Tom XXII Rośliny Oleiste 2001

Transkrypt

1 Tom XXII Rośliny Oleiste 2001 Jan Niemiec, Małgorzata Stępińska, Ewa Świerczewska, Julia Riedel, Agnieszka Boruta SGGW, Katedra Szczegółowej Hodowli Zwierząt, Zakład Hodowli Drobiu w Brwinowie Wpływ żywienia kur mieszankami zawierającymi nasiona rzepaku 00, lnu i wiesiołka na wyniki produkcyjne, jakość jaj i profil wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w żółtku Effect of feeding hens with diets containing seeds of oilseed rape, of flax (linseed) and of evening primrose on laying performance, egg quality and polyunsaturated fatty acids profile in egg yolk Słowa kluczowe: Key words: kury nioski, rzepak, len, wiesiołek, wielonienasycone kwasy tłuszczowe laying hens, oilseed rape (Brassica napus L.), flax (Linum usitatissimum), evening primrose (Oenothera biennis), polyunsaturated fatty acids Celem pracy było określenie wpływu żywienia kur mieszankami zawierającymi nasiona rzepaku 00, lnu i wiesiołka na zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w żółtkach jaj. W wieku 25 tygodni stado niosek Messa H-43 podzielono na dwie grupy liczące po 30 ptaków. Kury w grupie kontrolnej (K) żywiono mieszanką nie zawierającą nasion roślin oleistych, natomiast kury w grupie doświadczalnej (RLW) żywiono mieszanką zawierającą 5% nasion rzepaku 00, 3.66% nasion lnu i 2,88% nasion wiesiołka. Żywienie kur mieszanką zawierającą nasiona roślin oleistych nie wpłynęło ujemnie na wyniki produkcyjne, jakość morfologiczną oraz smak i zapach jaj. Stwierdzono istotny wpływ mieszanki doświadczalnej na zawartość kwasów tłuszczowych w jaju. W jajach z grupy RLW stwierdzono istotny wzrost zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA). Zawartość kwasów PUFA n-3 wzrosła w jajach z grupy RLW o 58,2%, a kwasów PUFA n-6 o 12,1% w porównaniu z grupą K. W celu wzbogacenia jaj w kwasy PUFA można z powodzeniem stosować w żywieniu niosek nasiona roślin oleistych uprawianych w kraju. The pourpose of the experiment was to find the effect of feeding hens with diet containing rape seed, flax seed and evening primrose seed on PUFA content in egg yolk. 25 week old Messa H-43 hens flock was divided into two groups, 30 birds each. Birds of the control group were (K) fed with diet without oil crops seeds. Diet for the experimental group (RLW) contained 5% rape seed 00, 3.66% flax seed and 2.88% evening primrose seed. Feeding hens with diet with oil crops seeds has not negative effect on laying performance, egg quality and egg smell and taste. There was found significant effect of experimental diet on fatty acid concentration in egg yolk. The PUFA content significantly increased in eggs from RLW group. In this group PUFA n-3 content in yolk increased by 58.2% and PUFA n-6 content by 12.1% in comparison to control group. To enrich eggs in PUFA, seeds of oil crops planted in our country can be used successfully.

