SCHIZENCEFALIA OBRAZ KLINICZNY I RADIOLOGICZNY U PACJENTÓW W WIEKU ROZWOJOWYM

Nowotworowa Nadciśnienie Endoprotezoplastyka Chłoniak tętnicze D. niedrożność Gruźlica Trądzik Dybowska ziarniczy u dzieci WIADOMOŚCI jelita biodra i młodzieży grubego LEKARSKIE 2006, LIX, 7 8 471 Ilona Kopyta, Ewa Jamroz, Elżbieta Marszał, Ewa Kluczewska* SCHIZENCEFALIA OBRAZ KLINICZNY I RADIOLOGICZNY U PACJENTÓW W WIEKU ROZWOJOWYM Z Katedry i Kliniki Pediatrii i Neurologii Wieku Rozwojowego Śląskiej Akademii Medycznej oraz z *Zakładu Diagnostyki Obrazowej Górnośląskiego Centrum Zdrowia Dziecka i Matki w Katowicach Schizencefalia jest rzadką wadą rozwojową ośrodkowego układu nerwowego (OUN), charakteryzującą się występowaniem jedno- lub obustronnych szczelin w obrębie półkul mózgu. Zależnie od łączności tych szczelin z przestrzenią podpajęczynówkową rozróżnia się schizencefalię typu I ( zamknięte usta ) oraz typu II ( otwarte usta ). Etiologia tej wady pozostaje niewyjaśniona, a wśród czynników ryzyka uwzględnia się zarówno czynniki środowiskowe (np. wewnątrzmaciczna infekcja wirusem cytomegalii), jak i genetyczne (mutacje w genach EMX2, Lhx2). Celem badania była analiza stanu klinicznego, rozwoju oraz ewentualnych stanów napadowych u dzieci z rozpoznaną schizencefalią. Materiał i metody: Badaniem objęto 9 dzieci (4 dziewczynki i 5 chłopców) w wieku od 3 miesiąca do 11 roku życia w chwili rozpoznania schizencefalii. U wszystkich pacjentów wykonano badania neuroobrazowe (rezonans magnetyczny MR i/lub tomografia komputerowa TK), na podstawie których rozpoznano wadę obustronną u 7, a jednostronną u 2 dzieci; u 5 pacjentów schizencefalii towarzyszyły inne malformacje mózgowia. Napady padaczkowe występują u 7 pacjentów, z których 2 prezentuje padaczkę lekooporną. Rozwój wszystkich, z wyjątkiem jednej pacjentki, pozostaje znacznie opóźniony. Wnioski: Schizencefalia jest ciężką wadą rozwojową mózgu, niemal zawsze warunkującą znaczne opóźnienie rozwoju psychoruchowego oraz padaczkę. Analiza badanej grupy nie wykazała ścisłej korelacji między rodzajem wady stwierdzonej w badaniu neuroobrazowym a obrazem neurologicznym, stopniem opóźnienia psychoruchowego oraz obecnością lub brakiem i ciężkością napadów padaczkowych. [Wiad Lek 2006; 59(7 8): 471 476] Słowa kluczowe: schizencefalia, wada rozwojowa OUN, padaczka, opóźnienie rozwoju psychoruchowego. Schizencefalia jest rzadką wadą rozwojową ośrodkowego układu nerwowego (OUN), charakteryzującą się obecnością jedno- lub obustronnej szczeliny w obrębie półkul mózgu. Szczeliny te występują najczęściej w okolicy bruzdy Sylwiusza, łączą się z przestrzenią podpajęczynówkową, wyścielone są warstwą kory zbudowanej z komórek istoty szarej [1]. Po raz pierwszy wadę opisał Wilmarth w 1887 r., natomiast w latach 40. ubiegłego wieku Yakovlev dokonał podziału schizencefalii na typ I szczelina zamknięta ( zamknięte usta ), która nie wykazuje łączności z układem komorowym, oraz typ II szczelina otwarta ( otwarte usta ), łącząca układ komorowy z przestrzenią podpajęczynówkową [2,3]. Częstość występowania tej wady w ogólnej populacji nie jest określona. Miller i wsp. ocenili ją na 1/1650 pacjentów z napadami padaczkowymi lub opóźnieniem rozwoju psychoruchowego [4]. Dane światowego piśmiennictwa opisują kilkadziesiąt przypadków pacjentów ze schizencefalią, z których kilka rozpoznano prenatalnie [5,6,7]. Chociaż w piśmiennictwie można znaleźć rodzinne występowanie schizencefalii, większość przypadków ma charakter sporadyczny [5,8]. Etiopatogeneza