Rocz. Nauk. Zoot., T. 40, z. 1 (2013) 65 76 Wpływ żywienia miezankami pazowymi z udziałem makuchu rzepakowego i pzennego wywaru gorzelnianego na wyniki rozrodu i profil kwaów tłuzczowych mleka królic* * Piotr Wyczling 1, Andrzej Gugołek 1, Dorota Kowalka 3, Joanna Kaliniewicz 2, Januz Strychalki 1, Cezary Zwolińki 1 1 Uniwerytet Warmińko-Mazurki w Olztynie, Katedra Hodowli Zwierząt Futerkowych i Łowiectwa, ul. Oczapowkiego 5, 10-719 Olztyn 2 Uniwerytet Warmińko-Mazurki w Olztynie, Katedra Żywienia Zwierząt i Pazoznawtwa, ul. Oczapowkiego 5, 10-719 Olztyn 3 Intytut Zootechniki Pańtwowy Intytut Badawczy, Dział Ochrony Zaobów Genetycznych Zwierząt, 32-083 Balice k. Krakowa Celem ekperymentu było zbadanie możliwości wykorzytania makuchu rzepakowego i uzonego pełnego wywaru pzennego jako ubtytutu śruty ojowej w żywieniu amic królików. W dawkach grupy kontrolnej (K) wytępowała śruta ojowa poektrakcyjna w ilości 5%. Czynnikiem doświadczalnym w grupie D 1 był udział 5% makuchu rzepakowego a w D 2 5% pełnego pzennego uzonego wywaru gorzelnianego (DDGS pzennego). Materiał doświadczalny tanowiły 33 amice ray kalifornijkiej podzielone na 3 grupy żywieniowe. Podcza badań przeanalizowano liczebność królicząt urodzonych i odadzonych oraz wyliczono wkaźnik odchowu. Określono maę miotu i średnią maę jednego króliczęcia przy urodzeniu oraz w 15. i 30. dniu życia. W mleku amic zbadano zawartość białka i tłuzczu oraz profil wyżzych kwaów tłuzczowych we frakcji lipidowej. Na podtawie uzykanych wyników formułowano ogólne twierdzenie, że makuch rzepakowy i DDGS pzenny mogą zatąpić śrutę ojową w dawkach dla królic karmiących. Badania nie wykazały zróżnicowania w wynikach rozrodu pomiędzy grupami. Najwyżzą maą miotu i pojedynczego zwierzęcia charakteryzowały ię zwierzęta z grupy K, a najniżzą z D 2. Udział makuchu rzepakowego i DDGS pzennego w dawkach nie wpłynął na podtawowy kład mleka, zmodyfikował natomiat profil kwaów tłuzczowych. Ważnym czynnikiem w towarowej produkcji królików jet wyoki poziom użytkowości rozpłodowej amic. Zwierzęta te należą do grupy polietrycznych, co oznacza że ich rozród odbywa ię w ciągu całego roku. Intenyfikacja aktywności rozrodczej królików doprowadziła do nakładania ię okreu laktacji i ciąży (Bolet i in., 2004; Maerten i in., 2006). Tak intenywne użytkowanie wymaga odpowiedniego żywienia, zbilanowanego w taki poób, aby pokrywało potrzeby zwierząt, zczególnie pod względem aminokwaowym i energetycznym. Najlepze efekty uzykuje ię toując w żywieniu królic pełnoporcjowe miezanki granulowane. Firmy pazowe w produkowanych miezankach coraz częściej toują dodatek różnorodnych pro- * Praca finanowana z działalności tatutowej.
66 P. Wyczling i in. duktów ubocznych pochodzących z przemyłu rolno-pożywczego. Także uboczne produkty powtające przy produkcji biopaliw makuch rzepakowy oraz uzone wywary zbożowe DDGS (Dried Ditiller Grain with Soluble) znalazły zatoowanie w żywieniu różnych gatunków zwierząt gopodarkich: drobiu, trzody chlewnej i przeżuwaczy (Tripathi i Mihra, 2007; Youef i in., 2008; Avelar i in., 2010; Yang i in., 2010; Walter i in., 2012). Przydatność ubocznych produktów rzepakowych w żywieniu królików badali między innymi Throckmorton i in. (1980), Dänicke i in. (2004), Gami-Boubaker i in. (2007), Tripathi i Mihra (2007), Kowalka (2009), Kowalka i Bielańki (2011). Uzykane przez nich wyniki nie ą jednoznaczne. Autorzy zwracają uwagę, że produkty pochodzące z przetwórtwa rzepaku mogą być przydatne w żywieniu królików, jeżeli zawarte w nich ubtancje antyżywieniowe glukozynolany nie przekroczą dopuzczalnych norm (25µM na 1 g uchej may beztłuzczowej). Badań dotyczących wykorzytania DDGS w żywieniu królików wykonano niewiele. Jednymi z pierwzych, którzy badali to zagadnienie byli Villamide i in. (1989). Kolejne badania wykonali: Bernal-Barragán i