2 632 Jan Niemiec... Wprowadzenie Czynnikiem ograniczającym spożycie jaj jest stosunkowo duża ilość cholesterolu w żółtku, wynosząca od 200 do 250 mg. Wyniki badań wielu autorów wskazują, że poziom cholesterolu ogólnego w żółtku jaja jest dość stały i nie ma możliwości znacznego, z punktu widzenia konsumenta, obniżenia jego poziomu w jaju metodą pracy hodowlanej lub zmodyfikowanym żywieniem. Możliwa jest natomiast zmiana profilu kwasów tłuszczowych, polegająca na zwiększeniu zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA) a zmniejszeniu udziału kwasów nasyconych (SFA) i jednonienasyconych (MUFA). W ostatnich latach obserwuje się rozwój badań dotyczących produkcji jaj wzbogaconych substancjami biologicznie czynnymi, o obniżonej zawartości cholesterolu, a przede wszystkim o zmienionym profilu kwasów tłuszczowych w żółtku. Jedną z metod podniesienia wartości odżywczej jaj jest zwiększenie w nich zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Możemy to uzyskać żywiąc nioski mieszankami zawierającymi oleje rybne i roślinne lub ześrutowane nasiona roślin oleistych. Wielu autorów wykazało, że dodatek nasion roślin oleistych do mieszanek dla niosek istotnie podwyższa zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w jaju (Grashorn 1994; Jeroch i in. 1994; Niemiec, Świerczewska 1995; Roth- Maier, Kirchgessner 1995; Niemiec i in. 2000). W kraju uprawiane są rośliny oleiste, których nasiona mogą być z powodzeniem użyte w mieszankach dla niosek w celu pozyskiwania jaj o podwyższonej zawartości PUFA. Celem pracy było określenie wpływu żywienia kur mieszankami zawierającymi nasiona rzepaku 00, lnu i wiesiołka na zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w żółtkach jaj. Materiał i metody Badania prowadzono na stadzie towarowym kur Messa H-43, które od wylęgu do końca doświadczenia utrzymywano na ściółce. Do wieku 20 tygodni ptaki żywiono typową mieszanką przeznaczoną na okres odchowu kurcząt, a następnie przez 5 tygodni typową mieszanką dla niosek. W wieku 25 tygodni ptaki podzielono losowo na dwie grupy (po 30 kur w grupie) o zróżnicowanym żywieniu (tab. 1). Nioski z grupy kontrolnej (K) żywiono mieszanką nie zawierającą nasion roślin oleistych, natomiast nioski z grupy doświadczalnej (RLW) żywiono mieszanką zawierającą 5% nasion rzepaku podwójnie ulepszonego ( 00 ), 3,66% nasion lnu i 2,88% nasion wiesiołka. Udział poszczególnych nasion roślin oleistych w mieszance umożliwił optymalny skład kwasów z rodziny n-6 i n-3.

3 Wpływ żywienia kur mieszankami zawierającymi nasiona rzepaku Skład i wartość odżywcza stosowanych mieszanek Dietary composition and calculated analysis Surowce Ingredients Pasza Diet [%] kontrola control RLW Śruta kukurydziana Ground maize 24,00 Pszenica + enzym Wheat + enzyme 33,35 41,01 Otręby pszenne + enzym Wheat bran + enzyme 10,00 20,00 Śruta poekstrakcyjna sojowa 47% Soya bean meal 47% 15,40 10,20 Rzepak (nasiona) Rape seed 5,00 Wiesiołek (nasiona) Evening primrose seed 2,88 Len (nasiona) Flax seed 3,66 Mączka mięsna 55% Meat meal 55% 5,00 5,00 Mączka mięsna 60% Meat meal 60% 2,50 2,50 Grys wapienny (1-4) Ground limestone (1-4) 7,50 7,50 NaCl 0,25 0,25 Premix mineralno-witaminowy Mineral/vitamin premix 2,00 2,00 Składniki bilansowane Nutrients Energia metaboliczna [kcal/kg] Metabolizable energy Energia metaboliczna [MJ/kg] Metabolizable energy 11,1 11,7 Białko ogólne [%] Crude protein 18,0 18,0 Włókno surowe [%] Crude fibre 3,2 3,9 Ca ogólny [%] Ca total 3,7 3,4 P przyswajalny [%] P available 0,5 0,5 Tabela 1 W okresie doświadczenia, które trwało 14 tygodni prowadzono w obu grupach kontrolę nieśności, spożycia paszy oraz rejestrowano upadki. W 30 tygodniu życia kur wykonano standardową ocenę jakości 60 jaj z każdej grupy przy pomocy elektronicznego zestawu Egg Quality Microproccesor, version 3.2. Z żółtek jaj wyekstrahowano tłuszcz, a w nim oznaczono zawartość fosfolipidów, trójglicerydów, cholesterolu ogólnego oraz zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych (SFA) C 16:0, C 18:0, jednonienasyconych (MUFA) C 16:1, C 18:1 i wielonienasyconych (PUFA) C 18:2, C 18:3, C 20:3, C 20:4, C 22:6. Do oznaczeń lipidów tłuszcz z żółtka ekstrahowano metodą Washburna i Nixa (1974). W wyekstrahowanym tłuszczu lipidy oznaczono metodą chromatografii cienkowarstwowej na Silica gel 60 G (Sznajderman, Michajlik 1979). Rozdział estrów kwasów tłuszczowych wykonano na chromatografie gazowym HP-6890 używając kolumny o długości 25 m i średnicy 320 µm. Ocenę sensoryczną jaj wykonano metodą organoleptyczną na 10 zebranych z każdej grupy jajach, ugotowanych na twardo. Wyniki opracowano statystycznie przy pomocy analizy wariancji liczonej metodą najmniejszych kwadratów (Harvey 1991).

