GEOLOGIA I GEOMORFOLOGIA A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania wstępne Liczba godzin zajęć dydaktycznych z podziałem na formy prowadzenia zajęć Założenia i cele Metody dydaktyczne oraz ogólna forma zaliczenia Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Biologiczno-Chemiczny ochrona środowiska studia pierwszego stopnia ogólnoakademicki stacjonarne przedmiot obowiązkowy, moduł kierunkowy I rok / I i II semestr Student powinien posiadać zakres wiadomości przyrodniczych na poziomie podstawowym matury z biologii, geografii, chemii i fizyki wykład 15 godz. laboratorium 30 godz. ćwiczenia terenowe 16 godz. Celem jest zapoznanie studentów z historią Ziemi, procesami geologicznymi i geomorfologicznymi modelującymi powierzchnię Ziemi Metody dydaktyczne: wykład, konsultacje, wykonywanie map według instrukcji podczas konwersatoriów, pomiary terenowe i analiza wyników. Kreślenie map geomorfologicznych Formy zaliczenia : zaliczenie na ocenę konwersatoriów i ćwiczeń terenowych, egzamin Efekty kształcenia i 1. Student opisuje zjawiska fizyczne, chemiczne i geologiczne zachodzące w przyrodzie 2.Student opisuje historię Ziemi oraz charakteryzuje uwarunkowania geologiczne i geomorfologiczne funkcjonowania przyrody 3.Student wyjaśnia zagrożenia i problemy środowiskowe w skali globalnej, regionalnej i lokalnej 4.Student interpretuje wyniki uzyskanych analiz środowiskowych 5.Wskazuje podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia K_W01, K_U02 K_W05, K_U02, K_U07 K_W11, K_K07 K_U05, K_K07, K_K11 K_W07, K_K9, K_K10, Punkty ECTS 5 Bilans nakładu pracy studenta ii Wskaźniki ilościowe Ogólny nakład pracy studenta: 125 godz. w tym: udział w wykładach: 15 godz.; udział w laboratoriach: 30 godz.; udział w ćwiczeniach terenowych: 16 godz. przygotowanie się do zajęć, zaliczeń, egzaminów: 49 godz.; udział w konsultacjach, zaliczeniach, egzaminie: 15 godz. Nakład pracy studenta związany z zajęciami iii : Liczba godzin Punkty ECTS wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela 76 3,1 o charakterze praktycznym 110 4,4 Data opracowania: 18. 10. 2014 Koordynator : dr hab. Elżbieta Jekatierynczuk-Rudczyk
Elementy składowe sylabusu Nazwa Kod Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Język Rok studiów/ semestr B. Informacje szczegółowe Geologia i geomorfologia ochrona środowiska, studia pierwszego stopnia Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB, Instytut Biologii I rok, I semestr (zimowy) Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Prowadzący Treści merytoryczne : Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej 15 godz., wykład dr hab. Elżbieta Jekatierynczuk-Rudczyk 1. Geologia jako nauka. Geomorfologia jako nauka. Budowa wnętrza Ziemi. Budowa kontynentów i oceanów 2. Magmatyzm:plutonizm i wulkanizm. Diastrofizm 3. Deformacje skorupy ziemskiej. Metamorfizm 4. Dzieje Ziemi 5. Ruchy masowe 6. Rzeźba fluwialna 7. Rzeźba glacjalna i fluwioglacjalna 8. Rzeźba eoliczna i krasowa 9. Działalność morza i wód stojących; historia Bałtyku 10. Elementy geologii złożowej Efekty kształcenia: 1. Student opisuje historię Ziemi oraz podstawowe procesy egzogeniczne i endogeniczne modelujące powierzchnię Ziemi. 2. Student rozpoznaje podstawowe formy powierzchni Ziemi, interpretuje sposób i wiek ich powstania 3. Student potrafi ocenić zagrożenia antropogeniczne powierzchni Ziemi oraz podać metody ich ograniczenia 4. Student posługuje się terminologią fachową w celu opisu i genezy form ukształtowania terenu Sposoby weryfikacji: Egzamin pisemny podsumowujący przedmiot (test zamknięty, pytania otwarte opisowe, schematy i rysunki do uzupełnienia opisów i objaśnień). 