wady nie została dokładnie wyjaśniona. Zgodnie z teorią zaburzonej migracji pierwotnych neuroblastów, w czasie 2 miesiąca życia płodowego (około 7 tygodnia) w obrębie półkul mózgu powstaje charakterystyczna szczelina. Współistnienie innych wad OUN (polimikrogyria, heterotopie istoty szarej, brak przegrody przezroczystej, dysgenezje ciała modzelowatego, hipoplazja nerwu wzrokowego) wydaje się przemawiać za potwierdzeniem tej teorii. [2,3,5]. Z kolei nowsza teoria naczyniowa lub encefaloklastyczna jako przyczynę schizencefalii wskazuje udar niedokrwienny z zakresu unaczynienia tętnicy środkowej mózgu; sam udar wynika ze zmian zapalnych naczyń w przebiegu wewnątrzłonowego zakażenia wirusem cytomegalii [7,9]. Inne badania jako przyczynę tej wady wskazują mutacje w genie EMX2 [10], który ulega ekspresji w obrębie rozwijającego się przodomózgowia ssaków. Wykrycie mutacji EMX2 w niektórych przypadkach ze sporadyczną lub rodzinną schizencefalią stało się przyczynkiem do poszukiwania innych mutacji związanych z wadami mózgu. Podobnie jak EMX2, Lhx2 ulega ekspresji w obrębie proliferujących komórek rozwijającej się kory mózgowej. U myszy z mutacją genu Lhx2 stwierdzono w obrębie mózgowia podobne do stwierdzanych u pacjentów ze schizencefalią [11,12]. Obraz kliniczny pacjentów ze schizencefalią jest niejednorodny. U niemowląt obserwuje się hipotonię mięśniową, natomiast u dzieci starszych opóźnienie rozwoju psychoruchowego, małogłowie i zaburzenia ruchowe w postaci niedowładu połowiczego (przeważnie u pacjentów z wadą jednostronną) lub niedowładu czterokończynowego (u chorych z wadą obustronną) oraz napady padaczkowe. Większość autorów jest zdania, że obraz kliniczny koreluje ze stopniem uszkodzenia OUN [5]. MATERIAŁ I METODA Badaniem objęto 9 dzieci (4 dziewczynki i 5 chłopców) w wieku od 3 miesiąca do 11 roku życia (średnio

472 I. Kopyta i wsp. 16 miesięcy) w chwili rozpoznania schizencefalii. Wszyscy pacjenci byli hospitalizowani w Klinice Pediatrii i Neurologii Wieku Rozwojowego ŚAM w Katowicach, a celem przyjęcia była konieczność wdrożenia lub modyfikacji leczenia przeciwpadaczkowego albo niewyjaśniona dotychczas przyczyna opóźnienia rozwoju psychoruchowego. Okres obserwacji ambulatoryjnej wahał się od 4 miesięcy do 6 lat (średnio 23,4 miesiąca). Obraz kliniczny i rodzaj stwierdzonej w badaniu neuroobrazowym wady mózgu prezentuje tabela I. W badaniu neurologicznym u 3 pacjentów (wiek w chwili badania: 3 miesiące, 7 i 13 miesięcy) stwierdzono uogólnioną hipotonię mięśniową, u 3 (wiek: 7 miesięcy, 7 i 8 lat) niedowład czterokończynowy o charakterze piramidowym, u pozostałych 3 (wiek: 11 miesięcy, 2 lata i 17 lat) spastyczny niedowład połowiczy. Ponadto u 7 dzieci stwierdzono małogłowie. Napady padaczkowe obserwowano u 7 spośród 9 badanych dzieci (tab. II). U większości stany rozpoczynały się w okresie niemowlęcym i miały charakter polimorficzny. W późniejszym wieku obserwowano zmianę morfologii napadów (ruchowe jednostronne, pierwotnie lub wtórnie uogólnione napady toniczno- -kloniczne, napady toniczne, napady nieświadomości). U 2 pacjentek, aktualnie w wieku 3 i 5 lat, dotychczas nie obserwowano napadów, okres obserwacji wynosi od roku do 4 lat (tab. I, pacjentki 4 i 8). U 2 dzieci (aktualny wiek 8 lat) napady mają charakter lekooporny (tab. II, pacjenci 3 i 6). U wszystkich pacjentów wykonano badania neuroobrazowe, w tym u 7 metodą rezonansu magnetycznego (MR), u 1 metodą tomografii komputerowej (TK), u 2 zarówno TK, jak i MR. U wszystkich