in. (2010) oraz Youef i in. (2012). Jednak ekperymenty te dotyczyły jedynie DDGS kukurydzianego. W związku z tym, że wyniki dotyczące toowania makuchu rzepakowego w dawkach pokarmowych dla królików nie ą jednoznaczne, a DDGS pzenny nie był dotychcza badany, celem opiywanego ekperymentu było zbadanie możliwości wykorzytania tych paz, jako ubtytutu śruty ojowej w żywieniu amic królików. Materiał i metody Badania nad wpływem miezanek pazowych granulowanych z udziałem makuchu rzepakowego i uzonego pełnego wywaru pzennego na wyniki rozrodu i kład mleka amic królików ray kalifornijkiej wykonano w warunkach produkcyjnych, na fermie królików położonej na terenie północno-wchodniej Polki. Samice objęte doświadczeniem były pod tałym nadzorem weterynaryjnym i podlegały programowi profilaktyki przewidzianemu dla tej grupy zwierząt. Warunki zoohigieniczne pomiezczeń, w których utrzymywano zwierzęta były zgodne z ogólnymi założeniami dla tego typu produkcji zwierzęcej. Utworzono trzy grupy po 11 królic. W pełnoporcjowej miezance granulowanej, którą żywione były amice grupy kontrolnej (K) wytępowała poektrakcyjna śruta ojowa w ilości 5%. Do miezanek doświadczalnych wprowadzono w jej miejce 5% makuchu rzepakowego (grupa D 1 ) i 5% pełnego pzennego uzonego wywaru gorzelnianego DDGS pzenny (grupa D 2 ). Procentowy kład pozczególnych kładników miezanek granulowanych zotał utalony po określeniu kładu chemicznego zakupionego uzonego wywaru pzennego, makuchu rzepakowego i poektrakcyjnej śruty ojowej. Skład komponentowy i wartość pokarmową dawek podano w tabeli 1. Miezanki pazowe wykonano w firmie PROBIO Profejonalne Żywienie z Radziejowa, według doświadczalnych receptur porządzonych w Katedrze Hodowli Zwierząt Futerkowych i Łowiectwa Uniwerytetu Warmińko-Mazurkiego. Zawartość kładników pokarmowych obliczono na podtawie Zaleceń Żywieniowych i Wartości Pokarmowej Paz Zwierzęta futerkowe (2011).
Uboczne produkty w żywieniu królików 67 Tabela 1. Skład komponentowy i chemiczny miezanek pazowych (%) Table 1. Component and chemical compoition of diet (%) Wyzczególnienie Item Grupa Group K D 1 D 2 Skład komponentowy miezanek pazowych (%) Component of diet (%) Śruta ojowa 5,0 - - Soybean meal Makuch rzepakowy - 5,0 - Rapeeed cake DDGS pzenny - - 5,0 Wheat DDGS Otręby pzenne 19,6 19,6 19,6 Wheat bran Śruta kukurydziana 16,0 14,0 14,0 Ground maize Śruta jęczmienna 20,0 20,0 20,0 Ground barley Suz z lucerny 34,5 36,5 36,5 Lucerne meal Preparat mlekozatępczy 2,0 2,0 2,0 Milk replacer NaCl 0,4 0,4 0,4 Foforan wapnia 1,0 1,0 1,0 Calcium phophate Premik mineralno-witaminowy* 1,0 1,0 1,0 Vitamin-mineral premi Maślan wapnia 0,1 0,1 0,1 Calcium butyrate Zakwazacz Acidifier 0,4 0,4 0,4 Skład chemiczny miezanek pazowych (%) Chemical compoition of diet (%) Sucha maa 89,41 89,00 88,65 Dry matter Popiół urowy 6,19 6,16 6,29 Crude ah Białko ogólne 13,21 11,63 11,92 Crude protein Tłuzcz urowy 2,76 3,66 3,21 Crude fat Włókno urowe 10.94 12,87 12,01 Crude fibre Związki bezazotowe wyciągowe 56,29 54,67 55,20 N-free etractive Energia metaboliczna (MJ/kg) Metabolizable energy (MJ/kg) 14,99 15,10 14,91 *Skład premiku mineralno-witaminowego: *Compoition of vitamin-mineral premi: Witaminy: A 1000000 j.m./kg, D 3 150000 j.m./kg, E 2727 mg/kg, K 3 52 mg/kg, B 50 mg/kg, B 2 400 mg/ kg, B 3 2000 mg/kg, B 5 786 mg/kg, B 6 50 mg/kg, B 12 1500 mcg/kg, biotyna 10000 mcg, chlorek choliny 12500 mg/kg, kwa foliowy 57 mg/kg. Minerały: Fe 5000 mg/kg, Mn 7500 mg/kg, Cu 750 mg/kg, Zn 5000 mg/kg, I 100 mg/kg. Vitamin: A 1000000 i.u./kg, D 3 150000 i.u./kg, E 2727 mg/kg, K 3 52 mg/kg, B 50 mg/kg, B 2 400 mg/ kg, B 3 2000 mg/kg, B 5 786 mg/kg, B 6 50 mg/kg, B 12 1500 mcg/kg, Biotin 10000 mcg, Choline chloride 12500 mg/kg, Folic acid 57 mg/kg. Mineral: Fe 5000 mg/kg, Mn 7500 mg/kg, Cu 750 mg/kg, Zn 5000 mg/kg, I 100 mg/kg.
