TOM I PRAWO, LOGISTYKA & TECHNOLOGIA

TOM I PRAWO, LOGISTYKA & TECHNOLOGIA

DECYZJE TECHNOLOGICZNE JAK WYBRAĆ ODPOWIEDNIE ROZWIĄZANIE DO SPRZEDAŻY ONLINE KOSZTOCHŁONNOŚĆ BIZNESU W E-COMMERCE PLATFORMY E-COMMERCE W MODELU SAAS DEDYKOWANE PLATFORMY E-COMMERCE INTEGRACJA Z SYSTEMAMI ZARZĄDZANIA PRZEDSIĘBIORSTWEM PLANOWANIE I PROJEKTOWANIE UX SERWISU E-COMMERCE PROJEKTOWANIE KANAŁU E-COMMERCE Z UWZGLĘDNIENIEM RWD I M-COMMERCE

ŁUKASZ PLUTECKI KOSZTOCHŁONNOŚĆ BIZNESU W E-COMMERCE Wybór systemu e-commerce jest jedną z najtrudniejszych decyzji, którą muszą podjąć managerowie odpowiedzialni za tworzenie nowego czy rozwój działającego już sklepu internetowego. Total Cost of Ownership (TCO) całkowity koszt pozyskania, instalowania, użytkowania, utrzymywania i w końcu pozbycia się aktywów w firmie na przestrzeni określonego czasu (źródło: Wikipedia). Uruchamiając niewielki sklep, można sobie pozwolić na wybór prostego rozwiązania i liczyć na to, że w wypadku powodzenia zostanie ono zmienione na nowy, bardziej zaawansowany system (gdy sprzedawca lepiej pozna potrzeby zarówno swoje, jak i klientów). Przy tworzeniu sklepu, który ma być zintegrowany z istniejącymi kanałami sprzedażowymi firmy czy też zastąpić już istniejące rozwiązanie, błędny wybór może wiązać się z wysokimi kosztami finansowymi, a także stratą cennego czasu oraz problemami organizacyjnymi. W wypadku średnich i dużych sklepów wdrożenie systemu e-commerce to nie tylko praca programistyczna i uruchomienie strony internetowej, lecz także wiele procesów, które należy przeanalizować, zweryfikować i wdrożyć. Wiąże się to z ogromnym wysiłkiem zespołu odpowiedzialnego za implementację oraz wszystkich pracowników zaangażowanych w obsługę kanału e-sprzedaży. JAKI SYSTEM E-COMMERCE WYBRAĆ? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Wybór systemu jest zależny od wielu czynników, takich jak: potrzeby w zakresie prezentacji i budowania oferty w sklepie, wielkość ruchu, bazy klientów i przewidywana sprzedaż, Kosztochłonność biznesu w e-commerce 157