stwierdzono schizencefalię typu II (u 2 jednostronną, u 7 obustronną), przy czym u 3 wadzie towarzyszyła agenezja przegrody przezroczystej, u kolejnych 3 hipoplazja ciała modzelowatego, u 1 dodatkowo pachygyria (tab. I). Rozwój psychoruchowy wszystkich, z wyjątkiem jednej pacjentki (tab. I, pacjentka 8), jest znacznie opóźniony, a mimo stosowanej rehabilitacji postępy w rozwoju są niezadowalające. Wyniki badań neuroobrazowych wybranych pacjentów prezentują ryciny 1, 2, 3, 4 i 5. WYNIKI I OMÓWIENIE Schizencefalia jest rzadką, ciężką wadą rozwojową OUN, której etiologia, podobnie jak innych wad rozwojowych, pozostaje niejednoznaczna. Jedną z przyczyn wady jest zaburzenie migracji pierwotnych neuroblastów; efektem tego zaburzenia miałaby być nie tylko schizencefalia, ale także dysplazja kory mózgowej lub nawet ogniska polimikrogyrii w obrębie szczeliny. Zgodnie z teorią encefaloklastyczną, szczeliny w schizencefalii są efektem udaru niedokrwiennego mózgu w zakresie unaczynienia tętnicy środkowej mózgu, [7]. Przemawia za tym także lokalizacja szczelin w schizencefalii; występują one głównie w okolicy szczeliny Sylwiusza. Nowsze badania wskazują również na rolę Tabela I. Obraz kliniczny prezentowanych pacjentów Pacjenci Płeć Wiek* Wiek** Obraz kliniczny w chwili rozpoznania wady 1. M.A. Ż 17 lat 18 lat niedowład piramidowy lewostronny 2. K.M. Ż 13 5 lat małogłowie, hipotonia mięśniowa 3. G.D. Ż 7 8 lat małogłowie, czterokończynowy niedowład spastyczny 4. K.J. Ż 11 5 lat małogłowie, niedowład piramidowy prawostronny 5. G.M. M 3 2 lata małogłowie, hipotonia mięśniowa 6. J.B. M 8 lat 13 lat małogłowie, czterokończynowy niedowład spastyczny 7. R.D. M 7 3 lata małogłowie, hipotonia mięśniowa 8. K.S. Ż 2 lata 3 lata niedowład połowiczy lewostronny 9. C.K. M 7 lat 8 lat małogłowie, czterokończynowy niedowład spastyczny * Wiek w chwili rozpoznania wady;** wiek aktualny. II/IR/ etap Badanie neuroobrazowe rozwoju II = 51 MRI obustronna schizencefalia typu II, agenezja przegrody przezroczystej 3/12 MRI obustronna schizencefalia typu II (ryc. 1) 3/12 MRI obustronna schizencefalia, agenezja przegrody przezroczystej, hipoplazja ciała modzelowatego (ryc. 2) 4/12 MRI po stronie prawej szczelina zamknięta, po stronie lewej szczelina otwarta (ryc. 3) 3/12 TK/MRI obustronna schizencefalia typu II (ryc. 4) 3/12 MRI obustronna schizencefalia typu II 3/12 MRI lewostronna schizencefalia typu II, hipoplazja struktur lewej półkuli mózgu (ryc. 5) IR = 95 TK prawostronna schizencefalia typu II 8/12 TK/MRI obustronna schizencefalia typu II, pachygyria, hipoplazja ciała modzelowatego

Schizencefalia Ryc. 1. Badanie MR w sekwencji SE/T1 w płaszczyznach czołowych. Obustronna schizencefalia typu II. Widoczne szczeliny sięgają do zniekształconych i poszerzonych komór (tab. I, pacjent K.M.). Ryc. 2. Schizencefalia typu otwartego. Szczelina łączy przestrzeń podpajęczynówkową z poszerzoną i zniekształconą komorą boczną prawą. Zaburzenia rozwoju struktur głębokich, ciała modzelowatego i przegrody przezroczystej. Po stronie lewej schizencefalia zamknięta (tab. I, pacjent G.D.). mutacji w genach EMX2 oraz Lhx2, które mogą wystąpić w proliferujących neuroblastach i być przyczyną rodzinnego występowania tej wady [10,11,12,13]. W większości opisywanych w literaturze przypadków, bo aż u 65% chorych, wada występuje jednostronnie [1,9]. Inaczej proporcje przedstawiają się w prezentowanej grupie, gdyż wada jednostronna występowała u zaledwie 2 pacjentów (22,2% badanej grupy, tab. I). 473 Ryc. 3. Badanie MR w sekwencji SE/T2. Po stronie prawej szczelina zamknięta wypełniona płynem sięga do zniekształconego rogu tylnego prawej komory bocznej. Po stronie lewej obraz szczeliny otwartej (tab. I, pacjent K.J.). Ryc. 4. Badanie MR w sekwencji SE/T1. Schizencefalia typu II symetryczna, obustronna szczelina wykazuje łączność z układem komorowym. Jama wyścielona warstwą kory o sygnale typowym dla istoty szarej (tab. I, pacjent G.M.). Najczęściej opisywane w literaturze wady towarzyszące schizencefalii to agenezja przegrody przezroczystej (45 80% pacjentów ze schizencefalią), agenezja lub hipoplazja ciała modzelowatego oraz hipoplazja nerwów wzrokowych [1,2,3,7,9,14]. Podobną koincydencję stwierdzono także w badanej grupie, natomiast dodatkowo u jednego dziecka badania neuroobrazowe ujawniły pachygyrię (tab. I, pacjent 9).

474 I. Kopyta i wsp. Ryc. 5. Badanie MR w sekwencji SE/T1 w płaszczyźnie czołowej. Szczelina otwarta, jama wypełniona płynem łącząca lewą komorę boczną z przestrzenią podpajęczynówkową, niedorozwój struktur lewej półkuli mózgu (tab. I, pacjent R.D.). Tabela II. Napady padaczkowe u prezentowanych pacjentów Autorzy niniejszej pracy zajmując się obrazem klinicznym pacjentów z rozpoznaną schizencefalią opisali wcześniej przypadek dziewczynki z taką wadą [15]. Część badaczy uważa, że objawy kliniczne zależą od rozmiaru i lokalizacji schizencefalii [14], według innych ciężkość padaczki i obraz kliniczny nie są zależne jedynie od zmian anatomicznych mózgowia [16]. U 3 młodszych pacjentów z badanej grupy dominowała hipotonia mięśniowa, natomiast u kolejnych 3 w wieku szkolnym, z obustronną schizencefalią typu II, stwierdzono czterokończynowy niedowład spastyczny. Podobny obraz tetraparezę występującą u 9 pacjentów z obustronną schizencefalią opisują autorzy francuscy [5], wskazując także na częstsze współwystępowanie upośledzenia umysłowego z wadą obustronną. Niedowład połowiczy stwierdzono natomiast u 2 dzieci z obustronną schizencefalią typu II oraz u 2 z wadą jednostronną, co potwierdza obserwacje innych autorów [5,16]. Istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój dzieci ze schizencefalią jest występowanie oraz kontrola napadów padaczkowych. W badanej grupie 9 pacjentów stany obserwowano u 7, bez napadów pozostaje 2 dzieci (okres obserwacji od roku do 4 lat). Z kolei spośród 7 dzieci z padaczką aż u 5 napady pojawiły się w okresie niemowlęcym, tj. między 3 a 10 miesiącem życia. Początkowo dominowały napady skurczów zgięciowych, ale obserwowano także mioklonie i napady toniczne. Z wiekiem dziecka następowała ewolucja napadów i później obserwowano napady polimorficzne, pierwotnie lub wtórnie uogólnione, a także proste ruchowe jednostronne i skłony. U 6 spośród 7 dzieci z napadami rozpoznano wadę obustronną. U 1 dziecka z wadą jednostronną występują skurcze zgięciowe. Analiza przebiegu padaczki u naszych pacjentów pozwala na wysunięcie wniosku, iż u dzieci z obustronną schizencefalią napady są wpisane w obraz kliniczny. Obserwowano je u wszystkich, z wyjątkiem jednego, Pacjenci Płeć Początek napadów początek 1. M.A. Ż 11 lat ruchowe proste prawostronne 2. K.M. Ż 7 3. G.D. Ż 4 Morfologia napadów follow-up Skróty nazw leków przeciwpadaczkowych: VPA kwas walproinowy, VGB wigabatryna, PB fenobarbital, CZP clobazam, PTH fenytoina, PRM prymidon, CBZ karbamazepina. EEG wtórnie uogólniające się uogólnione skłony uogólnione mioklonie uogólnione skłony absance, toniczne uogólnione 4. K.J. Ż bez napadów 5. G.M. M 3 mioklonie skłony uogólnione 6. J.B. M 8 lat uogólnione uogólnione toniczno- uogólnione tonicznokloniczne -kloniczne, mioklonie 7. R.D. M 3 skłony skłony uogólnione 8. K.S. Ż bez napadów 9. C.K. M 10 toniczne proste ruchowe lewostronne uogólnione VPA Stosowane leczenie VGB, VPA, PB VGB, VPA, CZP VPA, PB PTH, PRM, Diuramid, VPA, kalozotomia VGB VPA, CBZ

