoywane o pewnych porach roku. Takie produkty spoywcze nie powinny by opisywane jako tradycyjne X. Mona jednak nawizywa do tradycyjnego charakteru takich produktów, o ile nie sugeruje to, e same produkty zostay wyprodukowane tradycyjnie lub zgodnie z tradycyjn receptur, jeeli nie jest to prawda. Na przykad: pudding boonarodzeniowy wysokokaloryczny, gotowany na parze pudding jedzony tradycyjnie w Dzie Boego Narodzenia ze sodkim sosem z mleka i jaj, kremem z masa, cukru i brandy lub kremem. ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU ORYGINALNY 60. W przeciwiestwie do sowa tradycyjny (traditional), termin oryginalny (original) niekoniecznie sugeruje, e dany produkt pozosta niezmieniony przez dugi czas. Termin ten jest stosowany w celu zaznaczenia, e dany produkt pojawi si na rynku jako pierwszy produkt danego rodzaju, w przypadku gdy jego oryginalna posta lub aromat pozostay bez wikszych zmian na przestrzeni czasu, a zatem w celu odrónienia go od nowszych produktów danego rodzaju. Termin ten jest powszechnie stosowany w znaczeniu zwyky (plain) lub niearomatyzowany (unflavoured) w przypadku, gdy na rynku dostpne s inne warianty danego produktu, np. czipsy o oryginalnym smaku (original flavour crisps), lub w celu oznaczenia pierwszego wariantu z caej serii produktów. 61. Termin oryginalny powinien by stosowany jedynie w celu opisania ywnoci produkowanej zgodnie z receptur, której pochodzenie jest moliwe do ustalenia i która pozostaa bez zasadniczych zmian na przestrzeni czasu. Moe on by równie stosowany do opisania procesu, o ile jest to pierwszy proces uywany do produkcji tej ywnoci, który pozosta bez zasadniczych zmian na przestrzeni czasu. 62. Terminem oryginalny mog by okrelane produkty, które nie ulegy znacznym zmianom i które pozostaj dostpne jako produkt standardowy, gdy wprowadzane s nowe produkty. Produkt wprowadzany na rynek ponownie po okresie nieobecnoci powinien by opisywany jako oryginalny, o ile moliwe jest wykazanie, e spenia on powysze kryteria. 63. Termin oryginalny nie powinien by stosowany w znaczeniu zwyky (plain) lub Wydnie poprawione, grudzie 2002
niearomatyzowany (unflavoured) w przypadku, gdy na rynku dostpne s inne warianty danego produktu, np. czipsy o oryginalnym smaku (original flavour crisps), lub w celu oznaczenia pierwszego wariantu z caej serii produktów, o ile nie jest moliwe wykazanie, e dany produkt spenia kryteria zawarte w pkt. 61 i 62. ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU AUTENTYCZNY 64. Termin autentyczny (authentic) ma duo silniejsz wymow ni termin tradycyjny. Termin ten moe zarówno sugerowa, e dany produkt nie uleg zmianom na przestrzeni czasu lub e rzeczywicie pochodzi z obszaru sugerowanego w jego nazwie, np. "autentyczne kornwalijskie paszteciki" (authentic Cornish pasties), jeeli taki opis tej grupy produktów (Cornish pasties) wszed do powszechnego uycia. 65. Termin autentyczny jest stosowany: w celu zaznaczenia prawdziwego pochodzenia danego produktu, jeeli zastosowany opis moe by powszechnie uywany w odniesieniu do grupy produktów; Aby przekaza konsumentom, e dany produkt posiada szczególne waciwoci niecodzienne dla brytyjskiego podniebienia, np. dania z curry wedug autentycznych indyjskich przepisów (authentic Indian-recipe curry dishes). w celu oznaczenia poszczególnych rodzajów ryu, tam gdzie jest to istotne ze wzgldu na ich róne waciwoci. 66. Stosowane obecnie powszechnie terminy, takie jak prawdziwy (real), rzeczywisty (genuine) itp. w odniesieniu do poszczególnych skadników ywnoci (np. wyprodukowany z prawdziwego soku owocowego ) s najczciej nieuzasadnione i stanowi tautologi. Takie stosowanie tych terminów moe zosta odczytane jako sugestia, e dana ywno lub jej skadniki charakteryzuj si wysz jakoci skadu ni inne produkty z tej samej grupy. Z uwagi na fakt, e w przypadku ywnoci lub skadników bdcych odpowiednikami lub zamiennikami, bd aromatami, ich obecno powinna zosta wyranie zaznaczona na etykiecie, zaleca si zaprzestania takiego stosowania tych terminów. 67. Termin autentyczny oraz terminy podobne, takie jak prawdziwy (real) i rzeczywisty (genuine) powinny by stosowane jedynie w nastpujcych okolicznociach: aby podkreli geograficzne pochodzenie produktu, np. w przypadku, gdy moe on zosta pomylony z innymi produktami o tej samej nazwie, które nie pochodz z danego miejsca, np. autentyczne toffi z Devon (authentic Devon toffees); aby opisa zastosowan do wytworzenia danego produktu receptur, której pochodzenie jest uwzgldnione w opisie, np. curry wedug autentycznego indyjskiego przepisu (authentic Indian recipe curry); aby podkreli czysto pojedynczych odmian skadników w przypadku, gdy Wydnie poprawione, grudzie 2002