68 P. Wyczling i in. Samice z młodymi utrzymywano na wolnym powietrzu w klatkach ściołowych (iano łąkowe) o wymiarach 1,0 1,2 1,0 m, wypoażonych w karmidła amozaypowe i poidła moczkowe. Stoowano żywienie ad libitum, ewentualne braki włókna zwierzęta mogły uzupełniać ianem tanowiącym ściółkę. Badania trwały od kwietnia do ierpnia 2011 roku. Wzytkie królice były w pierwzym roku użytkowania rozpłodowego i charakteryzowały ię zbliżonym genotypem, w grupach były iotrami lub półiotrami pochodzącymi po tych amych ojcach. Wyniki zamiezczonych badań dotyczą drugiego miotu amic. Samice kryto dwukrotnie tym amym amcem, drugie krycie odbywało ię w odtępie godziny po pierwzym. Podcza przeprowadzonych badań przeanalizowano liczebność królicząt urodzonych i odadzonych. Na tej podtawie wyliczono wkaźnik odchowu tanowiący procentowy udział królicząt odchowanych do urodzonych. Liczebność królicząt urodzonych określano w dniu porodu, a odadzonych w 30. dniu życia. Określono maę miotu i średnią maę jednego króliczęcia przy urodzeniu oraz w 15. i 30. dniu życia, w celu określenia mleczności matek. Króliki ważono na wadze elektronicznej z dokładnością do 1 g. W 10. dniu laktacji pobrano od każdej z amic z wzytkich grup żywieniowych próbki mleka według metod opianych przez Kowalką (2000), celem określenia procentowej zawartości białka, tłuzczu i laktozy oraz profilu wyżzych kwaów tłuzczowych we frakcji lipidowej mleka. Wzytkie analizy w pazy i mleku wykonano w laboratorium Katedry Żywienia Zwierząt i Pazoznawtwa UWM w Olztynie poługując ię tandardowymi metodami (AOAC, 2003). Tłuzcz do badań profilu kwaów tłuzczowych w pazy wyektrahowano metodą Sohleta. Etry metylowe kwaów tłuzczowych przygotowano według zmodyfikowanej metody Pikera (metanol:chloroform:tężony kwa iarkowy w tounku objętościowym 100:100:1 v/v) (Żegarka i in., 1991). Tłuzcz z mleka wydzielono metodą ektrakcyjną Röego-Gottlieba (AOAC, 2003). Etry metylowe przygotowano według metody IDF Standard (1999). Odważone próbki tłuzczu rozpuzczono w n-hekanie, a po dodaniu wodorotleneku potau w metanolu wytrzęiono. Natępnie próbki odtawiono na 5 minut, po czym dodano krytaliczny wodoroiarczan odu i wywirowano. Rozdział i oznaczenie kwaów tłuzczowych przeprowadzono metodą chromatografii gazowej na chromotografie gazowym Varian CP-3800 wypoażonym w detektor płomieniowo-jonizacyjny (FID), kolumnę kapilarną o długości 50 m o średnicy wew. 0,25 mm i grubości filmu 0,25 μm oraz dozownik (plit 50:1). Temperatura detektora wynoiła 250 C, dozownika 225ºC, kolumny 200ºC. Gazem nośnym był hel (przepływ 1,2 ml/min). Identyfikację kwaów tłuzczowych przeprowadzono na podtawie względnego czau ich retencji w tounku do czaów retencji wzorców etrów metylowych kwaów tłuzczowych. W tym celu zatoowano pojedyncze wzorce etrów metylowych kwaów tłuzczowych firmy Sigma. Względną zawartość kwaów tłuzczowych wyrażono jako % całkowitej powierzchni wzytkich kwaów tłuzczowych zawartych w próbce. Zebrany w badaniach materiał liczbowy w potaci danych dotyczących wyników rozrodu amic opracowano tatytycznie metodą analizy wariancji dla układów jed-
Uboczne produkty w żywieniu królików 69 noczynnikowych, ortogonalnych i nieortogonalnych za pomocą tetu Duncana (STA- TISTICA, 2007). Uzykane wyniki charakteryzowano, podając wartości średnie () oraz odchylenie tandardowe (). Wyniki rozrodu amic podano w punktach procentowych. Wyniki Procent wykoconych we wzytkich grupach amic wynoił 100%. W grupie K (tab. 2) uzykano najwyżzą średnią liczbę królicząt urodzonych w miocie. Różnica w porównaniu do grupy D 1 wynoiła 0,77, a do D 2 0,65 ztuki. W grupie K najwyżza była również liczba królicząt odchowanych, jednak w obu przypadkach różnice