Schizencefalia 475 spośród badanych pacjentów. Natomiast w przypadku 2 dzieci z wadą jednostronną padaczka występuje u jednego, a napady mają charakter skłonów, natomiast drugie pozostaje wolne od napadów. Po raz kolejny nasuwa się więc wniosek, iż obraz neuropatologiczny nie warunkuje ściśle przebiegu klinicznego, występowania napadów padaczkowych oraz ich charakteru. Padaczka ma charakter lekooporny u 2 spośród 7 pacjentów. U jednego z nich, po wyczerpaniu możliwości leczenia farmakologicznego, wykonano kalozotomię. Nadal jednak pacjent ten leczony jest wieloma lekami i występują u niego częste napady (tab. II, pacjent 6). Interesujących informacji na temat padaczki u dzieci ze schizencefalią dostarcza badanie autorów francuskich [5], którzy wskazują, iż stopień uszkodzenia mózgu u dzieci ze schizencefalią nie warunkuje ciężkości padaczki. Co ciekawe, w analizowanej grupie padaczka występowała częściej u dzieci z wadą jednostronną niż z wadą obustronną. Aktualnie znaczne opóźnienie rozwoju nie dotyczy tylko 1 spośród 9 badanych dzieci (tab. I, pacjentka 8). Jest to dziewczynka z wadą jednostronną, pozostająca bez napadów. Na podstawie zebranego wywiadu wiadomo, że prezentowani pacjenci są jedynymi w swoich rodzinach osobami z wadą mózgu. Dane literaturowe wskazują, iż schizencefalia jest zwykle sporadyczna, a jej rodzinne występowanie jest bardzo rzadkie [13]. U niektórych pacjentów z tą wadą stwierdzano heterozygotyczną mutację w genie EMX2. Obecnie brak jednak praktycznych wskazań do wykrywania tej mutacji u pacjentów z rozpoznaną schizencefalią [13,17]. W literaturze opisano przypadek pacjentki o kariotypie 47,XXX ze schizencefalią [17]. WNIOSKI 1. Schizencefalia jest ciężką wadą rozwojową OUN, a jej występowanie niemal zawsze związane jest ze znacznym opóźnieniem rozwoju psychoruchowego oraz padaczką, która u części pacjentów ma charakter lekooporny. 2. Analiza obrazu klinicznego oraz stanów napadowych u prezentowanych pacjentów nie wskazuje na ścisłą zależność między typem stwierdzonej wady a obrazem klinicznym pacjentów w wieku rozwojowym. Piśmiennictwo [1] Barkovich JA. Part 5: Congenital malformations of the brain and skull. W: Pediatric Neuroimaging. 3 rd edition. Lippincott Williams and Wilkins 2000, 251 382. [2] Yakovlev PI, Wadsworth RC. Schizencephalies: a study of the congenital clefts in the cerebral mantle. I: Clefts with fused lips. J Neuropathol Exp Neurol 1946; 5: 116 130. [3] Yakovlev PI, Wadsworth RC. Schizencephalies: a study of the congenital clefts in the cerebral mantle. II: Clefts with hydrocephalus and lips separated. J Neuropathol Exp Neurol 1946; 5: 169 206. [4] Miller GM, Stears JC, Guggenheim MA, Wilkening GN. Schizencephaly: a clinical and CT study. Neurology 1984; 34: 997 1001. [5] Denis D, Chateil JF, Brun M, Brissaud O, Lacombe D, Fontan D, Flurin V, Pedespan J. Schizencephaly: clinical and imaging features in 30 infantile cases. Brain Dev 2000; 22(8): 475 483. [6] Denis D, Maugey-Laulom B, Carles D, Pedespan JM, Brun M, Chateil JF. Prenatal diagnosis of schizencephaly by fetal magnetic resonance imaging. Fetal Diagn Ther 2001; 16(6): 354 359. [7] Klingensmith