WŁADZA ORAZ POLITYKA I JEJ KONSEKWENCJE William Pitt Starszy: Unlimited power is apt to corrupt the minds of those who possess it (Niczym nieskrępowana władza deprawuje umysły tych, którzy ją posiadają) Przemówienie wygłoszone 9 stycznia 1770 r. w Izbie Lordów Sto lat później - powiedzenie przypisywane lordowi Actonowi: Power tends to corrupt: absolute power corrupts absolutely. Great men are almost always bad man. (Każda władza deprawuje, a władza absolutna deprawuje absolutnie ) Z listu Johna Emericha Edwarda Dalberga Actona z 3 kwietnia 1887 r. do biskupa Mandella Creightona Kolejny cytat, który dobitnie wskazuje, jak fenomen przywództwa jest nieodłącznie związany z władzą: dobry dowódca nie musi odznaczać się geniuszem ani żadnymi szczególnymi zaletami, przeciwnie powinien być pozbawiony wyższych, najlepszych cech ludzkich: miłości, poezji, delikatności, filozoficznego, dociekliwego wątpienia. Powinien być ograniczony, przekonany, że to co robi jest nader ważne (inaczej nie starczy mu cierpliwości) i dopiero wówczas może być dzielnym dowódcą. Uchowaj Boże, żeby był człowiekiem, pokochał kogoś, ulitował się, zastanowił się nad tym, co jest sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe. Rzecz jasna, iż w dawnych już czasach dorobiono im teorię geniuszu, ponieważ są oni władzą Lew Tołstoj, Wojna i pokój I cytat z wypowiedzi rodzimego praktyka władzy. Władza to pokusa, by bez reszty wejść w buty wodza. Kto się tej pokusie podda, ryzykuje nieskuteczność. Moim zdaniem, lepiej sprawdza się przywództwo partycypacyjne, oparte na perswazji. Wymaga jednak od lidera znacznie więcej poświęceń, czasu i energii na przeko nywanie ludzi do wspólnych celów. WŁADZA I POLITYKA W ORGANIZACJI_MSM 2016_wykład 1 strona 1
WŁADZA DOBRA CZY ZŁA? Natura (tak się obawiam) sama zaszczepiła człowiekowi jakowyś instynkt nieludzkości.... Michel de Montaigne, Próby, księga druga Obowiązkowa praca domowa: lektura eseju Marka Chlebusia zatyt. O naturze władz (vide załącznik w katalogu z materiałami). Autor pisze m.in. tak oto: Władza prawodawcza, gdy się kontroluje, próbuje się prezentować wzniośle, ale że jest dużą i trudną do upilnowania zgrają, łatwo się kompromituje przekupnością, rozwiązłością czy głupotą. Jest łaciata, ale z przewagą brzydoty/ / Władza sądownicza oprawia swe działania w szczególną liturgię, budującą jej autorytet. Ta władza dba o estetykę. Jest wymyślnie umalowana w sposób, który się niektórym podoba / / Władza duchowa musi być powabna, bo inaczej nikt by jej nie ulegał. Choć stosuje różne estetyki od ascetycznej liturgii kościołów aż po roznegliżowane panienki z reklam, to władza duchowa przynajmniej stara się być ładna/.../ Władza finansowa jest ze swej natury dość wstydliwą sprawą. Kupowanie ludzi nie jest zbyt moralne, a uleganie chciwości też nie jest zwykle pochwalane. Tylko liberalna filozofia widzi w tym najpiękniejszą wolność każdego człowieka: by kupować i być kupowanym. Akty władzy finansowej są więc zazwyczaj upudrowane i oprawione w marmury, ale w sposób mogący oszukać tylko niewprawne oko. Pod spodem są raczej brzydkie/.../ Nieobowiązkowa praca domowa: Po przeczytaniu tekstu, o którym powyżej, osoby pragnące uniknąd obowiązku pisania testu zaliczeniowego, proszone są o złożen ie przed następnym wykładem 4-stronicowego wypracowania/eseju (1. nieobowiązkowej pracy domowej) zawierającego przemyślane odpowiedzi na następujące pytania: 1. Co jest odpowiednikiem władzy prawodawczej w Twojej organizacji? 2. Co jest odpowiednikiem władzy sądowniczej w Twojej organizacji? 3. Co jest odpowiednikiem władzy duchowej w Twojej organizacji? 4. Co jest odpowiednikiem władzy finansowej w Twojej organizacji? WŁADZA I POLITYKA W ORGANIZACJI_MSM 2016_wykład 1 strona 2