pomiędzy grupami nie były tatytycznie itotne. Wkaźnik odchowu w grupie K wynoił 76,06%, w D 1 68,40%, a w D 2 78,91%. Wyzczególnienie Item Tabela 2. Wyniki rozrodu amic Table 2. Female reproductive performance Miara tatytyczna Statitical meaure Grupa Group K D 1 D 2 Liczba królicząt urodzonych Number of rabbit born Liczba królicząt odchowanych do 30. dnia Number of rabbit reared to 30 day Upadki do 30. dnia Mortality to 30 day Wkaźnik odchowu (%) Rearing inde (%) Maa miotu przy urodzeniu (g) Litter weight at birth (g) Maa króliczęcia przy urodzeniu (g) Rabbit weight at birth (g) Maa miotu w 15. dniu (g) Litter weight at 15 day (g) Maa króliczęcia w 15. dniu (g) Rabbit weight at 15 day (g) Maa miotu w 30. dniu (g) Litter weight at 30 day (g) Maa króliczęcia w 30. dniu (g) Rabbit weight at 30 day (g) n n n 71 7,10 2,96 54 5,40 2,59 17 1,70 0,41 76,06 21,85 383,00 133,09 57,71 14,00 1011,00 455,62 186,81 51,60 2295,00 979,04 442,47 a 94,89 76 6,33 2,19 52 4,33 2,15 24 2,00 0,52 68,40 28,76 332,92 130,18 52,97 9,45 821,25 419,03 186,60 35,73 1763,75 967,28 385,75 113,31 71 6,45 2,16 56 5,09 1,76 15 1,36 0,36 78,91 19,88 314,09 108,23 50,21 10,14 863,64 322,72 162,41 33,40 1648,18 618,72 323,58 b 96,33 a, b α 0,05. Maa miotu zarówno po urodzeniu, jak i w 15. dniu życia młodych królicząt była najwyżza w grupie K i przewyżzała maą grupy doświadczalne, natomiat najniżzą
70 P. Wyczling i in. maę miotu i pojedynczego zwierzęcia odnotowano w grupie D 2. W 30. dniu życia ytuacja była analogiczna najwyżzą maą charakteryzował ię miot i pojedynczy królik z grupy K (2295 i 442,47 g). Należy zatem uznać, że najkorzytniejze wyniki dotyczące zarówno rozrodu, jak i may miotu uzykano w grupie żywionej pazą z udziałem śruty ojowej, jednak różnice tatytycznie itotne zotały potwierdzone jedynie dla may króliczęcia w 30. dniu życia. Najwyżzy poziom białka twierdzono w mleku amic z grupy D 1 (13,64%), a najniżzy z D 2 (12,96%) (tab. 3). Poziom tłuzczu urowego w mleku badanych królic wahał ię od 14,38 (K) do 14,82% (D 2 ). Przedtawione informacje mają niewątpliwie charakter poznawczy, trudno jednak jednoznacznie na ich podtawie wniokować o wpływie czynników doświadczalnych na kład mleka amic, gdyż oberwacje miały charakter jednotkowy i nie były weryfikowane. Wynikało to z powodu troki o dobrotan amic oraz z trudności w pozykiwaniu mleka. Białko ogólne Total protein Tłuzcz urowy Crude fat Tabela 3. Zawartość białka ogólnego i tłuzczu urowego w mleku amic (%) Table 3. Content of total protein and crude fat in doe milk (%) Składnik Component Grupa Group K D 1 D 2 13,01 13,64 12,96 14,82 14,59 14,38 W tabeli 4 przedtawiono procentowy poziom kwaów tłuzczowych w podawanych miezankach pazowych i w tłuzczu mleka królic. 5-procentowy dodatek makuchu rzepakowego (D 1 ) w pazy zwiękzył poziom kwau mirytynowego (C14:0), pentadekanowego (C15:0), palmitynowego (C16:0), margarynowego (C17:0) i tearynowego (C18:0), co w konekwencji powodowało wzrot ilości kwaów nayconych (SFA). W grupie tej twierdzono również wzrot w pazy kwaów jednonienayconych: palmitooleinowego (C16:1), margarynooleinowego (C17:1), oleinowego (C18:1) i erukowego (C22:1), co przełożyło ię na wyoką zawartość w tounku do pozotałych grup udziału kwaów tłuzczowych jednonienayconych (MUFA). Obniżeniu uległ natomiat poziom kwaów wielonienayconych (PUFA). W grupie D 1 twierdzono najwyżzy poziom kwaów SFA w mleku (76,96%) przy najniżzej zawartości kwaów tłuzczowych jednonienayconych (10,81%) i wielonienayconych (12,23%). Najkorzytniejzy profil kwaów tłuzczowych w tłuzczu mleka twierdzono w grupie D2 (5% dodatek DDGS), które zawierało najniżzy poziom SFA (60,54%), a najwyżzy MUFA (20,37%) i PUFA (19,09%).