4 634 Jan Niemiec... Wyniki i dyskusja Żywienie kur przez okres 14 tygodni mieszanką zawierającą nasiona rzepaku 00, lnu i wiesiołka nie miało wpływu na wysokość produkcji nieśnej, spożycie paszy ani na śmiertelność. Nieśność kur w grupie kontrolnej (K) wynosiła 90,1% a w grupie doświadczalnej (RLW) 90,0%. Nie stwierdzono istotnych różnic w masie jaj i jakości białka gęstego wyrażonej jednostkami Haugha (jh) w zależności od skarmianej mieszanki (tab. 2). Tylko procentowa zawartość żółtka w jaju była istotnie wyższa w grupie K (24,4) w porównaniu z grupą RLW (23,35). Ocena sensoryczna jaj nie wykazała różnic między grupami żywieniowymi w smaku i zapachu jaj. Jakość jaj w zależności od skarmianej paszy Diet effect on egg quality Tabela 2 Cecha Trait kontrola control Grupa Group grupa RLW SEM Różnica istotna przy Difference significant at Masa jaja [g] Egg weight 66,88 66,41 ± 0,69 NS Jakość białka gęstego [jh] Thick albumen quality [HU] Zawartość żółtka [%] Yolk content in egg 90,30 91,72 ± 1,39 NS 24,24 23,35 ± 0,28 P 0,05 Średnia Least-squares mean SEM Błąd standardowy średniej Standard error of least-squares mean W oznaczonych frakcjach lipidów żółtka tylko w odniesieniu do cholesterolu ogólnego stwierdzono istotną zależność między żywieniem niosek a jego zawartością w jaju (tab. 3). W grupie RLW zawartość cholesterolu w żółtku była istotnie wyższa (13,97 mg/g żółtka) w porównaniu z grupą K (10,62 mg/g żółtka). Żywienie kur mieszanką zawierającą nasiona roślin oleistych miało istotny wpływ na zawartość badanych kwasów tłuszczowych w jajach (tab. 4). Zawartość SFA w jajach z grupy RLW była istotnie niższa w porównaniu z grupą K. Podobną zależność zaobserwowano w odniesieniu do kwasu C 16:1. Natomiast kwasu C 18:1 było istotnie więcej w jajach pochodzących z grupy RLW. Podobnie, w jajach z tej grupy, stwierdzono istotny wzrost zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA). Łączna zawartość kwasów PUFA n-3 wzrosła w jajach z grupy RLW o 58,2%, a kwasów PUFA n-6 o 12,1% w porównaniu z grupą kontrolną.