WŁADZA DOBRA CZY ZŁA? (c.d.) Czyżby udana próba rehabilitacji władzy? Kilka morałów (wyniki badao prowadzonych przez Aleksandrę Cisłak i Annę Strużyoska-Kujałowicz, SWPS): 1. Władza i podległość zmieniają ludzi. To, jaką pozycję w hierarchii zajmujemy - nadrzędną czy podporządkowaną - znacząco wpływa na to, co czujemy, co myślimy i jak się zachowujemy. 2. Władza nasila przeżywanie pozytywnych emocji, podwyższa samoocenę, przekonanie o własnej wyjątkowości, a przy tym koncentruje na możliwych nagrodach, prowadząc do pomijania zagrożeń. Ci, którzy ją sprawują, uważają się za lepszych i są pewniejsi swej wiedzy niż ci, którzy im podlegają. 3. Władza podnosi samoocenę także w aspekcie fizycznym. 4. Sprawowanie władzy wiąże się ze skłonnością do abstrakcyjnego myślenia - w oderwaniu od szczegółów. 5. Sprawujący władzę szybciej uczą się nowych rzeczy, wykazując przy tym dużą elastyczność w doborze strategii działania. 6. Wysoko postawione osoby potrafią się lepiej skoncentrować na wybranym celu, oddzielając przy tym kwestie ważne od pobocznych, na dodatek nie mają skłonności do zwlekania z realizacją zadań. 7. Sprawowanie władzy napawa optymizmem. 8. Takie przeszacowywanie kontroli nad otoczeniem, złudzenie bezpieczeństwa i niedostrzeganie zagrożeń przez rządzących może skutkować nadmiernie ryzykownymi decyzjami. 9. Osoby znajdujące się na szczytach społecznej hierarchii są także bardziej skłonne do przyznawania sobie przywilejów (w tym moralnych), postrzegając je jako należne. 10. zajmowanie nadrzędnej pozycji nasila egocentryzm i osłabia empatię, wzmaga natomiast skłonność do instrumentalnego traktowania innych. 11. Samo bycie podwładnym powoduje, że jest się mniej skłonnym do inicjatywy, nawet takiej, która miałaby polegać na odsunięciu dmuchającego prosto w twarz wiatraczka... WŁADZA I POLITYKA W ORGANIZACJI_MSM 2016_wykład 1 strona 3
12. Posiadający władzę czują, że mogą postępować, jak chcą - i tak też czynią - natomiast podporządkowani muszą się zachowywać zgodnie z tym, czego wymagają od nich przełożeni. 13. Podwładni są mniej pewni swego. 14. Bycie podwładnym upośledza także funkcje wykonawcze, tj.: planowanie, hamowanie niepożądanych odruchowych reakcji i zastępowanie ich pożądanymi, uczenie się nowych rzeczy. 15. Osoby podlegające władzy ze względu na mniej uprzywilejowaną pozycję są znacznie bardziej ostrożne niż przełożeni i uważniej obserwują otoczenie. Przetwarzają informacje w sposób bardziej uporządkowany, popełniają więc mniej błędów polegających na pominięciu różnych informacji (choć mogą źle różnicować ich wagę). Bardziej interesują się innymi ludźmi i ich odczuciami. 16. Władza daje więc coś na kształt energetycznego kopa - aktywizuje do działania, wzmaga pewność siebie. Osoby nią obdarzone wytrwale dążą do celu. Podejmują wyzwania, niemożliwe czynią możliwym. Jednak władza także korumpuje - nasila egocentryzm, promuje nadmiernie ryzykowne decyzje, prowadzi do niedoceniania innych i instrumentalnego ich traktowania. 17. Najlepsze efekty przy realizowaniu zadań grupowych przynosi właśnie silne poczucie wpływu na innych połączone z treningiem przyjmowania perspektywy. Prowadzi to do efektywniejszego dzielenia się wiedzą i integrowania informacji pochodzących od różnych osób. @Aleksandra Cisłak, Anna Strużyoska-Kujałowicz, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej Morał ostatni: 18. Dlatego warto studiowad zagadnienia władzy i polityki w organizacji! WŁADZA I POLITYKA W ORGANIZACJI_MSM 2016_wykład 1 strona 4
WŁADZA I POLITYKA W ORGANIZACJI PO CO? Władza i polityka czy to tylko narzędzie opresji i dominacji nad innymi? Władza i polityka w organizacji czemu mają służyd? Tylko dawaniu kopa energetycznego, tym którzy się pną w górę? Co prowadzi do kolejnego pytania: po co studiowad te zagadnienia? WŁADZA I POLITYKA W ORGANIZACJI_MSM 2016_wykład 1 strona 5