potrzeby w zakresie architektury systemu wielojęzyczności, wielowalutowości, sprzedaży zagranicznej, różnorodności klientów, konieczne integracje z systemami zewnętrznymi i wewnętrznymi, posiadane zasoby w tym czas i kompetencje. RODZAJE KOSZTÓW ZWIĄZANYCH Z WDROŻENIEM I UTRZYMANIEM SYSTEMU E-COMMERCE Część kosztów wdrożenia i rozwoju systemu e-commerce jest niezależna od wybranego rozwiązania (np. przygotowanie specyfikacji, analiza istniejących wymagań, projekt graficzny). Inne wydatki mogą wynikać ze strategii biznesowej dostawcy, modelu, w którym udostępniane jest oprogramowanie (koszty zakupu licencji, koszty SaaS), kompetencji zespołu czy tempa rozwoju sklepu. Tab. 1. Zestawienie najważniejszych kosztów uruchomienia e-sprzedaży z podziałem na grupy i ich charakterystyką Specyfikacja wymagań Analiza rozwiązań dostępnych na rynku Zakup licencji Koszt Grupa Opis Zakup gotowych modułów dodatkowych i modułów integracji Projekt graficzny Wdrożenie szablonu Migracja danych Oprogramowanie modułów dedykowanych Uruchomienie integracji Analiza Analiza Nabycie praw autorskich Nabycie praw autorskich Nabycie praw autorskich Wdrożenie Wdrożenie Wdrożenie Wdrożenie Przygotowanie inwentaryzacji obecnie używanego systemu (lista istotnych funkcji wykorzystywanych dotychczas) oraz listy wymagań co do nowego systemu. Zestawienie i wybór rozwiązań spełniających wymagania oraz mieszczących się w wyznaczonym budżecie. Koszt związany z zakupem systemu oferowanego przez komercyjnego dostawcę oprogramowania lub nabycie rozszerzonej wersji systemu open source (np. wersji enterprise). Zakup modułów dodatkowych oraz modułów integracji z systemami zewnętrznymi. Przygotowanie projektu graficznego sklepu. Koszt prac związanych z oprogramowaniem szablonu sklepu (wiele platform koszt projektu graficznego i jego wdrożenia przedstawia jako 1 pozycje w ofercie). Opracowanie skryptów migracji danych produktów i klientów. Przygotowanie dedykowanych funkcji dodatkowych. Przygotowanie dedykowanych modułów integracji (np. z systemem ERP czy partnerami firmy). Hosting Utrzymanie Koszty utrzymania sklepu na serwerach WWW. Wsparcie programistyczne Aktualizacja oprogramowania Skalowanie systemu Utrzymanie Utrzymanie Utrzymanie Koszt świadczenia serwisu gwarancyjnego i pogwarancyjnego, koszty świadczenia usługi SLA (gwarancji dostępności systemu). Zakup nowych wersji oprogramowania lub koszt aktualizacji w ramach wsparcia programistycznego. Koszty związane z obsługą zwiększonego ruchu i sprzedaży dostosowanie systemu do większej skali działania. 158 e-commerce manager profesjonalista w ehandlu

KOSZTY A RODZAJ WYBRANEGO OPROGRAMOWANIA Manager sklepu internetowego, wybierając oprogramowanie dla swojego biznesu, może zdecydować się na: zakup licencji, dzierżawę systemu (SaaS), wdrożenie systemu open source, stworzenie systemu dedykowanego przez firmę zewnętrzną, stworzenie systemu dedykowanego wewnętrznie. W zależności od wybranego rodzaju oprogramowania (w związku z jego wdrożeniem i utrzymaniem) koszty opisane w tab. 1 mogą występować z różną intensywnością lub nie występować w ogóle. Tab. 2. Zestawienie kosztów w zależności od wybranego rodzaju oprogramowania Rodzaj kosztu Licencja SaaS Open source Dedykowane zewnętrzne Dedykowane wewnętrzne Specyfikacja wymagań Analiza rozwiązań dostępnych na rynku Zakup licencji* - -/ Zakup gotowych modułów dodatkowych i modułów integracji* Projekt graficzny Wdrożenie szablonu Migracja danych Oprogramowanie modułów dedykowanych Uruchomienie integracji Hosting Wsparcie programistyczne Aktualizacja oprogramowania Skalowanie systemu Utrzymanie systemu Intensywność kosztu: duża, średnia, niewielka *) W wypadku oprogramowania dedykowanego są przez to rozumiane koszty związane ze stworzeniem systemu e-commerce. W wypadku oprogramowania open source może pojawić się koszt zakupu rozszerzonej wersji oprogramowania (wersji komercyjnej, enterprise itp.). Kosztochłonność biznesu w e-commerce 159

SZCZEGÓŁOWA CHARAKTERYSTYKA KOSZTÓW Specyfikacja wymagań. Pierwsza rzecz, którą należy zrobić przed przystąpieniem do dalszych działań związanych z wyborem czy modyfikacjami istniejącego oprogramowania. Temat analizowania i planowania projektu IT jest szeroko opisany w literaturze informatycznej oraz prasie branżowej. Niezależnie od wielkości wdrożenia warto zapoznać się z podstawami metodologii wdrażania projektów i stworzyć dokument będący bazą do dalszych działań. Analiza rozwiązań dostępnych na rynku. Na podstawie opracowanej specyfikacji, określonych celów i budżetu projektu budowana jest lista dostępnych na rynku rozwiązań. Następnie odrzuca się systemy, które nie spełniają istotnych założeń wymienionych w specyfikacji (rodzaj licencji, koszty, bezpieczeństwo, kluczowe funkcjonalności, skalowalność). Specyfikacja i analiza to procesy realizowane często wewnętrznie przez firmę lub w 2 etapach we współpracy z wykonawcą. Prace związane z przygotowaniem projektu graficznego mogą obejmować elementy takie jak: przygotowanie identyfikacji wizualnej logotypu, papieru firmowego, taśmy, opakowań, stworzenie kreacji graficznej, przygotowanie kompletnego projektu sklepu internetowego (lista produktów, karta produktu, koszyk, ścieżka zakupowa, panel klienta, bannery), stworzenie projektów e-mailów systemowych, newslettera, aukcji, przygotowanie makiet, badania i optymalizacja UX. Zakup licencji. Koszt występujący w razie zakupu produktu gotowego (licencji), wyboru systemu udostępnionego w modelu SaaS (w takim wypadku ma on charakter miesięcznego lub rocznego kosztu stałego), zakupu rozszerzonej wersji systemu open source lub wdrożenia systemu dedykowanego w oparciu o licencję systemu udostępnianego komercyjnie. W wypadku mniejszych wdrożeń koszt licencji może stanowić 30 50% kosztów całego projektu. W większych projektach jego udział maleje na rzecz kosztów dostosowania (modułów dodatkowych, integracji). Zakup gotowych modułów dodatkowych i modułów integracji. Oprócz zakupu licencji wdrożenie lub rozwój systemu może wiązać się z zakupem dodatkowych modułów, np.: modułu ofertowania, integracji z dostawcami, integracji z ERP, portalami (porównywarkami, Allegro, ebay itp.). Wraz z rozwojem sklepu ilość powiązań z partnerami zewnętrznymi będzie coraz większa. Koszty modułów dodatkowych mogą być wliczone w cenę licencji lub stanowić dodatkowy wydatek. Często są one jednak niższe niż rozbudowanie takich funkcji przez programistę zatrudnionego w firmie. Projekt graficzny. W wypadku niewielkich sklepów właściciele decydują się często na wykorzystanie gotowych szablonów sklepów dostępnych wraz z oprogramowaniem. Więksi sprzedawcy, chcąc wyróżnić się na tle konkurencji i zapewnić jak najlepsze doznania swoim klientom, decydują się na zaprojektowanie indywidualnej grafiki sklepu. 160 e-commerce manager profesjonalista w ehandlu

Wdrożenie szablonu. Koszty związane z oprogramowaniem projektu graficznego i dostosowaniem go do działania w wybranym systemie. Mogą obejmować także przygotowanie szablonów e-mailów systemowych, newslettera czy aukcji w systemach zewnętrznych. Koszt wdrożenia szablonu graficznego zależy od trudności projektu, liczby stron do oprogramowania i użytej technologii (przygotowanie szablonu responsywnego zajmie znacznie więcej czasu niż klasycznej wersji desktopowej). Migracja danych. Prace związane z przygotowaniem skryptów migracji ze starego systemu, np.: kartotek produktów, kategorii, stron producentów, danych klientów w tym specyficznych ustawień, jak np. grupa cenowa czy saldo punktów w programie lojalnościowym, zamówień, przekierowań adresów URL. Oprogramowanie modułów dedykowanych. Prace programistyczne związane z koniecznością włączenia do systemu dodatkowych funkcji, np.: skryptów automatyzujących pracę obsługi sklepów (automatyczne rozpoznawanie przedpłat na konto, sprawdzanie dostępności w systemach ERP itp.), konfiguratorów produktów czy modułów integracji. Przy szacowaniu kosztów modułów dedykowanych należy pamiętać o konieczności szczegółowego wyspecyfikowania działania tych funkcji oraz testach. Uruchomienie integracji. Prace wdrożeniowe związane z uruchomieniem przygotowanych modułów wymiany danych (zmapowanie danych z różnych systemów, testy procesów, szkolenie dla pracowników, dokumentacja). Hosting. Koszty utrzymania systemu na serwerach, w tym utrzymania kopii zapasowych, administracji serwerami, monitoringu. Wsparcie programistyczne. Koszty wsparcia programistycznego w zakresie: usług gwarancyjnych, SLA gwarancji dostępności systemu i czasu reakcji na zgłoszenie błędów, dodatkowych prac programistycznych. Aktualizacja oprogramowania. Koszty zakupu aktualizacji programu oraz prac programistycznych nad aktualizacją programu do najnowszej wersji. Kosztochłonność biznesu w e-commerce 161

Systemy e-commerce szybko się starzeją ze względu na zmieniające się otoczenie, w którym funkcjo- nują, zmiany API w systemach zewnętrznych, zmiany formatów XML, nowe systemy płatności, nowe przeglądarki internetowe, urządzenia mobilne itp. Skalowanie systemu. Prace związane z optymalizacją systemu i jego dostosowaniem do wzrostu skali działania sklepu. Należy pamiętać, że koszty utrzymania mogą zależeć nie tylko od wielkości ruchu, lecz także od wielkości bazy produktowej, ilości i częstotliwości procesów integracji, konstrukcji szablonu itp. Tab. 3. Zestawienie przykładowych cen usług związanych z wdrożeniem i utrzymaniem sklepu internetowego w zależności od rodzaju platformy Rodzaj kosztu Prosta platforma SaaS/system Zaawansowana platforma SaaS/system Agencja e-commerce Przygotowanie projektu graficznego (w tym makiet, kreacji i oprogramowania szablonu)* Koszty wdrożenia 1000 1500 zł 3000 5000 zł od 2000 zł wzwyż w zależności od poziomu skomplikowania projektu Specyfikacja wymagań nd. 500 zł do uzgodnienia Zakup licencji 1000 2000 zł 4000 8000 zł ceny dedykowane Zakup gotowych modułów dodatkowych i modułów integracji 10% 10% 7,5% Migracja danych 400 800 zł 1000 zł od 2000 zł Koszty utrzymania Dzierżawa oprogramowania na mies. 30 80 zł 150 200 zł do uzgodnienia Hosting w cenie dzierżawy 50 200 zł do uzgodnienia Stawka godzinowa pracy programisty 80 100 zł 100 150 zł od 100 zł *) Większość firm oferuje różne pakiety usług graficznych koszt prac jest zależny od ilości propozycji, podstron oraz zakresu działania (tylko szablon, dodatkowe bannery, szablony e-mailów, newslettera itp.). 162 e-commerce manager profesjonalista w ehandlu

ZESTAWIENIE KOSZTÓW WDROŻENIA W ZALEŻNOŚCI OD WIELKOŚCI SKLEPU W tab. 4 przedstawione są udziały kosztów w całkowitej cenie wdrożenia systemu AtomStore w zależności od rodzaju i wielkości sklepu. Przedstawione wielkości mają na celu zilustrowanie zależności pomiędzy wielkością wdrożenia a poszczególnymi grupami kosztów i dotyczą tylko części przypadającej na wynagrodzenie firmy zewnętrznej (nie obejmują kosztów wewnętrznych): Tab. 4. Udziały kosztów w całkowitej cenie wdrożenia systemu AtomStore w zależności od rodzaju i wielkości sklepu Rodzaj kosztu Mały sklep Średni sklep Średni sklep z modułami dedykowanymi Koszty wdrożenia 8000 zł 25 000 zł 60 000 zł Rodzaj systemu SaaS SaaS licencja Specyfikacja wymagań 5% 10% 5% Analiza rozwiązań dostępnych na rynku 5% 5% 3% Zakup licencji 22% Zakup gotowych modułów dodatkowych i modułów integracji 10% 10% 7,5% Projekt graficzny 30% 25% 15% Wdrożenie szablonu* 40% 35% 25% Migracja danych nowy sklep 5% 5% Oprogramowanie modułów dedykowanych 0% 5% 15% Uruchomienie integracji 10% 5% 2,5% Koszty utrzymania przez 12 mies. 3500 zł 5000 zł 5000 zł Hosting 20% 30% 70% Wsparcie programistyczne** 20% 20% 20% Aktualizacja oprogramowania i gwarancja*** 0% 30% 0% Skalowanie systemu nd. 10% 10% *) W wypadku małego sklepu prosty szablon, w wypadku sklepu dedykowanego projekt z szablonami e-mailów systemowych, newslettera, szablon w wersji responsywnej. **) Dotyczy drobnych prac dodatkowych zleconych w ciągu pierwszych 12 mies. ***) W wypadku SaaS aktualizacje są dostępne przez cały okres trwania umowy. W wypadku licencji aktualizacja jest bezpłatna przez pierwsze 12 mies., tak więc coroczny koszt aktualizacji i przedłużenia gwarancji przypada na 13. mies. użytkowania systemu. Kosztochłonność biznesu w e-commerce 163

RODZAJ SYSTEMU A KSZTAŁTOWANIE SIĘ KOSZTÓW W CZASIE Dla osoby planującej wdrożenie systemu e-commerce istotne może być porównanie kosztów nie tylko wdrożenia, lecz także użytkowania systemu w czasie. Poniżej przedstawiono porównanie kosztów migracji niewielkiego sklepu internetowego (przychody roczne na poziomie < 1 mln zł). W skład usługi wdrożenia wchodzą: przygotowanie specyfikacji, projekt graficzny sklepu oraz newslettera, wdrożenie szablonu w wersji RWD, migracja danych ze starego sklepu. Przewidziano także cykliczne zmiany w szablonie (2 razy do roku po 1000 zł) oraz uruchomienie modułów integracji z Allegro, kurierem oraz portalami tematycznymi. W wypadku open source dokonane będą 2 aktualizacje do najnowszej wersji systemu (każdorazowo koszt 1000 zł 1 dzień pracy programisty). Koszty hostingu wynoszą 50 zł na mies. Tab. 5. Porównanie kosztów wdrożenia i utrzymania niewielkiego sklepu w 3 modelach Mies. SaaS Licencja Open source Uwagi 1 15 000 zł 20 000 zł 15 000 zł Wdrożenie (migracja danych, szablon RWD, moduły dodatkowe) + zakup licencji (w wypadku 2. wariantu) 2 250 zł 50 zł 50 zł 3 250 zł 50 zł 50 zł 4 250 zł 50 zł 550 zł Uruchomienie integracji z Allegro (SaaS i licencja moduł w cenie) 5 250 zł 50 zł 50 zł 6 1250 zł 1050 zł 1050 zł Zmiany w szablonie sklepu 7 250 zł 50 zł 50 zł 8 250 zł 50 zł 550 zł Uruchomienie integracji z kurierem (SaaS i licencja moduł w cenie) 9 250 zł 50 zł 50 zł 10 250 zł 50 zł 1050 zł Open source usługa aktualizacji do nowej wersji (1 dzień pracy) 164 e-commerce manager profesjonalista w ehandlu

11 250 zł 50 zł 50 zł 12 1250 zł 1050 zł 1050 zł Zmiany w szablonie sklepu okres świąteczny 13 250 zł 1550 zł 50 zł Licencja wykupienie aktualizacji na kolejny rok 14 250 zł 50 zł 50 zł 15 250 zł 50 zł 50 zł 16 750 zł 550 zł 550 zł Integracja z nowym dostawcą (prace dedykowane) 17 250 zł 50 zł 50 zł 18 1250 zł 1050 zł 1050 zł Zmiany w szablonie sklepu 19 250 zł 50 zł 50 zł 20 250 zł 50 zł 1050 zł Open source usługa aktualizacji do nowej wersji (1 dzień pracy) 21 250 zł 50 zł 50 zł 22 250 zł 50 zł 550 zł Uruchomienie integracji z portalem tematycznym (SaaS i licencja moduł w cenie) 23 250 zł 50 zł 50 zł 24 1250 zł 1050 zł 1050 zł Zmiany w szablonie sklepu okres świąteczny Suma 25 250 zł 27 150 zł 24 150 zł NETARCH ŁUKASZ PLUTECKI Współwłaściciel agencji NetArch, od 2009 r. zarządza rozwojem platformy e-commerce AtomStore. Agencja interaktywna specjalizująca się w projektowaniu dedykowanych systemów e-commerce, portali internetowych, aplikacji biznesowych oraz realizacji kampanii marketingowych w wyszukiwarkach internetowych. Na rynku od 2006 r. W 2010 r. w ramach grupy NetArch powstała marka Sempai, a w 2011 AtomStore, które uzupełniają ofertę firmy. Kosztochłonność biznesu w e-commerce 165

MIEJSCE NA NOTATKI