5 Wpływ żywienia kur mieszankami zawierającymi nasiona rzepaku Zawartość lipidów w żółtkach jaj (mg/g żółtka) w zależności od skarmianej paszy Diet effect on egg yolk lipid concentration (mg/g yolk) Tabela 3 Cecha Trait kontrola control Grupa Group grupa RLW SEM Różnica istotna przy Difference significant at Tłuszcz Fat 304,51 305,06 ± 7,42 NS Fosfolipidy Phospholipids 52,97 55,74 ± 0,97 NS Trójglicerydy Triglycerides 206,76 199,51 ± 3,68 NS Cholesterol całkowity Total cholesterol 10,62 13,97 ± 0,33 P 0,01 Tabela 4 Zawartość kwasów tłuszczowych w żółtkach jaj (mg/g żółtka) w zależności od skarmianej paszy Diet effect on egg yolk fatty acid composition (mg/g yolk) Rodzaj kwasu Fatty acid kontrola control Grupa Group grupa RLW SEM Różnica istotna przy Differences significant at SFA C 16:0 47,18 41,59 ± 0,91 P 0,01 C 18:0 21,16 19,53 ± 0,41 P 0,01 MUFA C 16:1 13,86 10,02 ± 0,29 P 0,01 C 18:1 114,47 153,23 ± 3,60 P 0,01 PUFA n-3 C 18:3 4,21 4,74 ± 0,10 P 0,01 C 22:6 2,62 6,07 ± 0,13 P 0,01 PUFA n-6 C 18:2 21,34 24,66 ± 0,51 P 0,01 C 20:3 0,45 0,40 ± 0,01 P 0,01 C 20:4 2,97 2,91 ± 0,07 NS Uzyskane wyniki potwierdzają badania wielu autorów, którzy wykazali wzrost zawartości PUFA w żółtkach jaj pochodzących od kur żywionych mieszankami zawierającymi nasiona roślin oleistych lub oleje roślinne (Caston, Lesson 1990; Jeroch i in. 1994; Roth-Maier, Kirchgessner 1995; Niemiec i in. 1997; Niemiec i in. 2000). Dobry efekt w zwiększeniu zawartości PUFA w jaju można również uzyskać dodając te kwasy do mieszanek w formie specjalnych preparatów (Grashorn 1994). Taka metoda wzbogacania jaj jest prosta, lecz znacznie droższa w porównaniu z zastosowaną w niniejszej pracy.

6 636 Jan Niemiec... Wnioski Uzyskane wyniki pozwalają na stwierdzenie, że: 1. W celu wzbogacenia jaj w wielonienasycone kwasy tłuszczowe można wykorzystać nasiona rzepaku 00, lnu i wiesiołka. 2. Żywienie niosek mieszanką zawierającą 11,5% nasion roślin oleistych nie pogarsza walorów smakowych jaj. Conclusions 1. To enrich eggs in polyunsaturated fatty acids, rape seed, flax seed and evening primrose seed can be used. 2. Feeding hens with diet containing 11,5% oil crops seeds has not negative effect on eggs taste. Literatura Caston L., Lesson S Dietary flax and egg composition. Poultry Sci., 69: Grashorn M.A Einfluss verschiedener Futterfette auf den Blut- und Dottercholesterin-gehalt von Legehennen. Arch. Geflügelk., 58: Harvey W.R User s guide for LMW. Mixed Model Least-Squares and Maximum Likelihood Computer Program. Ohio State University. Jeroch H., Dänicke S., Zachmann R Enrichment of egg yolk with polyunsaturated fatty acids by feeding untreated or hydrothermical treated rape seed expeller to laying hens. Proc. 9th Europ. Poultry Conf., Glasgow, vol. 1: Niemiec J., Świerczewska E The effect of the genotype feed interaction on the quality of eggs. Proc. 6th Europ. Symp. on the Quality of Eggs and Egg Products, Zaragoza, Niemiec J., Stępińska M., Świerczewska E., Riedel J., Kakowska R., Siennicka A., Grzybowska A Effect of diet on fatty acid composition in the egg. Proc. VII Europ. Symp. Quality of Eggs and Egg Products, Poznań, Niemiec J., Stępińska M., Świerczewska E., Riedel J., Boruta A Wpływ żywienia kur mieszankami zawierającymi nasiona roślin oleistych na skład lipidów żółtka. Zeszyty Nauk. PTZ, Chów i Hodowla Drobiu, 45: Roth-Maier D.A., Kirchgessner M Untersuchungen zum Einstaz von 00-Rapssaat in der Geflügelflütterung. Arch. Geflügelk., 59: Sznajderman M., Michajlik A Lipidy i lipoproteidy osocza. PZWL, Warszawa, Washburn K.W., Nix D.F A rapid technique for extraction of yolk cholesterol. Poultry Sci., 53: