Wytyczne dotycz ce systemów gwarancji dla ywno ci * )

Transkrypt

1 Wytyczne dotyczce systemów gwarancji dla ywnoci * )

2 WPROWADZENIE Agencja ds. Standardów ywnoci uwaa, e systemy gwarancji dla ywnoci mog przyczyni si do szeregu korzyci dla konsumentów oraz wikszej moliwoci wyboru ywnoci produkowanej na wiele sposobów. Jednake, badania oraz konsultacje przeprowadzone przez Agencj uwypuklaj pewne problemy zwizane z systemami gwarancji, w szczególnoci kwestie te zwizane s z zainteresowaniem konsumentów ww. systemami i sposobami informowania ich o standardach okrelonych w ramach tych systemów. Zadaniem niniejszych wytycznych jest: Zapewnienie doradztwa zwizanego z systemami dotyczcymi najlepszych praktyk; oraz Wspieranie konsumentów poprzez promowanie najlepszych praktyk wród systemów gwarancji. TO ZAGADNIENIA Systemy gwarancji to dobrowolne systemy 1, które weryfikuj, poprzez regularne i niezalene inspekcje, czy rolnicy i hodowcy speniaj pewne okrelone standardy produkcji. Zakres systemów gwarancji obejmuje zarówno produkcj pierwotn jak i procesy dotyczce pozostaej czci acucha pokarmowego, a po sprzeda detaliczn. Standardy produkcji ustalane w ramach systemu gwarancji róni si w zalenoci od systemu. Standardy te obejmuj bezpieczestwo ywnoci, moliwo ledzenia produktu, dobrostan zwierzt i ochron rodowiska. Uczestnicy danego systemu mog umieci logo systemu na swoim produkcie, i/lub skorzysta ze szczególnego prawa reklamowania swoich produktów jako te, które speniaj pewne standardy produkcji. Mimo e ww. systemy gwarancji róni si od siebie istotnie musz spenia prawnie obowizujce minimalne standardy. Ekologiczne systemy peni t sam funkcj, co inne systemy gwarancji, tzn. oferuj produkty wyprodukowane zgodnie ze szczególnymi standardami produkcji. Z tego wzgldu zostay uwzgldnione w niniejszym dokumencie dotyczcym wskazówek. Wskazówki nie maj suy wdraaniu systemów, które skupiaj si na skadnikach produktów spoywczych i sprawdzaniu czy produkt nadaje si do spoycia przez wegetarianina, czy jest produktem wyprodukowanym ze zwierzt ubitych zgodnie z prawem muzumaskim, czy produktem koszernym, poniewa skad tych produktów kontrolowany jest przez instytucje religijne. Przedstawiajc raport rzdowi Wielkiej Brytanii w styczniu , Angielska Komisja Ustawodawcza do spraw przyszoci rolnictwa i ywnoci (The English Policy Commission on the Future of Farming and Food) zwrócia uwag na rol systemów zapewnienia jakoci. W czerwcu 2002, Agencja, w odpowiedzi na wczeniejsze badania dotyczce preferencji konsumentów, opublikowaa przegld systemów zapewnienia jakoci 3. W przegldzie tym zostay zawarte najwaniejsze systemy, które maj wpyw na jako produktów sprzedawanych w sklepach w Wielkiej Brytanii, cznie z tymi systemami, których celem jest przycignicie jak najwicej producentów z danego sektora, oraz cznie z tymi, które zmierzaj w kierunku zaspokojenia szczególnych potrzeb konsumentów, takich jak, na przykad, sprzeda ywnoci ekologicznej. Po zapoznaniu si z raportem, Agencja skonsultowaa si z osobami zainteresowanymi, w tym z konsumentami, instytucjami

