SCENARIUSZ ZAJĘĆ DLA GRUPY ZAINTERESOWANEJ HISTORIĄ Autor: Arkadiusz Walczak, WCIESiS Etap edukacyjny: gimnazjum, koło historyczne Temat projektu: Stosunki polsko-krzyżackie. Synteza Czas: zgodnie z potrzebami uczniów Cele ogólne: rozbudzanie zainteresowania historią ojczystą, samodzielna praca Cele szczegółowe: Uczeń: charakteryzuje sytuację polityczną, społeczną i gospodarczą Europy na przełomie XIV i XV wieku przedstawia genezę i specyfikę zakonów rycerskich wymienia etapy rozwoju państwa krzyżackiego do 1525 roku wyjaśnia specyfikę ustrojową i etniczną państwa krzyżackiego przedstawia genezę i charakter konfliktów Polski i Litwy z zakonem krzyżackim opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem zgodnie z najnowszymi ustaleniami historiografii charakteryzuje cywilizacyjny dorobek państwa zakonnego i jego wpływ na państwo polsko-litewskie przedstawia losy zakonu krzyżackiego i terytorium jego dawnego państwa po 1525 roku charakteryzuje miejsce bitwy pod Grunwaldem w polskiej myśli politycznej i polityce historycznej Kształtowane umiejętności: praca w zespole komunikacja w grupie dobieranie zadań do celów zdobywanie nowych informacji Metody i formy pracy: metoda projektu Środki dydaktyczne i materiały: źródła opracowania związane z tematem Uwagi o realizacji zajęć: Zaproponowany scenariusz może być wykorzystany podczas cyklu lekcji historii, na zajęciach pozalekcyjnych albo jako propozycja szkolnych obchodów rocznicy bitwy pod Grunwaldem. Praca metodą projektu rozwija umiejętność planowania, organizowania i oceniania własnej nauki, pracy w grupie, efektywnego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia, przygotowywania się do publicznych wystąpień, stosowania zdobytej wiedzy w praktyce. Istotą tej metody jest samodzielna praca uczniów. Nauczyciel określa jedynie ramy projektu i etapy jego realizacji. W przypadku tego projektu jego efektem końcowym ma być planszowa synteza odnosząca się do określonego zagadnienia związanego z historią stosunków Polski i Litwy z zakonem krzyżackim. Uczniowie będą mogli samodzielnie przygotować się do zajęć, a zdobytą wiedzę przekazać kolegom. Taka całościowa synteza uczy samodzielnego porządkowania i selekcji omawianych zagadnień ustalania ich hierarchii, szukania powiązań przyczynowoskutkowych i odniesień interdyscyplinarnych. Daje możliwość syntezy materiału, całościowego spojrzenia na analizowane zagadnienie, a jednocześnie wyeksponowanie treści ważnych dla uczniów. Planszowe syntezy warto zachować i wykorzystać w pracy z uczniami, którzy nie uczestniczyli w realizacji projektu. Odczytywanie plakatów może zastąpić
tradycyjne odpowiedzi na tematy, których dotyczą. Stanowić źródło informacji i inspiracji do samodzielnych poszukiwań. Zaproponowane zagadnienia można potraktować jako hasła programu zajęć pozalekcyjnych dla uczniów szczególnie zainteresowanych historią, poszczególne prezentacje warto wtedy zdecydowanie wydłużyć, uzupełnić analizą dodatkowych materiałów źródłowych, wreszcie projekcjami materiałów filmowych. Przebieg realizacji projektu: 1. Przygotowanie uczniów do pracy poprzez dokładne zapoznanie ich z metodą. 2. Ustalenie, jakie cele i treści mają być realizowane metodą projektu; czy będzie to wprowadzanie treści nowych dla uczniów (np. w gimnazjum), czy podsumowanie cyklu lekcji na temat stosunków polsko-krzyżackich (np. w szkole ponadgimnazjalnej). 3. Wprowadzenie uczniów w tematykę zagadnienia. Rozdanie materiałów, podanie literatury i wszystkich wiadomości, które poszerzą i ukierunkują ich wiedzę dotyczącą tego tematu. 4. Przedstawienie uczniom propozycji zagadnień, zadanie pytania o ich propozycje, wspólne ustalenie ostatecznej listy. Dobranie uczniów w zespoły do realizacji tematów. 5. Rozdanie uczniom instrukcji, wyjaśnienie wątpliwości, ustalenie terminów i formy konsultacji dla osób realizujących projekt. 6. Monitorowanie realizacji projektu zbierania i opracowywania informacji, wykonania zadań przez poszczególnych członków grup, opracowanie planszowej syntezy. 7. Przygotowanie przez uczniów prezentacji efektów pracy. 8. W dyskusji po prezentacji poszczególnych zespołów wskazanie na wzajemne powiązania poszczególnych prezentacji. 9. Ocena efektów pracy zespołu. Wykaz załączników: Załącznik 1 (zagadnienia dla uczniów gimnazjum) Załącznik 2 (zagadnienia dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych) Załącznik 3 (instrukcja opracowania syntezy planszowej Załącznik 4 (kryteria oceny planszowej syntezy) Bibliografia: 1. Badowska, O. Mazurek, E. Olinkiewicz, R. Otolińska, Inspiracje, pomysły. Książka pomocnicza dla twórczego nauczyciela, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1998. 2. Biskup M., Labuda G., Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach: gospodarka, społeczeństwo, państwo, ideologia, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1988. 3. Brudnik E., Moszczyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Jedność, Kielce 2000. 4. Polityka. Pomocnik Historyczny. 1410 Grunwald, 4/2010.