WC, Coiffi-Ragan DT. Schizencephaly. Diagnosis and progression in utero. Radiology 1986; 159: 617 618. [8] Robinson RO. Familar schizencephaly. Dev Med Child Neurol 1991; 33: 1010 1012. [9] Barkovich AJ, Kjos BO. Schizencephaly: correlation of clinical findings with MR characteristics. Am J Neuroradiol 1992; 13: 85 94. [10] Brunelli S, Faiella A, Capra V, Nigro V, Simeone A, Cama A, Boncinelli E. Germline mutations in the homebox gene EMX2 in patients with severe schizencephaly. Nat Genet 1996; 12: 94 96. [11] Ho A. A genetic basis for schizencephaly. Lhx2 may play a role in schizencephaly, septo-optic dysplasia, and Joubert syndrome. Harv Brain 2001; 8: 1 18. [12] Granata T, Farina L, Faiella A, Cardini R, D Incerti L, Boncinelli E, Battaglia G. Familial schizencephaly associated with EMX2 mutation. Neurology 1997; 48(5): 1403 1406. [13] Guerrini R, Carrozzo R. Epileptogenic brain malformations: clinical presentation, malformative patterns and indications for genetic testing. Seizure 2002; 11(suppl. A): 532 544. [14] Fischbein NJ, Dillon WP, Barkovich AJ. Case 135 in: Teaching Atlas of Brain Imaging. Thieme. New York, Stuttgart 2000, 522 525. [15] Marszał E, Kozłowski P, Jamroz E, Janas-Kozik M, Szymańska M. Schizencefalia u 8-letniej dziewczynki. Neurol Dziec 1994; 3(6): 47 50. [16] Liang JS, Lee WT, Peng SS, Yu TW, Shen YZ. Schizencephaly: correlation between clinical and neuroimaging features. Acta Paediatr Taiwan 2002; 43(4): 208 213. [17] Ehara H, Eda I. Schizencephaly in triple-x syndrome. Pediatr Int 2001; 43(3): 296 299. Adres autorów: Ilona Kopyta, Katedra i Klinika Pediatrii i Neurologii Wieku Rozwojowego ŚAM, ul. Medyków 16, 40-752 Katowice, tel (0-32) 207 16 34, fax (0-32) 207 16 15, e-mail: ilonakopyta@autograf.pl

476 I. Kopyta i wsp. I. Kopyta, E. Jamroz, E. Marszał, E. Kluczewska SCHIZENCEPHALY CLINICAL AND RADIOLOGICAL PRESENTATION OF PEDIATRIC PATIENTS Summary Schizencephaly is a rare central nervous system malformation. The anomaly is characterized by uni- or bilateral clefts in the brain s cerebral hemispheres. There are 2 types of the anomaly distinguished: type I ( closed lips ) if there are fused clefts in cerebral mantle and type II ( open lips ) if the clefts are separated. The etiology of this malformation is not clear; both environmental (intrauterine cytomegaloviral infection) and genetic risk factors are considered (mutations in EMX2, Lhx2 genes). The aim of the study was the analysis of clinical presentation, neurodevelopment progress and seizures in children with schizencephaly. Material and methods: We examined 9 children (4 girls, 5 boys) at the age of 3 months to 11 years at the time of schizencephaly diagnosis. The neuroimaging (computed tomography CT or/and magnetic resonance imaging MRI) was performed in all of the patients. We found bilateral schizencephaly in 7 patients and unilateral in 2 of them; in 5 patients the brain anomalies other than schizencephaly were found. Epileptic seizures are present in 7 patients; in 2 of them the epilepsy is drug resistant. The development is delayed in all our patients, in spite of one. Conclusions: Schizencephaly is a severe brain malformation almost always leading to developmental delay and epilepsy. We did not found the correlation between the type of anomaly and clinical course, the degree of developmental delay and the severity of epilepsy in our group patients. Key words: schizencephaly, central nervous system malformation, epilepsy, developmental delay.