3 zajmujcymi si systemami zapewnienia jakoci, z przedstawicielami sektora rolnictwa, producentami ywnoci i detalistami, w sprawie opracowania w oparciu o wyniki niezalenego przegldu systemów wstpnych rozwiza dotyczcych najlepszych praktyk. Ponisze wskazówki zostay opracowane na podstawie ww. wstpnych rozwiza, wyników konsultacji z osobami zainteresowanymi, otwartych spotkaniach interesariuszy w Londynie i Glasgow we wrzeniu 2002 oraz dyskusji Zarzdu Agencji na spotkaniu grudniowym w 2002 roku. Wskazówki te odnosz si do dwóch gównych poj: zaangaowania konsumentów oraz dostarczenia uczciwych i przejrzystych informacji na temat standardów dotyczcych systemów. PRZEDMIOTOWE PRAWODAWSTWO Etykiety, które wprowadzaj w bd konsumenta, oraz nieprawdziwy opis s karalne zgodnie z przepisami prawa Wielkiej Brytanii wyszczególnionymi poniej. Ustawa o bezpieczestwie ywnoci z 1990r. Zgodnie z ww. ustaw karalne s nastpujce dziaania: sprzeda, ze szkod dla kupujcego, jakiegokolwiek produktu spoywczego, którego charakter, istota i jako ywnoci nie s takie, jakich si wymaga; lub nadanie lub umieszczenie etykiet 4 na sprzedanym produkcie spoywczym, lub umieszczenie lub uczestniczenie w produkcji reklamy, która bdnie opisuje produkt spoywczy, lub opis ten moe wprowadza w bd ze wzgldu na jego charakter, istot lub jako. W Irlandii Pónocnej odpowiadajcym aktem prawnym s Zalecenia dotyczce bezpieczestwa ywnoci (Irlandia Pónocna) z 1991 r. Ustawa o opisach handlowych z 1968 r. Stanowi zabezpieczenie przed doczaniem nieprawdziwych specyfikacji handlowych do produktów spoywczych, cznie ze szczegóowymi informacjami dotyczcymi jakoci, rozmiaru i skadu produktów, jak zostay wyprodukowane i przez kogo. Prawo ywnociowe zostao zharmonizowane na poziomie UE. Ponisze przepisy UE stanowi podstaw przepisów prawa Wielkiej Brytanii: Artyku 2 Dyrektywy 2000/13/WE (dotyczcej etykietowania rodków spoywczych) Dyrektywa stanowi, e etykietowanie, prezentacja i reklamy rodków spoywczych nie mog mie takiej formy, która wprowadzaaby nabywc w bd, w szczególnoci, co do waciwoci rodka spoywczego, a w szczególnoci, co do jego charakteru, tosamoci, waciwoci, skadu, iloci, trwaoci, róda lub pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji; - poprzez przypisywanie rodkowi spoywczemu dziaania lub waciwoci, których on nie posiada; - poprzez sugerowanie, e rodek spoywczy posiada szczególne waciwoci,

4 gdy w rzeczywistoci wszystkie podobne rodki spoywcze posiadaj takie waciwoci. Systemy ekologiczne s uregulowane prawnie w ramach poniszych przepisów unijnych; Rozporzdzenie Rady (EWG) 2092/91 (dotyczce produkcji ekologicznej) X) Rozporzdzenie okrela produkty i praktyki, które mona stosowa w produkcji ekologicznej, oraz system kontroli, który naley wprowadzi w celu zagwarantowania takowej produkcji. Rozporzdzenie dotyczy równie przetwarzania, rodków pomocniczych do przetwarzania oraz skadu produktów ekologicznych. Wszystkie produkty sprzedawane jako produkty ekologiczne musz pochodzi od hodowców, przetwórców i importerów, którzy zostali zarejestrowani przez zatwierdzone jednostki i którzy s poddawani regularnym kontrolom. WSKAZÓWKI AGENCJI DS. STANDARDÓW YWNOCI 1. USTALENIE I ZAPEWNIENIE WACIWYCH STANDARDÓW PRODUKCJI a) Ustalenie minimalnych standardów Systemy gwarancji powinny: Powoa komisje ustalajce standardy. Komisje te powinny by niezalene i skutecznie reprezentowa interesy konsumentów. Mona to osign poprzez wyznaczenie niezalenego przewodniczcego oraz poprzez uczestnictwo reprezentanta konsumentów, osób, które reprezentuj interesy innych interesariuszy: sprzedawców detalicznych, producentów, organów egzekucyjnych i ekspertów, w obradach komisji. Ustala standardy na terenie gospodarstw i podczas procesu przetwarzania dotyczce zdrowia i bezpieczestwa w oparciu o ryzyko poprzez zastosowanie zasad systemu HACCP. Nie dotyczy to standardów zwizanych z ochron rodowiska i dobrostanem zwierzt, w przypadku, których podejcie oparte na ryzyku jest nieodpowiednie. Zapozna si dokadnie z interesami konsumentów przy ustalaniu standardów oraz zmierza w kierunku zrównowaenia korzyci konsumentów z kosztami przez nich ponoszonymi. Wspópracowa w celu zapewnienia objcia caego acucha pokarmowego systemem gwarancji. X) Oprócz obowizujcych wprost we wszystkich Pastwach Czonkowskich przepisów Unii Europejskiej, w Polsce do podstawowych przepisów okrelajcych wymagania dotyczce produkcji ywnoci ekologicznej naley Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. z 2004 r. Nr 93, poz. 898, z pón. zm.) wraz z rozporzdzeniami wykonawczymi.