Załącznik 1 Lista zagadnień dla uczniów gimnazjum krucjaty cesarstwo w XIV XV wieku papiestwo w XIV XV wieku zakony rycerskie templariusze i joannici dzieje zakonu krzyżackiego do 1409 roku wielka wojna z zakonem krzyżackim stosunki Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1411 1525 zamki krzyżackie
Załącznik 2 Lista zagadnień dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych krucjaty cesarstwo i papiestwo w XIV XV wieku sytuacja społeczna i gospodarcza Europy w XIV i początkach XV wieku zakony rycerskie w średniowieczu historia i specyfika Prusowie i ich kraj od VI wieku do początków XIII wieku powstanie i rozwój państwa krzyżackiego w Prusach, ekspansja terytorialna do 1409 roku wojskowość krzyżacka, polska i litewska w XIV XV wieku (organizacja armii, uzbrojenie, taktyka) polityka gospodarcza i społeczna zakonu krzyżackiego ewolucja ustroju i organizacji państwa krzyżackiego ideologia, kultura umysłowa i materialna oraz obyczajowość w państwie krzyżackim wielka wojna z zakonem krzyżackim stosunki Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1411 1466 lenne Prusy krzyżackie w latach 1466 1525 przynależność państwowa ziem wchodzących w skład państwa krzyżackiego w latach 1525 1945 zakony rycerskie w epoce nowożytnej i najnowszej Grunwald w polskiej, litewskiej i niemieckiej myśli politycznej i polityce historycznej Krzyżacy wizja literacka i filmowa a rzeczywistość historyczna bractwa rycerskie dzisiaj edukacja, zabawa, komercja?
Załącznik 3 Instrukcja opracowania syntezy planszowej Waszym zadaniem jest przygotowanie, w grupie, plakatu na temat otrzymanego zagadnienia zbierzcie materiały, przygotujcie się merytorycznie do analizy problemu, wybierzcie informacje szczególnie istotne, pogrupujcie je indywidualnie bądź w grupie zastanówcie się, z jakimi obrazami, motywami, utworami, postaciami, pojęciami kojarzy się Wam wylosowane/wybrane zagadnienie, wskażcie związki między różnymi skojarzonymi elementami wyobraźcie sobie wygląd plakatu, myślcie obrazami, wyeksponujcie rzeczy ważne do zapamiętania, na które koniecznie należy zwrócić uwagę przygotujcie projekt plakatu pamiętajcie, że nie może on opierać się tylko na tekście, ale powinien także zawierać elementy ikonograficzne pamiętajcie, że to, co stworzycie, musi być czytelne dla kolegów z innych zespołów, a nawet dla kogoś, kto nie brał udziału w pracy, ale zechce w przyszłości z Waszej syntezy skorzystać ustalcie podział zadań wykonajcie zaprojektowany plakat (technika dowolna) przygotujcie się grupowo bądź przez wybranego przedstawiciela grupy do jego omówienia, charakterystyki problematyki zawartej na plakacie, wskazania funkcji wszystkich umieszczonych na nim elementów, ich układu, a także źródeł informacji czas prezentacji wynosi do 6 minut
Załącznik 4 (kryteria oceny planszowej syntezy) Elementy plakatu Prawdziwość podawanych informacji Ilość zebranego materiału Trafność doboru zgromadzonego materiału Wykorzystanie różnych źródeł informacji Estetyka wykonania Prezentacja plakatu Pomysłowość, oryginalność Stopień trudności wykonania plakatu Czasochłonność Pełna Ocena 5 4 3 2 1 Pełna, drobne Kilka nieścisłości nieścisłości i uproszczeń Kilka błędów rzeczowych, występują podstawowe informacje Dużo błędów rzeczowych, brak podstawowych zagadnień Bardzo duża Duża Przeciętna Mała Zbyt mała Bardzo wysoka Wysoka Przeciętna Słaba Nie do przyjęcia Korzystanie z wielu różnych źródeł Bez zarzutu Bez zarzutu poprawna pod względem językowym, zaciekawia odbiorcę Wyjątkowo oryginalny, niespotykany Korzystanie z wielu źródeł Plakat wykonany starannie Poprawna pod względem językowym, nie nudzi odbiorcy Dość ciekawy Korzystanie z co najmniej trzech źródeł Plakat wykonany na przeciętnym poziomie Mieści się w normach poprawności Szkolny, typowy Korzystanie z co najmniej dwóch źródeł Plakat niezbyt starannie wykonany, ale możliwy do odczytania Dopuszczalne usterki w zakresie poprawności językowej; nie przeszkadzają one w zrozumieniu treści Częściowo przepisany z innego projektu Opieranie się tylko na jednym źródle Nie do przyjęcia np. fragmenty nieczytelnie zapisane Błędy uniemożliwiają bezproblemowe zrozumienie treści Brak własnych koncepcji pomysł Bardzo trudny Dość trudny Przeciętny Łatwy Zbyt łatwy na obecnym etapie nauki Wyjątkowo czasochłonny Dość czasochłonny Przeciętny Niewymagający zbyt wiele pracy Sprawiający wrażenie stworzonego na kolanie Powodzenia!