Uboczne produkty w żywieniu królików 71 Tabela 4. Zawartość kwaów tłuzczowych w miezankach pazowych dla królików i tłuzczu mleka królic (w % umy kwaów) Table 4. Fatty acid profile of rabbit diet and fat content of doe milk (% of total acid) Kway tłuzczowe Fatty acid Paza/Diet Grupa/Group Mleko/Milk Grupa/Group K D1 D2 K D 1 D 2 Kwa kaprynowy (C10:0) Capric acid (C10:0) Kwa laurynowy (C12:0) Lauric acid (C12:0) Kwa laurolenowy (C12:1) Lauroleic acid (C12:1) Kwa mirytynowy (C14:0) Myritic acid (C14:0) Kwa mirytooleinowy (C14:1) Myritoleic acid (C14:1) Kwa pentadekanowy (C15:0) Pentadecanoic acid (C15:0) Kwa palmitynowy (C16:0) Palmitic acid (C16:0) Kwa palmitooleinowy (C16:1) Palmitoleic acid (C16:1) Kwa margarynowy (C17:0) Margarid acid (C17:0) Kwa margarynooleinowy (C17:1) Margaroleic acid (C17:1) Kwa tearynowy (C18:0) Stearic acid (C18:0) Kwa oleinowy (C18:1) Oleic acid (C18:1) Kwa linolowy (C18:2) Linoleic acid (C18:2) Kwa α-linolenowy (C18:3) α-linolenic acid (C18:3) Kwa arachidowy (C20:0) Arachidic acid (C20:0) Kwa godoleinowy (C20:1) Godoleic acid (C20:1) Kwa erukowy (C22:1) Erucic acid (C22:1) Suma nayconych kwaów tłuzczowych (SFA) Total of aturated fatty acid (SFA) Suma jednonienayconych kwaów tłuzczowych (MUFA) Total of monounaturated fatty acid (MUFA) Suma wielonienayconych kwaów tłuzczowych (PUFA) Total of polyunaturated fatty acid (PUFA) 0,08 0,07 0,09 0,26 0,24 0,21 0,72 0,60 0,74 0,36 0,60 0,38 0,23 0,14 0,22 16,38 30,93 15,53 0,61 1,05 0,68 14,89 26,72 14,02 0,03 0,03 0,03 0,05 0,05 0,12 0,23 0,30 0,23 2,38 4,12 2,14 15,95 17,11 16,26 0,05-0,04 0,25 1,00 0,36 0,06 0,05 0,06 0,13 0,21 0,14 3,14 1,79 2,37 0,07 0,16 0,10 0,23 0,21 0,30 2,26 3,41 2,44 0,55 0,28 0,49 21,09 23,97 21,16 0,17 0,06 0,17 48,56 44,02 48,40 22,33 9,69 21,50 9,18 6,74 8,47 2,22 1,21 3,99 0,47 0,41 0,45 0,45 0,30 0,38 0,06 0,07 0,06 0,24 0,14 0,29 0,08 0,71 0,17 3,06 2,04 2,95 20,45 23,16 21,03 64,23 76,96 60,54 21,81 26,08 22,10 16,71 10,81 20,37 57,74 50,76 56,87 19,05 12,23 19,09
72 P. Wyczling i in. Omówienie wyników Na podtawie analizy wyników rozrodu różnych ra królików Bolet i in. (2004) podają, że średnia liczebność miotu może ocylować od 5,51 do 8,29 królicząt. Jaouzi i in. (2004) uzykali w woich badaniach wyniki rozrodu królików kalifornijkich wyrażone średnią liczbą królicząt urodzonych równą 8,9, a Maj i Bieniek (2005) 7,53 króliczęcia. W literaturze podaje ię także wyżze wyniki, ale dotyczące wypecjalizowanych linii brojlerów (Tůma i in., 2010). W badaniach Kowalkiej (2004), przeprowadzonych na raie królików nowozelandzkich białych, oiągnięto średnią liczbę królicząt żywo urodzonych na poziomie 6,6 7,5, czyli zbliżonym do wyników uzykanych w prowadzonym doświadczeniu. Należy jednak nadmienić, że wzytkie cytowane badania dotyczyły zwierząt utrzymywanych w pomiezczeniach zamkniętych, gdzie zwykle uzykuje ię wyżze wyniki rozrodu i odchowu (Dal Boco i in., 2002). Najwyżzy procent upadków królicząt w okreie odchowu przy matkach oberwuje ię zwykle w 1. tygodniu życia. Na śmiertelność młodych wpływają między innymi takie czynniki, jak: wielkość miotu, zdrowotność matek, opiekuńczość i mleczność, czy wrezcie warunki klimatyczne, jak również higieniczne w pomiezczeniach gdzie zwierzęta ą utrzymywane (Rahwan i Marai, 2000). Z chorób bakteryjnych powodujących w tym okreie najwyżze traty jet kolibakterioza oeków wywołująca do 40% wzytkich trat (Kupczewki i Piaecki, 2013). W prowadzonym doświadczeniu śmiertelność do 30. dnia życia królików we wzytkich grupach wynoiła ponad 20% i była wyżza od podawanej przez Rahwan i Marai (2000). Jednak ci ami autorzy zwracają uwagę na fakt, że w okreie odchowu upadki mogą ięgać nawet 50%. Bolet i in. (2004) podają, że wkaźnik odchowu różnych ra królików jet bardzo zróżnicowany i może wynoić od 61 do 90%. Literatura podaje, że średnia maa miotu królików przy urodzeniu w zależności od ray może wahać ię od 351 do 367 g (Haanien i in., 2011). W przypadku ray kalifornijkiej autorzy ci podają maę 364 g. Bolet i in. (2004), na podtawie analizy porównawczej wyników średniej may ciała królicząt różnych ra podają, że średnia maa ciała króliczęcia przy urodzeniu może wahać ię od 69 do 85 g. Kowalka (2009) podaje nieco niżze wartości w zależności od ray i liczebności miotu od 49,3 do 71,1 g. Należy zatem uznać, że najkorzytniejze wyniki dotyczące zarówno rozrodu, jak i may miotu i pojedynczej ztuki uzykano w grupie żywionej pazą z udziałem śruty ojowej, jednak różnice tatytycznie itotne zotały potwierdzone jedynie dla may króliczęcia w 30. dniu życia. Ważnym czynnikiem koniecznym do prawidłowego wzrotu młodych królicząt do 19 21 dnia życia jet mleko matki, które w tym czaie tanowi ich jedyny pokarm. W przypadku królików itnieje wyoka korelacja (od 0,90 do 0,99) pomiędzy produkcją mleka, a wzrotem młodych królicząt w okreie od urodzenia do 21. dnia życia. Przyrot may ciała w późniejzym okreie jet mniej korelowany z wydajnością mleczną w związku z tym, że zwierzęta zaczynają już pobierać paze tałe (Maerten i in., 2006).