5 b) Kontrola i monitorowanie w celu uniknicia bdnych wskaza znajdujcych si na etykietach Systemy gwarancji powinny: Ustanowi system inspekcji w ramach, którego producenci bd kontrolowani rednio co najmniej raz w roku, biorc pod uwag okresowo, oraz w ramach, którego producenci mog spodziewa si niezapowiedzianych inspekcji lub inspekcji zapowiedzianych z krótkim wyprzedzeniem. Uzyska akredytacj EN Brytyjskiego Instytutu Akredytacji (United Kingdom Accreditation Service), aby konsumenci mieli zaufanie do dziaa podejmowanych w ramach systemu i e dziaania te podejmowane s niezalenie i profesjonalnie. Wprowadzi przejrzyste procedury reagowania w przypadku niewypenienia zobowiza, które byyby skutecznie wdraane. Zapewni, aby inspekcje przeprowadzane byy przez organ certyfikujcy, który jest niezaleny od organu ustalajcego standardy. Regularnie organizowa szkolenia dla inspektorów i bada stan ich wiedzy. Ustanowi system skutecznych kontroli, aby zapewni moliwo ledzenia produktów w celu ograniczenia stosowania logo tylko do produktów wyprodukowanych zgodnie z ustalonymi standardami. Naoy sankcje na podmioty, które nie speniaj standardów, za powane naruszenie: cofnicie czonkostwa i/lub poinformowanie waciwych organów egzekucyjnych. Zacienienie wspópracy z organami egzekucyjnymi w celu umoliwienia dostpu do informacji dotyczcych czonkowstwa i wskaza znajdujcych si na etykietach. Tam gdzie jest to stosowne, monitorowanie skutecznoci systemu w odniesieniu do uzasadnienia wskaza, na przykad, jeeli na produkcie zamieszczono wskazanie, e produkt ma obniony poziom pozostaoci pestycydów, system gwarancji powinien zanalizowa taki produkt. 2. PRZEJRZYSTO DLA KONSUMENTÓW a) Jakie informacje systemy gwarancji powinny udostpni konsumentom? Systemy gwarancji powinny zagwarantowa przejrzystych dla konsumenta, informacji: atwy dostp do nastpujcych, Jakie s gówne zaoenia systemu i jakie niesie on ze sob korzyci dla konsumentów, na przykad, poprzez jasne okrelenie celów, które odpowiadaj na potrzeby konsumentów. W jakim stopniu, jeeli w ogóle, standardy ustalone w ramach systemu wykraczaj poza minimalne przepisy prawa.