1. Obecność na zajęciach (dopuszcza się możliwość opuszczenia dwóch wykładów) 2. Pozytywna ocena zaliczenia konwersatoriów 3. Pozytywna ocena egzaminu Literatura podstawowa: 1. Galon R., 1979, Formy powierzchni Ziemi. Wyd. Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 2. Jaroszewski W., 1986, Słownik geologii dynamicznej. Wyd. Geologiczne Warszawa 3. Klimaszewski M., 2003, Geomorfologia. PWN Warszawa 2003 4. Mizerski W., 2002, Geologia dynamiczna. PWN Warszawa 5. Mizerski W.,, Orłowski S., 2001, Geologia historyczna. PWN Warszawa 6. Mizerski W., Sylwestrzak H., 2002, Słownik geologiczny. PWN Warszawa 7. Radlicz-Rühlowa H., Wiśniewska-Żelichowska M., 1988, Podstawy geologii. WSiP Warszawa Literatura uzupełniająca: 1. Allen Philip A., 2000, Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi. PWN Warszawa 2. Dzik J., 2003, Dzieje życia na Ziemi. PWN Warszawa 3. Kotański Z., 1987, Geologiczna kartografia wgłębna. Wyd. Geologiczne. Warszawa 4. Mizerski W., 2004, Geologia regionalna kontynentów. PWN
Warszawa 5. Stanley Steven M., 2002, Historia Ziemi. PWN Warszawa. podpis osoby składającej sylabus
Elementy składowe sylabusu Nazwa C. Informacje szczegółowe Geologia i geomorfologia Kod Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Język Rok studiów/ semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Prowadzący Treści merytoryczne : Ochrona Środowiska, studia pierwszego stopnia Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB I rok, I semestr (zimowy) 30 godz., laboratoria mgr Katarzyna Puczko 1. Elementy mapy (obraz kartograficzny, siatka kartograficzna. skala, podziałka, znaki topograficzne, legenda). Podział map oraz metody prezentacji kartograficznej zjawisk. Obliczanie odległości i powierzchni rzeczywistej z map. Rysunek poziomicowy i podstawowe formy rzeźby terenu. 2. Wykorzystanie map w badaniach przyrodniczych oraz podstawowe zasady odczytywania informacji z map. Konstrukcja i interpretacja wybranych profili hipsometrycznych. Przedstawianie cech ilościowych na mapach metodą izolinii podstawowe zasady i metody interpolacji. 3. Geologia historyczna i powstanie Ziemi. Podział dziejów Ziemi na jednostki geochronologiczne. Warunki paleogeograficzne w poszczególnych erach i okresach. 4. Wybrane zagadnienia z paleontologii. Rozwój świata roślinnego i zwierzęcego w dziejach Ziemi. Metody datowania skał (względne i bezwzględne). Obserwacja i rozpoznawania najważniejszych skamieniałości przewodnich: paleozoiku, mezozoiku i kenozoiku. 5. Minerały i ich charakterystyka. Właściwości fizyczne i krystalochemiczne (układ krystalograficzny, twardość, łupliwość, rysa, przełam, barwa, zabarwienie, gęstość, połysk). Skala twardości Mohsa i minerały wzorcowe. Podstawowe minerały skał: magmowych, metamorficznych i osadowych. Klasyfikacja, rozpoznawanie i opis głównych minerałów. 6. Skały magmowe i metamorficzne (geneza, rodzaje i główne cechy skał). Przegląd i rozpoznawanie głównych skał metamorficznych i magmowych oraz opisywanie ich cech widocznych makroskopowo. Występowanie na terenie Polski skał metamorficznych i magmowych oraz ich gospodarcze wykorzystanie. 7. Skały osadowe oraz główne procesy uczestniczące w ich genezie (wietrzenie, transport, sedymentacja i diageneza). Rodzaje wietrzenia skał. Przegląd, klasyfikacja skał osadowych oraz ich występowanie na terenie Polski. Przykłady wykorzystania skał osadowych. 8. Wstęp do geomorfologii. Procesy endogeniczne (plutonizm, wulkanizm, trzęsienia ziemi, ruchy izostatyczne i orogeniczne, metamorfizm) i egzogeniczne (denudacja, wietrzenie, erozja, ruchy masowe, sedymentacja) kształtujące powierzchnię ziemi. (morfografia), pomiar (morfometria), geneza (morfogeneza) i wiek (morfochronologia) form powierzchni Ziemi 9. Formy rzeźby eolicznej, ich cechy i występowanie. Działalność niszcząca, transportująca i budująca wiatru. Przebieg i uwarunkowanie procesów eolicznych. Wyodrębnianie form eolicznych na szczegółowych mapach topograficznych. Rodzaje, geneza i budowa wydm. Zjawiska eoliczne i formy rzeźby terenu na terenie Polski. 10. Rzeźba fluwialno-denudacyjna. Ruch wody płynącej oraz
Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej procesy związane z ruchem wody płynącej (erozja, transport, akumulacja rzeczna). Formy rzeźby związane z ruchem wody płynącej. Główne typy dolin rzecznych i ich klasyfikacja. Wyodrębnianie i analiza głównych elementów doliny rzecznej na mapach topograficznych. ywanie genezy i morfologii elementów dolin rzecznych na podstawie map oraz dostępnej literatury. 11. Rzeźba glacjalna i peryglacjalna. Powstawanie, ruchy i formy deglacjacji lodowców. Występowanie lodowców w Polsce, Europie i na świecie. Zlodowacenia plejstoceńskie na terenie Polski i ich zasięgi. Wyróżnianie form rzeźby fluwioglacjalnej na podstawie analizy mapy topograficznej i geologicznej. Morfologia i morfogeneza wyróżnionych form rzeźby fluwioglacjalnej (np. morena czołowa i denna, ozy kemy, sandry, rynny fluwioglacjalne, mutony, doliny i pradoliny itp.). Cechy rzeźby staroglacjalnej i młodoglacjalnej oraz ich występowanie na terenie Polski. 12. Formy rzeźby erozyjnej oraz erozja gleb. Czynniki wpływające na nasilenie procesów erozyjnych oraz stopień zagrożenia gruntów ornych i leśnych procesami erozyjnymi. Warunki powstawania wąwozów i ich stadia rozwoju. Wpływ gospodarczej działalności człowieka na charakter i przebieg procesów erozyjnych. Występowanie wąwozów w Polsce. Wyodrębnianie wąwozów na szczegółowych mapach topograficznych, oraz analiza ich genezy. Efekty kształcenia: 1. Student opisuje historię Ziemi oraz rozpoznaje podstawowe skały i minerały budujące skorupę ziemską. 2. Student nabiera praktycznej umiejętności pracy z mapami w badaniach przyrodniczych, oraz identyfikuje różne formy terenu i wiąże je z procesami geomorfologicznymi kształtującymi powierzchnię Ziemi. 3. Student posługuje się terminologią fachową w celu opisu i genezy form ukształtowania terenu. 4. Student korzystając z map i innych informacji źródłowych wyjaśnia relację pomiędzy abiotycznymi i biotycznymi elementami środowiska. 5. Student pracując w zespole wykazuje świadomość poszanowania pracy własnej i innych. Sposoby weryfikacji: 1. Bieżąca kontrola stanu wiedzy studentów przed zajęciami (wejściówki). 2. Dwa przekrojowe sprawdziany pisemne w formie testu otwartego. 3. Bieżąca ocena pracy zespołowej podczas analizy uzyskanych w trakcie zajęć wyników. 4. Sprawdzian praktyczny z rozpoznawania skamieniałości, skał i minerałów. 1. Obecność na zajęciach (dopuszcza się możliwość opuszczenia dwóch zajęć z koniecznością odpracowania). 2. Pozytywna ocena pracy studenta podczas zajęć. 3. Pozytywna ocena zaliczenia laboratoriów/konwersatoriów (pozytywna ocena dwóch sprawdzianów pisemnych i sprawdzianu praktycznego). Literatura podstawowa: 1. Migoń P., 2009, Geomorfologia. PWN Warszawa 2. Mizerski W. 2010, Geologia dynamiczna. PWN Warszawa 3. Mizerski W. 2009, Geologia Polski. PWN Warszawa 4. Czubla P., Mizerski W., Świerczewska-Gładysz E. 2004, Przewodnik do ćwiczeń z geologii. PWN Warszawa Literatura uzupełniająca: 1. Kronika Ziemi /oprac. pod kier. Mariana B. Michalika; tł. pod kier. Bogdana Neya/. 2. Szełęg E. 2007.Atlas minerałów i skał. Pascal, Bielsko- Biała 3. Dzik J., 2003, Dzieje życia na Ziemi. PWN Warszawa 4. Klimaszewski M., 2003, Geomorfologia. PWN Warszawa