Uboczne produkty w żywieniu królików 73 Młode króliczęta mają bardzo wyokie zapotrzebowanie energetyczne w związku z niką izolacją cieplną (rodzą ię nagie, nieowłoione), tąd mleko królicze w porównaniu do mleka innych gatunków zwierząt zawiera wyoki procent tłuzczu. Mleczność amic jet warunkowana przez czynniki genetyczne, a także w dużym topniu przez środowiko. Na mleczność amic wpływają pora roku, wiek, kolejność miotu i żywienie (Hall, 1971; Kowalka, 2000; Kowalka i Bielańki, 2004; Maerten i in., 2006). Generalnie mleko królic charakteryzuje ię wyżzym udziałem białka, tłuzczu i energii oraz niżzym laktozy w porównaniu do mleka krów i loch (Maerten i in., 2006). Wyżej cytowani autorzy podają, że mleko królic poiada natępujący kład chemiczny: ucha maa 29,8%, białko 12,3%, tłuzcz 12,9%, laktoza 1,7%. Również Coate i in. (1964) twierdzili, że mleko królic charakteryzuje ię znacznym udziałem białka ogólnego, wynozącym 12 13% oraz tłuzczu urowego (10 18%). Kowalka (2009) w wojej pracy dotyczącej oceny wpływu makuchu rzepakowego na mleczność amic nie twierdziła, aby czynnik doświadczalny wywierał itotny wpływ na zawartość białka, laktozy i tłuzczu w mleku królic. Podobnie Chełmińka (2012) nie twierdziła wpływu 5% dodatku DDGS z kukurydzy na kład mleka amic królików ray nowozelandzkiej białej. Tłuzcz mleka króliczego różni ię znacznie od tłuzczów zawartych w mięie. Uzykane w doświadczeniu wyniki wkazują, że rodzaj tłuzczu wprowadzonego do miezanki pazowej miał wpływ na zawartość kwaów tłuzczowych w lipidach mleka. W ogólnym profilu mleko królicze zawiera znaczne ilości krótkołańcuchowych kwaów nayconych (głównie kaprylowego C8:0, kaprynowego C10:0 oraz w mniejzym topniu kwau laurynowego C12:0) pełniących zereg itotnych funkcji biologicznych, z których najważniejze to terapeutyczne działanie na nabłonek jelita grubego. Przeglądowy artykuł autortwa Maertena i in. (2006) przybliża zagadnienie profilu kwaów tłuzczowych w mleku królic. Autorzy ci podają dokładny profil kwaów tłuzczowych mleka królic, opierając ię o literaturę naukową takich badaczy, jak: Fraga i in., 1989; Chrit i in., 1996; Leba i in., 1996; Pacual i in., 1999; Catellini i in., 2004; Kowalka i Bielańki, 2004. Zgodnie z wynikami przedtawionymi w tej publikacji udział kwaów SFA wynoił 70,4%, MUFA 12,8%, a PUFA 15,6%. W opiywanych badaniach włanych najbardziej zbliżony profil do podanego powyżej twierdzono w mleku amic grupy D 1. Kowalka (2009), opierając ię na publikacji Jahreia i in. (1996), podaje, że makuch rzepakowy to paza, która z uwagi na znaczny poziom nienayconych kwaów tłuzczowych może łużyć do modyfikacji ich kładu w mleku i mięie. Według Chrita i in. (1996) oraz Maertena i in. (2006) itnieje itotna wpółzależność między rodzajem tłuzczu wprowadzonego do diety a odpornością młodych królicząt. Wpomniani badacze wykazali, że króliki, których matki były żywione dawkami zawierającymi olej rybny i zafranowy, w okreie po odadzeniu, poiadały lepze mechanizmy obronne przeciw chorobom płuc. Podobnie Kowalka (2004) podając amicom w okreie ciąży i laktacji paze wzbogacone dodatkiem oleju rybnego, twierdziła wyżze wartości określające płodność, plenność i wydajność mleczną królic oraz niżzą śmiertelność młodych. W badaniach twierdziła ona również wyoko itotny padek kwaów SFA w mleku na korzyść wzrotu kwaów zeregu n-6 i n-3.