6 W jaki sposób system zapewnia, aby standardy ustalone w jego ramach byy speniane przez producentów, którzy uczestnicz w systemie. Informacje na ww. temat powinny zawiera przystpne objanienie systemu kontroli w ramach systemu gwarancji, cznie z czstotliwoci przeprowadzania inspekcji, na ile dni przed zapowiadan inspekcj producent otrzymuje powiadomienie, oraz sposobu przeprowadzania niezapowiedzianych inspekcji. Informacje na temat ustale dotyczcych monitorowania speniania przez producentów okrelonych standardów, na przykad, poprzez badanie produktu. Wyniki procedur zwizanych z monitorowaniem powinny by publikowane. W jaki sposób reaguje si na przypadki, w których producenci nie speniaj okrelonych standardów. Zbiór dowodów dotyczcy jakiekolwiek twierdzenia, na przykad, dotyczcego bezpieczestwa ywnoci lub jakoci. Zbiór dowodów powinien zawiera odsyacze do dowodów naukowych zawierajcych niezalene opinie ekspertów. Na przykad, systemy, które twierdz, e potrafi usprawni praktyki rolne, powinny opublikowa dane na temat poprawy bezpieczestwa ywnoci, dobrostanu zwierzt i/lub stanu rodowiska, które udao im si dokona. b) W jaki sposób udostpnia informacje? Na etykiecie Jeeli umieszczone jest logo na etykiecie, powinno w sposób przejrzysty przekazywa informacje konsumentowi. W przypadku, kiedy jedno logo obejmuje kilka rónych systemów gwarancji, systemy te powinny spenia porównywalne standardy. W ramach systemów naley wzi pod uwag zamieszczenie informacji w miejscu gdzie konsumenci mogliby dowiedzie si czego wicej o danym systemie gwarancji, na przykad, mona umieci adres internetowy, pod którym mona znale informacje na temat danego systemu gwarancji. W sklepie Internet W ramach systemów gwarancji naley wspópracowa z sprzedawcami detalicznymi w celu zapewnienia dostarczenia informacji na temat systemów gwarancji w punktach sprzeday. W ramach systemów gwarancji naley dostarczy konsumentom szczegóowych informacji na temat tego systemu na przystpnej stronie internetowej. Adres internetowy systemu gwarancji powinien zosta umieszczony na opakowaniu produktu lub w sklepie. Inne W ramach systemów gwarancji naley rozway zamieszczenie dodatkowych informacji, jeeli jest taka potrzeba, na przykad, w ramach infolinii. c) Co jeszcze mona zrobi w ramach systemów w celu zwikszenia przejrzystoci dla konsumentów? Zachca konsumentów do zgaszania uwag na temat systemu gwarancji. Wspópracowa z innymi systemami gwarancji w celu dostarczeniu porównywalnych informacji dla konsumentów. Definicje i interpretacje terminów powinny by przejrzyste i spójne.

7 1 Za wyjtkiem systemów ekologicznych, które regulowane s w ramach przepisów unijnych, WE/2092/91. Wskazania znajdujce si na etykietach produktów ekologicznych musz spenia wymogi zamieszczone w ww. przepisie unijnym a systemy gwarancji musza by zarejestrowane i skontrolowane przez jeden z zatwierdzonych organów kontroli. 2 Farming and Food: a Sustainable Future Raport Brytyjskiej Komisji Ustawodawczej do spraw przyszoci rolnictwa i ywnoci (stycze 2002) 3 Przegld Systemów gwarancji dla ywnoci raport dla Agencji standardów ywnoci opracowany przez Ruth Kirk-Wilson 4 Etykiety doczone lub niedoczone do produktu, lub wydrukowane na opakowaniu lub pojemniku. * ) W Polsce obok wspomnianej tu produkcji ekologicznej mona zwróci uwag m.in. na : 1) Program Poznaj Dobrywno realizowany w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2) Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie integrowanej produkcji (Dz.U. Nr 178, poz. 1834) 3) Ustaw z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznacze produktów rolnych i rodków spoywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 10, poz..68) 4) System EUREPGAP - jest to certyfikowany system dla producentów warzyw i owoców opracowany przez EUREP (Euro-Retailer Produce Working Group). W 1997 r, Grupa Robocza Europejskich Handlowców wieymi Produktami Ogrodniczymi postanowia okreli powszechnie uznawane i wspólne wymagania dotyczcej Dobrej Praktyki Rolniczej (Good Agricultural Practice = GAP). Do EUREPGAP-u nale sieci detaliczne, takie jak: Tesco, Ahold, Grupa Metro oraz grupy producenckie, rolnicy indywidualni czy producenci rodków ochrony rolin i nawozów.