Elementy składowe sylabusu Nazwa D. Informacje szczegółowe Geologia i geomorfologia Kod Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Język Rok studiów/ semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Prowadzący Treści merytoryczne : Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Ochrona Środowiska, studia pierwszego stopnia Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB I rok, II semestr (letni) 16 godz., ćwiczenia terenowe mgr inż. Maciej Karpowicz 1. Analiza budowy geologicznej i genezy rzeźby terenu w obrębie wybranych mezoregionów Niziny Północnopodlaskiej i Południowopodlaskiej: Wysoczyzna Białostocka, Równina Bielska (kem w Haćkach), Mielnik (kopalnia kredy, Góra Uszeście, Góra Zamkowa), Drohiczyn (Wysoczyzna Drohiczyńska), Podlaski Przełom Bugu (wąwozy), Dolina Górnej Narwi. 2. Podstawy paleontologii oraz warunki panujące pod koniec ery mezozoicznej. Student poszukuje i rozpoznaje skamieniałości (belemnity, ostrygi, jeżowce, mszywioły, serpule, gąbki, wąsonogi i zęby rekinów). Geneza pokładów kredowych Mielnika oraz historia wydobycia. 3. Student rozpoznaje w terenie charakterystyczne elementy doliny rzecznej i formy polodowcowe w krajobrazie staroglacjalnym Niziny Północnopodlaskiej. Efekty kształcenia: 1. Student wykorzystuje w praktyce wiedzę o zjawiskach i procesach kształtujących powierzchnię Ziemi, oraz identyfikuje w terenie różne formy ukształtowania powierzchni. 2. Student identyfikuje w krajobrazie staroglacjalnym Niziny Północnopodlaskiej formy ukształtowania powierzchni terenu. 3. Student posługuje się terminologią fachową w celu opisu i genezy form rzeźby terenu. 4. Student poznaje złożoność problemów środowiskowych wynikających z wielostronnych związków człowieka z przyrodą, a w szczególności z użytkowaniem powierzchni (kem w Haćkach, wąwozy Podlaskiego Przełomu Bugu). 5. Student pracując w zespole wykazuje świadomość poszanowania pracy własnej i innych. Sposoby weryfikacji: 1. Bieżąca ocena pracy podczas zajęć terenowych, oraz przygotowania studentów do zajęć. 2. Prezentacja opracowanych geomorfologicznie terenów badawczych przez każdy zespół. Ocena opracowań i zaliczenie ćwiczeń terenowych. Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej 1. Obecność na zajęciach 2. Pozytywna ocena pracy studenta podczas zajęć 3. Pozytywna ocena geomorfologicznego opracowania terenów badawczych. Literatura podstawowa: 1. Labus M., Krzeszowska E. 2006. Praktyczne podstawy geologii ogólnej i paleontologii. Wyd. Politechniki Śląskiej
2. Banaszuk H., Banaszuk P. 2010. Zagadnienia morfogenezy Niziny Północnopodlaskiej. Wyd. Politechniki Białostockiej Literatura uzupełniająca: 1. Migoń P., 2009, Geomorfologia. PWN Warszawa 2. Lehmann U., Hillmer G. 1987. Bezkręgowce kopalne; tł. [z niem.] Józef Kaźmierczak. Warszawa. Wyd. Geologiczne. 3. Terpiłowski S. 2008. Kemy jako wskaźnik deglacjacji Niziny Podlaskiej podczas zlodowacenia warty. Wyd. UMCS. podpis osoby składającej sylabus i zakładanych efektów kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, z uwzględnieniem form zajęć. Uwzględnia się tylko efekty możliwe do sprawdzenia (mierzalne / weryfikowalne). ii Przykładowe rodzaje aktywności: udział w wykładach, ćwiczeniach, przygotowanie do zajęć, udział w konsultacjach, realizacja zadań projektowych, pisanie eseju, przygotowanie do egzaminu. Liczba godzin nakładu pracy studenta powinna być zgodna z przypisanymi do tego punktami ECTS wg przelicznika : 1 ECTS 25 30 h. iii Zajęcia wymagające bezpośredniego udziału nauczyciela są to tzw. godziny kontaktowe (również te nieujęte w rozkładzie zajęć, np. konsultacje lub zaliczenia/egzaminy). Suma punktów ECTS obu nakładów może być większa od ogólnej liczby punktów ECTS przypisanej temu przedmiotowi.