74 P. Wyczling i in. Konfrontacja wyników badań włanych z literaturą świadczy, że dodatek do pazy makuchu rzepakowego zmienił zawartość kwaów tłuzczowych w lipidach mleka królic w porównaniu do grup żywionych miezankami z udziałem śruty ojowej i DDGS pzennego. Na podtawie wyników przeprowadzonych badań można formułować ogólne twierdzenie, że makuch rzepakowy i DDGS pzenny mogą zatąpić śrutę ojową w dawkach dla królic karmiących. Wnioki zczegółowe: 1. Nie wykazano tatytycznie itotnych różnic w wynikach rozrodu i wkaźnikach odchowu królicząt wzytkich badanych grup. 2. Najwyżzą maę miotu i 1 ztuki przy urodzeniu oraz w 30. dniu życia uzykały zwierzęta z grupy K, najniżzą z D 2. 3. Udział makuchu rzepakowego i DDGS pzennego w dawkach nie wpłynął na podtawowy kład chemiczny mleka amic, zmodyfikował natomiat profil kwaów tłuzczowych. Piśmiennictwo AOAC (2003). Official Method of Analyi of the Aociation of Official Analytical Chemit, 17th Edition, Arlington. Avelar E., Jha R., Beltranena E., Cervante M., Morale A., Zijltra R.T. (2010). The effect of feeding wheat ditiller dried grain with oluble on growth performance and nutrient digetibility in weaned pig. Anim. Feed Sci. Tech., 160: 73 77. Bernal-Barragán H., Vázquez-Pedroo Y., Valdivie-Navarro M., Hernández-Martinez C.A., Cerrillo-Soto M.A., Juárez-Reye A.S., Gutiérrez-Ornela E. (2010). Subtitution of orghum and oybean meal by ditiller dried grain with oluble in diet for fattening rabbit. J. Anim. Sci., E- upplement, 88 (2), p. 368, Strezczenie. Bolet G., Brun J.M., Lechevetrier S., Lopez M., Boucher S. (2004). Evaluation of the reproductive performance of eight rabbit breed on eperimental farm. Anim. Re., 53: 59 65. Catellini C., Dal Boco A., Cardinali R., Mugnai C., Sciacia E. (2004). Effect of dietary n-3 fatty acid on the compoition of doe milk and tiue of uckling rabbit. Proc. 8th World Rabbit Congre, Meico, pp. 771 777. Chełmińka A. (2012). Efektywność zatoowania uzonego wywaru kukurydzianego w dietach dla królików. Praca doktorka IZ PIB. Chrit B., Lange K., Jeroch H. (1996). Effect of dietary fat content and fatty acid compoition of doe milk. Proc. 6th World Rabbit Congre, Touloue, France, 1: 135 138. Coate M.E., Gregory M.E., Thompon S.Y. (1964). The compoition of rabbit milk. Brit. J. Nutr., 18: 583 586. Dal Boco A., Catellini C., Mugnai C. (2002). Rearing rabbit on a wire net floor or traw litter: behavior, growth and meat qualitative trait. Livet. Prod. Sci., 75: 149 156. Dänicke S., Ahren P., Strobel E., Brettchneider J., Wicke M., von Lengerken G. (2004). Effect of feeding rapeeed to fattening rabbit on performance, thyroid hormone tatu, fatty acid compoition of meat and other meat quality trait. Arch. Geflügelk., 68 (1): 15 24. Fraga M.J., Lorente M., Carabano M., De Bla J.C. (1989). Effect of diet and of remating interval on milk production and milk compoition of the doe rabbit. Anim. Prod., 48: 459 466. Gami-Boubaker A., Abdouli H., El Hichi M., Faiza K., Tayachi L. (2007). Feeding rapeeed meal to rabbit: digetibility, performance and carca characteritic. Aian J. Anim. Vet. Adv., 2 (1): 38 41. Hall A.J. (1971). Fatty acid compoition of rabbit (Oryctolagu cuniculu) milk fat throughout lactation. Int. J. Biochem., 2 (10): 414 418.
Uboczne produkty w żywieniu królików 75 Haanien H.H.H., Baiomy A.A. (2011). Effect of breed and parity on growth performance, litter ize, litter weight, conception rate and emen characteritic of medium ize rabbit in hot climate. Egypt. Poultry Sci. J., 4: 53 61. IDF Standard (1999). Milk fat: Preparation of fatty acid methyl eter, 182. Jahrei G., Steinhart H., Pfalzgraf A., Flachowky G., Schöne F. (1996). Zur Wirkung von Rapölfütterung an Milchkühe auf da Fettäurenpektrum de Butterfete. Z. Ernährungwi., 35: 185 190. Jaouzi T., Barkok A., Bouzekraoui A., Bouymajjane Z. (2004). Evaluation of ome production parameter in rabbit. Comparative tudy of local Moroccan rabbit and Californian breed in pure and cro breeding. Proc. 8th World Rabbit Congre, 7 10.09.2004, Puebla, Meico. Kowalka D. (2000). Wpływ mleczności amic na przebieg odchowu młodych królików. Rocz. Nauk. Zoot. Supl., 5: 198 202. Kowalka D. (2004). Wpływ zwiękzonego dodatku witamin, makro- i mikroelementów oraz oleju rzepakowego na użytkowość rozpłodową i mleczną amic królików. Zez. Nauk. Prz. Hod., 6: 63 68. Kowalka D. (2009). Określenie wartości pokarmowej makuchu rzepakowego w żywieniu królików różnych ra. Rocz. Nauk. Zoot. Monogr. Rozpr., 41, 74. Kowalka D., Bielańki P. (2004). Effect of upplemental dietary fat for rabbit on milk compoition and rearing performance of young rabbit. Proc. 8th World Rabbit Congre, 7 10.09.2004, Puebla, Meico, pp. 869 873. Kowalka D., Bielańki P. (2011). Zatoowanie paz rzepakowych w żywieniu królików i ich wpływ na jakość mięa. Rocz. Nauk. PTZ, 7 (2): 53 63. Kupczewki R., Piaecki T. (2013). Profilaktyka chorób królików. UWP Wrocław,. 