zapewnienie takiej czystoci jest konieczne dla konkretnych waciwoci produktu. 68. W innym przypadku sowo autentyczny i jego odpowiedniki nie powinny by stosowane bez dodatkowych okrele w opisach zarówno ywnoci, jak i skadników. ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU DOMOWY 69. Termin domowy (home-made) jest w brytyjskich sownikach w bardzo prosty i jasny sposób definiowany jako: wytworzony lub przygotowany w domu; domowej roboty; wytworzony w domu z zastosowaniem metod tradycyjnych, a nie w drodze produkcji przemysowej; wytworzony samodzielnie; wytworzony w prosty sposób. 70. W rozumieniu konsumentów termin domowy dotyczy raczej ywnoci przygotowywanej w domowej kuchni ni fabryce lub kuchni producenta. Stosowanie tego terminu bez dodatkowych okrele powinno by ograniczone ogólnymi kryteriami przedstawionymi powyej. 71. Aby treci wizualne nie wprowadzay konsumenta w bd, nie powinny one przedstawia ywnoci produkowanej w fabrykach jako ywno produkowan w maej kuchni, w domu na wsi itp. 72. W celu dostosowania procesu przygotowania posików i da w komercyjnych lokalach gastronomicznych, zastosowanie terminu domowy powinno ogranicza si do przygotowania w danym lokalu posiku zgodnie z receptur, z podstawowych skadników i w sposób odzwierciedlajcy jego przygotowanie w typowych warunkach domowych. Nie moe on zosta przygotowany poprzez jedynie poczenie ze sob wstpnie przygotowanych skadników lub rozcieczenie suchej mieszanki, jego przygotowanie musi wymaga wykonania pewnych podstawowych czynnoci kulinarnych. Podobnie jak w przypadku wyrobów domowych, firmy wiadczce usugi gastronomiczne maj prawo korzysta z czciowo przygotowanych skadników. Do typowych przykadów naley stosowanie do wyrobu deserów wstpnie przygotowanego surowego ciasta lub pochodzcego z piekarni pieczywa albo uywanie kostek bulionowych podczas przygotowywania sosów. Wydnie poprawione, grudzie 2002
ZALECANE KRYTERIA STOSOWANIA TERMINU WIEJSKI 73. Stosowanie terminów takich jak wie (country), gospodarstwo (farm) lub podobnych wyobrae typowo wiejskich scen moe wprowadza konsumenta w bd, jeeli ywno, której takie terminy dotycz nie zostaa wyprodukowana w gospodarstwie wiejskim w rozumieniu typowego konsumenta. 74. Sformuowanie wiejski dom (farm house) i odnoszce si do niego okrelenie wiejski (farmhouse) mog si odnosi jedynie do domu znajdujcego si w gospodarstwie rolnym, a dokadnie do gównego miejsca zamieszkania rolnika. 75. W przemyle piekarniczym termin wiejski (farmhouse) od dawna stosuje si w odniesieniu do rodzaju chleba posiadajcego pojedyncze podune nacicie, niekiedy oprószonego mk. Takie zastosowanie tego terminu jest dopuszczalne. 76. W przypadku, gdy termin wiejski jest stosowany w odniesieniu do rodków spoywczych innych ni chleb, powinien on dotyczy wyrobów pochodzcych z gospodarstwa wiejskiego. Jeeli dany produkt nie zosta wyprodukowany w gospodarstwie rolnym, ale w procesie produkcji uzyska jako i cechy produktu wyprodukowanego w gospodarstwie rolnym, naley to odpowiednio uj w jego opisie. 77. Zwaywszy na mgliste znaczenie tego terminu w przypadku, gdy wystpuje on samodzielnie, naley unika stosowania go i w zamian uywa terminów bardziej opisowych i precyzyjnych, np. zupa z duymi kawakami warzyw (chunky vegetable soup). W przypadku, gdy termin ten jest stosowany, jego znaczenie naley wyjani albo poprzez kontekst procesu sprzeday, albo za pomoc odnoszcego si do niego sformuowania, np. zupa wiejskiej roboty" (farmhouse-made soup). 78. Opis skadnika brzmicy po prostu wiejski (farmhouse) np. x z warzywami wiejskimi (x with farmhouse vegetables) jest pozbawiony znaczenia. Termin ten nie powinien by stosowany w tym kontekcie. 79. Podobne wyraenie w wiejskim stylu (country style) wydaje si by pozbawione szczególnego znaczenia. Wraenie to nie powinno by stosowane w opisach jakiejkolwiek ywnoci czy jej skadników. Wydnie poprawione, grudzie 2002