55 66. Leba F., Lamboley B., Fortun-Lamothe L. (1996). Effect of dietary energy level and origin (tarch v oil) on gro and fatty acid compoition of rabbit milk. Proc. 6th World Rabbit Congre, Touloue, France, pp. 223 226. Maerten L., Leba F., Szendro Z. (2006). Rabbit milk: A review of quantity, quality and nondietary affecting factor. World Rabbit Sci., 14 (4): 205 230. Maj D., Bieniek J. (2005). Wielkość miotu i wkaźniki odchowu królików ray białej nowozelandzkiej i kalifornijkiej oraz ich miezańców. Rocz. Nauk. Zoot. Supl., 22: 215 218. Pacual J.J., Cervera C., Bla E., Fernández-Carmona J. (1999). Effect of high fat diet on the performance, milk yield and milk compoition of multiparou rabbit doe. Anim. Sci., 68: 151 162. Rahwan A.A., Marai I.F.M. (2000). Mortality in young rabbit: a review. World Rabbit Sci., 8 (3): 111 124. Throckmorton J.C., Cheeke P.R., Patton N.M. (1980). Tower rapeeed meal a a protein ource for weanling rabbit. Can. J. Anim. Sci., 60: 1027 1028. Tripathi M.K., Mihra A.S. (2007). Glucoinolate in animal nutrition: A review. Anim. Feed Sci. Tech., 132 (1 2): 1 27. Tůma J., Tůmová E., Valášek V. (2010). The effect of eaon and parity order on fertility of rabbit doe and kit growth. Czech J. Anim. Sci., 55 (8): 330 336. Villamide M.G., De Bla J.C., Carabano R. (1989). Nutritive value of cereal by-product for rabbit. 2. Wheat bran, corn gluten feed and dried ditiller grain with oluble. J. Appl. Rabbit Re., 12: 152 155. Walter L.J., McAlliter T.A., Yang W.Z., Beauchemin K.A., He M., McKinnon J.J. (2012). Comparion of wheat or corn dried ditiller grain with oluble on rumen fermentation and nutrient digetibility by feedlot heifer. J. Anim. Sci., 90 (40): 1291 1300 (doi:10.2527/ja.2011-3844). Yang Y., Kiarie E., Slominki B.A., Brule-Babel A., Nyachoti C.M. (2010). Amino acid and fiber digetibility, intetinal bacterial profile, and enzyme activity in growing pig fed dried ditiller grain with oluble-baed diet. J. Anim. Sci., 88: 3304 3312. Youef I.M., Wetfahl C., Sünder A., Liebert F., Kamphue J. (2008). Evaluation of dried ditiller grain with oluble (DDGS) a a protein ource for broiler. Arch. Anim. Nutr., 62 (5): 404 414. Youef A.W., Abd El-Magid S.S., Abd El-Gawad A.H., El-Daly E.F., Ali H.M. (2012). Effect of incluion of ditiller dried grain with oluble (DDGS) on the productive performance of growing rabbit. American-Euraian J. Agric. & Environ. Sci., 12 (3): 321 326.
76 P. Wyczling i in. Zalecenia Żywieniowe i Wartość Pokarmowa Paz Zwierzęta futerkowe (2011). Praca zbiorowa, red. A. Gugołek. Intytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt PAN. Jabłonna,. 71 87. Żegarka Z., Jaworki J., Borejzo Z. (1991). Ocena zmodyfikowanej metody Peikera otrzymywania etrów metylowych kwaów tłuzczowych. Acta Acad. Agricult. Tech. Olt., 24: 25 33. Zatwierdzono do druku 8 VII 2013 Piotr Wyczling, Andrzej Gugołek, Dorota Kowalka, Joanna Kaliniewicz, Januz Strychalki, Cezary Zwolińki Effect of feeding diet with rapeeed cake and wheat dried ditiller grain with oluble (DDGS) on reproductive performance and milk fatty acid profile in rabbit doe SUMMARY The aim of the eperiment wa to invetigate the efficacy of diet containing rapeeed cake and wheat dried ditiller grain with oluble (DDGS) a a ubtitute for oybean meal in rabbit doe feeding. Control group (K) wa fed with the addition of 5% oybean meal. In group D 1 thi component wa replaced with 5% rapeeed cake, and in D 2 with 5% wheat DDGS. The eperiment wa conducted on 33 rabbit female which were divided into 3 feeding group. The number of rabbit born and weaned, and rearing inde were analyed. Determination were alo made of litter weight and mean weight of rabbit at birth and at 15 and 30 day of age. Doe milk wa analyed for protein and fat content and alo for fatty acid profile in the lipid fraction. Baed on the reult obtained, it i concluded that rapeeed cake and wheat DDGS can replace oybean meal in lactating doe feeding. Alo, there were no difference in reproductive performance between the group. The highet litter weight and individual rabbit weight were noted for group K, and the lowet for group D 2. Rapeeed cake and wheat DDGS added to female diet did not affect the baic milk compoition, but they modified the fatty acid profile. Key word: rabbit, rapeeed cahe, DDES, reproduction, fatty acid profile